ZYGMUNT BAUMAN'DA MÜPHEMLĠK VE TOPLUMSAL YAġAM Doğa BAġER Yüksek Lisans ... PDF
Preview ZYGMUNT BAUMAN'DA MÜPHEMLĠK VE TOPLUMSAL YAġAM Doğa BAġER Yüksek Lisans ...
ZYGMUNT BAUMAN’DA MÜPHEMLĠK VE TOPLUMSAL YAġAM Doğa BAġER Yüksek Lisans Tezi DanıĢman: Doç. Dr. Himmet HÜLÜR Mayıs, 2011 Afyonkarahisar T.C. AFYON KOCATEPE ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ SOSYOLOJĠ ANA BĠLĠMDALI YÜKSEK LĠSANS TEZĠ ZYGMUNT BAUMAN’DA MÜPHEMLĠK VE TOPLUMSAL YAġAM Hazırlayan Doğa BAġER DanıĢman Doç. Dr. Himmet HÜLÜR AFYONKARAHĠSAR 2011 YEMĠN METNĠ Yüksek Lisans tezi olarak sunduğum “ZYGMUNT BAUMAN’DA MÜPHEMLĠK VE TOPLUMSAL YAġAM” adlı çalıĢmanın, tarafımdan bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düĢecek bir yardıma baĢvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin Kaynakça‟da gösterilen eserlerden oluĢtuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanmıĢ olduğumu belirtir ve bunu onurumla doğrularım. 25/05/2011 Doğa BAġER i ii YÜKSEK LĠSANS TEZ ÖZETĠ ZYGMUNT BAUMAN’DA MÜPHEMLĠK VE TOPLUMSAL YAġAM Doğa BAġER AFYON KOCATEPE ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ SOSYOLOJĠ ANABĠLĠM DALI Mayıs 2011 Tez DanıĢmanı: Doç. Dr. Himmet HÜLÜR Bu çalıĢmanın amacı Zygmunt Bauman‟ın müphemlik kavramı çerçevesinde modern ve postmodern toplumsal yaĢam biçimlerini çözümlemektir. Müphemlik kavramı düzensizliği, çok anlamlılığı, kaosu ve belirsizliği ifade eder. Müphemlik toplumsal yaĢamda düzen oluĢturma ile karĢıtlık içinde olması ve bireysel-toplumsal eylemlerin değerlendirilmesi için imkan sağlaması nedeniyle önem taĢır. ÇalıĢmanın oluĢturulmasında Zygmunt Bauman‟ın metinleri ve bu metinlerin gönderme yaptığı metinler kapsamında eleĢtirel bir okuma yapılmıĢtır. Bu anlamda, öncelikle modernlik ve rasyonellik iliĢkisi üzerinde durulmuĢtur. Ek olarak Bauman‟ın metinlerinde toplumsal ötekileĢtirmeleri simgeleyen “yabancı” kategorisi incelenmiĢ, bu kategorinin küreselleĢen dünyada etkisizleĢtiği ya da “hiç kimseleĢme” sürecine girdiği vurgulanmıĢtır. Ayrıca özgürlük-güvenlik ve kimlik oluĢturma unsurlarında rasyonel çözümler sunan uzmanlık ve tüketim etkinliklerinin paradoksal süreçleri gündeme getirdiği belirtilmiĢtir. Bu çerçevede Bauman‟ın ahlak anlayıĢının küreselleĢen dünyadaki imkânı tartıĢılmıĢtır. Sonuç olarak küreselleĢen dünyada “hiç kimseleĢme” sürecinin ve kimlik oluĢturma araçlarının rasyonel-kapitalist paradigma ile eklemlendiği, böyle bir dünyada sorumluluğa yönelik bir ahlakın imkan bulamayacağı vurgulanmıĢ, sosyolojinin rasyonelliğe yönelik eleĢtirilerinde ve günümüzün siyasal yapısında teori-pratik sorunları olduğu belirtilmiĢ, sosyolojinin rasyonellik ve ideolojik konumlamalarla insan ölümlerine odaklanması gerektiği vurgulanmıĢtır. Anahtar Kelimeler: Modernlik, Postmodernlik, Müphemlik, Rasyonellik, Ahlak-Etik. iii ABSTRACT AMBIVALENCE AND SOCIAL LIFE IN ZYGMUNT BAUMAN Doğa BAġER AFYON KOCATEPE UNIVERSITY THE INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES DEPARTMENT OF SOCIOLOGY May 2011 Advisor: Assoc. Prof. Dr. Himmet HÜLÜR The aim of this study is to analyze the modern and postmodern social life styles of the Zygmunt Bauman within the frame of the concept of ambivalence. The concept of ambivalence comes to the meanings of ambiguity, multi-meanings, chaos and indefiniteness. The concept of ambivalence is important because it is opposite to the establishing order in the social life and provides the opportunity for evaluating the individual-social activities. A critical reading was made during the forming of this study in accordance with the texts of Zygmunt Bauman and other texts referred by these texts. In this context, first of all the relationship between the modernity and rationality was stressed on. In addition to this, the “foreign” category which symbolizes the social alienation in Bauman‟s texts was investigated and it was put forward that this category has become ineffective in the globalizing world or transformed into “becoming nobody” process. Besides, it was stated that the expertise and consumption activities which provides rational solutions in freedom-safety and identity forming issues have brought the paradoxical process. Within this frame, the opportunity of the ethics of Bauman in the globalizing world was discussed. Finally, it was put forward that the “becoming nobody” process and identity forming tools in the globalizing world have been articulated with the rational-capitalist paradigms and an ethics concept based on responsibility has no opportunity to grow in such a world and it was stated that there are theoretic-practical problems in the criticisms of sociology directed to rationalism and in the political structure of today‟s world and it was stressed on that sociology has to focus on people deaths with rationality and ideological positioning. Keywords: Modernity, Postmodernity, Ambivalence, Rationality, Morality-Ethics. iv ĠÇĠNDEKĠLER YEMĠN METNĠ .......................................................................................................... i TEZ JURĠSĠ KARARI VE ENSTĠTÜ MÜDÜRLÜĞÜ ONAYI ........................... ii ÖZET.......................................................................................................................... iii ABSTRACT ............................................................................................................... iv ĠÇĠNDEKĠLER .......................................................................................................... v ġEKĠLLER LĠSTESĠ ............................................................................................... vii GĠRĠġ ......................................................................................................................... 1 BĠRĠNCĠ BÖLÜM MODERNLĠK VE KESĠNLĠK 1. MODERNLĠĞĠN AHLAKĠ KRĠTĠĞĠ ................................................................. 8 2. MÜPHEMLĠK KORKUSU ................................................................................ 21 2.1. MODERN ÖNCESĠ BELĠRSĠZLĠK DENEYĠMĠ ....................................... 26 2.2. KARTEZYEN KESĠNLĠK VE KUġKU ..................................................... 31 2.3. YAPAY DÜZEN VE KÜLTÜR KAVRAMI ............................................. 35 3. MODERN DÜNYANIN RASYONEL YAġAM ALANLARI ......................... 41 3.1. BÜROKRASĠ VE ÖRGÜTLENME ........................................................... 42 3.2. MODERN KENT VE HESAPÇI ZĠHĠN .................................................... 47 3.3. PANOPTĠK DENETĠM MEKÂNLARI ...................................................... 48 4. BAUMAN’IN TEKNO-BĠLĠM ELEġTĠRĠSĠ ................................................... 52 ĠKĠNCĠ BÖLÜM MODERN TOPLUMDA YASA KOYUCULUK ETKĠNLĠĞĠ VE BAHÇECĠ DEVLET PRATĠĞĠ 1. YASA KOYUCULUK ETKĠNLĠĞĠ ................................................................... 60 1.1. MODERN ENTELEKTÜEL SORUNSALI ............................................... 62 1.2. MUTLAK DÜZEN VE YASAYICI ENTELEKTÜEL ROLÜ .................. 69 1.3. HAKĠKATĠN ÇOĞALMASI VE YORUMCU ENTELEKTÜEL ROLÜ .................................................................................... 76 v 2. BAHÇECĠ DEVLET PRATĠĞĠ ......................................................................... 79 2.1. BAHÇENĠN YABANĠ OTLARI................................................................. 87 2.2. BAHÇIVAN DEVLETĠN ZĠRVESĠ OLARAK HOLOCAUST ................ 92 2.3. ÇĠTSĠZ TOPLUM: BAHÇENĠN YOK OLUġU BAHÇIVANIN GÖZDEN DÜġÜġÜ ................................................................. 95 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ZYGMUNT BAUMAN'DA MÜPHEMLĠK VE TOPLUMSAL YAġAM 1.YABANCI .............................................................................................................. 99 1.1.BĠZ/DOST/ĠÇERĠ VE ONLAR/DÜġMAN/DIġARI AYRIMI ................... 99 1.2. YABANCI VE AYRIMLARIN YIKIMI .................................................. 105 1.3. HĠÇKĠMSELEġME SÜRECĠ: YABANCININ SĠLĠKLEġMESĠ ............ 111 2. ÖZGÜRLÜK-GÜVENLĠK KUTUPLAġMASI VE KĠMLĠK BUNALIMI..................................................................................... 116 2. 1. BĠREYSEL KĠMLĠK ĠNġASINDA TOPLUMSAL ONAY-BĠREYSEL FARKLILIK SORUNSALI ............................................. 118 2. 2. RASYONEL KĠMLĠK ÇÖZÜMLERĠ: UZMANLIK VE TÜKETĠM ETKĠNLĠĞĠ ............................................................................. 123 2. 3. RASYONEL KĠMLĠK ÇÖZÜMLERĠNĠN PARADOKSLARI .............. 127 3. BAUMAN’IN MÜPHEM AHLAK ANLAYIġI VE ELEġTĠRĠSĠ ................ 133 SONUÇ .................................................................................................................... 146 KAYNAKÇA .......................................................................................................... 157 vi ġEKĠLLER LĠSTESĠ ġekil 1: Müphemlik Kavramının Ġçeriği .................................................................. 147 ġekil 2: Rasyonel Düzen Kavramının Ġçeriği .......................................................... 148 ġekil 3: Yabancının Gruplar Arasındaki Etkisi ....................................................... 150 ġekil 4: Özgürlük-Güvenlik ve Kimlik ĠliĢkisi ........................................................ 154 vii GĠRĠġ Zygmunt Bauman, modernlik-postmodernlik ve küreselleĢme tartıĢmasına yönelik analizleri olan eleĢtirel bir düĢünürdür. O, Ġkinci Dünya SavaĢı‟na tanıklık etmiĢ, Polonya ordusunda hizmet vermiĢ, Yahudi ayrımcılığına maruz kalmıĢtır. Entelektüel ilgisi ilk dönemlerde sınıflar, kültür ve yorumsamacı sosyoloji üzerine Ģekillense de, 1980‟lerden sonra modernlik tartıĢmasına dâhil olmuĢ; ahlak, iktidar, özgürlük, sorumluluk bağlamlarında modernliği incelemiĢtir. O, herhangi bir düĢünsel-ideolojik konumlandırmadan uzak durarak, ahlaki açıdan Ġsrail Devleti‟nin Filistinlilere yönelik eylemlerinin Nazilerin Yahudilere uyguladıklarının aynısı olduğunu vurgulayacak kadar eleĢtirel bir analizcidir. Bauman‟ın modernlik analizi, modernliğin rasyonellik niteliği çerçevesinde geliĢmektedir. Burada Weber‟ci perspektifin etkisi görülmekle birlikte Bauman‟ın sosyolojik düĢüncesi, geniĢ bir teorik çerçeve içerisinde oluĢmakta ve eklektik bir anlayıĢı yansıtmaktadır. O, modernliğe yönelik değerlendirmelerinde Foucault‟nun modern iktidara yönelik çözümlemelerinden, Arendt‟ın totaliterlik eleĢtirisinden, Derrida‟nın ikili karĢıtlıklar eleĢtirisinden, Simmel‟in çatıĢmacı sosyolojisinden Weber‟in rasyonellik ve bürokrasi analizinden, Freud‟un uygarlık eleĢtirisinden ve Frankfurt Okulu‟nun eleĢtirel teorisinden etkilenmektedir. KoĢut olarak modernliğe alternatif olabilecek düĢünce biçimlerinin geliĢtirilmesinde Levinas‟ın toplumsal yaĢamda etiği merkeze alan yaklaĢımından yararlanmaktadır. Bununla birlikte onu herhangi bir sosyolojik ya da felsefi ekolün içinde değerlendirmek mümkün değildir. Bauman‟ın sosyolojisi, toplumsal yaĢamdaki müphemliklerin (belirsizliklerin) ön plana çıkartılması ve anlamlandırılması perspektifinde geliĢmektedir. Dolayısıyla o, toplumsal yaĢamın ve insan varoluĢunun herhangi bir düzen, plan, rutin ile değil kaos ile ortaya çıktığını varsaymaktadır. Bu varsayımdan yola çıkarak müphemlik, kaosun verili olduğu dünyada insanın mutlak bir düzen pratiği kuramaması; kaos-düzen çatallaĢmasıyla algılanan dünyadaki kesinlik arayıĢının sonuçlanamaması olarak değerlendirilmektedir. Onun düĢünce evreninde gerek bireysel iliĢkiler gerekse toplumsal oluĢumlar, net ve kusursuz bir nitelik taĢımamakta, sabit bir yapıya kavuĢmamaktadır. Bu anlamda düzenin ve kesinliğin sağlanmasına yönelik insanın bir geç kalmıĢlığı olduğu gibi, müphemliğin önüne 1
Description:The list of books you might like
