ADI za Dźzwiiękiicyfirowe JAJRTAVBJE'S.Q(UJE| JNATARI JNATARI1040 STE/Hit Pack komputer iz estaw 16 gier-przebojów: Afterburner, Atari Grand Prix, Bombuzal, Cracked, Double Dragon, Eliminator, E-Motion, Gauntlet Il, Microprose Soccer, Nebulus, Pac-Mania, Roadblasters, R-Type, Super Hang-On, Thunderblade, Xenon... to wszystko za jedyne ... R.K.-1l1/94 OLA Falcon030/1MB — 900 USD* Falcon030/4MB — 1035 USD* Dostępny w konfiguracjach z różnej wielkości dyskami twardymi, rozszerzeniami sprzętowymi, obudową Tower i oprogramowaniem, również Public Domain. JKATARI TT będziesz mógł go kupić już profesjonalna stacja graficzna w cenie już od 2120 USD* w tym roku... AGUAR, ©000600 JNATARI Made in U.S.A. gry możesz wypożyczać i kupować u sprzedawców Atari JNATARI Dystrybucją im arketingiem produktów Ateri na terenie Polski zajmuje się: Atar system, 55-082 Domanice 14, tel./fax (071)556460, adres korespondencyjny: skrytka pocztowa 2180, 53-675 Wrocław 44, poszukujemy dalszych sorzedawców Atari. Lista sprzedawców Atari: Białystok: Kompex, ul.Warszawska 79, tel.323095, Chorzów: Atares, ul.Truchana 35, tel.415791, Gliwice: Computim, ul.Łużycka 2, tel.37/4707, Kraków: Plus, ul.Wielicka 57, tel.560117/, Lublin: Datavision, ul.Skłodowskiej-Curie 19, tel.25372, Mikołów: ul.Rybonicka 169, tel.126068/, Pabianice: Larix, ul.Wileńska 79, tel.154961, Poznań: Atarlanq, ul.Ratajczaka 2, tel.525161 w.53, Rzeszów: Bajt, ul.Rejtana 33, SDH Sezam, Słupsk: Steldom, ul.Wojska Polskiego 16, tel.26099, Świętochłowice: Atares, ul.Katowicka 20, Warszawa: Atari Studio Mirage, ul.Gen.Abrahama 4, tel.6717777, TP, ul.Postępu 7, tel.436680, Wrocław: Arkadia land, ul.Horbaczewskiego 4-6, SDH Astra, Stoisko RTV, tel.51/028 w.233, BGS$ Computer System, ul.Więzienna 31A, tel.30235, Turbo, ul.Parkowa 25, tel.484281 w.6293, Sprzedaż wysyłkowa tel. (071)556460 * Wszystkie podane ceny zawierają w sobie podatek VAT (22%), są liczone po kursie „dewizy sprzedaż” z dnia transakcji, mają charakter sugerowanych cen detalicznych. Atari, the Atari logo, STE, TTO30, Falcon030, Jaguar are trademarks or registered trademarks of Atari Corporation. Polskie znaki © by Stefan Szczypka. Od Drodzy Czytelnicy ! Redakcji Witajcie już po raz czwarty. lak, tak, to nadal my, „ATARI- magazyn”. Mimo przejściowych trudności z ukazywaniem się — nadal istniejemy. Powiem (czyt.: napiszę) więcej, mamy się całkiem nieźle i jeśli szczęście będzie nam sprzyjać, od następ- nego numeru stajemy się MIESIĘCZNIKIEM. Myślę, że wielu z Was informacja ta ucieszy. Coraz bliższa jest też perspektywa wprowadzenia prenumeraty na „ATARI-magazyn”. W ciągu dwóch miesięcy powinna się ona urealnić — niestety, nie tylko od nas to zależy. Możecie natomiast przyczynić się do przyspieszenia tego momentu; zasypcie Wydawcę listami z prośbą o wprowadzenie prenumeraty na „AM”. Czy nie zdziwiła Was trochę okładka, a dokładniej to, co jest na niej przedstawione? Tak, to wielkanocne „bazie”. Tym razem, pomni dotychczasowych opóźnień poza-redakcyjnych, staramy się wyprzedzić konkurencję i już teraz składamy Wam serdeczne życzenia WIELKANOCNE. Na koniec jeszcze jedno pytanie do Was wszystkich. Czy odpowiada Wam zamieszczanie na łamach „AM” opisów gier, czy też lepiej pozostawić to pismom typu „Top Secret”. Z jednej bowiem strony otrzymujemy listy, w których przysyłacie własne opisy gier (odpiszemy na nie w najbliższym czasie), z drugiej zaś piszą „poważni” ludzie, którzy grami nie interesują się w ogóle. Go na to tzw. WIĘKSZOŚC? Maciej Chociszewski P.S. I — Autorzy działu „Xl/XE-SOFTHouse" dziękują za progra- my, o które prosili w poprzednim „AM”. Otrzymali już wszystkie wymienione tytuły, niektóre nawet w kilkunastu egzemplarzach. PS. 2 — Dziękujemy za wszystkie listy przysyłane do Redakcji, wybaczcie, że nie na wszystkie odpowiadamy — brak czasu. NOWOŚCI - CIEKAWOSTKI 18. ILUMINOFONIA STEROWANA KOMPUTEREM Programowanie procesora Autor próbuje pokazać, Motorola 68000 (cz.Il) jak proste może być ste- rowanie np. kompletem Tomasz Gnyp żarówek choinkowych — przy pomocy „małego” Ata- 11 INTERMEDIA'93 ri. Artykuł — jak na tekst tech- Robert Chojecki niczny — powinien być zrozumia- ły również dla początkujących elek- 13 PRENUMERATA troników. Polecamy. 14 Asembler 20. DIGITAL SOUND... Nie taki diabeł straszny... (cz.Ill) W artykule zostały opisane w sposób dość Paweł Bulkowski przystępny zagadnienia związane z techniką « dźwięku cyfrowego. Autor przybliża nam 16 Grafika w języku maszynowym postać tego dźwięku, urządzenia do jego (cz.IV) przetwarzania, jak też wyjaśnia Test szybkości podstawowe zasady, rządzące w tym Konrad Kokoszkiewicz świecie. 18 Iluminofonia sterowana komputerem Tomasz $. Piotrowski 19 Synchronizacja czy coś więcej... Robert Letkiewicz 20 Digital Sound (zdecydowanie dla laików) Tomasz Cieślewicz 23 MIDI akompaniatory Andrzej Pokulczycki 44. KUPUJEMY KOTKA w WORKU 24 DZIAŁ GIER: Civilisation Druga i ostatnia część porad dla ku- Spy Master pujących stacje dysków do małe- Hans Kloss go Atari. Autor opisuje, jak Blinky's $cary School powinno się „obchodzić” z Lotus 3 tym urządzeniem, jakich dyskietek używać, z któ- 28 TOP LISTA rych zaś systemów korzys- czyli lista przebojów ta sama stacja dysków i gier komputerowych wreszcie co robić, gdy sta- 8 cja się zepsuje. Edyta Jabłońska To się lubi, co się ma!!! 11. INTERMEDIA'93 Przemysław Gorący Nasz _ reporter odwiedził naj- Ekran bez ramek większe targi — na Atari ST muzyczne w Polsce. Co tam Andrzej Fęcki zastał? Sami przeczytajcie... Arabesque 13. PRENUMERATA Marcin Oziębło W tym numerze po raz pierwszy zamieszczamy Devpac 2 warunki prenumeraty czasopism „Wydawnictwa Gen$T i MonST — opis funkcji Bajtek”, który jest również i naszym wydawcą. (cz.1) Niestety, tym razem nie ma jeszcze na tej stro- nie „ATARI-magazynu”, ale miejmy nadzieję, że Tomasz Gnyp wkrótce i dla my będziemy mogli być prenume- rowani. JARMARK — polemika z Czytelnikami 24. CIVILISATION GALERIA Spełniając prośbę wielu Czytelników, zamiesz- Grafiki Komputerowej czamy opis jednej z najpopularniejszych gier os- £ tatniego okresu — Civilisation. Myślimy, że jest ona warta poświęcenia jej większej uwagi, ale Xformer II uwaga! Zeby ją skończyć — potrzeba wiele desz- czyli jak zmniejszyć duże Atari czowych popołudni, ewentualnie kilka nieprzes- Jacek Rzeźnik panych nocy, czego zdecydowanie nie polecamy (zdrowie jest ważniejsze od najlepszej nawet gry) Kupujemy kotka w worku (cz.ll) Konrad Kokoszkiewicz GIEŁDA (kupię, sprzedam, zamienię...) RETRO = czyli jak nabyć stare numery 41 GALERIA GRAFIKI KOMPUTEROWEJ LISTY — odpowiedzi specjalistów Począwszy od tego numeru otwieramy (również na pytania Czytelników na Wasze życzenie) Galerię Grafiki Komputero- % wej. Do galerii możecie przysyłać samodzielnie wykonane rysunki przy pomocy komputera, ale Od Ponga do Falcona KONIECZNIE ma dyskietkach, wydruki na pa- Dzieje firmy Atari (cz.Il) pierze najczęściej nie nadają się do zamieszcze- Konrad Kokoszkiewicz nia w piśmie. Format grafiki w zasadzie dowolny, ale najlepiej używać standardowych for- Słowniczek skrótów matów atarowskich (opis w krótkim artykule). i trudniejszych terminów Na bieżąco najlepsze z Waszych prac będziemy komputerowych zamieszczać w „AM”, a co kilka miesięcy — — nagrody. 5 MV ::> TRIPP LITE Nowe produkty dla Falcona 768 x 480 punktów. W przyszłych już w Polsce wersjach planuje się rozbudowę Firma TITAN Design oferuje liczne efekty specjalne, m.in.: zestawu funkcji m.in. o rozmycie i Firma ABC Data, znana na pol- do Falcona trzy nowe urządzenia: błyski, ściemnianie, rozpraszanie, dynamiczne oświetlenie, którego skim rynku głównie ze sprzedaży wideo-digitizer oraz dwa genlo- ekspłozje, odbicia lustrzane, po- źródło może być ustawiane w do- drukarek firmy STAR, podpisała cki. wtórzenia itp... GRAFFITI dostęp- wolnej części ekranu. ostatnio umowę dystrybucyjną z Najptostsze z nich to GRAFFI- ny jest już za ok. 100 funtów. Ostatnie z nowych urządzeń - przodującym na rynku amerykań- TI genlock przeznaczony dla Drugim z urządzeń, oferowa- digitizer obrazu EXPOSE - do- skim producentem awaryjnych za- przeciętnego odbiotcy. Jest w sta- nych przez TITAN'a, jest FRESCO stępne jest w cenie ok. 300 fun- silaczy (UPS - urządzeń podtrzy- nie współpracować również z - profesjonalny genłock ża sumę tów. Jest ono w stanie odczyty- mujących napięcie po zaniku prą- Atari STE (z odpowiednim adap- 300 funtów, współpracujący z wać obrazy z wielu źródeł zewnę- du elektrycznego), firmą Tripp Li- terem) w trybie TRUE COLOR. opisanym dalej digitizeretn. Urzą- trznych, w tym z kamer wideo i ie. Dostępne będą dwie rodziny Oprogramowanie wspomnianego dzenie posiada wszystkie zalety aparatów fotograficznych... Obra- UPS-ów: tzw. BC Standby UPS urządzenia oferuje obecnie takie wyżej opisanego, a także dodat- ży mogą być następnie wyświet- Systems oraz OMNIPOWER Line funkcje, jak: obroty fragmentów kowo możliwość umięszczania lane na ekranie monitora z roz- Interactive. obrazu, zmiana ich rozmiarów, przesttzennej grafiki i tekstu dzielczością 512 x 512 punktów Zasilacze z pierwszej grupy za- czy też wmońtowywanie tekstu w GD), przemieszczanych w czasie lub eksportowane bezpośrednio pewniają przed długoterminowy- formacie Calamusa, PostScriptu rzeczywistym, w dowolnym try- do genlocka FRESCO. mi spadkami napięcia w sieci, lub Didota. Dostępne są także bie graficznym Falcona, w tym przerwami w zasilaniu, przepięcia- mi trwającymi dłużej niż jeden cyki oraz impulsami wysokiej roż- dzielczości. Druga grupa zasiłaczy (OMNI- Nieżle powodzi się najlepiej poziom hałasu udało się obniżyć IBM-owskie). Na szczęście więk- POWER) jest szczególnie zalecona chyba znanemu producentowi do całkiem przyzwoitej wartości szość nowych edytorów teksto- do stosowania wszędzie tam, gdzie drukarek w Polsce — firmie STAR. 47 dB, a w specjalnym trybie dru- wych dostępnych na komputery występują długoterminowe spadki W ostatnich miesiącach zapre- ku, wykorzystującym jedynie po- Atari (w tym polski INKAUST) po- napięć. UPS podtrzymuje odpo- zentowała ona dwa nowe modele łowę igieł (przez co nieco wolniej- zwala na ustawianie dowoinego wiednie napięcie na wyjściu bez drukarek igłowych, umożliwiają- szym), drukarka pracuje jeszcze zestawu polskich znaków. konieczności korzystania z baterii. ce druk w... kolorze. ciszej. Siostra opisywanej drukarki - Proces korekcji napięcia wyjścio- Pierwszy z nich, LC 24-30 co- Standardowym wyposażeniem LC 24-300 colour - jest prawdzi- wego przebiega automatycznie, w lour, można określić jednym sło- modelu jest podajnik papieru, po- wym artystą wśród innych druka- całym zakresie 163...278 V (na wy- wem: „przyjazny” (dla użytkowni- zwalający na magazynowanie do rek. Znakomicie rozwiązany tran- jściu zawsze 220 V). Jednocześnie ka). Skąd to wynika? Przede wszys- 55 arkuszy. sport papie- w tym trybie pracy, w odróżnieniu tkim wszystkie polecenia mogą Opcjonalny ru zapewnia od innych UPS-ów, cały czas doła- być wydawane poprzez naciśnię- traktor pcha- użytkowniko- dowywana jest bateria (która jest cie trzech przycisków, a ich efekty jący pozwala wi pełen kom- wykorzystywana tylko przy - obserwowane na 7-segmento- na druk rów- for. Przydat- zmniejszeniu napięcia poniżej gra- wym wyświetlaczu LED. Dzięki za- nież na pa- ny jest np. nicy 163 V. stosowaniu specjalnej obudowy - pierze typu wbudowany „składanka”. traktor pcha- Co nowego u KUPC-a? Mimo uzys- jąco-ciągną- kania niedu- cy, umoŻli- żej głośności wiający łado- W poprzednim użytkowaniem samego Calamusa, pracy drukar- wanie od do- numerze Za- jake ż z doborem odpowiedniego ki — nie ucier- łu zarówno cab mieszczaliśmy in- ętu. Wystarczy opisać swój piała na tym | etykiet jak i formację o po- foblem w liście skierowanym na jej szybkość. . papieru „skła- wstaniu nowego s: Agencja Wydawnicza W trybie danki”. Dzię- Klubu Użytkow- M”, ul. Lanciego 12, 02-792 „draf” _ do- ki odpowied- ników Programu Calamus. Klub j Warszawa, albo skontaktować się chodzi ona *' niemu uch- ma się dobrzei rozrasta się. Liczyj fAelefonicznie: (0-2) 643-54-32 (w do 192 znaków na sick przy wytowi, możliwe jest też drukowa- obecnie już ok. 750 osób. Marcu mogą być przejściowe kło- gęstości 12 zn./cal, ale aż 240 zna- nie na papierze z rolki. Przypominamy, że członkiejy jk ty z połączeniem). ków na sekundę przy gęstości 15 LC 24-300 osiąga imponującą klubu może zostać każdy uży Za pośrednictwem klubu moż- zn./cal. szybkość druku 220 znaków na se- kownik programu Galamus | na też nabyć literaturę fachową w Dodatkowym płusem drukarki kundę przy gęstości 10 zn./cal lub „duże” Atari lub w ogóle osołjań języku polskim poświęconą kom- jest jej bardzo duża pamięć we- 330 znaków na sekundę (15 teresująca się tym programefńi, w puterom Atari ST, w tym opisy wnętrzna — 14 kB RAM pozwala na zn./cal), a specjalna konstrukcja wyniku zgłoszenia swojej /g5oby języków programowania, opisy drukowanie zarówno tekstów jaki głowicy tej drukarki znacznie pod niżej podanym adresefy programów Calamus 1.09N i ŚL grafiki kolorowej bez dłuższego przedłuża jej żywotność oraz do- Członkom klubu udzićlane są oraz opisy zbiorów fontów i grafik blokowania komputera. Pożytecz- datkowo poprawia jakość druku. fachowe porady związane tak z (wraz z tymi zbiorami). ne okazuje się też zastosowanie w Obie drukarki STAR=a, dzięki drukarce wbudowanych na stałe korzystaniu ze specjalnych pole- polskich czcionek — niestety (dla ceń graficznych, umożliwiają wy- Jeśli wiesz o czymś, co Twoim zdaniem mogłoby zaintere- przeciętnego atarowca), tylko w druki z zaskakującą (jak na tej sować innych Czytelników naszego pisma, napisz nam o standardach: Latin 2 i Mazowia klasy sprzęt) rozdzielczością 360 tym (najlepiej z dopiskiem „INFO” na kopercie). 5 (określanych _ jako / typowo dpi. ATARhagazgn KUP PAN ATARI Na dobre „zapanoszył” się już BLASZAKI w Polsce, tak długo oczekiwany przez wszystkich skomputeryzo- Większość użytkowników du- wanych muzyków. Mowa oczy- żych Atari zadowolona jest z wy- wiście o znakomitym pakiecie glądu swojej maszynki. Reszta zaś programów: Cubase firmy Siein- mogła sobie do tej pory jedynie berg (jego dystrybutorem w Pol- ponarzekać lub zakupić MEGA STE sce jest firma „Pro Musica”, tey lub TT. Dla niezbyt bogatych mal- fax: (0-2) 51-31-46). kontentów brytyjska firma Sysiem Pakiet ten obejmuje przede Solution przygotowała nie lada ra- wszystkim Cubase Audio (wersje rytas; obudowe typu tower. w któ- dla Falcona lub do dowolnego rą można sobie przełożyć ST. STE Atari z modułem CBX-D5) - cy- lub nawet MEGA STE. Oprócz nor- frowe studio MIDI (patrz rysu- Reo Mode Left Logator. malnych „drutów” atarowskich. nek), Cubase Score - czyli wersja jest miejsce na dodatkową stację z profesjo- dysków 5,25 cala, dysk twardy, nalną edy- . z s dała + . utworu, w gą kołową Technika obróbki dźwięku z XXI wieku _„.,. ne dysk wymienny SyQuest. kartę rozszerzającą VME itp. Obudowa oraz Cuba- czywistym,w zawiera zasilacz o zwiększonej se 2.5 — profesjonalny sekwencer Pakiet ten charakteryzuje się oparciu o kryteria harmonii, mocy. Do kompletu dostarczane MIDI (w odróżnieniu od standar- prawie nieograniczonymi możli- tempa, dynamiki itp...; są drobiazgi typu śrubki, nakrętki, dowego, dotychczas dostępnego wościami obróbki dźwięku. Ze- e synchronizację studyjną i filmo- przewody połączeniowe itp... oraz Cubase v. 3.0 - określanego zwala m.in. na: wą (SMPTE i MTO), przy adreso- obudowa na klawiaturę. Cena ze- przez dystrybutora jako Desk Top e graficzny „montaż” utworu (jak waniu do 8 wejść i wyjść MIDI stawu około 200 funtów brytyj- MIDI Recording Sysiem). na rysunku); y (razem 128 niezależnych kana- skich. e przetwarzanie do 64 śladów w łów MIDI) z rozdzielczością 384 każdym z 16 aranży jednocześnie; PPqn! e kopiowanie, profesjonalny mon- Czyżby same plusy? Prawie, taż i obróbka dźwięku (edycja poza... ceną. Cubase Audio ofero- graficzna, numeryczna, tradycyj- wany jest w cenie 1.424 DM (wili- na, wyrafinowana edycja logicz- czony VAT), Cubase Score — 848 no-matematyczna itp.) oraz je- DM, Cubase 2.5 — 704 DM. Na go dowolne miksowanie; szczęście mniej zamożni mogą e tworzenie „indywidualnej” war- próbować swych sił z uproszczoną stwy rytmicznej dzięki sample- wersją programu: Cubase Lite, w rowi do edytora perkusyjnego; cenie 162 DM (czyli mniej więcej: 2 e profesjonalną edycję nutową z mln zł). pełną obróbką partyturową do wydruku; e graficzną edycję perkusji dzięki specjalnemu edytorowi perku- syjnemu (Drum Edit), pozwala- jącemu na jednoczesne wyko- rzystywanie brzmień perkusyj- nych z różnych instrumentów MIDIw jednym oknie; e dowolne transformacje części The LINK Firma IGD w prosty sposób modułem podłączanym zewnę- nież prace nad rewelacyjnym pro- rozwiązała poważny problem. Za trznie do gniaz- gramem MetaTOS, około 60 $ można kupić specjalny da DMA. Pozwa- który pozwoli na interfejs, pozwalający na podłą- la to na rozwią- bezpośrednie pod- czenie do ST dowolnego napędu zanie wielu prob- łączenie i czytanie typu SCSI lub SCSI II, czyli twar- lemów z jakimi danych ze standar- dych dysków, CD ROM, flopticał spotykają się użyt- dowych PC-tows- czy magnetooptical drives. kownicy kompute- kich CDROM-ów. Rozwiązanie jest o tyle korzys- rów ST. tne, że interfejs jest niewielkim ICD kończy rów- Programowanie procesora MOTOROLA 68000 (cz. Il) W trzecim numerze „ATARI magazynu” pojawił się pierwszy odcinek kursu programowania procesora MC 68000 — serca komputerów Atari S I/STE. Atari TT oraz FALCON 030 posiadają nowocześniejszą wersję — MC 68030, którą można programować w identyczny sposób jak 68000, ale nie pozwala to na wykorzystanie wszystkich możliwości tego układu. P.. artykuł jest kontynuacją cyklu służące do pisania programów w postaci asemblerze MC 68000. Jak zauważyłeś, rozpoczętego przez kolegę Andrzeja Fę- tekstowej (czyli edycji), zamieniające taką tekst programu ma określony format, w ckiego. W tym (i w następnym) wydaniu postać na kod maszynowy - liczby (proces którym można wyszczególnić cztery części: „ATARI-magazynu” odnajdziesz jeszcze ten nazywa się kompilacją), z ewentual- e etykieta - jest to tekst, który może za- dwa inne teksty związane tematycznie z nym podaniem popełnionych błędów wierać litery i cyfry, nie może nato- programowaniem procesora MC 68000: oraz pozwalające na „śledzenie” pracy miast zawierać spacji. Etykiety służą do „Arytmetykę komputerową” oraz „Opis programu (tzw. debugowanie programu), określenia i nazwania dowolnego miej- pakietu DEVPAC 2”. W tych tekstach znaj- tzn. wykonywania go instrukcja po in- sca w programie lub w danych. W pro- dziesz wiele niezbędnych informacji, któ- strukcji. Doskonałym pakietem zawierają- cesie kompilacji etykieta zostaje za- re pomogą ci zrozumieć zasady progra- cym wszystkie te „narzędzia” jest popular- mieniona na odpowiedni adres komór- mowania w asemblerze. ny i łatwo dostępny na naszym rynku ki pamięci. Jeżeli np. nasz program zo- Teraz, zanim zagłębimy się w kolejne DEVPAC 2, którego opis znajduje się w stanie po kompilacji umieszczony w tajniki „rozmowy” z procesorem MOTO- tym numerze „ATARI- magazynu”. W tej pamięci począwszy od adresu $15000, ROLA, pragnę zaproponować ci jeszcze chwili dostępny jest już także nowszy to etykieta „start” będzie oznaczała kilka interesujących pozycji książkowych, DEVPAC 3 oferujący znacznie większe właśnie ten adres (można to sprawdzić które mogą ułatwić przyszłemu progra- możliwości niż poprzednik i jego opis opcją Ctrl+O MonST-2a); miście (czyli TOBIE) nawiązanie prawdzi- postaram się również umieścić w jednym e rozkaz - mnemonik określający ope- wego kontaktu z MC 68000 oraz pozosta- z kolejnych numerów naszego pisma. rację, jaką ma wykonać procesor; łymi zasobami (system operacyjny, W poprzednim odcinku dowiedziałeś e parametry - niektóre instrukcje wy- dźwięk i grafika) komputerów Atari się nieco o rejestrach MOTOROLI oraz o magają podania dwóch parametrów ST/STE/TT/FALCON -c zyli: podstawowych operacjach arytmetycz- (np. liczba, adres, rejestr itd.), na któ- ZBIERAMY „PRZYBORY” nych, jakie przy ich pomocy możesz wyko- rych ma być wykonana dana operacja, nać. Tym razem wspólnie zastanowimy się inne instrukcje wymagają jednego pa- Oto lista najpopularniejszych (w Euro- dokładniej nad formą programu w asem- rametru, część instrukcji nie potrzebu- pie) książek opisujących wyżej wymienio- blerze MC 68000 oraz nad sposobem prze- je parametrów; ne maszyny: kazywania danych pomiędzy rejestrami e komentarz - jest to dowolny tekst za- procesora a pamięcią komputera. Na po- wierający dowolne znaki i opisujący, 1. LISTA ROZKAZÓW PROCESORA MOTO- czątek odpowiem ci więc na pytanie: np. wykonywaną właśnie operację. Ko- ROLA 68000 (Elektronik, j. pol.) mentacz MUSI zaczynać się znakiem 2. ATARI ST INTERNALS (Abacus Software, JAK WYGLĄDA SKŁADNIA ilue s PROGRAMU W ASEMBLERZE? j. ang.) UWAGA! Pola etykiety, komendy i para- 3. GEM PROGRAMMER'S REFERENCE (Aba- Program w asemblerze pisze się przy metrów MUSZĄ być zawsze oddzielone cus Software, j. ang.) pomocy rozkazów tekstowych. zwanych spacją lub kilkoma spacjami (najlepiej po 4. ATARI ST/STE/TT PROFIBUCH (Zybex, również mnemonikami. Program napisa- każdej z tych części wciskać klawisz TAB, j. niem.) ny w postaci tekstowej, gotowej do kompi- co zapewnia czytelny układ graficzny pro- 5. DAS BUCH ZUM ATARI FALCON (Data lacji nosi nazwę kodu źródłowego lub tek- gramu źródłowego). Baker, j. niem.) stu źródłowego. Kod źródłowy w pro- Jeżeli w czasie pisania kodu żródłowe- 6. ATARI ST/STE/TT/FALCON SPIELEN SELB cesie kompilacji zamieniany jest na kod go popełnimy jakiś błąd, to w trakcie pro- PROGRAMMIEREN (HeimVerlag, j.n iem.) maszynowy, czyli po prostu liczby. Zapa- cesu kompilacji zostaniemy o tym poin- miętaj więc, że asembler to instrukcje formowani napisem syntax error (błąd Nauka programowania w asemblerze tekstowe, a kod maszynowy to liczby. składni) oraz podany zostanie numer li- będzie dla ciebie znacznie wygodniejsza, Spójrzmy na rysunek nr 1. Znajduje się na nii, w której znaleziono błąd. W tym wy- jeżeli zdobędziesz dobre „narzędzia” nim przykładowy fragment programu w padku należy powrócić do edytora przez 8 ATARkagezgn naciśnięcie spacji, poprawić błąd i doko- opcją Ctrl+O wpisując tam „start” i wcis- wo (dwa bajty od prawej rejestru dO nać ponownej kompilacji. kając RETURN); zmieniły wartość na $00FF, a pozostała część dO - BEZ ZMIAN! - mnemonik „move” (ang. przesuń) mówi I CO NA TO MOTOROLA? procesorowi, aby umieścił „coś gdzieś”. oznacza to, że tylko taka część rejestru Proponuję uruchomić teraz program O tym, co i gdzie, dowiemy się za chwilę - w którym umieszczamy daną - ulega GenST i w oknie edytora, które pojawi się - teraz zapamiętajmy tylko, że „coś” na- zmianie, jaki jest rozmiar tej danej - w na ekranie, napisać nasz przykładowy pro- zywa się operandem źródłowym. a tym przypadku słowo! jest to bardzo gram z rysunku 1, zwracając uwagę na „gdzieś” miejscem przeznaczenia; ważna informacja i należy zawsze o tym wciskanie po każdej z części linii (etykie- po komendzie „move” znajdują się dwa pamiętać, że jeżeli w jakimś rejestrze ta, mnemonik, parametry) klawisza TAB, a znaki „„I” — oznaczają one, że nasze umieszczamy daną o rozmiarze mniej- na końcu linii wciskamy klawisz RETURN. umieszczane „coś” będzie miało roz- szym niż długie słowo, to część tego re- OK? Teraz dokonujemy kompilacji nasze- miar długiego słowa (ang. longword); jestru nie ulegnie zmianie i może to go kodu źródłowego (patrz opis GenST). - następnym znakiem jest „£” (czytaj spowodować powstanie błędu - w na- Zanim potwierdzimy tę operację klawi- „hasz”). Oznacza on, że nasze „coś” jest szym przypadku d0 zawiera przecież szem, któremu przyporządkowana jest op- liczbą, której wartość zapisana jest po $123400FF, a nie tylko $FF!! cja kompilacji, należy ustawić opcję „De- tym właśnie znaku i w tym przypadku bug info” na pozycję „Normal”. wynosi $12345678; movea.l żadres,a0 Jeżeli w tekście żródłowym nie ma żad- - potem mamy przecinek. Przy komen- w tekście źródłowym napisaliśmy prze- nych błędów, to kompilator poinformuje dzie „move” MUSI on oddzielać ope- cież „move.l”, a tutaj mamy „movea.l”, co nas, że kompilacja przebiegła poprawnie, rand żródłowy (tutaj liczba $12345678) to oznacza? Otóż nasz mądry kompila- a także ile bajtów zajmuje nasz program w od miejsca przeznaczenia - w naszym tor zamienił automatycznie instrukcję pamięci komputera. Teraz żeby zobaczyć, wypadku rejestru danych „d0” proce- „ogólną - move” na instrukcję dotyczą- co kazaliśmy zrobić procesorowi - prze- sora MC 68000. cą umieszczenia danej w rejestrze adre- chodzimy do debugera (programu po- Teraz sprawdźmy czy procesor fak- sowym (ang. move address). Instrukcję zwalającego na „podglądanie” pracy właś- tycznie umieści liczbę $12345678 w rejes- „movea” poznamy dokładniej w kolej- nie skompilowanego zbioru) poprzez trze dO. Spójrzmy na aktualny stan rejestru nym odcinku naszego kursu; wciśnięcie Alt+D. Na monitorze pojawi się dó: w moim wypadku wynosi on w rejestrze adresowym a0 mamy umieś- ekran MONST-a (opis MONST-a w nastę- $00000000. Teraz wciśnijmy raz kombina- cić liczbę „*adres” będącą długim sło- pnym „AM”), na którym dolne, lewe okno cję klawiszy Ctrl+Y lub Ctrl+Z, strzał pokaże nasz program w postaci tekstu, a ka powinna przesunąć się do na- dolne, prawe — w postaci kodu maszyno- stępnej linii programu, a zawartość dl wego (rysunek 2 pokazuje jak wyglądają rejestru dO powinna teraż wynosić te okna po kompilacji wykonanej na $12345678- czyli... ZADZIAŁAŁO!!! 3 moim komputerze - u Ciebie zamiast Co mamy dalej: adresu $469A2 przed etykietą „start” może 1 być inny adres, ale nie należy się tym move.b +$64,d1 przejmować - kompilator najlepiej wie, od - czy pamiętasz, że pisząc tekst jakiego adresu umieścić dany program. źródłowy w tym miejscu napisa- Zależy to np. od tego, czy w pamięci znaj- łeś „mowe.b =100,d17? Widać duje się RAM-dysk czy nie). Górne okno więc, że teraz liczba dec 100 przedsta- wem. Odnajdźmy w oknie z programem przedstawia stan wszystkich rejestrów MG wiona jest w postaci hex i wynosi $64 etykietę „adres”. W moim przypadku 68000. Od razu widać, że wszystkie liczby (sprawdźmy Ctrl+O); znajduje się ona za adresem $469C6. przedstawione są w postaci hexadecymal- po rozkazie „move” znajduje się „.b” — Możemy upewnić się jeszcze przez nej — przydałoby się poznanie tego syste- oznacza to, że tym razem będziemy Ctrl+O. Wykonajmy tę instrukcję mu, prawda? (patrz artykuł „Arytmetyka umieszczali operand źródłowy o roz- (Ctrl+Y); komputerowa” w następnym numerze miarze bajtu (ang. byte); w rejestrze a0 pojawiło się długie słowo „ATARI-magazynu”, ew. „Nie taki diabeł - w tej instrukcji jest to bajt o wartości o wartości $469C6 - czyli, tak jak pisa- straszny” w numerze bieżącym). $64, który ma znaleźć się w rejestrze łem wyżej, etykiety służą głównie dla „dl” - sprawdźmy wciskając znowu naszej wygody przy pisaniu tekstu źród- Strzałka w lewym dolnym oknie wska- Ctrl+Y. Zgadza się? TAK! łowego, a po kompilacji są one równo- zuje pierwszą linię naszego programu: ważne odpowiednim adresom wynika- move.w +Ś$FF,d0 jącym z umiejscowienia programu w start move.l ++$12345678,d0 - po „move” jest „„w”, co oznacza daną o pamięci; - etykieta „start” oznacza początek kodu rozmiarze słowa (ang. word), czyli czterocyfrowe liczby wyświetlane za za- maszynowego pierwszej instrukcji w „umieść słowo o wartości $00FF (zera wartością rejestru a0 pokazują nam za- pamięci komputera. W moim wypadku można pominąć, ale należy pamiętać, wartość pamięci począwszy od adresu kod ten rozpoczyna się od adresu że one tam są!) w rejestrze dO”. Zanim znajdującego się w a0. $460A2 i etykieta „start” oznacza właś- jednak naciśniemy Ctrl+Y spójrzmy na nie ten adres, a w twoim oznacza być aktualną zawartość rejestru dO - jest to move.l adres,d0 może inny, który jest również adresem długie słowo o wartości $12345678; do tej pory operand źródłowy poprze- pierwszej instrukcji (sprawdźmy to - teraz Ctrl+Y i co się stało? Młodsze sło- dzony był „kaszem”, co oznaczało, że o mamy do czynienia z konkretną liczbą długie słowo (poprzednia za- podaną za „haszem”. jeżeli nie ma wartość rejestru została całko- / B|EoBn4a6c9sAe2 start pienL RECE Da znaczka „*”, oznacza to, że operand wicie skasowana). MGVE.H 2 MBUEA.L Wadzes, LJ źródłowy znajduje się w miejscu okreś- MCUEc.L h IRB a,dr esB:i ,.D O NOVE: L 166), Dz lonym adresem efektywnym -— w na- move.l a0,d1 MGUE.H BZ, 186) M — (AŻ. szym przypadku tym miejscem jest ko- - ta instrukcja nie jest zbyt 8208084466990064 adres (R1.0 8$FF,BB 886469C0 ORI.B HA,RE 000469CE RGBA BBB mórka pamięci o adresie „adres” (u skomplikowana, a ponieważ mnie $469C6). Adres efektywny oraz nie ma „kasza”, więc operand Rys.2 Dwa dolne okna MONST-a po uruchonteniu disassenbiera (Ctrl+D). znajdujący się pod nim operand wy- źródłowy znajduje się w rejes- świetlone są w linii PC okna „Registers” trze a0. Gdyby chodziło o ko- programu MonST; mótkę pamięci o adresie $a0, instrukcja oznacza więc: umieść długie to musiałby znajdować się tam słowo (,.I”) rozpoczynające się od adre- jeszcze znak dolara; -GÓBG su „adres” lub — prościej mówiąc - - zapamiętajmy więc: jeżeli wy- DL:BBR4GSCE » FFE8F0 0F6T FFB BAGGB GDG BEBGD B.B A ARa1::0D8G0D4O6D9OCU6RG FEFGFZFE F61T8F6T GOBAGRG SBOABOA BPaBdBaB B08o8E8 DZGABAFTFF ©0 GBD e spod adresu „adres”, w rejestrze da- konujemy operacje na rejes- nych dO; trach NIE STAWIAMY przed poszukaj teraz jeszcze raz, jaki adres oz- ich nazwami (a0,a2,d0.... itd.) SR:8368 TU W A?'60B837CA 6685 2800 0006 8088 8889 888 PL:888469C2 CLR.M -CA7); GOGCZFFG 8888 nacza etykieta „adres” (lub sprawdź ani „hasza” (4), ani dolara ($), Rys.3 Górne okno MONST-a pa wykonaniu pierwszych ośniu Instrokcji. przez Ctr+O). W moim wypadku, jak wtedy asembler wie, że chodzi już wcześniej wspominałem, jest to właśnie o rejestr; adres $469C6. Teraz odnajdźmy ten nasza instrukcja powinna więc adres w prawym, dolnym oknie (Memo- długie słowo z rejestru adreso- | ry) i zobaczmy, co się tam znajduje. In- wego a(0 umieścić w rejestrze teresuje nas długie słowo, czyli cztery danych dl - Ctl+Y - zgadza Rysunek 3 bajty — w tym wypadku $0000FFFF; się. to długie słowo znalazło się tam nie- który jest w tym właśnie rej. adreso- przypadkowo. Umieściliśmy je tam move.l (a0),d2 wym. Rej. adresowy jest tu więc swego przedostatnią instrukcją naszego kodu = tutaj pojawia się coś nowego — rejestr a0 rodzaju wskaźnikiem faktycznego źródłowego: „dc.l $0000FFFF". Nie nale- ujęty jest w nawiasy. Taki zapis ozna- miejsca operandu (danej). ży przejmować się tym, że w lewym ok- cza, że operand źródłowy znajduje się nie (Disassembly), za etykietą „adres” pod adresem umieszczonym w re- move.w d2,(a0) znajduje się jakaś tam instrukcja. Po jestrze adresowym a0, czyli adresem tutaj mamy sytuację odwrotną - ope- prostu program dekompilujący (zamie- efektywnym jest w tym wypadku zawar- rand źródłowy o długości słowa („.w”), niający kod maszynowy na mnemoniki) tość rejestru a0 (patrz linia PC); znajdujący się w d2, należy umieścić nie wie, że w tym miejscu znajduje się sprawdźmy jeszcze raz, co znajduje się w pamięci pod adresem, który jest „tyłko” liczba i zamienia ją na odpoawia- w a0. U mnie jest to adres $469C6 (u aktualnie w a0; dającą jej instrukcję; ciebie może być inny adres - odpowia- a0 wskazuje nam na „adres” (u mnie t możemy również spojrzeć na górne ok- dający etykiecie „adres”), który umieści- $469C6) i tam też powinno znaleźć się no (Registers), na ciąg liczb wyświetlo- liśmy tam jedną z wcześniejszych in- słowo z d2, czyli licząc od prawej dwa ny za zawartością rejestru adresowego strukcji; bajty z d2, które wynoszą $FFFF; a0 (w którym poprzednio umieściliśmy a co takiego znajduje się pod tym adre- spójrzmy na prawe, dolne okno - jakie nasz „adres”). Pierwsze cztery bajty to sem (interesuje nas długie słowo, bo słowo znajduje się pod adresem „adres” również $0000FFFF; „I? To sprawdzaliśmy już przy instruk- ($469C6)? Są tam dwa kolejne bajty, czyli po wykonaniu instrukcji „movell cji „move.l adres,d0” i były tam cztery czyli słowo o wartości $0000. Po wyko- adres,d0”, w rejestrze dO powinno zna- bajty, które również teraz są w rej. dO naniu powyższej instrukcji powinno leżć się długie słowo $0000FFFF - ($0000FFFF); znaleźć się tam $FFFF — sprawdzamy... sprawdźmy to (Ctrl+Y)! Rzeczywiście, — jeżeli więc mamy przenieść długie sło- i oczywiście znowu zgadza się; rejestr dO0 zawiera teraz właśnie to wo spod adresu, który jest w a0 do rej. zapamiętajmyw tym miejscu, że istnieje d2, to instrukcja ta powinna zro- różnica w interpretacji rozmiaru danej pna, bić to samo co „move.l adres,d0”, w rejestrze i w pamięci. Rozpatrzmy Etykieta - Mnenonik: Paranetry <__ Kosentarz którą omawialiśmy już wcześniej. przykładowe zawartości rejestru, np. d5 o „ł | ©8$12345678,d8 : ; długie słowo do dd ż 1 4 bajt do dl Po naciśnięciu (Ctrl+Y) zawartoś- i pamięci od komórki, np. $50000: : i długie słowo (adres) da aQ ci rej. dO i dz powinny więc być ź długie słowo z panięci do da : ; długle słome (adres) z a8 do dl | jednakowe — sprawdźmy: rzeczy- d5: 00112233 ; ; długie słowo z pamięci do dZ ; 3 słowo z dZ do pamięci | wiście! $50000: 00112233 4 TERM - zapamiętajmy więc, że rejestr z naszych wcześniejszych doświadczeń | GBRBBFLFF : j unieść dana k pamięci adresowy wzięty w nawiasy ozna- wynika, że jeżeli chcemy pobrać bajt z ; i koniec tokstu źródłowega cza, że operand znajduje się nie naszego przykładowego rejestru, to bę- Rus.1 Fornat tekstu źródłowego w tym rejestrze (wtedy nie było- dzie on wynosił $33 - pierwsze dwie *Ry sunek1 by nawiasów, np. „move.l a0,d2”) cyfryod prawej; ..._ lecz w pamięci, pod adresem, - jeżeli chcemy pobrać bajt z pamięci od 10 ATARŁagzgn

Atari Magazyn 1994 01-02

Similar Atari Magazyn 1994 01-02