Zindînasî (biologe). Amadeyî 2

188 Pages·9.4 MB·Kurdish

by  coll.

ZINDÎNASÎ
(BIOLOGE)
AMADEYÎ
2
2
3
4
NAVEROK

BEŞA YEKEM....................................................... 7
PARVEBÛNA ŞANEYÊ ................................................ 8
ZIKMAKNASÎ .............................................................. 25
ZIKMAKIYA NEMENDELÎ ........................................... 37
BEŞA DUYEM .................................................... 45
TEVINÊN ŞÎNATIYAN ................................................. 46
TEVINÊN LAWIRAN ................................................... 59
BEŞA SÊYEM ..................................................... 77
PERGALA BÊHINDANÊ ............................................. 78
PERGALA BÊHINDANÊ YA MIROVAN ...................... 93
AWAYÊ BÊHINDANA MIROVAN ............................. 101
PERGALA GERANÊ ................................................. 111
PERGALA GERANÊ YA MIROVAN .......................... 122
XWÎN Û PERGALA LEMFÊ ....................................... 135
BEŞA ÇAREM .................................................. 155
SÎSTEMA JÎNGEHÊ .................................................. 156
TÊKILIYÊN TÎMARÊ.................................................. 165
TÊKILIYÊN JIYANÎ DI NAVBERA ZINDIYAN DE ..... 175

5
6
BEŞA YEKEM

PARVEBÛN Û

ZIKMAKNASÎ

Armancên Beşê:

Piştî ku xwendekar xwendina vê

beşê bi dawî bike dê fêrî van xalan
bibe:

o Parvebûna mîtozî.

o Parvebûna meyozî.

o Zikmaknasî.
o Zikmakiya nemendelî.

7
WANE 1

PARVEBÛNA

ŞANEYÊ

PARVEBÛNA

 Gelo carinan we ji xwe pirsiye, ji şaneya ku bi çavan
nayê dîtin, zindiyekî weke mirov dide?
Di salên bûrî de em fêrî awayê pirbûnê li cem zindiyan
bûbûn, ku di parvebûna nezayendî de endamên nû mîna
şaneya bingeh dide û di parvebûna zayendî de jî
endamên nû, di encama yekbûyîna di navbera şaneya mê
(hêk) û şaneya nêr(tov) de çêdibe û hêka bergirtî pêk tê.
Ya ku mezin dibe û endamekî nû dide. Gelo çawa ev şane
çêdibin?
Bûyerên parvebûnê yên bi şaneyan re çêdibe û şaneyên
nû dide, yan mîna şaneya bingeh dide.

8
Rêgezên parvebûna şaneyê:

 Li wêneyê binêre û hewl bide ku tu nas bikî ji bo
Rêgezên parvebûna şaneyê:
mezinbûna tevinan çi pêwîst e?

Rêgezên parvebûna şaneyê:

Rêgezên parvebûna şaneyê:
Parvebûna yekem Parvebûna duyem Tevin

R Wêgekeez êknu ptaêr vxeubyaûknirain şkaun epyêêw:î stiya mezinbûnê bi
parvebûna şaneyê heye. Ev parvebûn berdewam dike û

hejmarek mezin ji şaneyan dide, yên ku laşê zindî pêk
Rêgezên parvebûna şaneyê:
tîne.

Ev hejmara şaneyan di encama parvebûna şaneyê de
çêRdêibgine.z Dêens tppêakrêv eji bhûêknaa b şeargniretîy, êw:e ke ku di wêneya li jor
de tê xuyakirin.

Ji vê hêkê du şaneyên ku asîda niyoklîk di navbera wan
Rêgezên parvebûna şaneyê:
de tê parvekrin bi awayekî yeksaneyî bi rêya parvebûna

mîtozî. Piştre parvebûna sîtoplasma û lebatokên wê pêk
têR. êHgeer zşêanne pyeakrev enbûû mnaîn aş aşnaeneyyêa: bingeh e û her yek
parvebûna xwe berdewam dike bi vî awayî. Lê belê berî

ku şane derbasî parvebûna mîtozî bibe, kromozom di
Rêgezên parvebûna şaneyê:
tovikê de parve dibin ji ber vê yekê hejmara kromozoman
di şaneyên nû de hemanî hejmara wan di şaneya bingeh

de ne.
Rêgezên parvebûna şaneyê:

Rêgezên parvebûna şaneyê:

Rêgezên parvebûna ş9aneyê: