Źródła do mytologii litewskiej = Mythologiae lituanicae monumenta. Cz.1: Od Tacyta do końca XIII wieku PDF
Preview Źródła do mytologii litewskiej = Mythologiae lituanicae monumenta. Cz.1: Od Tacyta do końca XIII wieku
ii . Mythologiae Lituanieae Monumenta. / / ZRODŁA DO MYTOLOGII LITEWSKIEJ od Tacyta do końca XIII wieku. Zebrał, ocenił i objaśnił ANTON/ MIERZYŃSKI Członek Cesarskiego Moskiewskiego Towarzystwa Archeologicznego, Uczonego Estońskiego w Dorpacie i Historycznego w Petersburgu. Wydanie z zapomogi Kasy pomocy dla osób pracujących na polu naukowem imienia D-ra Józefa Mianowskiego. WARSZAWA Druk K. Kowalewskiego, Królewska Nr. 29. 1892, ^03B0JieH0 HeeaypoK). BapuiaBa. 12 MapTa 1892 ro,na. SPIS RZECZY. W stęp........................................................................................ 1 I Cornelius T acitus.............................................................. 5 A estii.................................................................................... 6 Aestiorum gentęs , .................................................... 11 Mater cleorum ................................................ 11 Formae aprorum...........................................................................17 Fustes, Keyen, Klupfel, Kucen, ferrum......................................21 Zachody około ro li.....................................................................28 Bursztyn.....................................................................................30 List Theodoryka...........................................................................33 II W ulfstan...............................................................................34 III Vita I S-ti Adalberti.............................................................38 IV Vita II S-ti Adalberti B runona.....................................41 V Adam Brem eński...............................................................44 Helmold i Ernest de Kirchberg................................................45 VI Wincenty K adłubek...........................................................47 VII Innocenty I I I .....................................................................50 VIII Oliverus Scholasticus...........................................................51 Uwagi z poglądem Litwinów na przyrodę ziemską . . . 51 Drzewa i inne rośliny................................................................53 Góry, kamienie, pola, wyspy, w sie...........................................78 Wody, rzeki, źródła.....................................................................81 Zwierzęta.......................................................... 83 IX Układ z r. 1249 ............................................................... 88 X Henryk Ł o tw a k ................................................................97 XI Kronika Liwońska (Alnpeke)....................................114 XII Honoriusz I I I ....................................................................125 XIII Grzegorz I X ...............................................................125 XIV Wstawki u Jana Malali....................................................126 XV Kronika W ołyńska.........................................................137 XVI Dzierzwa............................... 152 XVII Albrecht von Bardewik...................................................154 W S T Ę P . Mytologia litewska pomimo usilnych starań i dobrych chęci kilku światłych a zkądinąd w literaturze poważanych mężów, jak Naibut i Kraszewski, nie zajęła dotąd należnego miejsca w kole po ważnych umiejętności. Przyczyną tego jest, że piszący nie obeznali się z wielu źródłami, które bez wielkiego trudu im dostępne być mogły; że nie zdawali sobie sprawy, o ile zasługują na wiarę źró dła; z których pełną czerpali ręką; że pomysły i urojenia własne i obce podawali za pewniki naukowe. Nadto nie zwracając na leżytej uwagi na poezyą i tradycyą ludową; pozbawiali się jedy nego żywego źródła i ważnego kryteyyum dla źródeł pisanych. Jeżeli zaś gdzieniegdzie o to się kusili, uczynili to bez wszelkiej ki ytyki i bez wszelkiej naukowej metody. Pracom tego rodzaju, pozbawionym tych głównych i niezbędnych własności, naukowej wartości przyznać nie można. Pragnąc przyłożyć rękę do położenia fundamentu pod nau kowe opi acowranie litewskiej mytologii, o ile do tego pisane źró dła przyczynić się mogą: zamierzamy zebrać odpowiednie zada niu źródła i zawrzeć w jedną księgę. Zamierzamy więc przede- wszystkiem wydać krytycznie źródła, zajmujące się wyłącznie opisaniem bóstw litewskich, jak dziełko Łasickiego a po części prace dwóch Małeckich; zamierzamy zebrać opisy bóstw i obrzę dów religijnych, wcielone do dzieł historycznych i kronik; oraz wzmianki o wierzeniach, rozrzucone w dokumentach, rełacyach i innych różnego nazwania pracach literackich, z wyłączeniem jednak tak nazwanej literatury ludowej. Pod tym względem nieocenione zasługi położyli, że wspomnę o najważniejszych, Lu dwik z Pokiewia, Nesselmann, Juszkiewiczowie, Sprogis, Briv- Źródła do myt. lit. -t zemniaks (Treiland), a przedewszystkiem Wolter, który nietylko zbiera materyały, ale nadto gruntownie je opracowywuje z me todą iście naukową. Zebrane zaś źródłowe wyjątki umieścimy ile możności w po rządku chronologicznym z oznaczeniem miejscowości, której się tyczą i opatrzymy w uwagi krytyczne co do ich wiarogodności, oraz w kommentarz, ułatwiający zoryentowanie się i zrozumie nie historycznych i mytologicznych szczegółów. Niekiedy wyją tek zdawać się może dłuższym nad potrzebę, albo co gorsze zby tecznym. Czynimy to z rozmysłem, aby uczynić go zrozumialszym, i wykazać związek jego z całością słowami właściwego autora a nie kommentatora. Dobrze mi wiadomo, że nasz zbiór nie będzie zupełnym i nim być nie może dla przyczyn odemnie nie zależnych. Istnieją bo wiem rzadkie broszury, których nie wiadomo gdzie odszukać; istnieją sprawozdania missyonarzy i wizytacye Kościołów, przy syłane prowincyałom, które dotąd w archiwach krajowych i za granicznych spoczywają w rękopisie; istnieją relacye do dworu papiezkiego, które znalazły schronienie w bibliotece Watykań skiej. W sprawozdaniach tego rodzaju kryje się materyał nad zwyczaj cenny dla naszego przedmiotu, jak wnioskujemy z pism Stanisława Rostowskiego i Argenta. Inne wreście materyały zawdzięcza się przypadkowi w księgach, gdzie tego najmniej się spodziewamy, jak np. w zruszczonej kopii przekładu na język bułgarski greckiego chronografa Joanna Malali. Uzupełnień więc będzie nie mało. Jeżeli zaś wobec wymienionych braków przystępujemy do wydania naszego zbioru, czynimy to w chęci przysłużenia się, chociaż w części dla ułożenia przyszłej całości. Literatura krytyki źródeł bardzo nieznaczna. Mannhardt przedrukował w Magazin der lettisch-litera- risclien Gesellschaft. Bd XIV p. 82—143 dziełko Łasickiego: de diis Samagitarum, które wyszło w osobnej odbitce w Rydze 1868 str. 66. Celem wydania było, jak sam autor w przedmowie zazna cza, rzadkie Łasickiego dziełko uczynić dostępniejszem dla kry tyków; do wydania załączył nader cenne objaśnienia, z których niektóre zawierają krytyczne uwagi. Pod tytułem: Jan Łasicki, Źródło do mytologii litewskiej ocenił A. Mierzyński, Kraków 1870, wyszła krytyczna ocena Łasickiego, której głównym rezul tatem, że wiadomości Łasickiego pochodzą z drugiej ręki t. j. od
The list of books you might like
