The Societal State. The Modern Osmosis of State and Society as Presenting Itself in the Netherlands in Particular, a Case Study of a General Trend

222 Pages·1966·6.15 MB·English

by  Paul Erik Kraemer

THE SOCIETAL STATE

THE SOCIETAL STATE
The modern osmosis of State and Society
as presenting itself in the Netherlands in particular
A case study of a general trend
PROEFSCHRIFT
TER VERKRIJGING VAN DE GRAAD VAN
DOCTOR IN DE SOCIALE WETENSCHAPPEN
AAN DE RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN,
OP GEZAG VAN DE RECTOR MAGNIFICUS DR. J. DANKMEIJER,
HOOGLERAAR IN DE FACULTEIT DER GENEESKUNDE,
TEN OVERSTAAN VAN EEN COMMISSIE UIT DE SENAAT
TE VERDEDIGEN OP WOENSDAG 29 JUNI 1966 TE 16.00 UUR
DOOR
PAUL ERIK KRAEMER
IN­
GEBOREN TE MALANG (N.O.-L, THANS INDONESIË) IN 1926
J. A. BOOM EN ZOON, UITGEVERS TE MEPPEL
PROMOTOR: PROF. DR. F. VAN HEEK
IV
PREFACE
Every study is a cumulative experience. Everyone engaged in
scholarly exercises cannot but underscore the words of Dewey
which the present writer has chosen as the motto to the introduc­
tory chapter of this particular study. No study is feasible without
the contributions of many others, without their thought and
research, without their stimulation and encouragement, and without
their endurance.
All this is obvious. Yet, not everything which is obvious can
be taken for granted. Indebtedness to many is not to say that there
are not a few to whom one feels especially indebted, to whom one
owes gratitude beyond adequate expression. It is such gratitude,
however, that the writer of this study wants to express to Hen­
riette, his wife, to his parents Hendrik and Hyke Kraemer, and to
Dr. W. Banning and Dr. J. M. van Veen, one-time chairmen of the
board of trustees of the Sociological Institute of the Netherlands
Reformed Church.
V

TABLE OF CONTENTS
Preface V
Introduction \
THESIS - ANTITHESIS - SYNTHESIS
1. Absolutism versus Liberalism 2
2. State and Society Separated 3
3. Two Pre-20th Century State-Society Relations 5
A Typology
4. The Modern Synthesis 10
5. The Societal State in First Draft 13
6. The State-Society Relations Typology Completed 18
A Summary
Chapter I 21
FROM FREE SOCIETY TO SOCIETAL STATE: A GENERAL SURVEY
1. The Axial Year 1848 22
Two Revolutions in Joint Operation (23) From First into Second
Gear (27)
2. Heinrich Heine Partly Refuted 31
The Premium on Backwardness (32) Poverty and Stagnation (33)
A Change of Spirit and Structure (37)
3. The Crumbling of a System 43
The Supplementary State (44) Some Telling Statistics (47) Four
Phases (51) Two Conclusions (57)
Chapter II 59
FROM FREE SOCIETY TO SOCIETAL STATE: A THREEFOLD ANALYSIS
1. The Growth of Organizationalism 60
Big Business (63) Big Labour (72) Big Agriculture (75) Big Go­
vernment (80) Three Major Types of State-Society Interpéné­
trations (85)
2. The March of the Masses 89
In the Line of Liberalism (90) Emancipation in Quadruplet (92)
From Emancipation to Integration (106)
3. The Voice of Conscience 113
Capitalist Industrialism and the Social Conscience (114) The
Dynamics of Social Criticism (118)
Vll
Chapter III ^
SOCIETAL STATE AND RESPONSIBLE SOCIETY: A CONFRONTATION
1. The Societal State X-Rayed 126
Two Essential Characteristics (127) From the Angle of Human
Aspirations — The Idea of Solidarity As an Empirical Fact (130)
From the Angle of 'Immanence' — The Effect of the Sorcerer's
Apprentice? (139)
2. The 'Responsible Society’ As a Criterion 148
The Concept Outlined (149) The Concept Applied (155)
Appendices 163
NOTES 164
BIBLIOGRAPHY 188
LIST OF FIGURES AND TABLES 200
BRIEF SUMMARY IN DUTCH 202
INDEX 204
VIII
STELLINGEN
I
Met betrekking tot het vaderschap van de sociologie lijkt een
Salomo’s oordeel van de volgende strekking gewettigd: dient Augus­
te Comte geëerd als naamgever, Lorenz von Stein kan aanspraak
doen gelden op erkenning als grondlegger van de sociologie als een
afzonderlijke, empirische wetenschap, welke in de maatschappij,
begrepen als zelfstandige werkelijkheid naast de staat, haar eigen­
lijke voorwerp bezit.
L. von Stein, Der Begriff der Geselschaft und die sociale Geschichte
der französischen Revolution bis zum Jahre 1830 (Leipzig 1855, 2e dr.),
Einleitung
II
Sociologie is niet louter een vakwetenschap, welker beoefenaren
hun taak vinden in het verifiëren van nuchtere feiten zonder meer,
maar dient evenzeer — en zeker op sociaal-politiek-terrein — te wor­
den beschouwd als een specifieke discipline van denken en bena­
deren, die gericht is op het critisch doorlichten van tot probleem
gestelde (c.q. te stellen) samenlevingssituaties; opdat in gezamen­
lijk 'engagement’ met de in deze situaties betrokkenen zélf tot in­
zicht en doorzicht wordt bijgedragen, en aldus actieve deelname
kan worden bevorderd in het streven naar oplossingen voor de be­
wust als ’eigen’ ervaren vraagstukken van ”een bestemming zoeken­
de menselijke groeperingen”.
P. Thoenes, De verloochening van het Marxisme (Assen 1964), p. 17;
en tevens, in Sociologische Gids, V (1958), pp. 24lv.: Sociologie en non-
conformisme
III
Het marxistisch postulaat van de uiteindelijke afsterving van de
staat is vrucht van dezelfde bodem als die waarin het liberalistisch
beginsel van maximale staatsonthouding tot ontwikkeling kwam.
IV
De kern van het sociale vraagstuk, zoals het zich stelt in de Wes­
terse democratieën van de tweede helft der twintigste eeuw, wordt
gevormd door de vraag naar daadwerkelijke realisering en effec­
tuering van persoonlijke verantwoordelijkheid in een samenlevings-
bestel gericht op collectieve solidariteit.
V
Medezeggenschap als vraagstuk, d.w.z. als nog geenszins algemeen
onderschreven principiële vooronderstelling, op economisch terrein
duidt op het bestaan van een 'conceptual lag' in de hedendaagse
Westerse democratieën, waar politieke medezeggenschap sedert
decenniën tot de vanzelfsprekendheden behoort.
H. D. Wendland, Botschaft an die soziale Welt (Hamburg 1959), pp.
228v.; D. G. Agger e.a., The Triple Revoluüon (Santa Barbara, Calif.
1964), pp. 12-13
VI
De in kerkelijke kring opgeld doende bedenkingen, als zouden de
zgn. para-parochiële experimenten leiden tot louter op specifieke
groepen gebaseerde gemeentevormen, getuigen van een binnen­
kerkelijke c.q. kerk-centrische wijze van denken, welke een wezen­
lijke miskenning betekent van het 'inner-weltliche c.q. 'saeculum-
centrische motief van vele der genoemde experimenten, die hun
innerlijke bezieling minder vinden in het tot de kerk (terug)voeren
van de betrokken groepen, dan in het exploreren van specifieke
velden voor een reële confrontatie van Evangelie en Saeculum,
waarin het gemeente-zijn ontstaat, gebeurt, tot werkelijkheid wordt
in en door dit aldus bezig zijn.
G. Winter, The New Creation as Metropolis (New York 1963), chs.
IHII
VII
Publicatie van wetenschappelijke geschriften in een andere, aan­
zienlijk wijdere verbreiding hebbende taal, dan het Nederlands,
verdient aanbeveling in het belang van de 'universalisering van
wetenschappelijke inzichten, waaraan een ernstige belemmering in
de weg is gelegd sedert het in onbruik raken van het Latijn als
wetenschappelijke 'lingua franca.