Yohan Volfqanq Gete

768 Pages·2010·11.39 MB·Turkish

AzÿrbaycanRespublikasûnûnPrezidenti
Èlhamßliyevin
“Äöíéàÿäÿáèééàòûíûíýþðêÿìëèíöìàéÿíäÿëÿðèíèí
ÿñÿðëÿðèíèíÀçÿðáàéúàíäèëèíäÿíÿøðåäèëìÿñè
haqqûnda” 2007-cèil24àâãóñòtarixli
sÿrÿncamûilÿnÿørolunur.
“Øÿðã–Ãÿðá”
Áakû–2010
Johann Wolfgang von
(cid:11)(cid:13)(cid:10)(cid:14)(cid:12)(cid:10)
Éîùàí Âîëôãàíã
G E T E
(cid:3)(cid:7)(cid:6)(cid:9)–(cid:3)(cid:8)(cid:5)(cid:4)
ÑÅ×ÈËÌÈØ ßÑßÐËßÐÈ
“Øÿðã–Ãÿðá”
Áakû–2010
ISBN 978-9952-34-262-8
Tÿðúöìÿåäÿílÿð:
Rusdilindÿí: ßùìÿäÚÿìèë
Àëìàídilindÿí: ßlÿmdarÈsa
HÿmidArzulu
×ÿðêÿçÃóðáàíëû
Þíñþçöíìöÿëëèôè: ÌèêàéûëÐçàãóëóçàäÿ
Råäàêòîðëàð: ÌèêàéûëÐçàãóëóçàäÿ
TahirKazûìëû
Êîððåêòîðëàð: ÈáðàùèìÙöìáÿòîâ
ÅëñåâÿðÌóðàäîâ
ËÿòàôÿòÑÿìÿäîâà
Bÿdiitÿrtibatvÿ
dizaynûnmöÿllifi: TÿrlanQor÷u
Kompöterdözömö: HikmÿtAydûnoülu
ÙÿñÿíÉàãóáîv
ÉîùàíÂîëôãàíãÝåòå.Ñå÷èëìèøÿñÿðëÿðè.–Áàêû:“Øÿðã-Ãÿðá”,2010,768ñÿù.
Ìÿòí:ÁàêûÑëàâéàíÓíèâåðñèòåòè,“Êèòàáaëÿìè”ÍÏÌ,2010
Áÿäèèòÿðòèáàò,ñÿùèôÿëÿíìÿ:“Òóòó”íÿøðèééàòû,2010
©“Øÿðã-Ãÿðá”ÀÑÚ,2010
YOHANVOLFQANQGETE
Éàøàìàãèñòÿðñÿí,âóðóøùÿìèøÿ!
Àçàäëûãëàéèãäèðîàäàìàêè,
Àòûëàáóéîëäàùÿðàíäþéöøÿ!..
Ýåòå—“Ôàóñò”
Áó ìèñðàëàð áþéöê àëìàí ìöòÿôÿêêèð-øàèðè Éîùàí Âîëôãàíã
Ýåòåíèí(28àâãóñò1749,Ôðàíêôóðò-Ìàéí—22ìàðò1832,Âåéìàð)
éàðàäûúûëûüûíûí âÿ øàù ÿñÿðè “Ôàóñò” ôàúèÿñèíèí áàøëûúà èäåéàñûíû
èôàäÿåäèð.
ÝåòåíèíùÿéàòâÿéàðàäûúûëûüûþçâÿòÿíèÀëìàíèéàäàäåéèë,áöòöí
Àâðîïàäà ÿí ìöðÿêêÿá òàðèõè èúòèìàè-ñèéàñè ÷àõíàøìàëàð äþâðöíÿ
òÿñàäöôåäèðâÿî,èëêýÿíúëèêéàøëàðûíäàíáó“ôûðòûíàâÿùöúóì”úÿá-
ùÿëÿðèíÿàòûëûð,ùÿòòàáóàäàëòûíäàìÿëóìîëàíÿäÿáèúÿðÿéàíà,úîø-
ãóíÿäÿáèìöáàðèçÿéÿáàø÷ûëûãåäèð.
XVIIIÿñðèíéåòìèø-ñÿêñÿíèíúèèëëÿðèíäÿôåîäàëÀëìàíèéàsûnäà
èñòèáäàäà ãàðøû åòèðàç êèìè ìåéäàíà ÷ûõàí áó ÿäÿáè úÿðÿéàíà
ìÿíñóá îëàíëàð è÷ÿðèñèíäÿ éåòèøÿí èêè áþéöê ñÿíÿòêàð — Ýåòå âÿ
Øèëëåð èëê ýÿíúëèê äþâðöíäÿêè ÿñÿðëÿðèíäÿ áó ìÿíÿâè ìöáàðèçÿíèí
èäåéàñûíû èôàäÿ åäÿí ÿí ñÿúèééÿâè íöìóíÿëÿð âåðìèøëÿð. Ýåòåíèí
éàðàäûúûëûüûíûíáóäþâðöíäÿÿíýþðêÿìëèÿñÿðëÿðèîëàí“Ïðîìåòåé”
âÿ“ÝÿíúÂåðòåðèíèçòèðàáëàðû”íûíáàøãÿùðÿìàíëàðûñÿúèééÿâÿòàëå-
ëÿðèåòèáàðûèëÿáèð-áèðèíäÿííÿãÿäÿðôÿðãëÿíñÿëÿðäÿ,èäåéàåòèáàðû
èëÿèúòèìàèìöùèòëÿìöáàðèçÿäÿîíëàðûíàãèáÿòèôàúèÿëèñîíëóãëàíÿòè-
úÿëÿíèð.
Òà ãÿäèì éóíàí ìèôîëîýèéàñûíäàí áÿðè äöíéà ÿäÿáèééàòûíäà
àçàäëûã óüðóíäà ìöáàðèçÿ ðÿìçè êèìè ÿí ìöõòÿëèô ÿäÿáè æàíðëàðäà
éàðàäûëàíâÿòÿðÿííöìåäèëÿíÏðîìåòåéñóðÿòèíèÝåòåäÿñåâÿ-ñåâÿ
éàðàäûð, îíóíëà éàíàøû, ìþâúóä ãàíóí-ãàéäàëàðà, èúòèìàè ãóðóëóøà
ãàðøûöñéàíêàðëàðûòÿñâèðåäèð.Ëàêèíáóíëàðëàáÿðàáÿð,áóìöáàðèçÿéÿ
äàâàì ýÿòèðÿ áèëìÿéÿí çÿèô, êþâðÿê, àúèç èíñàíëàðûí ñóðÿòëÿðèíè äÿ
åéíèìÿùÿááÿòëÿéàðàäûð.Ýöúëöëÿðäÿ,çÿèôëÿðäÿ,íÿùÿíýëÿðäÿ,úûëûç-
ëàðäàùàãñûçëûãëàðàãàðøûìöáàðèçÿàïàðûðëàð.
5
Áó áàõûìäàí ýöúëö Ïðîìåòåéëÿ çÿèô Âåðòåð, Ýåòåíèí “Ôûðòûíà
âÿ ùöúóì” äþâðö éàðàäûúûëûüûíäà åéíè èäåéàíûí èêè çèääèééÿòëè
èôàäÿ÷èñèäèð.
“Ôûðòûíàâÿùöúóì”ðóùóíäàéàçûëìûøâÿîíóíèäåéàèñòèãàìÿ-
òèíè äàùà àéäûí èôàäÿ åäÿí ÿñÿðëÿðäÿí ýÿíú Øèëëåðèí “Ãà÷àãëàð”,
“Genuyada Ôèéåñêî sui-ãÿñäè” êèìè ÿñÿðëÿðè, elÿcÿ dÿ êÿñÿðëè
ñèéàñè ëèðèê øåèðëÿðèíäÿ ôåîäàëèçì ãóðóëóøóíà ùèääÿò âÿ íèôðÿò
î äÿðÿúÿäÿ àéäûí âÿ êÿñêèí èôàäÿ åäèëìèøäèð êè, áó ùàë îçàìàíêû
äöíéà èíãèëàáè ùÿðÿêàòû áàø÷ûëàðûíûí áþéöê ðÿüáÿòèíè ãàçàíìûø âÿ
ÔðàíñàáóðæóàèíãèëàáûçàìàíûÊîíâåíòØèëëåðÿ“ÔðàíñàÐåñïóáëèêà-
ñûíûíôÿõðèâÿòÿíäàøû”àäûíûâåðìèøäè.
Áó ìÿíàäà, “Ôûðòûíà âÿ ùöúóì” èäåéàñûíû àéäûí ýþñòÿðìÿê
áàõûìûíäàí,Øèëëåðèíáèëàâàñèòÿçàìàíûíùþêìäàðëàðûíàõèòàáÿíéàç-
äûüû“Ãÿääàðìîíàðõëàð”øåðèíäÿíáóìèñðàëàð÷îõÿëàìÿòäàðäûð:
Áöòöí÷èðêèíëèêëÿðè,ãÿääàðåùòèðàñëàðû
Ýèçëÿäèíùþêìäàðëûãðèäàñûàëòûíäàñèç.
Àíúàãíÿüìÿêàðëàðäàíãîðõóáùÿçÿðåäèíèç!
ßíãàëûíýåéèìëÿðè,ïîëàäçèðåùèäÿëèá,
Îíëàðûíàòäûüûîõýÿëèá÷àòàúàãñèçÿ,
Áàòàúàãîðèéàêàð,ñîéóããÿëáëÿðèíèçÿ!..
Ôåîäàëèçìãóðóëóøóíàâÿìöòëÿãèééÿòÿãàðøûìöáàðèçÿèäåéà-
ëàðûíû òÿðÿííöì âÿ òÿáëèü åòìÿê áàõûìûíäàí, ÿñÿðëÿðèí òÿñèðëèëèê
äÿðÿúÿñè, áàøãà úöð äåñÿê, ÿìÿëè-ùÿéàòè ÿùÿìèééÿòè åòèáàðû èëÿ
úîøãóí ýÿíúëèê äþâðöíäÿ “Ôûðòûíà âÿ ùöúóì” ðóùóíäàêû ÿñÿðëÿ-
ðèíäÿ äÿ Ýåòå ÿìÿëèééàò÷û, ñåéð÷è, ÷àüûðûø÷û îëìàãäàí äàùà ÷îõ
òÿðÿííöì÷öäöð.
ÝÿíúÝåòåíèí“Ôûðòûíàâÿùöúóì”ðóùóíäàêûÿñÿðëÿðèíäÿõÿéàë
âöñÿòèëÿéàíàøû,ìöøàùèäÿîëóíàííÿòèúÿìÿùäóäëóüóîíóíàðçóèëÿ
èìêàíàðàñûíäàêûçèääèééÿòèäóéìàñûíäàí,àðõàëàíäûüûáóðæóàñèíôè-
íèí ùÿëÿ ÷îõ çÿèô îëäóüóíó äÿðê åòìÿñèíäÿí èðÿëè ýÿëèðäè. Áóíà
ýþðÿäèðêè,ÿñàñãÿùðÿìàíëàðûèúòèìàèìöùèòëÿìöáàðèçÿäÿìÿüëó-
áèééÿòÿóüðàéûð,àãèáÿòëÿðèôàúèÿëèîëóð.
Ëàêèí÷îõêå÷ìÿäÿíÝåòåíèíùÿìøÿõñèùÿéàòûíäà,ùÿìéàðà-
äûúûëûüûíäà ìöùöì áèð äþíöø ÿìÿëÿ ýÿëèð: 1775-úè èëäÿ Âåéìàð
ïðèíñè,ñîíðàëàðèñÿùåðñîãîëàíÊàðëÀâãóñòóíäÿâÿòèèëÿÝåòåîíóí
6
ñàðàéûíà êþ÷öð âÿ ãàëàí þìðöíö îðàäà êå÷èðèð. Ñàðàéäà ìöøàâèð,
íàçèð,ìÿùêÿìÿðÿèñèâÿñàèðáþéöêâÿçèôÿëÿðÿòÿéèíåäèëèð,íÿùàéÿò,
ÿéàíàäûàëûð,áåëÿêè,ñþçäÿôåîäàëèçìãóðóëóøóíóíúîøãóíäöøìÿíè
îëàíÝåòå,ÿñëèíäÿ,ýþðêÿìëèáèðñàðàéõàäèìèîëóð.
Øÿðãèí âÿ Ãÿðáèí áèð ÷îõ áþéöê ñÿíÿòêàðëàðûíûí ùÿéàòûíäà
áàøâåðèá,ÿêñÿðÿnîíëàðûíìÿíÿâè,ùÿòòàáÿçÿíúèñìàíèôÿëàêÿòèíÿ
áàèñ îëàí áó ùàäèñÿ, ÿëáÿòòÿ, Ýåòåíèí äÿ éàðàäûúûëûüûíûí ñîíðàêû
èíêèøàôéîëóíàìöÿééÿíäÿðÿúÿäÿòÿñèðåäèð,îíàáàøãàáèðèñòèãàìÿò
âåðèð.
Ñàðàéùÿéàòûíûíèëêîíèëè,ÿäÿáèéàðàäûúûëûãáàõûìûíäàí,äåìÿê
îëàð êè, òàìàìèëÿ ñÿìÿðÿñèç êå÷èð. Áó äþâðäÿ Ýåòå ýèðèøäèéè ñàðàé
èøëÿðèëÿ éàíàøû, úöðáÿúöð òÿáèÿò åëìëÿðè èëÿ ìÿøüóë îëóá, ùÿòòà áèð
íå÷ÿ åëìè ÿñÿð âÿ åéíè çàìàíäà, þç éàðàäûúûëûã éîëóíà òàìàìèëÿ
éàä îëàí ÿéëÿíúÿëè øåèð âÿ íÿüìÿëÿð éàçûð. Ùÿòòà áåëÿ ÿñÿðëÿðèí
áèðèíäÿþçãÿùðÿìàíûÂåðòåðÿäÿêèíàéÿåäèð.
Éàðàäûúûëûã ùÿéàòûíäà îíèëëèê áèð äóðüóíëóãäàí ñîíðà, 1786-úû
èëäÿ äàâàìëû Èòàëèéà ñÿôÿðè Ýåòåíèí éàðàäûúûëûã ðóùóíó éåíèäÿí
äèð÷ÿëäèð. Êëàññèê ìÿäÿíèééÿòèí úàíëû õàòèðÿëÿðèíè éàøàäàí Èòàëèéà
øÿùÿðëÿðè,ìþùòÿøÿìñàðàéëàð,áèíàëàð,ùåéêÿëëÿð,àáèäÿëÿð,ìóçåé-
ëÿðâÿè.à.Ýåòåéÿîãÿäÿðòÿñèðåäèðêè,áèðçàìàíéåíèáèðèúòèìàè
ãóðóëóø éàðàòìàã àðçóñó èëÿ êþùíÿ äöíéàéà ìåéäàí îõóéàí, îíó
ìÿùâåòìÿêèñòÿéÿí,úîøãóí,öñéàíêàð,“Ôûðòûíàâÿùöúóì”áàø÷ûñû
Ýåòå, äþíöá àëìàí êëàññèñèçìèíèí áàø÷ûñû îëóð. Âàõòèëÿ ìèëëè õàëã
ìÿäÿíèééÿòèíÿ,îíóíãîòèêìåìàðëûãàáèäÿëÿðèíÿâàëåùâÿùåéðàí
îëàíÝåòå,èíäèàíòèêñÿíÿòÿñÿðëÿðèíèíìÿôòóíóâÿïÿðÿñòèøêàðûîëóð.
Þçöäÿêëàññèêöñëóáäàÿñÿðëÿðéàçìàüàáàøëàéûð.ßëáÿòòÿ,êëàññèê
öñëóáäåäèêäÿéàëíûççàùèðèúÿùÿò,éÿíèÿñÿðëÿðèíéàëíûçøÿêëè,âÿçí-
ãàôèéÿ,äèëâÿèôàäÿõöñóñèééÿòëÿðèäåéèë,ìÿçìóíâÿøÿêèëâÿùäÿòè
ìÿíàñûíäàáöòöíéàðàäûúûëûãêîìïëåêñèàíëàøûëìàëûäûð.
Áåëÿëèêëÿ,Ýåòåíèíêëàññèêöñëóáäàéàçìàüàáàøëàäûüûéåíèÿñÿð-
ëÿðèíäÿàðòûãúîøãóíðóùëóãÿùðÿìàíâÿèøòèðàê÷ûëàðéîõäóð,áóíëàð
äèíúÿëìèø, ìþâúóä ãàíóí-ãàéäàíûí äÿéèøìÿç îëäóüóíà èíàíìûø,
ÿë÷àòìàç ìÿãñÿäëÿð óüðóíäà íàùàã ìöáàðèçÿäÿí ÿë ÷ÿêìèø ñàêèò
àäàìëàðäûð.ßñëèíÿãàëñà,Ýåòåíèíéàðàäûúûëûüûíûí“Ôûðòûíàâÿùöúóì”
äþâðöíäÿêè ãÿùðÿìàíëàðû äà èúòèìàè ãóðóëóøóí, ìþâúóä ãàíóí-
ãàéäàíûíôÿðäèìöáàðèçÿíÿòèúÿñèíäÿäÿéèøäèðèëÿáèëÿúÿéèíÿîãÿäÿð
äÿ ìþùêÿì èíàíìûðäûëàð, àììà áóíóíëà áÿðàáÿð, öñéàíêàðëûãäàí
ÿë÷ÿêìèð,ãàëèáýÿëìÿñÿëÿðäÿ,áóìÿãñÿäóüðóíäàâóðóøóð,ùÿëàê
7
îëóð,àçàäëûüû,ùå÷îëìàñà,þëöìäÿýþðöðäöëÿð.Êëàññèêðóùäàéàçûë-
ìûøÿñÿðëÿðèíãÿùðÿìàíëàðûâÿèøòèðàê÷ûëàðûèñÿöñéàíäàíòàìàìèëÿ
óçàã, äèíú, öçöéîëà, ìþâúóä ãóðóëóøà ìöòè âÿ ñàäèã àäàìëàðäûð.
Éàðàäûúûëûüûíûí ùÿìèí äþâðöíäÿ éàçäûüû áèð øåðèíäÿêè øöàðâàðû
ìèñðàëàðáóáàõûìäàí÷îõñÿúèééÿâèäèð:
Äöíéàéëàáÿùñåòìÿ,äèíúëèêëÿéàøà!
Þçöíöäÿðêåëÿ,þìðöâóðáàøà.
Áåëÿëèêëÿ, Ýåòå Èòàëèéà ñÿéàùÿòèíäÿí ñîíðà òàìàìèëÿ äÿéèøèá,
ùÿìíÿçÿðè,ùÿìdÿáÿäèèÿñÿðëÿðèíäÿ“Âåéìàðêëàññèñèçìè”àäëà-
íàíéåíèåñòåòèêíîðìàëàðûíéàðàäûúûñûâÿáóÿäÿáèìÿêòÿáèíáàíèñè
îëóð.ßñÿðëÿðèíèíàäëàðû,ìÿçìóíëàðû,ãÿùðÿìàíâÿèøòèðàê÷ûëàðûäà,
áàøëûúàîëàðàã,êëàññèêÿäÿáèééàòëàÿëàãÿäàðîëàí“ÈôèýåíèéàÒàâðè-
äàäà”(1887),“ÒîðêâàòîÒàññî”(1790),“ÝåðìàíâÿÄîðîòåéà”âÿ
ñàèðÿñÿðëÿðèìÿùçáóãÿáèëäÿíäèð.
Ýåòåíèí êëàññèñèçmÿ ìÿôòóí îëäóüó äþâðöí ìàðàãëû úÿùÿòëÿ-
ðèíäÿí áèðè îíóí “Öìóìäöíéà ÿäÿáèééàòû”íà, î úöìëÿäÿí Øÿðã
õàëãëàðûíûí ÿäÿáèééàòëàðûíà ìöðàúèÿò åòìÿñè, îíëàðû ÷îõ éöêñÿê
ãèéìÿòëÿíäèðìÿñèâÿãèñìÿíîíëàðûíòÿñèðèàëòûíäàáÿçèÿñÿðëÿðéàç-
ìàñûäûð. Îíóí “Ãÿðá-Øÿðã äèâàíû” (1814—1819) àäëû øåèðëÿð
ìÿúìóÿñèíèí Øÿðã öñëóáóíäà “Äèâàí” àäëàíäûðûëìàñûíûí þçö äÿ
áó áàõûìäàí ìàðàãëûäûð. “Äèâàí”äà Ýåòå àðòûã ýÿíúëèéèí úîøãóí
öñéàíêàðëûã ðóùóíäàí óçàãëàøûb, äèíúëèê, ðàùàòëûã òÿáëèü åòäèéè
áèð äþâðäÿ Øÿðã ðóùóíäà àðèôàíÿ çþâã âÿ ñÿôà ìîòèâëÿðèni òÿðÿí-
íöìåäèð.
Ýåòåíèí Øÿðã ÿäÿáèééàòûíà, õöñóñÿí Øÿðã ëèðèê øåðèíÿ äÿðèí
ðÿüáÿò âÿ ìÿùÿááÿòè îíóí áöòöí Øÿðã ëèðèêàñûíûí ÿí ìàùèð óñòàä-
ëàðûíäàí ñàéûëàí áþéöê Èðàí øàèðè Ùàôèç Øèðàçèéÿ ùÿñð åòäèéè
“Íàìöòÿíàùè”øåðèíäÿ÷îõàéäûíýþðöíöð:
Îãÿäÿðáþéöêñÿíêè,ÿäÿáèééàòêèìèñÿí,
ßââÿëèíéîõ,ñîíóíéîõ,ÿáÿäèééÿòêèìèñÿí.
Øåèðèíáèðàñèìàíêè,äàèìàùÿðÿêÿòäÿ,
Ñîíóäàÿêñîëóíìóøÿââÿëèéëÿâÿùäÿòäÿ.
ßââÿëäÿíàõûðàäÿêáàøäàí-áàøàñÿíÿòäèð,
Ñÿíÿòäÿáóíÿùèêìÿò,áóíÿáþéöêãöäðÿòäèð.
8
Ýåòåíèí éàðàäûúûëûüûíûí áó äþâðö ö÷öí ñÿúèééÿâè îëàí äèíúëèê,
ðàùàòëûã, çþâã-ñÿôà ìåéëèíè ýþñòÿðÿí, ùÿì äÿ Øÿðã êëàññèê ïîåçè-
éàñûíûíóñòàäûãàðøûñûíäàáþéöêùåéðàíëûãâÿïÿðÿñòèøêàðëûüûíûèôàäÿ
åäÿíáóìàðàãëûøåèðàøàüûäàêûìèñðàëàðëàãóðòàðûð:
Íîëàéäû,ìÿíäÿñÿíÿáÿíçÿéÿéäèìáèðãÿäÿð...
Ýÿëñÿíèíëÿêþíöëäÿíùÿìäÿìîëàã,åéÙàôèç!
Ýÿëñÿíèíëÿùÿéàòûíúþâðöíö,úÿôàñûíû,
Åøãèíè,ùèúðàíûíû,çþâãöíö,ñÿôàñûíû
Áèðýÿäóéàã,áèðäàäàã,ñÿíèíëÿáþëöøÿêáèç!..
Áó,ìÿíèì÷öíùÿéàòäàÿíáþéöêáèðíåìÿòäèð;
Ñÿíèíëÿùÿìäÿìîëìàãíÿáþéöêñÿàäÿòäèð!
Àíúàãñÿíÿòäÿòÿêðàðéîõäóð...Âàðîëéåíÿñÿí!
Ñÿíáèçäÿí÷îõáþéöêñÿí,ñÿíùÿìèøÿéåíèñÿí!
Ýåòåíèí òÿñèðèëÿ îçàìàíêû àëìàí ÿäÿáèééàòûíäà Øÿðã ïîåçè-
éàñûíà ìåéèë âÿ ðÿüáÿò àðòìûø âÿ áó ñÿïêèäÿ áèð ÷îõ ÿñÿðëÿð
éàðàíìûøäû.
ËàêèíÝåòåèñòÿðùåðñîãñàðàéûìöùèòèíèí,èñòÿðÃÿðáâÿéàØÿðã
êëàññèñèçìèíèíòÿñèðèíÿãàïûëûáãàëñàéäû,þçéàðàäûúûëûãñèìàñûíûèòèð-
ñÿéäè, ÿëáÿòòÿ, áó ýöí áöòöí äöíéàíûí òàíûäûüû Ýåòå îëìàçäû. Áèð
÷îõáþéöêìöòÿôÿêêèðñÿíÿòêàðëàðûíùÿéàòûíäàîëäóüóêèìè,Ýåòåíèí
ùÿéàòûíäà äà éàøàäûüû ìöùèòëÿ çèääèééÿò, èúòèìàè ìþâãåéèëÿ øÿõñè
èíàìû àðàñûíäàêû äàèìè ìöáàðèçÿ îíóí éàðàäûúûëûüûíäà äÿðèí èçëÿð
áóðàõìûø,áèðíþâ,èêèëèêéàðàòìûøäûð.Ìöòÿôÿêêèð-ñÿíÿòêàðÝåòåèëÿ
ñàðàé íàçèðè Ýåòå äàèìè ìöáàðèçÿ øÿðàèòèíäÿ éàøàìûø, ýàù áó, ýàù
äà î ãàëèá ýÿëìèø, íÿòèúÿäÿ áèð ÷îõ ìöðÿêêÿá, çèääèééÿòëè, àììà
ùÿðùàëäà,äÿðèíìÿíàëû,þëöìñöçñÿíÿòÿñÿðëÿðèéàðàíìûøäûð.
Áþéöê ñÿíÿòêàðûí ùÿéàò âÿ éàðàäûúûëûüûíûí áó úÿùÿòèíè íÿçÿðÿ
àëàíÔ.Åíýåëñäÿýþñòÿðèðêè,Ýåòåíèíõàñèééÿòè,äàõèëèåíåðæèñè,áöòöí
ìÿíÿâè èñòèãàìÿòè îíó ÿìÿëè ùÿéàòäà èøòèðàê åòìÿéÿ éþíÿëäèðäè.
ßòðàôûíäàêû ùÿéàò èñÿ ÷îõ ìèñêèíäè. Ýåòå þìðö áîéó íèôðÿò åòäèéè,
ëàêèí è÷ÿðèñèíäÿ éàøàìàüà ìÿúáóð îëäóüó ùÿìèí éåýàíÿ ìöùèòÿ
óéüóíëàøìàëûîëóðäó.Éàøàäîëäóãúàìöáàðèçÿíÿòèúÿñèíäÿòàãÿòäÿí
äöøìöøãöäðÿòëèøàèðìèñêèíÂåéìàðíàçèðèãàðøûñûíäà(éÿíèøàèðÝåòå
íàçèðÝåòåãàðøûñûíäà)ýöçÿøòÿýåòìÿëèèäè.
Éÿãèíêè,áóâÿçèééÿòèäÿðêåäÿíáþéöêñÿíÿòêàðÿòðàôûíäàêûèúòè-
ìàèãóðóëóøóíåéáÿúÿðëèêëÿðèíÿãàëèáýÿëÿáèëìÿéÿúÿéèíèýþðÿ-ýþðÿ,
9
áó ìöùèòÿ âÿ þç ðÿñìè éöêñÿêìþâãåéèíÿ ýöçÿøòÿ ýåäÿ-ýåäÿ éåíÿ
þç ÿñàñ èäåéàñûíäàí — àçàä èíñàí úÿìèééÿòè ãóðìàã àðçóñóíäàí ÿë
÷ÿêìÿéèá,ùÿòòàãîúàéàøëàðûíäà,þìðöíöíñîíèëëÿðèíäÿáóáþéöêèäå-
éàñûíûèôàäÿåòìÿêäÿí÷ÿêèíìÿìèøäèð.
Áèð÷îõáþéöêìöòÿôÿêêèðñÿíÿòêàðëàð,îúöìëÿäÿíäàùèÍèçàìè
êèìè î äà áåëÿ èäåàë áèð úÿìèééÿòè þç õÿéàëûíûí ãöäðÿòèëÿ ãóðìàüà
÷àëûøìûø âÿ þëìÿç “Ôàóñò” ÿñÿðèíèí ñîíóíäà áåëÿ áèð úÿìèééÿò
éàðàòìûøäûð.
Ýóéà, ÕÂÛ ÿñðèí áèðèíúè éàðûñûíäà éàøàìûø úàäóýÿð äîêòîð
ÉîùàíÔàóñòùàããûíäàÿôñàíÿâèðÿâàéÿòëÿðÿíìöõòÿëèôâàðèàíòëàðäà
ÿñðëÿð áîéó, áöòöí Àâðîïà þëêÿëÿðèíäÿ éàéûëà-éàéûëà, íÿùàéÿò,
Ýåòåäÿí÷îõ-÷îõÿââÿëáÿäèèÿäÿáèééàòäàäàáèð÷îõøÿêèëëÿðäÿþç
ÿêñèíèòàïìûøäû:ýóéà,ÔàóñòõÿáèñðóùÈáëèñèëÿÿëáèðîëóá,þçðóùóíó
îíàñàòìûøâÿáóíóíìöãàáèëèíäÿäöíéàâÿêàèíàòûíáöòöíýèçëèñèð-
ëÿðèíÿ âàãèô, úöðáÿúöð ñåùð âÿ ìþúöçÿëÿð éàðàòìàüà ãàäèð áèð
úàäóýÿðîëìóøäóð.Îíóíìàúÿðàëûñÿðýöçÿøòâÿìþúöçÿëÿðèäÿñàé-
ñûç-ùåñàáñûçðÿâàéÿòëÿðèí,ùåêàéÿëÿðèí,ðîìàíëàðûí,ïîåìàâÿäðàì
ÿñÿðëÿðèíèíÿñàñìÿçìóíóíóòÿøêèëåòìèøäèð.
Óçóíìöääÿòõàlqðÿâàéÿòëÿðèêèìèéàéûëìûø,êèòàáùàëûíäà÷àï
åäèëìèø áó ÿôñàíÿíè èëê äÿôÿ ÕÂÛ ÿñð èíýèëèñ äðàìàòóðãó Êðèñòîôåð
Ìàðëî äðàì ùàëûíäà “Äîêòîð Ôàóñòóí ôàúèÿëè ÿùâàëàòû” àäû èëÿ
ãÿëÿìÿàëìûøäû.×îõåùòèìàëêè,Ìàðëîíóíáóôàúèÿñèýÿçÿðýèèíýèëèñ
òåàòð òðóïïàëàðû òÿðÿôèíäÿí ÕÂÛÛ ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ Àëìàíèéàéà
ýÿòèðèëìèø, îðàäà êóêëà òåàòðû òàìàøàëàðû ùàëûíäà ýåíèø éàéûëìûø âÿ
ýÿíúÝåòåíèíäÿäèããÿòèíèúÿëáåòìèøäèð.
ÌàðëîäàíñîíðàáóìþâçóâÿìÿçìóíäàÀëìàíèéàäàäààéðû-
àéðûìöÿëëèôëÿð—Âèäìàí,Ïôèñåð,Ëåññèíãâÿñàèðëÿðèúöðáÿúöðæàíð-
ëàðäàÿñÿðëÿðéàçìûøëàð.
Ýåòå “Ôàóñò” öçÿðèíäÿ, äåìÿê îëàð êè, áöòöí éàðàäûúûëûüû
áîéóíúàèøëÿìèøäèð:ÿñÿðè1772-úèèëäÿ,23éàøûíäàýÿíúèêÿíéàç-
ìàüàáàøëàéûá,1831-úèèëäÿ,éÿíè82éàøûíäàãîúàèêÿí,þëöìöíäÿí
áèðúÿèëÿââÿëáèòèðìèøäèð.
Ùÿëÿ“Ôûðòûíàâÿùöúóì”äþâðöíöíúîøãóíèëùàìâÿùÿéÿúàí-
ëàðû çàìàíû Ôàóñòóí öñéàíêàð ðóùó èëÿ ùÿìàùÿíý îëàí ýÿíú áèð
ãÿëáèí ÷ûðïûíòûëàðû èëÿ áàøëàíàí ÿñÿð àðòûã àëìàí ÿäÿáèééàòûíäà
ðîìàíòèçìèíùàêèìîëäóüóáèðäþâðäÿáàøà÷àòìûøäûð.
Òàìàìèëÿòÿáèèäèðêè,“Ôàóñò”äàáþéöêñÿíÿòêàðûíêå÷äèéèáöòöí
éàðàäûúûëûã ìÿðùÿëÿëÿðè áó âÿ éà äèýÿð äÿðÿúÿäÿ ÿêñ îëóíìóøäóð:
10