İyi Düşün Doğru Karar Ver - Doğan Cüceloğlu

449 Pages·2003·7.1 MB·Turkish

by  Doğan Cüceloğlu

Doğan CÜCELOĞLU
İyi Düşün
Doğru Karar Ver
Etkili Yaşamın Temel Boyutları Üzerine Yakup Bey’le Söyleşiler
Doğan Cüceloğlu İçel'in Silifke kasabasında doğmuş ilk ve
ortaokul öğretimini orada yapmıştır. Silifke'de o yıllarda lise
olmadığı için liseeğitimini Ankara ve Kırklareli'ndeki
ağabeylerinin yanında tamamlamıştır. Daha sonra İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümü'nden lisans
diplamasıyla mezun olmuş ve University of Illinois, Champaign-
Urbana'da dil psikolojisi alanında doktora yapmıştır. Türkiye'de
İstanbul Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve Boğaziçi
Üniversitesinde öğretim görevlisi olarak çalışmış ve bir yıl
Fulbright araştırma bursuylaUniversity of California, Berkeley'de
bulunmuştur. Doğan Cüceloğlu'nun uzmanlık alanı algılama,
öğrenme ve dil psikolojisidir. Türkçe ve İngilizce yayınlarının
birçoğunu iletişim konusunda yapmıştır; bu yayınlar aynı
toplumda yetişmiş insanlar arasındaki ilişkileri olduğu kadar,
farklı toplum ve kültürlerde yetişmiş kişilerin iletişim ilişkilerini
de kapsar.
Doğan Cüceloğlu halen California State University, Fullerton
(ABD) görevli olmasına rağmen kitaplarını Türkçe yayınlamaya
devam etmektedir. İnsan ve Davranışı (1991), Yeniden İnsan
İnsana (1991) ve İçimizdeki Çocuk (1992) adlı kitapları Remzi
Kitabevi tarafından yayınlanmıştır. Yazar Cumhuriyet Bilim
Teknik ve başka Türkçe dergilerde de değişik konularda
makaleler yayınlamaktadır.
İnsanlar başarmak için doğarlar, başarısızlık için
değil.
HENRY DAVID THOREAU
İÇİNDEKİLER
Sunuş, XI
1 Yakup Bey'le Karşılaşmam, 1
2 Yakup Bey-Timur Bey, 5
3 Trafik Kazalarının Söyledikleri, 12
4 Gazetelerin Söyledikleri, 24
5 Kalıplandırılmış ve Geliştirilmiş İnsanlar, 36
6 Dünyayı ve Kendimizi Anlamamızdaki Süreç: 45
7 Paradigma: Algı ve Düşünceye Yön Veren Harita, 54
8 Türkler Aptal mı?, 72
9 İç ve Dış Başarı, 93
10 Gelişmiş İnsan Paradigmasının Temel İlkeleri, 107
11 Tutumlar ve Paradigmalar,131
12 Girişimci Tutum, 144
13 Girişimci ve Tepkici Tutumun Dili, 153
14 Liderlik ve Yönetim, 166
15 Yaşama Anlam Veren Kişisel Merkezler, 178
16 İlke Merkezli Birey, 194
17 Düşünme, 205
18 Eleştirel Düşünme, 216
19 Sorunların Çözümünde Eleştirel Düşünme, 225
20 Zamanın Etkili Kullanımı, 241
21 Etkili Yaşam İçin Zaman Kullanımı, 250
22 Zamanı Etkili Biçimde Nasıl Kullanabilirim?, 257
23 İçBaşarısız DışBaşarıya Yönelmek Sakıncalıdır, 264
24 Koşulsuz Sevgi Gerçekten Var mı?, 278
25 Çıkar Paradigmaları, 287
26 Kazan/Kazan Tutumunun Beş Boyutu, 293
27 İnsan İlişkilerinde Dinlemek Daha Önemlidir, 302
28 Bir Elin NesiVar, İki Elin Sesi Var, 311
29 Kendini Geliştirme, 321
Sözlük, 330
Kavram Buldurusu, 337
Kaynaklar, 343
SUNUŞ
Çoğu kişi kendinden beklenen yaşamı sürdürür.
Sürdürdükleri yaşam kendi duygu, düşünce ve inandıkları
değerlerle uyuşmasa bile, insanlar bu konuda yapabilecekleri
bir şey olmadığını düşünürler, istedikleri hayatı yaşama
gücünü veiç özgürlüğünü kendilerinde bulamazlar. Çok az
insan duygu, düşünce ve inandıkları değerlere uygun bir
yaşamı gerçekleştirme güç ve özgürlüğünü taşır.
«Etkili yaşam» inandığı ilke ve değerleri günlük yaşamında
davranışlarına yansıtabilen insanın yaşamıdır. Bu, «verimli
yaşam»dan farklıdır. Örneğin çok verimli biri öz değerleri
yönünde değil, kendinin inanmadığı, başkalarının beklentileri
yönünde üretken olabilir. Bu tür üreticilik onun yaşamını
«verimli» yapar, ne var ki bu «etkili» bir yaşam değildir.
Bu kitap, kişinin etkili bir yaşam kurmasının temellerinde
yatan süreçleri inceliyor. Kişi etkili yaşamı duygu, düşünce ve
değerlerini günlük yaşamına yansıtarak kurar. Kitabın iki
kahramanı «Yakup» ve «Timur» arasındaki söyleşi, etkili
yaşamın temelinde yatan boyutları aşama aşama sergiliyor.
«Yakup» ve «Timur» yazarın kendi dünyasında yarattığı iki
tiptir. Gerçek dünya ile ilişkileri yazarın iç dünyasından
kaynaklanmaktadır. Bu iki tip hayali olmakla beraber
tartıştıkları konular gerçektir. Her insanın düşündüğü,
yaşamının değişik devrelerinde karşılaştığı bu konular,
bireyin iç dünyası ile toplumdan kaynaklanan kalıp
beklentilerin karşı karşıya geldiği alanları içerir. Kendi duygu,
düşünce ve inançları ile ahenk içinde yaşamaya çabalayan her
insan, yaşadığı çağ ve mekan ne olursa olsun, bu sorunlarla
karşılaşmış, cevap bulmaya çalışmıştır. Bu anlamda, «Yakup»
ve «Timur»un etkileşimleri insan öyküsünün özünde yatan
evrensel dokuları sergiler.
Yaptığımız şeyler için pişmanlık zamanla geçer,
ne var ki,yapmadığımız şeylere pişmanlığın çaresi
yoktur. SYDNEY J. HARRIS
YAKUP BEY LE KARŞILAŞMAM
Kumkapı'dan Beyazıt'a yürümeye karar verdim. İçim
tanımlamakta güçlük çektiğim duygularla doluydu; hafif hafif
çiseleyen yağmurda yürümeye başladım.
Üç saat önce Nesrin'le buluşmaya gelirken ne kadar enerji
ve umut doluydum. «Nihayet beklenen gün ve saat gelip
çattı» diye düşünmüştüm. Genellikle İstanbul Üniversitesi
öğrencilerinin geldiği çayevinde ona «Önemli sorumu»
yöneltebilecektim:
"Nesrin, birbirimizi tanıyalı 5 ayı geçiyor. Senden
hoşlandığımı biliyorsun. Görmediğim zaman seni özlüyorum,
zihnim hep seninle meşgul. Benimle evlenir misin?”
Evet, artık sormuştum. Birdenbire sorumun öneminin
farkına vardım. Aman Allahım; ben evlenme teklif
ediyordum. Yani artık evli bir adam olacaktım. Korktum.
Nesrin gülümsedi, "Ahne şekersin!" dedi. Bunu söylerken
rahat ve kendinden emin bir hali vardı; ben kaygıyla doluyken
onun böylesine rahat oluşu gururumu incitti. «Duruma hakim
olan, rahat olan ben olmalıydım» diye düşündüm. Oysa çocuk
gibi şaşırmış, kendine güvensiz, mahcup, onun yüzüne
bakıyordum.
"Çok şekersin. Bilemezsin seni tanımış olmaktan ne kadar
mutluyum" dedi, gülümseyerek elime dokundu ve
konuşmasına devam etti. "Ama, ben tek çocuğum.
Nişantaşı'nda büyüdüm. Amerikan Koleji'nden mezun oldum
ve sık sık dış ülkelere gittim. Sen hiç dış ülkede bulunmadın,
değil mi?"
Yüzüne bakıyor, ne diyeceğini merak ediyordum. Başımı
«Hayır!» anlamında salladım. «Keşke daha fazla konuşmasa»
diye düşündüm. «Biz ayrı dünyaların insanlarıyız, nasıl olur
da benimle evlenmeyi düşünebilirsin?» mesajını almaya
başlamıştım. Kendime kızıyor, «Ben ne kadar safbiriyim»
diye düşünüyordum. Nesrin devam ediyordu:
"Çok iyi insansın, senin arkadaşlığını hiç kaybetmek
istemem; ama yaşamda gerçekçi olmak gerek. Örneğin, sen
bir sene sonra mezun olacaksın. Biliyorum kariyer yapmak
istiyorsun ve üniversitede asistan olarakkalacaksın. Ben senin
asistan maaşına denk parayı her ay kuaförüme veriyorum,
biliyor musun?"
Kafam uğulduyordu, utanıyordum. «Hayır bilmiyordum»
anlamında kafamı salladım. Gözüm dolu dolu oldu. Dişlerimi
sıktım ve gözyaşlarımı içime boğdum.
Nesrin, bir ablanın küçük kardeşine sevgi ve şefkatle
bakması türünden bir bakışla elimden tuttu, "Hep arkadaş
olarak kalalım, tamam mı tatlı Timur?" diyerek gözümün
içine baktı ve gülümsedi. Kendimi o kadar aciz ve hiç gibi
hissediyordum ki, zorla gülümseyerek, cılız bir sesle
"Tamam" diyebildim.
Hafiften çiseleyen yağmurun yüzüme ve enseme dokunuşu
hoşuma gidiyordu. Aksaray'a doğru yürürken birbiri içine
karışmış duygular içindeydim. Kendimi reddedilmiş
hissediyordum. Ama bu tuhaf bir reddedilişti. Kafam
karmakarışıktı.
Bir yandan «Oh kurtuldum, artık kimseyle evlenmek
zorunda değilim; yaşamımdan sadece kendim sorumluyum,
özgürüm» diğer yandan, «ben güçsüz bir insanım»
duygularını yaşıyordum. Nesrin'e hak veriyordum, kendimi
güçsüz görüyordum. Ama, ne yapacağımı bilemiyordum.
Daha sonra, «Şimdiye kadar neden bana hep gülümsedi, sanki