Žena u razvoju socijalističke samoupravne Jugoslavije PDF
Preview Žena u razvoju socijalističke samoupravne Jugoslavije
IJ RAZVOJU SOCIJALISTIČKE SAMOUPRAVNE JUGOSLAVIJE '/kJaTomšič J P VidaTotnšič U RAZVOJU SOCUAIIST1ČKE SAMOUPRAVNE JUGOSUNUE ■ ••U 0 V 'vjočtfi <0 L€ 8IU v. — - • vec ,N. r ! m m Izdavač: Novlnako-lzdavačka radna organizacija Jugoalovenaka stvarnost — OOUR Jugoalovenakl pregled; Generalni direktor: Dragoljub Vullca; Glavni I odgovorni urednik: Boildar Đurovlć; Urednik: Branka Vldas; Jezlčkl redaktor: Mllorad Slmonovlć; Oprema: Nenad čonklć; Korektor: Zor ka Jančlć; Štampa: Srboštampa, Dobračlna 8, Beograd 1981. Sadržaj Predgovor 5 Uvod 9 Istorijski koreni 15 Diskriminacija žena u staroj Jugoslaviji (1918—1941) 15 Radnički pokret i borba za ravnopravnost žena 19 Narodnooslobodilački rat i socijalistička revolucija 23 Revolucionarne promene i ostvarenja 31 Glavna obeležja razvoja socijalističkog samoupravljanja 33 Društveno-ekonomsko uređenje SFR Jugoslavije 36 Samoupravljanje i društvena svojina 36 Osnovna organizacija udruženog rada 39 Samoupravna interesna zajednica 40 Mesna zajednica 42 Planiranje razvoja 45 Od predstavničkog do delegatskog političkog sistema 46 Uloga subjektivnih društveno-političkih snaga 51 0 nekim rezultatima razvoja 55 Teorijske osnove procesa emancipacije žene 59 O teorijskim osnovama društvene akcije 59 Stvaralačka primena marksizma 63 Nosioci političke akcije 70 Uloga ženskih organizacija 75 Uloga zakonodavstva u menjanju društvenog položaja žena 85 Zapošljavanje, obrazovanje, zdravstvo 89 Industrijalizacija i urbanizacija 89 Neke karakteristike zapošljavanja žena 91 Zapošljavanje žena na privremenom radu u inostranstvu 97 Zaštita zaposlenih žer\a 98 2ene u razvoju poljoprivrede i sela 104 Obrazovanje 113 Socijalna politika I zdravstvena zaštita 120 Brak, porodica, domaćinstvo, dečja zaštita 127 Preobražaj porodice 127 Društvena zaštita dece 135 Demografska kretanja 140 Razvoj planiranja porodice 142 Ustavno pravo o slobodnom odlučivanju o rađanju dece 144 Međunarodna saradnja 149 Međunarodna aktivnost Konferencije za pitanja društvenog položaja žena Jugoslavije 150 Svetska godina stanovništva 152 Međunarodna godina žena i Dekada UN za žene 153 Nesvrstani za uključivanje žena u razvoj 157 ' Prilozi 161 Pregled pravnog uređenja od osobitog značaja za pravni položaj žena u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji 161 Spisak zakona od posebnog značaja za pravni položaj žena u Jugoslaviji 173 Rezolucija Skupštine SFRJ o unapređivanju položaja i uloga žene 177 Osnovni statistički podaci o ženi u jugoslovenskom društvu 193 Predgovor Publikacija koju objavljujemo pod naslovom Žena u razvoju socijalističke samoupravne Jugoslavije jeste prerađeno izdanje nacionalne studije koja je na tra ženje Sekretarijata Organizacije ujedinjenih nacija bi la izrađena povodom teme »Žena i razvoj« kada se ta tema početkom sedamdesetih godina razmatrala u Komisiji ECOSOC-a za socijalni razvoj kao prilog raz radi strategije Druge dekade razvoja OUN (1970— 1980). Taj jugoslovenski prilog bio je objavljen u ča sopisu »Žena danas« 1973. godine u broju 270, pod naslovom »Žene Jugoslavije u privrednom i društve nom razvoju zem)lje«. U toku 1975. godine, koju je Organizacija ujedinjenih nacija proglasila Međunarodnom godinom žena, Kon ferencija za pitanja društvenog položaja žena Jugosla vije podstakla je izradu nove publikacije o društve nom položaju žena Jugoslavije. Ranije publikacije ove vrste su vremenom bile prevaziđene. Interesovanje koje je u svetu pobudila tema Međunarodne godine i tekuće Dekade OUN za žene: »Ravnopravnost, razvoj, mir« zahtevala je donekle nov način prikazivanja po ložaja žene odnosno puteva ostvarivanja njene rav nopravnosti u okviru razvoja zemlje. Autor pomenu- te informacije koja je pisana za OUN zamoljen je da pripremi novu publikaciju. U toku rada na ovoj knjizi pokazalo se da je zadatak osavremenjivanja ranije informacije, iako na prvi po gled jednostavan, u stvari prilično težak. Upitnik OUN prilagođen potrebama uporednog prikaza raznih zemalja prema kojem je bila rađena prva publikacija, nije sadržao pitanja o mnogim specifičnostima naše zemlje, koje je trebalo prikazati da bi se razumela celina. Razmatranje činilaca i činjenica u vezi s menjanjem položaja žene I doprinosa žene integralnom razvoj nom procesu zemlje složen je zadatak. Učinjen je po kušaj da se sažeto prikaže celokupnost društvenih I po litičkih odnosa, naročito u sklopu promena koje su pratile donošenje Ustava SFRJ od 1974. godine i koje pra te njegovu primenu. O tome sada postoji obilje gra đe. Pored političkih, ima mnogo i naučnih studija, pri kaza, rasprava, statističkih i drugih podataka o razvo ju SFRJ. Zatim, obeležavanje Međunarodne godine že na, Dekade OUN za žene i Međunarodne godine de teta podstaklo je mnogobrojne nove izveštaje, anali ze, naučne radove, rasprave o položaju žene, porodi- 5 ce, deteta. U tom okviru značajne rasprave vođene su u Skupštini SFRJ 1978. godine u toku donošenja posebne Rezolucije o ostvarivanju ravnopravnosti žena. Iz napred iznetog istorijata nastanka ove knjige vidi se da je autor pokušao da u njoj odgovori pre svega na pitanja koja su postavljana u toku naše aktivnosti u Organizaciji ujedinjenih nacija, u kojoj sve više ra ste interesovanje za iskustva pojedinih zemalja. Ona je nastala i iz drugih potreba međunarodne aktivno sti naših društveno-političkih organizacija. Zbog toga je ova knjiga izdata najpre na engleskom i francus kom jeziku. Međutim, još u toku rada na tekstu po kazala se potreba da se i na našim jezicima izda ova kav kraći prikaz položaja i uloge žene u razvitku ju- goslovenskog društva, u kojem radnička klasa postav lja i rešava i žensko pitanje kao deo dubokih društvenih pramena u procesu borbe za oslobođenje rada. Tu bor bu ćemo uspešnije voditi ukoliko svoja sadašnja dos tignuća i probleme koje ona sobom nosi shvatamo kao plod proteklih borbi. U raspravljanjima o mnogim sav- remenim pitanjima našeg razvoja sve više se pokazuje potreba za dubljim poznavanjem naših dosadašnjih na pora i odgovora koje smo na i danas goruća pitanja već dali u prošlosti, lako u publikaciji ima za našeg čitaoca dosta svakako poznatih informacija, iako ona mestimič- no uprošćeno prikazuje veoma složen i komplikovan razvojni put nove Jugoslavije, čini nam se da ona može poslužiti kao koristan priručnik i društveno-politlčkim radnicima koji istupaju u međunarodnim kontaktima I mlađim generacijama, ikoje treba da sagledaju duboke veze između pojedinih aspekata društveno-političkog procesa izgradnje socijalističkog samoupravnog druš tva i borbe za nove međuljudske odnose u našoj zemlji, koji se ne bi mogli izgrađivati bez suštinskih pramena u društvenim odnosima, bez prava na samoupravljanje kao osnove svih sloboda i svih prava radnih ljudi I gra đana u našem socijalističkom društvu >1 bez definitiv nog raskida sa svim ostacima I naslagama prošlosti i napuštanja »kraćeg puta« ostvarivanja prava I sloboda birokratsko-tehnokratskim rešenjima. Pošto nije bilo moguće — a nije ni zadatak ovakve pub likacije — da prezentiramo svu građu, 'izdvojena su samo najvažnija pitanja da bi se globalno prikazale celina ra zvojnog procesa i suština jugoslovenskih nastojanja u izgrađivanju samoupravne socijalističke društvene za jednice ravnopravnih naroda I ljudi. 6 U toku rada korišćen je obiman štampani materijal, koji smo citirali kada je neposredno upotrebljen. O tome kako treba prikazati neka pitanja vođeni su raz govori s društveno-političkim radnicima. Teško bi bilo navesti sve pisane izvore i zahvaliti svima koji su ml pomogli u izradi ove publikacije. Pristup osnovnom sa držaju i njegova prezentacija su takvi da je bilo neop hodno konsultovati širi krug drugarica i drugova. Me đutim, ovde se mora istaći saradnja koju su već od ra da na prvoj informaciji za OUN u ćelom ovom radu ne posredno pružale Hristina Pop-Antoska i Ika Kekić. Isto tako, treba istaći pomoć dr Vide Čok, Dušanke Kova- čević i Sane Salahović. Najzad, treba pozdraviti inicijativu izdavačkih preduze- ća »Delavska enotnost« i »Naša žena« (Ljubljana), ko ja su ovu knjigu izdala na slovenaćkom jeziku, i odluku »Jugoslovenskog pregleda« (Beograd) da je izda i na srpskohrvatskom jeziku. Za slovenačko i srpskohrvatsko izdanje tekst je une koliko dopunjen novim podacima. Autor 7
The list of books you might like
