Zarys metod leczenia w psychiatrii

208 Pages·1982·13.993 MB·Polish

by  Bilikiewicz Adam

ZARYS METOD
i
LECZENIA
ipODREDAKĆ),
BIUKIEWICZ/
ZARYS
METOD LECZENIA
W PSYCHIATRII
POD REDAKCJĄ
prof. dra hab. med. ADAMA BILIKIEWICZA
WARSZAWA 1982
PAŃSTWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH
SPIS TREŚCI
Przedmowa 7 Mechanizm działania leków psychotropo­
wych 66
Neuroleptyki 66
Część I. Leczenie metodami biologiczny­
Leki przeciwdepresyjne 67
mi — Ada'm Bilikiewicz, Barbara Sęp-Kowa-
Sole litu 69
likowa 9
Leki anksjolityczne 70
Leczenie śpiączkowe 10 Leki psychoenergizujące 70
_ Śjńączki insulinowe 10 Leki przeciwparkinsonowskic 70
. Śpiączki atropinowe 11 Leki psychodysleptyczne 72
Leczenie wstrząsowe 13 Leki przeciwdrgawkowe 72
Leczenie gorączkowe 15 Mechanizm działania niektórych biologicz­
Leczenie snem 15 nych metod terapii 73
Psychochirurgia 16 Śpiączki insulinowe 73
Farmakoterapia 1.7 Śpiączki atropinowe 74
Farmakoterapia tradycyjna 17
Leki przeciwpadaczkowe 20
Część III. Leczenie wybranych objawów
Psychofarmakoterapia 21
i zespołów psychopatologicznych — Adam Bi­
Definicja leków psychotropowych 22,
likiewicz 7 5
Podział leków psychotropowych 22,
- Neuroleptyki 23, Leki przeciwdepre- Leczenie psychoz 75
syjne 32, Sole litu. 38, Trankwilizery Psychozy z zaburzeniami jakościowymi
41, Leki psychenergizujące 43, Leki świadomości 75
nootropowe 44, Leki beta-adrenoli- Stany pobudzenia psychoruchowego 77
tyczne 45, Inne leki psychotropowe 46, Psychozy z omamami i urojeniami 79
Leki nasenne 47, Środki psychozo- Stany zahamowania napędu psychorucho­
twórcze 48, Leki. przeciwparkinsonow- wego 81
skie 48 Zespoły depresyjne 84
Zatrucia lekami psychotropowymi 49 Leczenie zapobiegawcze cyklofrenii 89
Ostre zaburzenia psychiczne po lekach Zapobieganie samobójstwom 91
psychotropowych 51 Psychozy reaktywne 93
Leczenie objawów ubocznych po le­ Leczenie staiióW niepsychotycznych 94
kach psychotropowych 52 Stany lęku 94
Leki psychotropowe a ciąża 54 Zaburzenia snu 95
Wpływ leków psychotropowych na spraw­ Choroby psychosomatyczne 96
ność prowadzenia pojazdów 55 Dychawica oskrzelowa 97, Choroba
wieńcowa 98, Nadciśnienie tętnicze
100, Aspekt psychosomatyczny odży­
Część II. Mećhanizmy działania leków
wiania się 100, Choroba wrzodowa żo­
psychotropowych i niektórych biologicznych
łądka i dwunastnicy 102, Choroby
metod terapii — Stanisław Góra 57
układu wewnątrzwydzielniczego 103,
Wstęp 57 Aspekt psychosomatyczny alergii 105,
Czynność przekaźnikowa komórki nerwo­ Niektóre choroby skóry 105, Bóle gło­
wej 58 wy 105, Zaburzenia psychosomatyczne
Budowa synapsy 58 a choroby kobiece 106
Noradrenalina i dopamina 59, Seroto- Leczenie i zapobieganie w procesach or­
nina 63, Acetylocholina 64, Histami­ ganicznych mózgu 108
na 64, Aktywne aminokwasy 65 Pourazowe zaburzenia psychiczne 109,
5
Zaburzenia psychiczne wieku przed- Zachowania terapeutyczne 156
starczego i starczego 109, Zaburzenia Zachowania początkujące kontakt i ko­
psychiczne towarzyszące guzom móz­ munikację 157, Zachowania podtrzy­
gu 110, Następstwa psyohoorganiczne mujące kontakt i komunikację 157,
chorób zakaźnych 110, Zaburzenia psy­ Zachowania porządkujące komunika­
chiczne pochodzenia kilowego 111, cję 158, Zachowania pogłębiające ko­
Zaburzenia psychiczne w następstwie munikację 157, Zachowania podtrzy-
zatruć egzogennych 112, Leczenie tujące z rzeczywistością 160; Zachowa­
padaczek w aspekcie psychiatrycznym nia przygotowujące podstawy pod dal­
112 szą psychoterapię 161
Leczenie alkoholizmu i innych uzależnień Zachowania nieterapeutyezne 162
116 Kierunki psychoterapii 162
Uwagi ogólne na temat leczenia alkoho- Psychoterapia zorientowana analitycznie
■ . lizmu 116 162
Leczenie odwykowe 117 Psychoanaliza Freuda 162, Psychologia
Leczenie toksykomanii 119 indywidualna — poglądy Adlera 163,
Część IV. Zarys metod psychoterapii — Psychoanaliza kulturowa 164
Andrzej Rogiewicz, Maria Rogiewicz 125 Psychologia humanistyczna 164
Psychoterapia egzystencjonalna i kierun-
Wstęp 125 • ki pokrewne 165
* ' Osobowość jako. system j regulacyjny 126 Psychoterapia behawioralna 166 '
Co to jest system? 126 Psychoterapia nawiązująca do 1 teorii
Regulacyjna Teoria Osobowości 127 gier 167 ‘
Mechanizmy Popędowo-Emocjonalne Indywidualna psychoterapia nerwic 168
127, Mechanizmy Poznawcze 128, Za­ Początek terapii 168
kłócenia w Sieci Poznawczej 132, Za­ Tworzenie więzi terapeutycznej 170
chowania regulacyjne 135, Mechaniz­ Kontrakt terapeutyczny 171
my obronne osobowości 136 Życiorys pacjenta 177
Rozwój osobowości neurotycznej 139 ' Praca z pacjentem po zawarciu kontrak­
Osobowość neurotyczna w ujęciu Regu­ tu terapeutycznego 178
lacyjnej Teorii Osobowości 139 Psychoterapia kompleksowa na. oddziąle
Koncepcja Karen Horney 140 nerwic 190
Koncepcje Horney w ujęciu Regulacyj­ Założenia psychoterapii kompleksowej
nej Teorii Osobowości 143 190 5
Nerwice 144 Praca zespołu diagnostyczno-terapeutycz­
Osobowość neurotyczna i nerwica 144 nego 191
Definicja nerwicy 145 Organizacja oddziału nerwic 193
Nerwica jako mechanizm regulacyjny Społeczność lecznicza 193, Zebranie
145 społeczności leczniczej 194, Samorząd
Objawy nerwicowe 146 pacjentów 195, Regulamin oddziału
Psychospołeczny aspekt nerwicy 149 nerwic 195, Psychoterapia grupowa
Koncepcja małych grup 149, Refie 195, Muzykoterapia 198, Leczenie ru­
społeczne 150, Zespół Ról Dziecko — chem i choreotęrapia 198, Terapia za­
Chory 150, Inne role społeczne peł- jęciowa 199, Terapia małżeńska 199
nionć przez pacjentów z nerwicą 154 Piśmiennictwo 203
Psychoterapia elementarna 156 Skorowidz 206
\
PRZEDMOWA
Do napisania książki, którą oddajemy do rąk Czytelników, zachęciło nas powo­
dzenie, jakim cieszył się nasz skrypt dla studentów medycyny pt.'„Podstawowe wia­
domości z lecznictwa psychiatrycznego”; jego III wydanie ukazało się w 1978 r.
Kolejne wydania skryptu rozchodziły się błyskawicznie, i to nie tylko wśród stu­
dentów. Doszliśmy do wniosku, że na rynku wydawniczym odczuwa się brak zwięz­
łego podręcznika, który zawierałby podstawowe wiadomości na temat leczenia za­
burzeń psychicznych.
Książka niniejsza nie jest przeznaczona dla lekarzy psychiatrów ani dla specjali­
zujących się w tym zakresie. Adresujemy ją przede wszystkim do lekarzy ogólnych
lub, jak to się dzisiaj określa, lekarzy pierwszego kontaktu. Sądzimy jednak, że
skorzystają z niej studenci starszych roczników, a także lekarze praktycy różnych
specjalności poszukujący elementarnych wskazówek z zakresu terapii psychiatrycz­
nej-
Tak jak wspomniany skrypt, tak i obecny „Zarys” swoje narodziny zawdzięcza
współpracy obydwu Klinik Psychiatrii Akademii Medycznej w Gdańsku. Powstał
wprawdzie na podstawie skryptu (ma zbliżony układ), ale jego poszczególne częś­
ci napisane zostały od nowa. Cechą charakterystyczną tej książki jest, jak sądzimy,
sposób holistycznego widzenia człowieka z objawami nerwicowymi i psychotyczny­
mi, a więc zarówno od strony „biologicznej”, jak i „humanistycznej”. Jeden z re­
cenzentów konspektu naszego „Zarysu” wyraził wątpliwość, czy te dwa podejścia
muszą się w całości znaleźć w jednej książce. Sprawa ta jest może rzeczywiście dy­
skusyjna. Być może zaważyło tu traktowanie zaburzeń psychicznych przez niżej pod­
pisanego, który w poszukiwaniu własnej drogi do psychiatrii stara się w codziennej
działalności klinicznej godzić niekiedy przeciwstawne zapatrywania i podejścia, za­
chowując otwartość na to wszystko, co pacjentowi może przynieść korzyść. Mamy
jednak nadzieję, że taki niekonwencjonalny układ książki nie obniży jej wartości
dydaktycznej, a przeciwnie przyczyni się do bardziej „humanistycznego” spojrzenia
na pacjenta z zaburzeniami psychicznymi*
Wreszcie uwaga techniczna. Jako redaktor całości czuję się w obowiązku wy­
jaśnić, że w trakcie opracowywania maszynopisów poszczególnych części starałem się
dbać o jednolitość używanej przez Współautorów terminologii, i to zarówno w od­
niesieniu do pojęć psychopatologicznych, jak i nazw leków oraz metod terapii. Do­
konując unifikacji poszczególnych części nie posuwałem się jednak zbyt daleko,
wychodząc z założenia, że Współautorzy mają prawo nie tylko do własnych poglą­
dów, lecz także do własnego stylu.
Autorzy będą wdzięczni za wszelkie uwagi krytyczne i propozycje, które wy­
korzystają w następnym wydaniu, jeśli stanie się ono w przyszłości aktualne.
Adam Bilikiewicz
Bydgoszcz w kwietniu 1981 r.

Część I
LECZENIE METODAMI BIOLOGICZNYMI
Adam Bilikiewicz, Barbara Sęp-Kowalikowa
Metody biologiczne stanowią podstawę leczenia objawów i zespołów psychotycz­
nych. We współczesnej psychiatrii leczenie biologiczne prowadzi się zawsze równo­
legle z psychoterapią, która z kolei stanowi podstawę leczenia nerwic. Tylko pełne
skojarzone postępowanie przy użyciu zarówno metod biologicznych, jak i psycho­
terapeutycznych zapewnia uzyskanie odpowiedniego wyniku leczniczego. Nie zna­
my dotychczas przyczyny psychoz endogennych. Leczenie psychoz (zwłaszcza en­
dogennych) nie polega zatem na oddziaływaniu przyczynowym, a jedynie na wpły­
waniu na zespoły lub objawy chorobowe (leczenie syndromo- i symptomolityczne).
Określenie. Leczenie biologiczne jest to termin używany na określenie aktyw­
nych metod leczenia w psychiatrii, w odróżnieniu od leczenia stosowanego dawniej,
które sprowadzało się do izolacji chorych i objawowego uspokajania ich. Termin
ten oznacza, że wpływa się na stan somatyczny chorego, a pośrednio na sferę psy­
chiczną.
Rys historyczny. Rozwój aktywnego lecznictwa psychiatrycznego datuje się od
czasu wprowadzenia przez Wagnera-Jauregga w 1917 r. metody leczenia zimnicą
porażenia postępującego. W tym okresie była to choroba bardzo częsta i nierzadko
śmiertelna, a chorzy z porażeniem postępującym stanowili znaczną część pacjentów
szpitali psychiatrycznych. Dobre efekty lecznicze uzyskane tą metodą sprawiły, że
zaczęto ją stosować z powodzeniem w leczeniu innych zaburzeń psychicznych, a au­
tora wyróżniono nagrodą Nobla. Największa wartość tej metody polega na tym, że
przerwała nihilizm terapeutyczny w stosunku dó zaburzeń psychicznych, traktowa­
nych do tego czasu przeważnie jako nieuleczalne?
Drugą metodą biologiczną było leczenie śpiączkami insulinowymi wprowadzo­
ne do psychiatrii przez Sakela w 1930 roku. Stosowana jest nadal, chociaż w ogra­
niczonym zakresie, mimo że po wprowadzeniu nowoczesnych środków psychofarma-
kologicznych wróżono jej rychły zmierzch. Do dzisiaj przetrwały też metody lecze­
nia drgawkowego wprowadzone przez Medunę w 1936 roku. Stosował on początko­
wo wstrząsy kamforowe, ale ze względu na trudności techniczne zastąpił je później
wstrząsami kardiazolowymi.
Dalszym ulepszeniem metody drgawkowej były wstrząsy elektryczne zapocząt­
kowane przez Cerlettiego i Biniego w 1938 roku.
Szczytem postępu aktywnego lecznictwa psychiatrycznego jest współczesna psy-
chofarmakoterapia, której rozwój d'atuje się od 1950 roku, tj. od czasu zsyntetyzo-
wania chloropromazyny. Psychofarmakologia stanowi podstawę leczenia w psychia­
trii, a z leków psychotropowych robi się użytek we wszystkich specjalnościach le­
karskich.
9
Metody leczenią biologicznego. Należą tu: 1) leczenie śpiączkowe, 2) leczenie
wstrząsowe, 3) leczenie gorączkowe, 4) leczenie snem, 5) psychochirurgia, 6) far­
makoterapia.
y ' .......................................... ;
LECZENIE ŚPIĄCZKOWE
Zaliczamy tutaj leczenie insuliną i atropiną.
/ > •
ŚPIĄCZKI INSULINOWE
Twórca tej metody,, Sakel, stosował początkowo insulinę do leczenią odwykowego
morfinistów, poniewaz~Ttany niedocukrzenia łagodziły objawy abstynencyjne. Na­
stępnie zastosował insulinę do leczenia schizofrenii, a wyniki opublikował w 1935
roku w odrębnej monografii. Od tego momentu datuje się szybkie rozpowszechnie­
nie metody w Europie. Jest to, naszym zdaniem, wciąż jedna z bardziej skutecznych
metod leczenia schizofrenii, ale stosowanie jej jest połączone z dużymi trudnościa­
mi technicznymi i z tego powodu tylko nieliczne ośrodki psychiatryczne ją podej­
mują. Wielu autorów uważa leczenie insuliną za metodę historyczną.
Określenie. Leczenie insuliną polega na kontrolowanym wywoływaniu stanów
niedocukrzenia z następczym wyłączaniem czynności ośrodków mózgowych dla ce­
lów Teczniczych._ Mówimy o leczeniu śpiączkowym (kuracja duża lub dawniej
„wstrząsowa’5 j i podśpiączkowym.
Technika zabiegu. Leczenie insuliną prowadzi się w specjalnych warunkach
szpitalnych pod fachowym nadzorem lekarsko-pielęgniarskim. Przed rozpoczęciem
leczenia chory musi być dokładnie przebadany, należy wykonać badania laborato­
ryjne, EKG i EEG, ustalić poziom cukru i krzywą cukrową po obciążeniu.
Insulinę wstrzykuje się na czczo domięśniowo w dawce 4 — 8 jednostek (j.).
Po sprawdzeniu "wrażliwości na insulinę dawk^ podnosi się codziennie o T j. Po
3 godzinach od chwili wstrzyknięcia insuliny podaje się pacjentowi roztwór cukru,
2_gramy na jednostkę podanej insuliny. Bezpośrednio potem chory spożywa śnia­
danie, które powinno się składać z bogatych w cukier potraw (miód. dżem itp.).
W uzasadnionych przypadkach dawkę insuliny można podnosić szybciej o 8—12 j.,
co przyspiesza kurację i wcześniej doprowadza do fazy śpiączkowej. Rzadziej wstrzy­
kuje się inshlinę dożylnie. Wstrzykiwania insuliny stosuje się codziennie z przerwą
w niedzielę. Od pierwszego podania insuliny do wystąpienia objawów śpiączki upły­
wa na ogół 2 — 4 tygodni. Jest to pierwsza faza kuracji insulinowej, do której
sprowadza się leczenie insuliną subkomatyczną.
Pierwsze objawy fazy podśpiączkowej obserwuje się po ok. 1 — 2 godz. od po­
dania insuliny: przyspieszenie czynności serca, lekki niepokój, poty, ślinienie,; drże-_
me^lrąkT wzmożone łaknienie. W miarę zwiększania dawki insuliny wyżej wymie­
nione objawy są silniej wyrażone7a~pod koniec trzeciej godziny występują zależnie
od dawki coraz wyraźniejsze i głębsze zaburzenia świadomości. Pojawienie się so-
poru uważa się za granicę między fazą podśpiączkową a fazą śpiączkową, której
pierwszym etapem jest tzw. faza przedśpiączkowa. Chory traci w tym czasie kon­
takt słowny z otoczeniem, ale zachowane j>ą reakcje na silniejsze_ bodźce, reakcje
obronne jia ból i reakcja orientacyjna. W fazie przedśpiączkowejy.obserwuje się
charakterystyczne objawy ruchowe: jaktacje, dyskinezy, drżenia, drgawki klonicz-
ne i wzmożenie napięcia^mięsmoyyego^ Związane to jest z narastaniem procesu ha­
mowania kory i kolejnego pobudzania ośrodków niższych, a potem zahamowania
czynności prążkowia, przedniej części podwzgórza, wzgórza i tylnej części podwzgó­
rza. Stan ten trwa ok. 45 — 60 minut. Jeżeli stan przedśpiączkowy nie przechodzi
w następny stopień fazy śpiączkowej, stan niedocukrzenia przerywa się. Ponieważ
chory nie jest w stanie samodzielnie wypić roztworu cukru, budzimy go podając
10
osłodzoną dobrze kawę lub herbatę zgłębnikiem dożoładkowo^. .Przy. odpowiednio^
wysokiej dawce insuliny, która może wahać się w szerokich granicach od 30 do
400 j., chory wchodzi we właściwą fazę śpiączkową (przestaje odpowiadać w sposób
celowy naloodźce, znikają odruchy ob ronne, wyst ępu j e od ruch B^inskiego, chory
pokrywki się wodnistym potem, źrenice ulegają zwężeniu, zwalnia się czynność ser­
ca • — przewaga układu przywspółczulnego). Przez cały czas chory wymaga bacznej
obserwacji. Przede wszystkim jiie wolno dopuścić do rozwinięcia się objawów głę­
bokiej śpiączki (sztywność źrenic, brak reakcji obronnych na ból, objawy sympa-
tykotonii). Pierwszego dnia utrzymujemy chorego w fazie śpiączkowej nie dłużej
niż 5 minut. W następnych dniach czas't^_jnom^^edTuzyc *36 ^ minut. Dalsze
przeclfuzaTrre fazy śpiączkowej grozi śpiączką przedłużoną (Bardzo niebezpiecznym
dla życia chorego powikłaniem) i trwałym uszkodzeniem o.u.n. Ze śpiączki budzi-
my chorego wstrzykując dożylnie 50—60 ml 2,24 mol/1 (40%) roztworu glukozy.
Świadomość przejaśnia się po okrT^ż^O^nTThlatadhTT^ajs¥utTczniej pYzerywaT slan"
niedocukrzenia domięśniowe wstrzyknięcie glulcagonu w dawce 1 — 4 mg. Po obu­
dzeniu chory powinien spożyć obfite śniadanie. Na jedną kurację insulinowa składa
się zazwyczaj 20—30 śpiączek.
Wskazania. Stanowią je wszystkie przypadki,.schizofrenii oporne na inne meto­
dy leczenia, a poza tym świeże przypadki schizofrenii katatonicznej i paranoidalnej
nie trwające dłużej niż 6 miesięcy, ponieważ oBserwuje się wtedy mniejszą liczbę
nawrotów niż po leczeniu neuroleptykami. Ponadto insulinę stosuje się doJęczenia^
odwykowego u narkomanów. W Polsce tylko nieliczne jeszcze ośrodki prowadzą
leczenie śpiączkami insulinowymi (rip. Klinika Psychiatrii w Bydgoszczy).
Objawy uboczne i powikłania. Najgroźniejszym powikłaniem jest wspomniana już
śpiączka przedłużona. Przejawia się ona tym, że chory nie wychodzi po 20 minu­
tach ze stanu śpiączkowego, mimo dwukrotnego podania dożylnie 50 ml 2,24 mol/1
J?0%) roztworu glukozy. Przyczyną wystąpienia śpiączki przedłużonej może być
zl)yt duza^3awkap^zątkowa lub szybkie podnoszenie dawek, uczulenie ną insulinę,
Hoprcwadzenie do zbyt głębokiej śpiączki, nieprzerwanie stanu niedocukrzenia po
napadzie drgawkowym lub też dożylne podanie insuliny. Na i sku t ecznieiszy_3-va.lŁC^.e^
niu tego powikłania jest glukagon (domięśniowo 1—4 mg). Z innych objawów
ubocznych wymienić trzeba: zaburzenia układu1 _sercowo-naczyniowego (niewydol­
ność krążenia, zapaść), układu oddechowego (zachłystowe zapalenie płuc),
dy drgawkowe (według ĆzęscT autorów jest to korzystne, ale tylko wtedy, gdy wy­
stąpili^ niż w 2 godziny od wstrzyknięcia insuliny), powikłania neurolo-.
giczne (przejściowe niedowłady, afazje, apraksje, astereognojza) i psychiczne (sta­
ny podniecenia), a także reakcje uczuleniowe. Do powikłań zalicza się śpiączkę
wtórną, która występuje w kilka godzin po wybudzeniu chorego w godzinach po­
południowych. Stosuje sięlyFeHy^alFc^^^pukagon^^albo" glukozę dożylnie, nie podaje
się natomiast nigdy w tych przypadkach cukru przez zgłębnik, ze względu na ko­
nieczność szybkiego zadziałania.
Przeciwwskazania. Stanowią je: ostre choroby zakaźne i gorączkowe, gruźlica,
cukrzyca, choroby wątroby, nerek i schorzenia endokrynologiczne, niewydolność
sercowo-IIazeniowa, nadciśnienie! choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, oty­
łość.
Możliwość kojarzenia śpiączek insulinowych z innymi lekami. Insulinę można ko­
jarzyć z leczeniem drgawkowym i neuroleptykami, co niekiedy poprawia wyniki
leczenia.
ŚPIĄCZKI ATROPINOWE
Leczenie śpiączkami atropinowymi wprowadzili psychiatrzy amerykańscy w 1949
roku (Forrer i in.). Metoda ta początkowo nie rozpowszechniła się na większą ska­
lę, prawdopodobnie ze względu na panujące onegdaj zapatrywania na ogromną
11
toksyczność atropiny. Pierwsze próby leczenia atropiną w Europie podjęła Klinika
Chorób Psychicznych w Gdańsku w 1959 roku, opracowując własną udoskonaloną
metodykę.
Określenie. Śpiączki atropinowe polegają na celowym wywoływaniu przerwy
w_ strumieniu świadomości przy użyciu siarczanu atropiny w leczeniu zaburzeń
psychicznych.
Technika leczenia. W przeciwieństwie do kuracji insulinowej leczenie atropiną
jest stosunkowo proste technicznie, poza tym chorzy na ogół dobrze znoszą zabiegi,
zarówno zasypianie, jak i budzenie nie sprawia im większych przykrości i w związku
z tym nie okazują lęku przed następnymi śpiączkami.
Pacjenci otrzymują w celu premedykacji w godzinach rannych domięśniowo
25 — 50 mg chloropromazyny. Do worka spojówkowego zakłada się 0,5% „maść
ezęryriową. Po 30 — 60 minutach od momentu wstrzyknięcia chloropromazyny po­
daje się domięśniowo lub dożylnie siarczan atropiny. Dawka wynosi ok. 3 mg na
1 kg masy ciała, a więc u osobnika ważącego 60 kg pierwsza dawka wyniesie
180 mg. Zazwyczaj następne dawki podnosi się o 20 — 30 mg, co prawdopodobnie
wiąże się z pojawieniem się w ustroju atropinazy. Po wstrzyknięciu atropiny stop­
niowo narastają zmiany ilościowe świadomości, a po 25 —, 40 minutach chory
wchodzi w śpiączkę z objawami piramidowymi (dodatni objaw Babińskiego), jed­
nak Z obniżonym paradoksalnie napięciem mięśniowym. Chorego w stanie śpiączki
utrzymuje się przez 3 — 4 godziny. W tym czasie sprawdza się regularnie ciśnienie
krwi, tętno, temperaturę ciała i częstość oddechów. Wyniki nanosi się do „karty
atropinowej”. Śpiączkę przerywa się salicylanem fizostygminy; który wstrzykuje się
domięśniowo lub dożylnie. Najwygodniej jest budzić dożylnymi wstrzyknięciami
0,2% roztworu fizostygminy w ilości 20 — 30 ml. Dawkę fizostygminy uzależnia się
od wysokości dawki atropiny. Świadomość chorego przejaśnia się.w ciągu ok. 10 mi­
nut. Choremu podajemy większe ilości płynów doustnie, gdyż śpiączka atropinowa
wywołuje suchość błon śluzowych i wzmaga pragnienie^
Zabiegi śpiączkowe stosuje się zależnie od tolerancji chorego 2 — 3 razy w ty­
godniu. Liczba zabiegów na kurację wynosi przeciętnie od 10 do 15. W bardziej
uporczywych przypadkach stosuje się 20 i więcej śpiączek.
Wskazania. Początkowo poddawano, leczeniu śpiączkami atropinowymi przypadki
oporne na wszelkie dotychczas stosowane metody leczenia. Jednocześnie kwalifiko­
wano do leczenia tylko tych chorych, którzy byli w stanie sami o sobie decydo­
wać. Pomyślne wyniki leczenia uzyskane w przypadkach nerwicy natręctw i nie­
szkodliwość samej metody spowodowała, że stopniowo zakres wskazań leczniczych
poszerzano, zawsze jednak trzymając się zasady dawania pierwszeństwa przypad­
kom psychoz o najcięższym przebiegu, opornych na dotychczasowe wysiłki leczni-
I cze. W ten sposób stosuje się atropinę we wszystkich przypadkach schizofrenii,
I w opornych na leczenie stanach maniakalnych i depresyjnych i w schizofrenirdzie-”
T f
ęfeą— ......... ~ ~ .....~~T7.. . ~..... ..~~ ,
Objawy uboczne i powikłahia. W czasie śpiączki może dojść do podwyższenia tem­
peratury ciała do 38° i wyżej, co jest wskązaniem." dó przerwania zabiegu., Nie
5aaie^ nigdy~'dópusżćzać *36 narastania gorączki. Na ogół kolejna śpiączka prze­
biega już prawidłowo. Niekiedy w kilka godzin po śpiączce może wystąpić u cho-
icgo narastająca senność, objawy atropinizacji (zaczerwienienie twarzy, mydriasis,
tachykardia) Tob jawy majaczenia. Należy wtedy podać domięśniowo 2 — 5 mg
fizostygminy. Dawkę tę można powtórzyć dwukrotnie po pół i jednej godzinie.
Wśród niektórych psychiatrów (zwłaszcza tych, którzy nie mają własnego do­
świadczenia) panują przesadzone poglądy na temat szkodliwości śpiączek atropi­
nowych, zwłaszcza odległych następstw. Badania katamnestyczne przeprowadzone
w Klinice Chorób Psychicznych w Gdańsku u dużej liczby chorych, rozwiały te
obawy.
Przeciwwskazania, Do najważniejszych należą: jaskra, zaawansowane uszkodzenie
12