Kent - Clifford D. Simak

359 Pages·2014·1.29 MB·Turkish

by  Clifford D. Simak

Kent
CLIFFORD D. SIMAK
Ateşler gürleyip rüzgar kuzeyden estiğinde Köpekler’in anlattığı
öykülerdir bunlar. Böyle zamanlarda her aile ocağın başında
toplanır, enikler sessizce oturur, dinler ve öykü bittiğinde birçok soru
sorarlar.
“İnsan nedir?” derler.
Ya da “Kent nedir?”

Belki de “Savaş nedir?” diye sorarlar.

Çok, çok uzak bir gelecekte, İnsanlık artık yalnızca bir söylenceden
ibarettir ve Köpekler arasında bir gerçekten çok efsaneye benzeyen
sekiz öykü halinde, babadan eniğe anlatılır... ya da en azından
Köpeklerin düşündüğü budur.
Simak, Dünyamızın uzak geleceğinin bu efsanesini bize taşırken, bir

de Hugo Ödülü almayı ihmal etmiyor.

i t h a k i
Clifford D. Simak
3 Ağustos 1904’te Wisconsin, Milliville’de doğan Clifford
Donald Simak, Wisconsin Üniversitesi Gazetecilik
bölümünde eğitim gördü. 1930’!u yıllarda çeşitli gazetelerde
editörlük yapan Simak, 1953 yılında Uluslararası Fantazya
Ödülü kazanan Kent'i, 1959 yılında kısa roman alanında
Hugo ödülü kazanan The Big Front Yard ’ı yazdı 1964
yılında, Way Station adlı romanı ve 1981’de de Nebula ve
Locus ödülleri de kazanmış kısa öykülerinden derlenen
Grotto of the Dancing Deer adlı kitapları yayımlandı. 1977
yılında Amerikan Bilimkurgu Yazarlarınca, kendisine Büyük
Usta Ödülü verildi. Clifford D. Simak, 25 Nisan 1988’de
Minneapolis, Minnesota’da öldü.
Bilimkurgu türünün en eski ustalarından sayılan Simak,
çoğunlukla bir “pastoralist" olarak nitelendirilir. Esas ilgi
odağı insan felsefesi, kırsal alanlar ve teknolojinin de ötesinde
insanlardır. Yazarın robotları dahi, diğer yazarların
robotlarından daha insanidir. Bu türde yazan pek çok yazarın
aksine, Clifford Simak’ın kalıcılığını sağlayan da, özellikle bu
yaklaşımdır.
Kent
CLIFFORD D. SIMAK
Çeviren: Kemal Baran Özbek
ISBN 975-8725-13-0

1. Baskı İstanbul, 2003
YAYINA HAZIRLAYANIN ÖNSÖZÜ
Ateşler gürleyip rüzgar kuzeyden estiğinde
Köpekler'in anlattığı öykülerdir bunlar. Böyle zamanlarda her
aile ocağın başında toplanır, enikler sessizce oturur, dinler ve
öykü bittiğinde birçok soru sorarlar.
“İnsan nedir?” derler.
Ya da: “Kent nedir?”
Belki de “Savaş nedir?” diye sorarlar.
Bu soruların hiçbirinin kesin yanıtı yoktur.
Varsayımlar, kuramlar ve bilimsel birçok tahmin ortaya
atılabilir, ama yanıt bulunamaz.
Nice ailelerde öykücüler çoğu kez geri adım atmış,
anlatılanın masaldan başka bir şey olmadığını, İnsan ya da
kent gibi kavramların asılsızlığını, böylesine basit bir öyküde
gerçeklik aranamayacağını, öykünün tadını çıkarıp gerisini
fazla kurcalamamak gerektiğini açıklamak zorunda
kalmışlardı.
Böyle açıklamalar enikleri yanıtlamakta işe yarasa da,
aslında açıklamadan sayılmazlar. Gerçeklik basit öykülerde
de aranabilir.
Sekiz öyküden oluşan bu efsane sayısız yüzyıllardan
beri anlatılmaktadır. Bilindiği kadarıyla, tarihsel bir başlangıç
noktaları yok; en ayrıntılı inceleme bile efsanenin nasıl
oluştuğunu açıklamıyor.
Anıdan geçen yıllar boyunca uyarlanarak kendine
özgü bir biçem edindiği kuşkusuz, ama bu uyarlamanın
yönünü belirtmek de aynı derecede olanaksız.
Efsanenin çok eskilere dayandığı ve bazı yazarların
iddia ettiği gibi kısmen Köpekdışı kaynaklara ait olabileceği
öykülerin üzerine sinmiş olan anlaşılması güç anlatım
tarzından çıkarılabilir: Şu an hiçbir anlam taşımayan ve belki
de hiç taşımamış olan sözcükler, cümleler ve hepsinden daha
kötüsü fikirler... Bu sözcük ve cümleler kabul gördü ve
onlara, kendinden önceki ve sonrakilere uygunluğunca, keyfi
birer anlam yüklendi. Ancak bu keyfi anlamlar, sözcüklerin
asıllarını tutmak şöyle dursun, onlara yaklaşabiliyor mu, bunu
anlamak bile olanaksız.
Elinizdeki baskı İnsan’ın olup olmadığına, kent
bilmecesine, savaşla ilgili çeşitli savlara, efsanenin temel ya
da tarihsel bir gerçeğe dayanıp dayanmadığını araştıran
öğrencilerin başını ağrıtan diğer pek çok soruya ilişkin teknik
tartışmalara girmeye kalkışmayacaktır.
Bu baskının amacı öykülerin şu an bürünmüş
oldukları en son halleriyle tam ve ayıklanmamış metinlerini
vermektir sadece. Bölüm notları ana tahmin noktalarını işaret
etmekte kullanılmış olup herhangi bir sonuca ulaşmayı
hedeflememektedir. Öykülerin kendilerini ya da yol açtıkları
bir yığın tartışmayı daha iyi kavramak isteyenler için, şu anki
yayıncıdan çok daha fazla yeterliğe sahip Köpekler’ce
yazılmış bir yığın metin vardır.
Oldukça hacimli bir edebiyat yapıtı olduğu sanılan bir
bütünün parçalarının bulunması, efsanenin en azından bir
kısmını, Köpekler yerine mitolojik (ve de tartışmalı) İnsana
atfeden yeni bir iddianın ortaya atılmasına neden oldu. Ama
İnsan’ın bir zamanlar gerçekten var olduğu kanıtlanana dek,
keşfedilen bu parçanın İnsan kaynaklı olduğu yönündeki
savın gerçeklik payı da küçük bir ihtimalin ötesine
geçemeyecektir.
Bu edebi parçanın görünüşteki başlığının, efsanenin
sunulan parçalarından biriyle aynı olması gerçeği, kişinin
bakış açısına bağlı olarak, anlamlı veya huzursuz edici
bulunabilir. Sözcük ise, tamamen anlamsızdır tabii.
Doğal olarak ilk soru; İnsan denen yaratığın hiç var
olup var olmadığıdır. Kesin kanıttan yoksun olduğumuz şu
noktada efsanede bahsedilen İnsan’ın, folklordan türemiş
uydurma bir şey olduğuna dair makul bir fikir birliğine
varılması gereklidir. İnsan, Köpek kültürünün ilk günlerinde
hayali bir varlık, Köpekler’in yardım dilendiği ve sığındığı
ırksal bir tanrı olarak türetilmiş olabilir.
Ulaşılan bu akla yakın sonuçlara rağmen, İnsan’ı yüce
tanrının ta kendisi olarak, gizemli bir dünya veya boyuttan
gelip bir süre Köpeklerle beraber kalan ve onlara yardım
eden, sonra da gelmiş olduğu yere geri dönen bir ziyaretçi
olarak görenler var.
İnsan ve Köpek’in, işbirliği halindeki iki hayvan
olarak birlikte gelişmiş ve bir kültürün oluşumunda
tamamlayıcı rol üstlenmiş olabileceklerine ama zaman içinde
uzak bir noktada yollarının ayrıldığına inananlar da vardır.
Öykülerdeki rahatsız edici etkenlerin arasında —ki
epey çoktur- en rahatsız edici olanı, İnsan’a saygı duyulması
gerektiği yönündeki yaklaşımdır. Sıradan bir okuyucu için bu
saygının katıksız bir öykü anlatıcılığında yeri olduğuna
inanmak güçtür. Bir kabile tanrısına sorgusuz sualsiz
tapınmaktan da öte bir şeydir bu; köklerinin, ırkımızın
bilinmeyen geçmişine ait ve artık çoktan unutulmuş bir inanç
veya dinsel ayine kadar uzanıyor olması gerektiği neredeyse
içgüdüsel olarak hissediliyor.
Efsane üzerine dönen pek çok tartışmanın herhangi
birinde uzlaşma sağlanabilmesi, henüz çok uzak bir olasılık.
Öyküler işte burada; nasıl uygun görürseniz öyle
okuyun... yalnızca zevk için ya da tarihsel bir ipucu veya gizli
bir anlam yakalayabilmek için. Ortalama okuyucuya
sunabileceğimiz en iyi önerimiz şu: Anlatılanların hiçbirine
sorgusuz kapılmayın, çünkü delilik değilse bile tam bir
karmaşadır sizi bekleyen.
İLK ÖYKÜ ÜZERİNE NOTLAR
Hiç kuşku yok ki, bütün öyküler içinde, okuyucuyu
en çok zorlayacak olanı ilkidir. Kendine has tarzının yanı sıra,
mantığı ve içerdiği fikirler de ilk okuyuşta tamamen yabancı
gelecektir. Köpek’in, ne bu öyküde ne de bir sonrakinde hiç
yer almayışından, adının bile anılmayışından dolayı, bu
duruma şaşmamak gerek. Bu ilk öykünün açılış paragrafından
itibaren okuyucu kendini, garip karakterlerin çözüme
ulaştırmaya çalıştığı bir o kadar garip bir ortama sürüklenmiş
bulacaktır. İlk öykü hakkındaki bu açıklamalar biraz abartılı
gelebilir, ancak... okuyucu diğer öyküleri okudukça, öncekine
oranla daha fazla rahatlayacak, en ufak bir yabancılık
çekmeyecektir.
Öykünün tümünde kent kavramı işlenmekte. Bir
kentin ne olduğuna veya ne olması gerektiğine ilişkin kesin
bir tanım bulunmamakla beraber, büyük miktarda
yerleşimciyi barındıran ve onlara yardım eden küçük bir alan
olması gerektiğine dair genel bir kanı hâkimdir. Varlık
nedenlerinin bazıları öyküde yüzeysel olarak açıklanmışsa da
yaşamını öykülerin irdelenmesine adamış olan Bounce,
bunun, eski çağlarda yaşamış bir meddahın imkansız bir
kavramı desteklemek için aniden ortaya attığı zekice
düşünülmüş bir mavaldan başka bir şey olmadığına
inanmaktadır. Öyküler üzerinde çalışan öğrencilerin çoğu,
öyküde gösterilen sebeplerin mantıkla bağdaşmadığında
Bounce ile hemfikir olmakla birlikte, Rover’in de içlerinde
bulunduğu diğer bir grup öğrenci, söz konusu incelemede,
zaman içinde anlamını yitirmiş olan çok eski bir hicivle karşı
karşıya kalındığından kuşkulanmıştır.
Birçok ekonomi ve sosyoloji uzmanı, kent diye
nitelenen organizasyonu, ekonomik olduğu kadar sosyolojik
ve psikolojik açılardan da hayatta kalması imkansız bir yapı
olarak kabul etmektedir. Kültür yaratmaya yetecek ölçüde
gelişmiş bir sinir sistemine sahip hiçbir yaratığın, böylesi dar
sınırlar içinde yaşayamayacağına dikkat çekmektedirler. Bu
uzmanların söylediğine göre, bunun denenmesi halinde, kısa
süre içinde kenti yaratan kültürün ta kendisini yok edecek
kitlesel bir sinir hastalığı şeklinde sonuçlanacaktır.
Rover, ilk öyküde karşımıza çıkan şeyin neredeyse
bütünüyle bir efsane olduğuna, bunun sonucunda da konuya
ilişkin hiçbir durum veya sözün gerçeklik olarak
benimsenemeyeceğine, tüm öykünün anahtarı çoktan
kaybedilmiş bir sembolizmle doldurulmuş olması gerektiğine
inanıyor. Diğer yandan, aklı karıştıran bir nokta var: Eğer söz
konusu şey bir efsaneden ibaretse kendisini, efsaneyi
betimleyen sembolik kavramların içinde kısılıp kalmaktan
çoktan kurtarmış olması gerekirdi. Öyküde, sıradan
okuyucunun efsane kapsamında ele alabileceği çok az özellik
var. Metnin en sivrilen kısmı muhtemelen öykünün kendisi...
ayırt edilebilir ve bütünleşmiş, efsanenin geri kalan kısmında
görülen hassas noktalardan ve mağrur ideallerden yoksun.
Öykünün dili kimi yerlerde değişkenlik gösteriyor.
Artık klasikleşmiş “kahrolası çocuk” gibisinden tabirler
yüzyıllardır anlambilimcilerin kafasını karıştırıyor ve
günümüzde, bu öyküdekilerin yerine kullanılabilecek kelime
ve deyişler, öğrencilerin söz konusu efsaneye ciddi anlamda
ilgi göstermeye başladığı günlerde olduğundan fazla değil.