KIBELE Yay nevi , I 1 Kapak dOzeni: Nar Grafik D.izgi: Nar Grafik Baskl: Avel Of8et 'Baskl tarihi: Mart 1996 . Yaz,~ma adresi: Haci Tahsin Bey Sk, 4/9 Cagaloglu / istanbul Telefax: (0212) 5122379 2 Frank J. Bnmo Psikoloji Tarihine Giri§ . <;eviren: Gul'Sevdiren KIBELE YAYINEVi 3 I. BOLUM C;agda§ Psikolojinin Felseti Temeli: insanoglu, belki de yuzbin Ylldlr, dtinya u?-erindekl ya~anum, bugupkti gorunumu ile, siirdunnektedir. Tarih oncesi insammn da, «davramp> 10 neolduguna ili~kin baZI gori.i~leri oldugunu dti~tinmek, yanh§ olmaz. Ancak, iiziilerek belirtmek gerekir ki, bu konuda herhangi bir kaylt bulunmadlgl i~in, tahmin ytirtitmekten ba§ka bir ~ey yapamaylz. Magara adamml, tipik «ilkel insan» olarak ele aldlglmlzda, oolann psikolojik olgulan (duygu, dti§tince, davram~ .. ) doga tistti baZI gti91ere (cinler, periler, ... vb. gibi) baglayarak a<;lklamaya ~alt~ml§ olduklanm dti§iinebiliril. KayItlara gore, insan davram~lanl1l doga-ustu gtit;ler dl~1Oda a~lklama s:abalan, . ilk olarak, Eski YUllan'da ba§laffil~t1r. Biz de, bu nedenle psikolojinin' oyktistinti Eski Yunanh filozoflann dti§tincelerine kadar giderek ba§latlyoruz. Kitty Hawk'dan ilk w;agm hareketinden 2500 yd, isa'mn s:armlha gerilmesinden 500 Yll kadar' once, Yunanistan'da, bugtinkti bilimsel dti~tincenin babalan saYllan bazl ki~iler ya~anu~tlr. Bizler, bu ki~i1erin, Tales, Democrilus, Alcmaeon, Hippocrates'in, entellekttiel miras~llaT1Ylz. Bugiin. ic;in geriye baktIglmlzda, onlann dti~iince ve gOrii§lerini ele~tiren ~ok ~ey soylememiz olanakhdlL Ornegin, Tales'in «her~eyin temeli 'su' dur» dti~iincesi, gtintimtizde pek s;ok .ki~iye 'sa~ma' goriinebilir. 5 Ancak, burada onemli olan nokta, Tales'in, daha 0 zamanlar, evreni doga-tistti, gti~lerle a~*lamak yerine,. dogal ve nesnel bir a\;lklama getinni§ olmasldlr. o onu . takip evrenin hep somut nedenlere . ~ozmeye t;;:ah~ml~lardlf. bu giintimiizde psikoloji «hilirni» «naturalistik yakla~lm» dedigirniz gorii~lere temel olmu§tur. Tales ve' diger 'Eski Yunan' dti~tintirleri hakkmda soy lenecek ~ok ~ey ragmen, bizim amaClmlZ psikolojinin ()yktistinti inmeden olarak oldugu bu ki§ilerden yalruzca deginmekle yetinecegiz. PLATON '(MO: 427-347) Platon ytldan ya§aml§ Bir insan 100 yd etsek, bizim ararruzda 25 veya 30 ku~ak ge9rni§ saYlhr. Boyle baktldlgmda, bunun 90k uzun bir zaman stiresi olmarugl gorebiliriz. Aym zamanda, bu insanlam'l .d ti§tincelerini hala daha nasI I gijntimtize etkilerini stirdtirebildiklerini anlayabiliriz. <;ok uzun asular ya§amI§ algllamak, bizim ko§ullandmlrru§ bakl~ a91lanrruza baghrur~ Platon 40 ya§lanndayken «Atina Akademisi»ni kunnu§rur. Bu akademideki ve . nn~''''u",,,,, konu§up tartl~lr; 0 zaman i<;:in ellerindeki smuh anlaml . iizerinde, genellemeler yapmaya 9ah~lrlardL Psikoloji tarihi i~inde bizi ilgilendirdigi kadarlyla, 6 'Platon'un iki temel gorti§u tizerinde duqnakta yarar vardu. Bunlar «ger\=egin dogaSl» ve «ruh'un ozeUikleri» gOrU§leridir. \ Onun bu konulardaki gOrU§leri, uzun ydlar felsefi dti§unme bit;imlerini etkilemi§; sonw;lan,gtintimtize dek tartI~malara neden olmu§ ve hala d~ 01 maktadlf " Ger~egin Dogasl : Konuya bir omekle ba§byahm. Diyelim ki, bir aga~ gordiik. Platon'a gore bu gortilen nesne, oradaki ger~ek bir aga~ degildir. Onun yerine, duyu organlannnzm, goztimtiziin bir durumu, ger~egin eksik ve ,kusurlu, bir '«simgesi»dir. Platon, bu konuyu a~lklamak i~in slmnJ bir magaramn ~lk kaplsma donmti~ bir adam benzetmesi yapnu§tlr. Bu adam ytiziinii magaraya donmii~ken, arkasmdan g~en insanlann kendilerini degil, magara duvarlanna yaoslyan golgelerini gormektedir. t~te, Platon'a, gore, insan ,beyni de, aynen magaraya slrtml donmti§ adamm nesneleri algllayl~l gibi i~lemektedir. , Duyu organlan He algtlananlar, yalmzca, nesnelerden bize yanslyan golgelerdir. Buna bir ba§ka omek de, renk korliigii olan bir kimsenin hi~ bir zaman kmru,zl ve ye§ili algllaya , mamasldlr: 'insan'da, renk korliigtl olan ki§i gibi, hic;bir zaman nesnelerin gerc;egini algdayamaz. <;iinkti' nesneler algIlayana gore degi§kendir. Bir sinekveya ke\=i gozii ile algtlanan diinya iie, insan goztintin algdadlgl diinya arasmda .fark vardJr. Bununla beraber" Platon, bu«degi~ken, nesneler» dtinyasmm di~mda, «ger~ek» bir diinyamn, <

Psikoloji Tarihi

Similar Psikoloji Tarihi