Ulysses - James Joyce

1961 Pages·2014·3.41 MB·Turkish

by  James Joyce

Ulysses
James Joyce
Çeviren: Nevzat Erkmen
"Joyce, Ulysses'i yazarken, ilk olmasa bile,
yeni bir yazınsal biçem kullanmak istemiştir.
Dublin'de, 1904 yılında yaşayan ortanın
altındaki sınıftan kişileri almış, haziran ayının
başlangıcındaki bir gün boyunca, sadece neler
yapmış olduklarını değil, neler düşünmüş
olduklarını da anlatmıştır. "Bana öyle geliyor ki,
Joyce, şaşırtıcı bir başarıyla, sürekli olarak
değişen kaleidoskopik bilinç ekranında, hem
sıradan malzemeyi, hem de pek derinlerdeki
(bilinçaltı) malzemeyi yansıtabilmiştir."
Bu satırlar bir eleştiri yazısından değil: Yargıç
John M. Woolsey'in, 8 Aralık 1933 günü, ABD
hükümetinin "müstehcen'lik gerekçesiyle
toplatma kararı aldığı Ulysses için verdiği
aklama kararından.
"Ulysses bir yolculuk. (...) Hepimizin yaşam
serüvenini simgeleyen bir Tinsel-Tensel
Yolculuktur bu.
"Ulysses 'ı çevirmek de biryolculuktur-hiç
bitmeyecek. O tanımsız labirentte acımasız
devlerle kapıştım, fettan denizkızlarıyla
oynaştım, Dublin insanlarıyla ne oyunlar
oynadım, sokaklarıyla yoldaş oldum, Joyce'un
ulyssesini dinledim de dinledim, bir Mr. Bloom
olup çıktım."
Bu satırlar da "Ulyssesce"yi "Türkçe"ye
çeviren Nevzat Erkmen'den.
Kırk yıldır süren bu yolculuk, bitti nihayet.
Gerçek bir "klasik" (: herkesin bildiği, kimsenin
okumadığı)
nihayet Türkçede:şimdi ve burada:
işi gücü bırakıp okuyacaklar için!
James Joyce
ULYSSES
Kâzım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi - 26 ISBN
975-363-148-0
Ulysses/James Joyce Özgün adı: Ulysses
Çeviren: Nevzat Erkmen
Redaksiyon: Enis Batur
1. baskı: Ekim 1996 2. baskı: 3500 adet,
İstanbul, Mart 1997
Yayına Hazırlayan: Selahattin Ozpalabıyıklar
Kapak Tasarım: Mehmet Ulusel
Ofset Hazırlık: Nahide Dikel
Düzelti: Selahattin Ozpalabıyıklar
Yayın Koordinatörü: Aslıhan Dinç
Baskı: Altan Matbaacılık Ltd. Şti.
© Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve
Sanayi A.Ş., 1996
İçindekiler
Ön-Söz (Enis Batur) • 7
Arka-Söz (Enis Batur) • 23
Çevirenin Sözü (Nevzat Erkmen) • 27
ÖN-SÖZ
JOYCE'un KULESİ
"Ulysses"i çevirmeye kalkışmak başlibaşna bir
çılgınlık; yayımlamaya, daha doğrusu
çevirtmeye kalkışmak da öyle; ya, çevrilmiş,
yayına hazır edilmiş "Ulysses" için bir önsöz
yazmaya kalkışmak? Bunun birden fazla
tehlikesi var:
Önce "had" sorunu geliyor. Joyce'un
şüphesiz bıyık altından yorumu, "yüz yıl
boyunca eleştirmenlerin ve akademisyenlerin
başına belâ kesilmek" yolundaki öngörüsü
gerçekleşti, biliyoruz: Sayısız inceleme,
araştırma, çözümleme ile modern zamanların
üzerinde en fazla kafa patlatılan kitabı olma
unvanını kazandı bu roman; dahası, çağın fetiş
romanı haline geldi, yayımlanır yayımlanmaz.
Bunca bilirkişi, uzman, eleştirmen varken
benim bir önsöz kaleme alışımın çok yalın bir
nedeni olduğunu anımsatmak istiyorum:
"Ulysses"in yayımlanma sürecini başlatan
oluşumun kıvılcımı, kararı, cüreti, onu nasıl
adlandırmak adlandıralım, yönlendiricisi
konumunda olduğum bir kurumun kurulundan
gelmişti - böyle bir hak bundan tanındı bana, bu
hakkı kullanmakta sakınca görmedim. Bir de,
belki eklemek gerekir, biraz kimse yükün altına
girmek istemediği için, biraz da Nevzat
Erkmen'in dileğine uyarak, "Ulysses" in
redaksiyonunu üstlenmek, onu yayına
hazırlamak durumunda kaldım: Çevirmenini
saymazsak, romanın Türkçe "versiyon "unu en
iyi tanıyan okur, "şimdilik" benim.
Sonra, "had" sorununa bağlı biçimde ortaya
çıkan "hudud". sorunu geliyor: "Ulysses"i
tanımak için kırk fırın gerektiği bilinen gerçek.
Anglosakson kültürüyle içice yetişmiş olmak,
İngiliz dilinin uçlarına yolculuk etmiş olmak
yetmiyor bu romanı yerliyerine koymak için:
Modern edebiyat ve sanatın güzergâhını
yakından izlemiş, Antik kültürün girdisini
çıktısını bilen, Joyce'un efsun deposunu
enikonu didiklemiş biri gerek, dörtdörtlük bir
önsöz yazarı olarak. Okur-yazar kimliğim
çerçevesinde, Joyce'la kurduğum ilişkinin
boyutlarına bakarak, kendimde, bir kez daha
vurgulamak isterim, bu türden bir nitelik
görmedim elbette. "Ulysses" i, onu yalnız
bırakmayacak bir yayınevinin günışığına
çıkardığını bilmem beni bu bağlamda rahatlattı:
Yapı Kredi Yayınları, hem romana, hem
yazarının dünyasına ışık tutacak yan
yayımların hazırlığı içinde nicedir: "Ulysses"i
ve Joyce'u kuşatmak, onlara ışık tutmak bir
önsözün sınırlarından zaten taşıyor.
Kalıyor son, ola ki daha özel, kişisel yanları
ağır basan, "Ulysses"e önsöz yazmaya kalkan
kalemşörün optiğini bağlayan sorun: Bunca
didiklenmiş bir yapıta özgün sayılabilecek bir
perspektiften bakma olasılığı var mıdır? En
uygun çözümün, eklektik bir bakışaçısına
dayanan, "Ulysses" konusunda yetke sayılmış
kişilerin görüşlerinin karmasına dayanacak bir
önsöz kaleme almaktan geçtiği hemen akla
gelebilir. Başkalarını bilemem ama, bir okur
olarak Joyce'la ilişkim, baştan bu yana yan
okumalara bağlı olarak gelişti. Ellman'ın dev
biyografisi, Stuart Gilbert'in anahtar-okuması,
Frank Budgen ya da Harry Levine'ın başvuru
niteliği ağır basan kitapları, ve Michael
Groden'ın "Ulysses in Progress" gibi temel
çalışmaları herkesi bu labirentte nasıl
beslemişse beni de beslemiştir. Şüphesiz
Joyce'un şu anda bile önümde duran üç ciltlik
mektubatı, Sylvia Beach'in ya da Beckett'in
tanıklıkları, Pound'un ya da Jung'un roman
hakkında söyledikleri de ayrı bir depo
oluşturmuştur "Ulysses "severlerde. Yılların
içinde tortu belirginleşir, ya da tam tersine,
sallandıkça bulanın Bu tür kitaplarla, aslında,
her yeniden ilişkiye girişinizde, sıfırdan
başlarsınız.
Bu uygun çözüm yerine uygunsuz bir
çözümü yeğleyişimin öyküsü, 1996 yılının
Bloomsday 'inden biriki hafta sonrasında,
Paris'te bir akşamüstü yürüyüşünde başladı:
Odeon'da, "Ulysses, 1922'de bu evde baskıya
verildi" yazılı mermer levhanın altında fotoğrafa
durduğumda bir ampul yandı kafamda: Haddini
bilmenin en sağlam yolu onu zorlamaktan
geçiyordu.
Montaigne'in kulesine yeni gitmiş, zihnim
kulenin "Denemeler"iyle dolu, imgenin etrafında
fırdönüyordum. Birden iki kule biribirine geçti.
Onları başka kulelere bağladım ve gecenin
sonunda Babil Kulesi'ne vardım. Yol nedir ki:
Başladığınız noktaya ergeç dönersiniz.
Hem herşey, Dublin 'deki kulede başlamamış
mıydı?
Mimarî bir yapı ya içinde yer aldığı çevreyle
bütün bütüne uyumlu olacaktır, ya da büsbütün
onunla çelişkiye düşecektir diye bir kural
koymak ne denli doğru bir yaklaşım doğurur
bilemiyorum; bana kalırsa, bu iki ucun arasında
sayısız ara-duruş biçimiyle karşılaşırız, yapılar
sözkonusu olduğunda; ne ki burada, uçlardan
birine dönmek üzere öbür uçtan hareket etmeyi
seçmek zorundayım, değil mi ki sonunda, en
sonunda, dönüp dolaşıp gene iki uç arası iz
sürdüğümü göreceğimi şimdiden
öngörebiliyorum, böylesi en doğrusu olacak,
sanıyorum:
Aslına bakılırsa, çevresiyle hepten çelişkili
yapılar üzerine yıllardır, neredeyse yirmi yıldır