YENİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ-Graham E. FULLER

44 Pages·2009·0.48 MB·Turkish

YEN(cid:304) TÜRK(cid:304)YE CUMHUR(cid:304)YET(cid:304)-Graham E. FULLER
Derleyen: Halit YILDIRIM 24 Kas(cid:305)m 2008
Takdim
Her ne kadar siyasete askeri müdahale hâlâ mümkünse de, bu durum eskiye k(cid:305)yasla
daha az kabul edilebilir bir olgudur, hele Türkiye Avrupa Birli(cid:287)i (AB) üyeli(cid:287)i yolunda
mücadele verdikçe. Türkiye(cid:8217)de AB üyeli(cid:287)i yolunda yürütülen kampanyaya AKP öncülük
etmektedir. So(cid:287)uk Sava(cid:351) s(cid:305)ras(cid:305)nda Türkiye(cid:8217)nin as(cid:305)l ili(cid:351)kisi, anla(cid:351)(cid:305)l(cid:305)r (cid:351)ekilde ABD ileydi,
ancak Fuller(cid:8217)(cid:305)n da vurgulad(cid:305)(cid:287)(cid:305) gibi, Türkiye(cid:8217)nin (cid:351)imdi Avrupa, Avrasya ve Orta Do(cid:287)u ile
ilgili menfaatleri vard(cid:305)r. Washington politika yap(cid:305)c(cid:305)lar(cid:305)n(cid:305)n ke(cid:351)fetmekte olduklar(cid:305) gibi, art(cid:305)k
Türkiye(cid:8217)nin gündemi ABD(cid:8217)nin gündemiyle örtü(cid:351)memektedir. Her ne kadar Washington(cid:8217)daki
Büyükelçilik Ankara için çok önemli olmaya devam etse de, So(cid:287)uk Sava(cid:351)(cid:305)n sona ermesi,
siyasette ve ticarette Avrupa(cid:8217)n(cid:305)n öne ç(cid:305)kmas(cid:305), art(cid:305)k Türkiye(cid:8217)nin jeopolitik konumunun
kaç(cid:305)n(cid:305)lmaz olarak getirdi(cid:287)i de(cid:287)i(cid:351)iklikler ve f(cid:305)rsatlar Türkiye için çok yönlü bir d(cid:305)(cid:351) politika
dikte etmektedir.
Cumhuriyet(cid:8217)in kurulmas(cid:305)ndan sonra Türkiye, Orta Do(cid:287)u(cid:8217)ya s(cid:305)rt(cid:305)n(cid:305) dönmü(cid:351)tür, Fuller
bu olguyu (cid:8220)Kemalist tarihsel lobotomi(cid:8221)nin1 bir eseri olarak nitelendirmektedir.
Türk-Arap ili(cid:351)kilerinde uzun süren bir kesintinin ard(cid:305)ndan bugün art(cid:305)k Türkiye, bölge
ile ba(cid:287)lar(cid:305)n(cid:305) yeniden kurmaktad(cid:305)r.
Türkiye, (cid:304)srail ile önemli bir stratejik ili(cid:351)ki geli(cid:351)tirmi(cid:351) olmakla birlikte, bu yönelimini
Orta Do(cid:287)u(cid:8217)da geli(cid:351)tirmekte oldu(cid:287)u bir dizi ba(cid:351)ka ili(cid:351)ki ile de dengelemektedir. Türkiye(cid:8217)nin
ba(cid:287)(cid:305)ms(cid:305)z d(cid:305)(cid:351) politikas(cid:305)n(cid:305)n en iyi göstergesi, kom(cid:351)usu, önemli bir ticaret orta(cid:287)(cid:305) ve Arap
olmayan bir ülke olarak (cid:304)ran(cid:8217)la ili(cid:351)kisidir. Özellikle (cid:350)ah(cid:8217)(cid:305)n 1979(cid:8217)da devrilmesinden sonraki
on y(cid:305)l olmak üzere, gergin geçen y(cid:305)llardan sonra iki ülke makul derecede dostane ili(cid:351)kiler
geli(cid:351)tirmi(cid:351)tir.
Washington(cid:8217)un ho(cid:351)una gitmese de, Türkiye ve (cid:304)ran güvenlik konusunda ortak bâz(cid:305)
ç(cid:305)karlar(cid:305) oldu(cid:287)unu fark etmi(cid:351)lerdir. Bu durum, ABD ile Türkiye aras(cid:305)nda gözlenen ç(cid:305)kar
ayr(cid:305)(cid:351)mas(cid:305)n(cid:305)n önemli bir örne(cid:287)idir.
(cid:8220)Yeni Türkiye Cumhuriyeti(cid:8221) kendi yolunu ve kendi sesini buldukça, So(cid:287)uk
Sava(cid:351)(cid:8217)(cid:305)n daha basit hareket tarzlar(cid:305)na geri dönmenin imkan(cid:305) olmayacakt(cid:305)r. Bundan dolay(cid:305),
ABD-Türkiye ili(cid:351)kilerinin kalitesi kaç(cid:305)n(cid:305)lmaz (cid:351)ekilde evrilip olgunla(cid:351)acakt(cid:305)r, aynen
Türkiye(cid:8217)nin durumunda oldu(cid:287)u gibi.
Augustus Richard Norton
Boston Üniversitesi Antropoloji ve Uluslararas(cid:305) (cid:304)li(cid:351)kiler Profesörü

Yeni Türkiye Cumhuriyeti(cid:8217)nin Türkçe Çevirisine Önsöz
Söz konusu ba(cid:351)l(cid:305)k benim taraf(cid:305)ndan de(cid:287)il, ABD(cid:8217)deki yay(cid:305)nc(cid:305) taraf(cid:305)ndan seçilmi(cid:351)tir ve
korkar(cid:305)m biraz yan(cid:305)lt(cid:305)c(cid:305) olabilir, zira kitap gerçekte Türkiye(cid:8217)de bir (cid:8220)Yeni Cumhuriyet(cid:8221)ten
de(cid:287)il, daha çok yeni bir dönemden söz etmektedir. Do(cid:287)ru ba(cid:351)l(cid:305)k (cid:8220)Türkiye(cid:8217)nin dünyadaki Yeni
Yeri(cid:8221) olmal(cid:305)d(cid:305)r, çünkü kitab(cid:305)n odakland(cid:305)(cid:287)(cid:305) nokta budur.
(cid:304)kincisi, gerek küresel düzeyde gerekse bölgedeki ABD politikalar(cid:305)na oldukça ele(cid:351)tirel
bakt(cid:305)(cid:287)(cid:305)m(cid:305) okuyucu fark edecektir. Üzülerek belirtmeliyim ki ABD, orta Do(cid:287)u ve Avrasya
bölgesinde hegemonik veya tahakkümcü bir rol oynamaya yeltendi(cid:287)i sürece Türk ve
Amerikan politikalar(cid:305) bir ölçüde çeli(cid:351)ik olmak durumundad(cid:305)r. Bu tür politikalar(cid:305)n devri
geçmi(cid:351)tir. Art(cid:305)k Türkiye(cid:8217)nin kendisini çevreleyen bütün bölgelerde ve bütün yönlerde önde
gelen bir oyuncu olaca(cid:287)(cid:305) çok-kutuplu bir dünyaya dönü(cid:351)mek durumunday(cid:305)z.

1 Lobotomy (veya leucotomy): Beynin bir k(cid:305)sm(cid:305)n(cid:305) kesip ç(cid:305)kartma; beynin ön taraf(cid:305)na girip ç(cid:305)kan sinir hatlar(cid:305)n(cid:305)n
iptal edilmesi; ciddi bir zihinsel hastal(cid:305)(cid:287)(cid:305)n tedavisi için beyindeki baz(cid:305) sinirlerin kesildi(cid:287)i, ço(cid:287)u kez ciddi bili(cid:351)sel
ve ki(cid:351)iliksel de(cid:287)i(cid:351)ikliklere yol açan t(cid:305)bbi operasyon.
www.altinicizdiklerim.com 1
Türk d(cid:305)(cid:351) politikas(cid:305)n(cid:305) takip etti(cid:287)im uzun y(cid:305)llar boyunca, genel olarak Türkiye(cid:8217)nin
hemen hemen her kom(cid:351)usu ile ili(cid:351)kileri kötüydü. Asl(cid:305)nda böyle olmas(cid:305) gerekmiyordu. Oysa
bugün Türkiye oldukça ak(cid:305)ll(cid:305) biçimde hemen her kom(cid:351)usuyla iyi ili(cid:351)kiler kurmu(cid:351) durumdad(cid:305)r.
(cid:304)(cid:351)te bu iyi kom(cid:351)uluk ili(cid:351)kileri, Türkiye(cid:8217)nin bölgedeki güç ve etkisini geçmi(cid:351) on y(cid:305)llara k(cid:305)yasla
çok daha sa(cid:287)lam hale getirmektedir.
Bu arada okuyucular(cid:305)mdan bana bir iyilik yapmalar(cid:305)n(cid:305) istiyorum: Bir süre için,
1960(cid:8217)larda Türkiye(cid:8217)de istihbarat görevlisi olarak hizmet verdi(cid:287)imi veya uzun y(cid:305)llar CIA(cid:8217)de
çal(cid:305)(cid:351)t(cid:305)(cid:287)(cid:305)m(cid:305) unutun. Zamanla her (cid:351)ey de(cid:287)i(cid:351)ir, benim görü(cid:351)lerim de de(cid:287)i(cid:351)ti. Lütfen bu kitab(cid:305)
sanki arkas(cid:305)nda özel bir amaç güdüyormu(cid:351) gibi okumay(cid:305)n. Argümanlar(cid:305) ve analizi maksatl(cid:305)
de(cid:287)il. Söylediklerimi ciddiye al(cid:305)n, çünkü demek istedi(cid:287)im sâdece söyledi(cid:287)imdir, ne eksik, ne
de fazla.
Kitap herhangi bir ABD politikas(cid:305)n(cid:305) veya istihbarat gündemini ileri ta(cid:351)(cid:305)mak için
tasarlanm(cid:305)(cid:351) de(cid:287)ildir. Gizli bir kanaldan ABD politikas(cid:305)na yard(cid:305)m etmek için yaz(cid:305)yor de(cid:287)ilim.
Esasen, ABD politika yap(cid:305)c(cid:305)lar(cid:305)n(cid:305)n ço(cid:287)u bu kitaptan ho(cid:351)lanmayacakt(cid:305)r.
Graham E. Fuller/Vancouver, BC/Mart 2008-08-20
Çevirenin Önsözü
Her (cid:351)eyden önce Fuller, Türkiye(cid:8217)yi ve (cid:304)slam dünyas(cid:305)n(cid:305) iyi tan(cid:305)yan biri. Hayat(cid:305)n(cid:305)n bir
bölümünde istihbarat görevlisi olarak, bir bölümünde bölgeye ve Türkiye(cid:8217)ye duydu(cid:287)u ki(cid:351)isel
ilgi ve yak(cid:305)nl(cid:305)k nedeniyle içinde bulundu(cid:287)umuz co(cid:287)rafyay(cid:305) gezmi(cid:351), tan(cid:305)m(cid:305)(cid:351), gözlemlemi(cid:351) biri.
Türkçe, Arapça, Farsça ve Rusça biliyor. Bölgemizi ço(cid:287)umuzdan daha iyi bildi(cid:287)i, geli(cid:351)meleri
de gayet yak(cid:305)ndan takip etti(cid:287)i kesin.
(cid:304)kincisi, akademik kimli(cid:287)i de olan Fuller(cid:8217)(cid:305)n takdire de(cid:287)er bir analitik yetene(cid:287)e ve
sa(cid:287)duyulu bir yakla(cid:351)(cid:305)ma sâhip olmas(cid:305).
Benim için Fuller(cid:8217)(cid:305) önemli k(cid:305)lan bir üçüncü husus ise, farkl(cid:305) din ve kültürlerin, farkl(cid:305)
co(cid:287)rafyalar(cid:305)n yeti(cid:351)tirdi(cid:287)i insanlar olmam(cid:305)za kar(cid:351)(cid:305)n, sorunlar(cid:305)n kayna(cid:287)(cid:305)na ili(cid:351)kin tespit ve
ç(cid:305)karsamalar(cid:305)n(cid:305)n büyük ço(cid:287)unlu(cid:287)unda aram(cid:305)zda bir frekans uyumu, bir paralellik olmas(cid:305).
Kitapta ileri sürülen görü(cid:351)ler elbette ki baz(cid:305)lar(cid:305)na ters gelecektir. Görü(cid:351)lerine kat(cid:305)lsak
da, kat(cid:305)lmasak da, Fuller(cid:8217)(cid:305)n de(cid:287)erlendirmesi okunmay(cid:305), üzerinde ciddiyetle durup dü(cid:351)ünmeyi
hak ediyor.
Mustafa Acar/Ankara 7 Mart 2008
G(cid:304)R(cid:304)(cid:350)
Türkiye Orta Do(cid:287)u(cid:8217)da m(cid:305)d(cid:305)r?
Sorunun basit cevab(cid:305) tabii ki (cid:8220)evet(cid:8221)tir: Jeopolitik ve co(cid:287)rafi yönden Türkiye, orta
Do(cid:287)u(cid:8217)nun bir parças(cid:305)d(cid:305)r; aynen Avrupa(cid:8217)n(cid:305)n, Akdeniz(cid:8217)in, Balkanlar(cid:305)n ve Kafkaslar(cid:305)n da bir
parças(cid:305) oldu(cid:287)u gibi. Fakat soru, asl(cid:305)nda co(cid:287)rafyan(cid:305)n çok ötesine; kimlik, oryantasyon ve
derinlerde yatan arzularla ilgili meselelere de uzanmaktad(cid:305)r.
Oysa 1960(cid:8217)lara kadar ABD D(cid:305)(cid:351)i(cid:351)leri Bakanl(cid:305)(cid:287)(cid:305) bürokrasisi, Türkiye(cid:8217)yi Yak(cid:305)n Do(cid:287)u
(cid:304)li(cid:351)kileri Bürosu arac(cid:305)l(cid:305)(cid:287)(cid:305)yla takip ediyordu. Türkiye, NATO(cid:8217)ya kat(cid:305)ld(cid:305)ktan sonra, tek bir
kalem darbesiyle, Avrupa (cid:304)li(cid:351)kileri Bürosu(cid:8217)na transfer edildi. Hem Türklerin Bat(cid:305)l(cid:305) olma
arzular(cid:305)n(cid:305) ok(cid:351)amak, hem de bürokratik kolayl(cid:305)k amac(cid:305)yla, Türkiye gayet basitçe yeniden
s(cid:305)n(cid:305)fland(cid:305)r(cid:305)lm(cid:305)(cid:351)t(cid:305) ((cid:8220)s(cid:305)n(cid:305)f atlat(cid:305)lm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)(cid:8221) demeye cüret etsek mi acaba?)
Türkiye Avrupa(cid:8217)n(cid:305)n parças(cid:305) olsa bile, orta Do(cid:287)u(cid:8217)daki co(cid:287)rafi konumu, Türkler bundan
ho(cid:351)lansa da ho(cid:351)lanmasa da, ülkeyi Orta Do(cid:287)u siyasetinin tam göbe(cid:287)ine kaç(cid:305)n(cid:305)lmaz (cid:351)ekilde
çekmektedir.
On y(cid:305)llarca y(cid:305)ld(cid:305)r ABD(cid:8217)nin sad(cid:305)k bir müttefiki olarak görülen Türkiye(cid:8217)nin bundan
sonra sadakatini rutin bir (cid:351)ekilde sürdürmeyece(cid:287)ine dair aç(cid:305)k i(cid:351)aretler bulunmaktad(cid:305)r. Elbette,
Türkiye(cid:8217)deki bu tutum kaymas(cid:305), Washington(cid:8217)a kar(cid:351)(cid:305) ba(cid:351)ka ülkelerin tutumunda meydana
gelen de(cid:287)i(cid:351)ikliklere paralel gitmektedir.
www.altinicizdiklerim.com 2
Uluslararas(cid:305) Stratejik Ara(cid:351)t(cid:305)rma Örgütü(cid:8217)nün (International Strategic Research
Organization: ISRO) 2004(cid:8217)te yapt(cid:305)(cid:287)(cid:305), Türklerin alg(cid:305)lar(cid:305)na ili(cid:351)kin saha ara(cid:351)t(cid:305)rmas(cid:305)nda ortaya
ç(cid:305)kan çarp(cid:305)c(cid:305) sonuçlara göz atal(cid:305)m:
-ABD, Türkiye(cid:8217)ye yönelik bir numaral(cid:305) tehdit olarak s(cid:305)ralanm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r; bunu Yunanistan,
Ermenistan ve (cid:304)srail takip etmektedir. Rusya yedinci, (cid:304)ran dokuzuncudur.
-ABD, Türkiye(cid:8217)ye en dost ülkeler s(cid:305)ralamas(cid:305)nda yedincidir.
-Dünya bar(cid:305)(cid:351)(cid:305)n(cid:305) en çok tehdit etti(cid:287)ine inan(cid:305)lan ülkeler s(cid:305)ralamas(cid:305)nda ABD aç(cid:305)k ara ilk
s(cid:305)rada yer alm(cid:305)(cid:351), ABD(cid:8217)yi (cid:304)srail ve (cid:304)ngiltere izlemi(cid:351)tir.
-Buna ra(cid:287)men, ilginç bir (cid:351)ekilde, kriz zamanlar(cid:305)nda (deprem, iç sava(cid:351) vb.) Türkiye(cid:8217)nin
en çok güvenebilece(cid:287)i ülkeler s(cid:305)ralamas(cid:305)nda ABD ilk s(cid:305)rada yer alm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r.
Böylesi bir ba(cid:351) döndürücü ve kontrol d(cid:305)(cid:351)(cid:305) de(cid:287)i(cid:351)im ortam(cid:305)nda çok az Müslüman ülke,
bu tür bir sendeletici geçi(cid:351) sürecini ba(cid:351)ar(cid:305)yla veya olumlu bir (cid:351)ekilde geride b(cid:305)rakabilmi(cid:351)tir.
Sonuç olarak, yeni ve daha ba(cid:287)(cid:305)ms(cid:305)z tarz(cid:305)nda Türkiye art(cid:305)k, bölgede basit bir Bat(cid:305)
(cid:8220)hayran(cid:305)(cid:8221) olarak alg(cid:305)lanmaktad(cid:305)r. Müslüman dünyada Türkiye ilk defa olumlu anlamda
izlemeye-ve belki de taklit etmeye-de(cid:287)er bir ülke olarak görülmektedir.
Dinî aç(cid:305)dan Türkiye nüfusunun %99.8(cid:8217)i Müslümand(cid:305)r. Mezhep aç(cid:305)s(cid:305)ndan bak(cid:305)ld(cid:305)(cid:287)(cid:305)nda
ise, güçlü bir cemaatsel kimlik duygusuna sâhip hat(cid:305)r(cid:305) say(cid:305)l(cid:305)r (yüzde 30) bir Alevi (heterodoks
(cid:350)ii) topluluk mevcuttur. Buna ilave olarak, Türkiye aç(cid:305)kça çoklu bir etnik yap(cid:305)ya sahiptir:
Ülkedeki en büyük etnik az(cid:305)nl(cid:305)k olan Kürtler, nüfusun yakla(cid:351)(cid:305)k %20(cid:8217)sini temsil etmekte ve
Türkçe-olmayan, Farsça ile akraba bir dil konu(cid:351)maktad(cid:305)rlar.
Her ne kadar durum biraz iyile(cid:351)mi(cid:351) olsa da, Türkiye(cid:8217)nin (cid:8220)Kürt sorunu(cid:8221) henüz
çözülmü(cid:351) olmaktan çok uzakt(cid:305)r; üstelik Saddam sonras(cid:305) Irak(cid:8217)ta Kürtlerin izledi(cid:287)i siyaset
nedeniyle, (cid:351)imdi art(cid:305)k daha karma(cid:351)(cid:305)k bir hal alm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r.
(cid:304)slami hareketler Orta Do(cid:287)u(cid:8217)ya yay(cid:305)ld(cid:305)kça, Türk hükümetinin siyasal (cid:304)slam(cid:8217)(cid:305)n her
türüne kar(cid:351)(cid:305) hasmane tutumu, ülkenin (cid:304)slami radikalizme kar(cid:351)(cid:305) bir siper olma imaj(cid:305)na katk(cid:305)da
bulunmu(cid:351)tur. Buna ilaveten, Sovyetler Birli(cid:287)i(cid:8217)nin çökmesinden sonra, yeni ba(cid:287)(cid:305)ms(cid:305)zl(cid:305)(cid:287)a
kavu(cid:351)an, orta Asya(cid:8217)daki Türki devletlerle etnik ba(cid:287)lar(cid:305), Türkiye(cid:8217)nin stratejik önemini
artt(cid:305)rm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r; aynen Hazar ve Orta Asya petrol ve do(cid:287)al gaz(cid:305)n(cid:305)n da(cid:287)(cid:305)t(cid:305)m(cid:305)nda bir geçi(cid:351) güzergah(cid:305)
olma planlar(cid:305)n(cid:305)n da ülkenin stratejik önemini artt(cid:305)rd(cid:305)(cid:287)(cid:305) gibi. Bu zaman zarf(cid:305)nda Türkiye (cid:304)srail
ile askeri ili(cid:351)kilerini de yo(cid:287)unla(cid:351)t(cid:305)rm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r.
11 Eylül 2001(cid:8217)den sonra Washington, Terörizmle Küresel Sava(cid:351)ta (TKS), bölgedeki
ABD askeri operasyonlar(cid:305)n(cid:305) desteklemek konusunda Türkiye(cid:8217)nin kendisine do(cid:287)al bir ortak ve
destek kayna(cid:287)(cid:305) olmas(cid:305)n(cid:305) ve anti-(cid:304)slamc(cid:305) ideolojinin muhkem sembolü olarak kalmas(cid:305)n(cid:305)
beklemi(cid:351)tir. Ancak bu beklentiler Washington(cid:8217)un umdu(cid:287)u yönde gerçekle(cid:351)memi(cid:351)tir.
Kitab(cid:305)n anahtar iddialar(cid:305)ndan biri, modern Türkiye Cumhuriyeti(cid:8217)nin-orta Do(cid:287)u ve
Avrasya(cid:8217)dan uzun bir anormal izole olma döneminden sonra-bugün art(cid:305)k yeniden Orta Do(cid:287)u
siyasetinin bir parças(cid:305) haline gelme sürecinde oldu(cid:287)udur. Bu süreç, Türkiye(cid:8217)nin dünyadaki
yeni jeopolitik konumuna ili(cid:351)kin geni(cid:351)leyen vizyonuyla ba(cid:287)lant(cid:305)l(cid:305)d(cid:305)r. Dolay(cid:305)s(cid:305)yla, Bat(cid:305)(cid:8217)n(cid:305)n
son yar(cid:305)m as(cid:305)rda kendisinden gayet memnun oldu(cid:287)u Türkiye, (cid:351)imdi yeniden dönmekte oldu(cid:287)u
uzun dönemli rotadan geçici bir jeopolitik sapmay(cid:305) temsil etmektedir. Her ne kadar bu
(cid:8220)tarihin dönü(cid:351)ü(cid:8221) Türkiye(cid:8217)nin Bat(cid:305) ile ili(cid:351)kisini k(cid:305)smen suland(cid:305)r(cid:305)p karma(cid:351)(cid:305)kla(cid:351)t(cid:305)rsa da, ayn(cid:305)
zamanda bu ili(cid:351)kiyi zenginle(cid:351)tirmekte ve tamamlamaktad(cid:305)r.
Bu kitapta ayn(cid:305) zamanda Türkiye(cid:8217)nin, ABD ile ili(cid:351)kisinin daha önceki yak(cid:305)nl(cid:305)k
düzeyini üç temel nedenle büyük ölçüde kal(cid:305)c(cid:305) biçimde kaybetme sürecinde oldu(cid:287)u ileri
sürülmektedir. Birincisi, Sovyetler Birli(cid:287)i(cid:8217)nin çökü(cid:351)ü ve Avrupa siyasetinin yeniden
düzenleni(cid:351)i, Türkiye(cid:8217)ye yönelik ba(cid:351)l(cid:305)ca stratejik-jeopolitik tehdidi ortadan kald(cid:305)rm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r.
(cid:304)kincisi, hemen hemen ayn(cid:305) zamanda, Washington(cid:8217)un Orta Do(cid:287)u(cid:8217)daki bölgesel gündeminin
Ankara(cid:8217)n(cid:305)n bölgedeki kendi ç(cid:305)karlar(cid:305)yla çat(cid:305)(cid:351)t(cid:305)(cid:287)(cid:305) alg(cid:305)s(cid:305) giderek güçlenmektedir. Üçüncüsü,
Ankara, alternatif siyasî ve ekonomik opsiyonlar öneren Müslüman dünya, Avrasya, Rusya ve
Çin ile giderek daha fazla yeni stratejik ba(cid:287)lant(cid:305)lar kurmu(cid:351)tur.
www.altinicizdiklerim.com 3
Her ne kadar bu ili(cid:351)kiler büyük ölçüde AKP yönetimi alt(cid:305)nda h(cid:305)zlanm(cid:305)(cid:351)sa da, ben bu
özel kaymay(cid:305), Ankara(cid:8217)n(cid:305)n Washington ile ba(cid:287)lar(cid:305)n(cid:305) kaç(cid:305)n(cid:305)lmaz (cid:351)ekilde de(cid:287)i(cid:351)tirecek, uzun
dönemli bir jeopolitik kayma olarak de(cid:287)erlendiriyorum.
Washington(cid:8217)un bak(cid:305)(cid:351) noktas(cid:305)ndan Türkiye, bugün art(cid:305)k çok daha zor, ba(cid:287)(cid:305)ms(cid:305)z
dü(cid:351)ünen, daha önceki on y(cid:305)llara k(cid:305)yasla çok daha az güvenilir bir müttefiktir, hâttâ baz(cid:305)lar(cid:305)
Türkiye(cid:8217)nin kaybedildi(cid:287)ini bile söyleyebilir.
K(cid:305)s(cid:305)m 1
Türkiye(cid:8217)nin Tarihsel Yörüngesi
Tarihsel Mercek
Türklerin Orta Do(cid:287)u(cid:8217)ya Kar(cid:351)(cid:305) Tutumu
Türkler en az(cid:305)ndan dört nesildir kendilerini Orta Do(cid:287)u(cid:8217)dan bo(cid:351)anm(cid:305)(cid:351)
hissetmektedirler. Türkiye(cid:8217)de bugün Osmanl(cid:305) (cid:304)mparatorlu(cid:287)u zaman(cid:305)ndan kalma ki(cid:351)isel
an(cid:305)lar(cid:305)n(cid:305) ailesiyle hâlâ payla(cid:351)abilecek durumda çok az ya(cid:351)l(cid:305) nine kalm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Onlarca y(cid:305)ld(cid:305)r
devam eden Kemalist-e(cid:287)ilimli tarih ö(cid:287)retimi, genelde (cid:304)slam dünyas(cid:305), özelde Arap dünyas(cid:305)
hakk(cid:305)nda olumsuz dü(cid:351)ünme yönünde, ülkenin beynini y(cid:305)kam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Türkler Müslüman dünyay(cid:305)
sâdece geri kalm(cid:305)(cid:351)l(cid:305)k ve a(cid:351)(cid:305)r(cid:305)l(cid:305)kç(cid:305)l(cid:305)kla ili(cid:351)kilendirecek (cid:351)ekilde yeti(cid:351)tirilmi(cid:351)lerdir.
Türkiye(cid:8217)nin tarihte izledi(cid:287)i yörüngeye bakmak için en az(cid:305)ndan üç temel mercek vard(cid:305)r:
Kemalist, tarihsel ve döngüsel/diyalektik mercek. Bu merceklerden her birinde birçok hakikat
pay(cid:305) olsa da hiçbiri hikayenin tamam(cid:305)n(cid:305) yans(cid:305)tmamaktad(cid:305)r.
Türkiye(cid:8217)nin stratejik kimli(cid:287)i hâlâ bir olu(cid:351)um süreci içindedir.
Kemalist Görü(cid:351): Türkiye(cid:8217)nin Tarihten Radikal Kopu(cid:351)u
Türkiye(cid:8217)nin tarihi seyrine ili(cid:351)kin geleneksel görü(cid:351), klâsik Kemalist-veya Atatürkçü-
kurucu ideolojiyi yans(cid:305)tmaktad(cid:305)r.
Bu görü(cid:351)e göre, Kemalist dönem, Osmanl(cid:305) sonras(cid:305) devleti Bat(cid:305)l(cid:305)la(cid:351)m(cid:305)(cid:351), homojen, etnik
temelli bir ulus-devlete dönü(cid:351)türmü(cid:351)tür.
Bu Bat(cid:305)l(cid:305)la(cid:351)t(cid:305)rmac(cid:305) vizyon, Kemalist bir elit zümreye, Türkiye(cid:8217)yi karanl(cid:305)k Osmanl(cid:305)
geçmi(cid:351)inden al(cid:305)p ona parlak ve ayd(cid:305)nl(cid:305)k bir Bat(cid:305)l(cid:305) gelecek bah(cid:351)etme rolü biçmi(cid:351)tir. Söz
konusu Kemalist elitlerin amaç ve ihtiyaçlar(cid:305)na hizmet edecek bir (cid:351)ekle sokulmu(cid:351) Türkiye(cid:8217)nin
modern ulusal anlat(cid:305)s(cid:305) ve kurucu miti ile birlikte bu vizyonun bekçili(cid:287)i, Kemalist miras(cid:305)n
önde gelen koruyucusu olarak görev yapan ordu taraf(cid:305)ndan yerine getirilmektedir.
Her ne kadar prensipte demokrasiye ba(cid:287)l(cid:305) olsa da, koruma ve kollama rolü, geçmi(cid:351)te
orduyu ideolojik tehditler kar(cid:351)(cid:305)s(cid:305)nda müdahalede bulunmaya zorlam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Bunun sonucu
olarak, geride kalan seksen y(cid:305)lda ordu, zaman zaman ülkeyi Atatürk(cid:8217)ün çizdi(cid:287)i rotaya geri
döndürmek üzere harekete geçmi(cid:351)tir; bir mizahç(cid:305)n(cid:305)n gözlemiyle, (cid:8220)al(cid:305)(cid:351)t(cid:305)rma tekerlekleri
üzerinde demokrasi(cid:8221) yâni.2
Pekala, Türklerin dilinde (cid:8220)Bat(cid:305)l(cid:305)la(cid:351)ma(cid:8221) denince acaba tam olarak ne akla gelir?
Ondokuzuncu yüzy(cid:305)l Osmanl(cid:305) (cid:304)mparatorlu(cid:287)u(cid:8217)nda Bat(cid:305)l(cid:305)la(cid:351)t(cid:305)rmac(cid:305) reformlar(cid:305)n ilk günlerinden
beri Bat(cid:305)l(cid:305)la(cid:351)ma, kültürel bir projeye kar(cid:351)(cid:305)l(cid:305)k olarak de(cid:287)il, daha ziyade Bat(cid:305)(cid:8217)n(cid:305)n gücüne
kavu(cid:351)maya kar(cid:351)(cid:305)l(cid:305)k olarak kullan(cid:305)lm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r; özellikle de Bat(cid:305) emperyalizminin s(cid:305)zmalar(cid:305)na kar(cid:351)(cid:305)
kendini daha iyi savunmak amac(cid:305)yla. Esasen, geli(cid:351)mekte olan dünyada bir bütün olarak
modernle(cid:351)me tarihi göstermektedir ki Bat(cid:305)l(cid:305)la(cid:351)ma genel olarak bir modernle(cid:351)me ve kendini
sa(cid:287)lamla(cid:351)t(cid:305)rma biçimi olarak alg(cid:305)lanm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r, bir kültürel öykünme biçimi olarak de(cid:287)il.

Bizzat Mustafa Kemal Atatürk(cid:8217)ün Bat(cid:305)l(cid:305)la(cid:351)t(cid:305)rma süreci bile Bat(cid:305)(cid:8217)n(cid:305)n Türkiye ve
menfaatlerine yönelik niyetleri konusunda ku(cid:351)kularla yüklüdür. Dahas(cid:305), Atatürk(cid:8217)ün reform
yakla(cid:351)(cid:305)m(cid:305), kendi sa(cid:287)l(cid:305)(cid:287)(cid:305)nda gayet canl(cid:305) iken, ölümünden sonra donup bir-izm(cid:8217)e dönü(cid:351)mü(cid:351)tür.

2 Al(cid:305)(cid:351)t(cid:305)rma tekerlekleri (training wheels): Bisiklet sürmeyi yeni ö(cid:287)renmeye çal(cid:305)(cid:351)an birinin dü(cid:351)memesi için arka
tekerle(cid:287)in iki yan(cid:305)na yerle(cid:351)tirilen küçük destek tekerlekler. (ç.n.)
www.altinicizdiklerim.com 4
Bunun sonucu olarak reformlar, halefleri taraf(cid:305)ndan belki Atatürk(cid:8217)ün kendisinin bile
onaylamayaca(cid:287)(cid:305) yollarla uygulamaya sokulmu(cid:351)tur.
Tarihçi Görü(cid:351): Türk Tarihinde Devaml(cid:305)l(cid:305)k
Türkiye(cid:8217)nin tarihsel serüveni ile ilgili ikinci bir görü(cid:351), olay(cid:305) yeni Türkiye
Cumhuriyeti(cid:8217)nin kurulu(cid:351)u ile de(cid:287)il; 1839 y(cid:305)l(cid:305)ndaki Tanzimat (idari reformlar) ile yola ç(cid:305)kan
çok daha uzun bir reform süreci ile ba(cid:351)lat(cid:305)r.
Bu görü(cid:351)ün taraftarlar(cid:305)na göre-hayati, sa(cid:287)lam ve önemli de olsalar-Kemalist
reformlar(cid:305)n ön ad(cid:305)mlar(cid:305) daha önceki yüzy(cid:305)lda at(cid:305)lm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r; söz konusu reformlar durup dururken
aniden ortaya ç(cid:305)km(cid:305)(cid:351) (cid:351)eyler de(cid:287)ildir veya Türk tarihinde köklü bir kopu(cid:351)u temsil etmezler.
Bununla birlikte bu görü(cid:351), Atatürk(cid:8217)ün bir reformcu ve kurtar(cid:305)c(cid:305) olarak ola(cid:287)anüstü etkisini
hiçbir (cid:351)ekilde küçümsemez.
Bu yüzden de bu görü(cid:351) aç(cid:305)s(cid:305)ndan Kemalist reformlar tamamen (cid:8220)devrimci(cid:8221) olarak
de(cid:287)erlendirilmez, özellikle de reformlar(cid:305)n neredeyse bir yüzy(cid:305)l geriye giden öncü ad(cid:305)mlar(cid:305)
dikkate al(cid:305)nd(cid:305)(cid:287)(cid:305)nda.
Döngüsel/Diyalektik Görü(cid:351)
Türkiye(cid:8217)nin tarih maceras(cid:305)yla ilgili üçüncü bir görü(cid:351), ki ki(cid:351)isel olarak benim
benimsedi(cid:287)im görü(cid:351) budur, hem Kemalist kurumsalla(cid:351)m(cid:305)(cid:351) de(cid:287)i(cid:351)imin merkezi önemini hem de
reformist gelene(cid:287)in büyük bir süreklilik içinde Osmanl(cid:305) dönemine kadar gitti(cid:287)ini kabul eder.
Bu görü(cid:351) (cid:351)una inan(cid:305)r ki Kemalist reformlar, Türk siyasî, toplumsal ve ideolojik ya(cid:351)am(cid:305)na bir
dizi otoriteryen yenilikler ve ayr(cid:305)mc(cid:305)l(cid:305)k biçimleri takdim etmi(cid:351)tir; tarihin (cid:305)(cid:351)(cid:305)(cid:287)(cid:305)nda bu
reformlardan baz(cid:305)lar(cid:305)n(cid:305) bugün art(cid:305)k, ana ak(cid:305)m Türk kültüründen çok keskin, gerçekçi olmayan
biçimde sapm(cid:305)(cid:351) zararl(cid:305) a(cid:351)(cid:305)r(cid:305)l(cid:305)klar olarak görmek mümkündür. Daha sert terimlerle söylersek
diyebiliriz ki Atatürk, Türkiye üzerinde ülkenin (cid:304)slam(cid:305) ve Osmanl(cid:305) geçmi(cid:351)i hakk(cid:305)nda bir
ulusal amneziye yol açm(cid:305)(cid:351) bir tür (cid:8220)kültürel lobotomi(cid:8221) uygulam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Bu, (cid:304)slam-öncesi Türk
tarihinin (cid:305)rkç(cid:305) e(cid:287)ilimli bir bak(cid:305)(cid:351)la yeniden okunmas(cid:305) suretiyle yeni bir milliyetçilik olu(cid:351)turmak
amac(cid:305)yla yap(cid:305)lm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r.
Sonuç olarak 1950 sonras(cid:305) modern Türk tarihi, a(cid:351)amal(cid:305) bir (cid:351)ekilde Kemalist ideolojik
a(cid:351)(cid:305)r(cid:305)l(cid:305)klar(cid:305) törpüleyen ve milletin Cumhuriyet öncesi geçmi(cid:351)iyle daha rahat ve (cid:8220)normal(cid:8221) bir
ili(cid:351)kiye dönmesini sa(cid:287)layan bir süreç özelli(cid:287)i göstermi(cid:351)tir.
Sonuç itibariyle bu sentez, Kemalist ulus-in(cid:351)a sürecinden kalma üç anahtar psikolojik
ve kültürel yaray(cid:305) iyile(cid:351)tirmeye ba(cid:351)lamaktad(cid:305)r. Bu yaralar (cid:351)unlardan olu(cid:351)maktad(cid:305)r:
*Kemalist seçkinlerin bir k(cid:305)sm(cid:305)n(cid:305)n bugün bile tam olarak terk etmedi(cid:287)i, özellikle
ulusal politikalar üzerinde ciddi bir asker a(cid:287)(cid:305)rl(cid:305)(cid:287)(cid:305) taraf(cid:305)ndan temsil edilen bir otoriteryenizm
miras(cid:305);
* Avrupa tarz(cid:305) ve sözde (cid:8220)etnik olarak homojen(cid:8221) bir ulus devlet in(cid:351)a etme sürecinde
Türk olmayan etnik kimliklerin (özellikle Kürtlerin) d(cid:305)(cid:351)lanmas(cid:305) ve bast(cid:305)r(cid:305)lmas(cid:305);
* Kemalist dönemin Ayd(cid:305)nlanma(cid:8217)dan mülhem reformlar(cid:305)nda örtük biçimde mevcut
oldu(cid:287)u üzere, (cid:304)slam ve (cid:304)slami geleneklerin kötülenmesi; ki bu reformlar, ülkeyi güçlendirmek
için reform ve de(cid:287)i(cid:351)imin gere(cid:287)ini kabul eden ama (cid:304)slam ve Osmanl(cid:305) geçmi(cid:351)iyle de gurur
duyan ve bugün art(cid:305)k ana ak(cid:305)m Türk siyasetine dâhil olan daha geleneksel toplumsal
s(cid:305)n(cid:305)flar(cid:305)n büyük bölümünü yabanc(cid:305)la(cid:351)t(cid:305)rm(cid:305)(cid:351)t(cid:305).
Osmanl(cid:305) Dönemi
Osmanl(cid:305) Deneyimi: (cid:304)yi mi, Kötü mü?
Türklerin Araplar(cid:305) sevmedi(cid:287)ini söylemek kli(cid:351)e bir ifadedir. Popüler Türk konu(cid:351)ma
tarz(cid:305)nda Araplar tembel, dürüst olmayan, geri, ihanet etmi(cid:351) ve fanatik gibi s(cid:305)fatlarla an(cid:305)l(cid:305)r. Öte
yandan Araplar da halk aras(cid:305)nda Türkleri anlay(cid:305)(cid:351)(cid:305) k(cid:305)t, sert, emperyal, inatç(cid:305), Bat(cid:305) kar(cid:351)(cid:305)s(cid:305)nda
yaltaklanan ve kendi öz-kimli(cid:287)i konusunda kafas(cid:305) kar(cid:305)(cid:351)(cid:305)k insanlar diye nitelerler.

www.altinicizdiklerim.com 5
Türkler ve Araplar aras(cid:305)nda ciddi bir dü(cid:351)manl(cid:305)k, tarihi bir gerçek de(cid:287)ildir, önceden
tayin edilmi(cid:351), kaç(cid:305)n(cid:305)lmaz bir kader de(cid:287)ildir; çokuluslu devletin bir dizi etnik temelli,
milliyetçi ve birbirine rakip ulus-devlete yol verdi(cid:287)i Osmanl(cid:305) (cid:304)mparatorlu(cid:287)u(cid:8217)nun son
günlerinde ortaya ç(cid:305)kmaya ba(cid:351)lam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Ancak bu neredeyse as(cid:305)rl(cid:305)k Arap-Türk siyasî
dü(cid:351)manl(cid:305)(cid:287)(cid:305) dönemi, muhtemelen sonuna yakla(cid:351)makta; yeni ve daha verimli ili(cid:351)kilere kap(cid:305)
aralanmaktad(cid:305)r. Bunun sonucunda, Osmanl(cid:305) miras(cid:305)na bugün art(cid:305)k bütün taraflarca daha
dengeli bir gözle bak(cid:305)lmaktad(cid:305)r.
Osmanl(cid:305) yönetimi, bu çoklu tehditler kar(cid:351)(cid:305)s(cid:305)nda çareler ararken, Osmanl(cid:305)c(cid:305)l(cid:305)k doktrini
ad(cid:305) alt(cid:305)nda, (cid:304)slami kavramlar, reformcu inisiyatifler ve Bat(cid:305)l(cid:305) milliyetçilik aras(cid:305)nda ilginç bir
bile(cid:351)im geli(cid:351)tirdi; çokuluslu imparatorlu(cid:287)a yeni bir (cid:8220)millî(cid:8221) ba(cid:287)l(cid:305)l(cid:305)k duygusu yaratmay(cid:305)
amaçlayan bir ideolojiydi bu. Osmanl(cid:305)c(cid:305)l(cid:305)k, (cid:304)slami fikirler ile Bat(cid:305)l(cid:305) Ayd(cid:305)nlanma fikirlerini
sentezlemeye yönelik bilinçli bir çabay(cid:305) temsil ediyordu.
Araplar ve (cid:304)mparatorlu(cid:287)un Da(cid:287)(cid:305)lmas(cid:305)
Her iki taraftaki popüler mitlerin aksine, Türkler ile Araplar aras(cid:305)nda uzun süreli bir
dü(cid:351)manl(cid:305)k olmam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r.
Önemli gerçek (cid:351)udur ki, imparatorlu(cid:287)un Arap nüfusu, ilke olarak, da(cid:287)(cid:305)ld(cid:305)(cid:287)(cid:305) son ana
kadar imparatorlu(cid:287)a sad(cid:305)k kalm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Buna ra(cid:287)men bugün yayg(cid:305)n Türk görü(cid:351)ü, imparatorlu(cid:287)un
Arap nüfusunun (cid:304)ngiliz ve Frans(cid:305)zlar(cid:305)n yan(cid:305)nda yer alarak (cid:8220)Türkiye(cid:8217)yi arkadan vurdu(cid:287)u(cid:8221)
(cid:351)eklindedir.
Arap dünyas(cid:305)nda Osmanl(cid:305) otoritesini sarsmaya yönelik (cid:304)ngiliz ve Frans(cid:305)z gayretlerine
ra(cid:287)men, ta 1. Dünya Sava(cid:351)(cid:305)(cid:8217)na kadar, Osmanl(cid:305) devleti, parlamentosu ve idari düzeni, Araplar
taraf(cid:305)ndan büyük ölçüde kabul görmü(cid:351)tür. Bu dönemde Arap ulemas(cid:305) bile neredeyse tam
mutabakat halinde Osmanl(cid:305) iktidar(cid:305)na ve kurumlar(cid:305)na sad(cid:305)k kalm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r.
Esasen etnik Arap milliyetçili(cid:287)ine ba(cid:287)l(cid:305) güçler, ancak imparatorluk çöktükten ve Arap
dünyas(cid:305) sömürgeci (cid:304)ngiliz ve Frans(cid:305)z güçleri taraf(cid:305)ndan ele geçirildikten sonra üstünlük
kurabilmi(cid:351)lerdir.
Pan-(cid:304)slamizmin Do(cid:287)u(cid:351)u
Sultan II. Abdülhamit, imparatorlu(cid:287)un geni(cid:351) Müslüman kesiminin bütünlü(cid:287)ünü
koruyabilmek için Pan (cid:304)slamizm ideolojisine yönelerek, Müslüman dünyan(cid:305)n taht(cid:305)n(cid:305)n Bat(cid:305)l(cid:305)
imans(cid:305)zlar(cid:305)n tehdidi alt(cid:305)nda oldu(cid:287)unu belirten ve Müslümanlar(cid:305) H(cid:305)ristiyan Avrupal(cid:305) i(cid:351)galci
dü(cid:351)manlara kar(cid:351)(cid:305) birlik olmaya ça(cid:287)(cid:305)ran kapsaml(cid:305) bir ferman yay(cid:305)nlad(cid:305).
Pan-(cid:304)slamist bir politika kavram(cid:305)n(cid:305)n bizzat kendisi, bugün elbette ki modern
Türkiye(cid:8217)nin Kemalist ideolojisine ve seküler de(cid:287)erlerine son derece yabanc(cid:305) bir kavramd(cid:305)r;
oysa tarih, Türkiye Cumhuriyeti(cid:8217)nin kurulu(cid:351)undan daha sâdece bir ony(cid:305)l öncesinde
(cid:304)stanbul(cid:8217)da Pan-(cid:304)slamizm dü(cid:351)üncesinin ne kadar da yayg(cid:305)n bir fikir oldu(cid:287)unu ortaya
koymaktad(cid:305)r.
Her ne kadar Pan-(cid:304)slamizm ideolojisinin ça(cid:287)da(cid:351) Türkiye taraf(cid:305)ndan d(cid:305)(cid:351) politikaya asla
temel al(cid:305)nmayaca(cid:287)(cid:305) neredeyse kesin ise de, realite (cid:351)udur ki, bugün Müslüman dünya hâlâ bir
lider aray(cid:305)(cid:351)(cid:305)ndad(cid:305)r. Mevcut liderlik bo(cid:351)lu(cid:287)unun (cid:305)(cid:351)(cid:305)(cid:287)(cid:305) alt(cid:305)nda Türkiye giderek daha fazla itibar
edilen, ba(cid:287)(cid:305)ms(cid:305)z ve ba(cid:351)ar(cid:305)l(cid:305) bir Müslüman ses olarak daha dikkatle dinlenmektedir. Türklerin
birço(cid:287)unun böyle bir lider bo(cid:351)lu(cid:287)unu doldurma hevesi muhtemelen ancak minimal
düzeydedir; birçok Müslüman(cid:305)n Türkiye(cid:8217)yi bu rolü oynamaya ça(cid:287)(cid:305)rmas(cid:305) da çok muhtemel
de(cid:287)ildir. Ancak bu bo(cid:351)luk mevcut oldukça, Türkiye(cid:8217)nin eninde sonunda bölge üzerinde
etkisini yaymaya en ehil ve becerikli ülke olma ihtimali, di(cid:287)er bir Müslüman ülkeninkinden
çok daha fazlad(cid:305)r.
Kemalist Deneyim
Kemalistlerin Müslüman Dünyadan Kopu(cid:351)u
Kemalist misyon her ne kadar son derece reformist bir yap(cid:305)ya sâhip olsa da bu reform
dürtüsü, durup dururken bo(cid:351)lukta do(cid:287)mu(cid:351) bir olgu de(cid:287)ildir.
www.altinicizdiklerim.com 6
Kemalist reformlar, on dokuzuncu yüzy(cid:305)l Osmanl(cid:305) (cid:304)mparatorlu(cid:287)u reform hareketleri
birikiminin bir sonucunu ve zirveye t(cid:305)rmand(cid:305)(cid:287)(cid:305) an(cid:305) temsil eder!
Türk Devleti ve Milletini Yeniden (cid:304)n(cid:351)a Etmek
Kemalistler aç(cid:305)kça Türk etnik milliyetçili(cid:287)i ve Osmanl(cid:305) (cid:304)mparatorlu(cid:287)u(cid:8217)nun çok etnik
unsurlu, çok-dinli ve (cid:304)slami yönelimli de(cid:287)erlerinin yerini alacak yeni bir milliyetçi de(cid:287)erler
kümesi üzerine bina edilmi(cid:351) yeni bir Türk ulus-devleti in(cid:351)a etmek istiyorlard(cid:305).
(cid:304)laveten, yeni etnik temelli ulus-devleti destekleyecek (cid:351)ekilde tarih de yeniden yaz(cid:305)ld(cid:305):
Buna göre Türklerin (cid:351)an ve (cid:351)erefi (cid:304)slam(cid:8217)la de(cid:287)il, (cid:304)slam(cid:8217)dan çok daha önceki dönemlerde
ba(cid:351)lam(cid:305)(cid:351)t(cid:305); hâttâ bâz(cid:305) yazarlar Türk tarihinin (cid:304)slam(cid:8217)la bata(cid:287)a saplanm(cid:305)(cid:351) hale geldi(cid:287)ini ileri
sürdüler. Türk dili üzerinde de radikal de(cid:287)i(cid:351)tirme çal(cid:305)(cid:351)malar(cid:305) yap(cid:305)ld(cid:305): Osmanl(cid:305) Türkçesinin
merkezinde yer alan, Arapça ve Farsça(cid:8217)dan ödünç al(cid:305)nm(cid:305)(cid:351) çok say(cid:305)da sözcük at(cid:305)l(cid:305)rken,
bunlar(cid:305)n yerini eski Türkçe kökenli sözcüklerden türetilen geni(cid:351) bir yeni sözcük da(cid:287)arc(cid:305)(cid:287)(cid:305)
ald(cid:305). Arapça alfabe kald(cid:305)r(cid:305)larak yerine Latin alfabe kondu. Bu de(cid:287)i(cid:351)iklikler, sonraki nesillerin
Osmanl(cid:305) geçmi(cid:351)ine dair bütün bir yaz(cid:305)l(cid:305) külliyata rutin eri(cid:351)iminin önünü bir kalemde t(cid:305)kad(cid:305).
Siyasî alanda, saltanat kald(cid:305)r(cid:305)larak cumhuriyet kuruldu. Ayr(cid:305)ca, seçilmi(cid:351) Bat(cid:305)l(cid:305) yasalar toptan
al(cid:305)narak, islam hukukunun bütün birikimi at(cid:305)l hale getirildi. Bat(cid:305)l(cid:305) giyim tarz(cid:305) yeni ve gerekli
norm haline gelirken, kad(cid:305)nlar herhangi bir tür örtü kullanmaktan cayd(cid:305)r(cid:305)ld(cid:305).
Atatürk(cid:8217)ün 1924 y(cid:305)l(cid:305)nda bizzat bütün Sünni dünyan(cid:305)n en üst dinî mercii olan Halifeli(cid:287)i
kald(cid:305)rmas(cid:305)yla birlikte Türkiye, (cid:304)slam dünyas(cid:305) ile ili(cid:351)kilerine en önemli darbeyi vurmu(cid:351) oldu.
Bu son derece önemli bir olayd(cid:305).
Bu eylem, bir (cid:304)talyan Ba(cid:351)bakan(cid:305)(cid:8217)n(cid:305)n dünyan(cid:305)n her yan(cid:305)nda bulunan Katolik
topluluklara dan(cid:305)(cid:351)madan, ani bir kararla Papal(cid:305)(cid:287)(cid:305) ilga etmesi gibi bir (cid:351)eydi.
Halifeli(cid:287)in devam eden eksikli(cid:287)i, yirmi birinci yüzy(cid:305)l(cid:305)n (cid:304)slami hareketlerinin ço(cid:287)unda
yeni yank(cid:305) bulmu(cid:351)tur. Gerçekten de bu eksikli(cid:287)in (cid:304)slam(cid:8217)(cid:305)n bugünkü zay(cid:305)fl(cid:305)(cid:287)(cid:305)n(cid:305)n ve
bölünmü(cid:351)lü(cid:287)ünün üzerinde ciddi etkisi oldu(cid:287)u birçok ki(cid:351)i taraf(cid:305)ndan kabul edilmektedir.
Kemalist Türkiye, Müslümanlar için, özellikle de Araplar için, (cid:304)slam(cid:8217)(cid:305)n, Arap
dünyas(cid:305)n(cid:305)n ve daha genelde (cid:304)slam dünyas(cid:305)n(cid:305)n Türklerle olan kadim ba(cid:287)lar(cid:305)n(cid:305)n ve ortak
kültürlerinin tümüyle reddini temsil etmektedir.
Arap tarihi, 1258 y(cid:305)l(cid:305)nda Abbasi Halifeli(cid:287)i(cid:8217)nin Mo(cid:287)ollara yenik dü(cid:351)mesiyle (cid:8220)sona
ermi(cid:351)ti.(cid:8221) O günden sonra, Araplar uluslararas(cid:305) alanda ba(cid:287)(cid:305)ms(cid:305)z bir oyuncu olmaktan ç(cid:305)km(cid:305)(cid:351);
zira önce Selçuklu Türklerine, daha sonra da Osmanl(cid:305) Türklerine boyun e(cid:287)mi(cid:351)lerdi. Arap
milliyetçileri, ad(cid:305) geçen yüzy(cid:305)llar boyunca ba(cid:287)(cid:305)ms(cid:305)zl(cid:305)klar(cid:305)n(cid:305) korumu(cid:351), kendi kurumlar(cid:305)n(cid:305) ve
iktidarlar(cid:305)n(cid:305) geli(cid:351)tirmi(cid:351) olsalard(cid:305)-aynen Türkiye(cid:8217)nin I. Dünya Sava(cid:351)(cid:305)(cid:8217)ndan sonra yapt(cid:305)(cid:287)(cid:305) gibi-
Avrupa emperyalizmine daha iyi kar(cid:351)(cid:305) koyabilir durumda olabileceklerine inanmaya
ba(cid:351)lad(cid:305)lar.
Türklerin Arap Dünyas(cid:305)n(cid:305) Kötülemesi
I. Dünya Sava(cid:351)(cid:305)(cid:8217)ndan sonra, Arap dünyas(cid:305), birçok nedenle Türk d(cid:305)(cid:351) politikas(cid:305)n(cid:305)n ilgi
alan(cid:305)n(cid:305)n bir hayli d(cid:305)(cid:351)(cid:305)nda kalm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r: (1) Arap dünyas(cid:305) art(cid:305)k Türk devletinin bir parças(cid:305) de(cid:287)ildi;
(2) Kom(cid:351)u Arap devletleri Avrupa(cid:8217)n(cid:305)n manda yönetimleri alt(cid:305)ndayd(cid:305), bundan dolay(cid:305) da
uluslararas(cid:305) alanda gerçek bir rol oynayabilir veya Ankara(cid:8217)ya bir tehdit olu(cid:351)turabilir durumda
de(cid:287)illerdi; (3) Türkiye, kendi içinde yeni ulus-in(cid:351)as(cid:305) i(cid:351)leriyle fazlas(cid:305)yla me(cid:351)guldü; ve nihayet
(4) Türkiye(cid:8217)nin önceli(cid:287)i, eski Avrupal(cid:305) dü(cid:351)manlar(cid:305)yla yeni ba(cid:287)lar kurmakt(cid:305).
(cid:304)slam kültürü, Türklerin geri kalm(cid:305)(cid:351)l(cid:305)(cid:287)(cid:305)n(cid:305)n ve zay(cid:305)fl(cid:305)(cid:287)(cid:305)n(cid:305)n kayna(cid:287)(cid:305) olarak görülüyordu;
yeni ayd(cid:305)nlanm(cid:305)(cid:351) bir Türkiye(cid:8217)nin yükseli(cid:351)i, ancak (cid:8220)öteki(cid:8221) uçtan olacakt(cid:305). Bunun sonucu
olarak Arapça ve Arap kültürü konusundaki çal(cid:305)(cid:351)malar, dinî çal(cid:305)(cid:351)malarla ilgilenen küçük bir
az(cid:305)nl(cid:305)k çevresi d(cid:305)(cid:351)(cid:305)nda, Türk toplumunda neredeyse tamamen ortadan kalkt(cid:305).
Ate(cid:351)li Türk milliyetçilerinin ço(cid:287)unun gözünde (cid:304)slam ve din adamlar(cid:305), Türk
vatanseverli(cid:287)inin antitezi haline gelmi(cid:351)ti, ki Türk siyasî dilinde bunun anlam(cid:305), hainlik de(cid:287)ilse
bile bir hayli ku(cid:351)kulu bir konuma dü(cid:351)mek demekti.
www.altinicizdiklerim.com 7
Kemalistlerin h(cid:305)zl(cid:305) bir (cid:351)ekilde propagandas(cid:305)n(cid:305) yapt(cid:305)(cid:287)(cid:305) görü(cid:351)e göre Arap dünyas(cid:305),
sâdece Osmanl(cid:305)(cid:8217)n(cid:305)n geri kalm(cid:305)(cid:351)l(cid:305)(cid:287)(cid:305)n(cid:305)n kayna(cid:287)(cid:305) de(cid:287)ildi, ayn(cid:305) zamanda Türkiye(cid:8217)yi (cid:8220)karanl(cid:305)k
ça(cid:287)lar(cid:8221)a geri götürme tehdidini de ta(cid:351)(cid:305)yordu.
Sonuç
II. Dünya Sava(cid:351)(cid:305)(cid:8217)na kadar Müslüman dünya, Türk d(cid:305)(cid:351) politikas(cid:305) hesaplar(cid:305)nda son
derece önemsiz bir rol oynam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Yeni Cumhuriyet esas itibariyle daha acil olan Avrupa(cid:8217)n(cid:305)n
emperyal siyasetinin meseleleriyle u(cid:287)ra(cid:351)(cid:305)rken, Arap dünyas(cid:305)n(cid:305)n büyük bölümü de Avrupa(cid:8217)n(cid:305)n
emperyal mandas(cid:305)na girmi(cid:351)ti. Sonuç olarak Ankara(cid:8217)n(cid:305)n bölgeye kar(cid:351)(cid:305) tavr(cid:305); kültürel olarak
red, siyasî olaraksa küçük görme de(cid:287)ilse bile belirgin bir siyasî so(cid:287)ukluk (cid:351)eklinde cereyan
etmi(cid:351)tir.
So(cid:287)uk Sava(cid:351) Ara Dönemi
Türkiye Bat(cid:305) Saf(cid:305)nda
Sovyet tehdidinin yükselmesinin etkisiyle, Türkiye(cid:8217)nin yeni bir unsur olarak Bat(cid:305)
savunmas(cid:305)na kat(cid:305)lmas(cid:305) ve Türkiye(cid:8217)de Arap dünyas(cid:305)na kar(cid:351)(cid:305) artan ideolojik dü(cid:351)manl(cid:305)k, Türk-
Amerikan ili(cid:351)kilerinde önemli bir kö(cid:351)e ta(cid:351)(cid:305) olu(cid:351)turmu(cid:351)tu. So(cid:287)uk Sava(cid:351) ayn(cid:305) zamanda Orta
Do(cid:287)u(cid:8217)ya yönelik Türk d(cid:305)(cid:351) politikas(cid:305)nda son derece dar görü(cid:351)lü ve ba(cid:351)ar(cid:305)s(cid:305)z bir dönemi
i(cid:351)aretlemektedir.
1952(cid:8217)ye gelindi(cid:287)inde Türkiye, Bat(cid:305) güvenlik sisteminin bütünleyici bir parças(cid:305) haline
gelmi(cid:351) ve Washington taraf(cid:305)ndan bürokratik anlamda (cid:8220)Avrupa(cid:8217)n(cid:305)n parças(cid:305)(cid:8221) olarak yeniden
s(cid:305)n(cid:305)fland(cid:305)r(cid:305)lm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Türkiye, yüzy(cid:305)llarca Avrupal(cid:305) emperyal arzular(cid:305)n kurban(cid:305) olduktan sonra,
art(cid:305)k Avrupa sistemi içinde kendisine koruma temin etmeyi ba(cid:351)arm(cid:305)(cid:351)t(cid:305).
ABD, 1955(cid:8217)te Ba(cid:287)dat Pakt(cid:305)(cid:8217)n(cid:305) vücuda getirmi(cid:351)tir. (cid:304)ngiltere, Türkiye, (cid:304)ran, Pakistan ve
Afganistan ile, tek Arap üye olarak Irak monar(cid:351)isinin dâhil oldu(cid:287)u bu pakt, Sovyetler
Birli(cid:287)i(cid:8217)ni çevreleyip ku(cid:351)atmaya dönük, daha geni(cid:351) bir stratejinin parças(cid:305)yd(cid:305). Ancak Türk ve
Irak hükümetlerinin pakta verdikleri destek, Arap kamuoyunu k(cid:305)zd(cid:305)rd(cid:305); zira Arap kamuoyu
kendisini ilgilendiren en büyük stratejik tehdit olarak Sovyet askeri sald(cid:305)r(cid:305)s(cid:305)n(cid:305) de(cid:287)il, devam
eden Arap-(cid:304)srail askeri çat(cid:305)(cid:351)mas(cid:305)n(cid:305) görüyordu.
1950(cid:8217)den 1960(cid:8217)a kadar, Adnan Menderes yönetimi alt(cid:305)nda Türkiye(cid:8217)nin demokratik
yolla seçilmi(cid:351) ilk hükümeti döneminde, ülkenin d(cid:305)(cid:351) politikas(cid:305) hemen tamamen Bat(cid:305)n(cid:305)n
ç(cid:305)karlar(cid:305)na göre pozisyon ald(cid:305).
Türkiye, 1955(cid:8217)te Ürdün hükümetine, Ba(cid:287)dat Pakt(cid:305)(cid:8217)na kat(cid:305)lmamas(cid:305) halinde (hiçbir
zaman da kat(cid:305)lmad(cid:305)) Türkiye(cid:8217)nin bir gün Ürdün(cid:8217)e kar(cid:351)(cid:305) (cid:304)srail(cid:8217)in yan(cid:305)nda sava(cid:351)abilece(cid:287)ini
belirtti. Bu tehdidin ard(cid:305)ndan Washington ve Londra, Türkiye(cid:8217)yi esas itibariyle Bat(cid:305)-yanl(cid:305)s(cid:305)
olan Arap liderleri kendisinden uzakla(cid:351)t(cid:305)rmamas(cid:305) konusunda uyard(cid:305).
Cezayir(cid:8217)in Fransa(cid:8217)ya kar(cid:351)(cid:305) sert bir anti-sömürgeci sava(cid:351) verdi(cid:287)i s(cid:305)rada, 1955(cid:8217)te,
Birle(cid:351)mi(cid:351) Milletler(cid:8217)de yap(cid:305)lan oylamada Türkiye Cezayir(cid:8217)in ba(cid:287)(cid:305)ms(cid:305)zl(cid:305)(cid:287)(cid:305)na kar(cid:351)(cid:305) oy
kullanmak suretiyle geli(cid:351)mekte olan dünyay(cid:305) (cid:351)oke etmi(cid:351)ti. Ankara herhangi bir ulusal kurtulu(cid:351)
sava(cid:351)(cid:305)na daha ba(cid:351)tan ku(cid:351)kuyla yakla(cid:351)(cid:305)yordu.
Ankara, Birle(cid:351)ik Devletler ile olan yak(cid:305)n ba(cid:287)lar(cid:305)na ra(cid:287)men 1960(cid:8217)larda Washington ile
iki ciddi kriz ya(cid:351)am(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Küba Füze Krizi ve K(cid:305)br(cid:305)s konusundaki ABD politikas(cid:305), ABD(cid:8217)nin
güvenlik garantilerinin inan(cid:305)l(cid:305)rl(cid:305)(cid:287)(cid:305) ve Türk ç(cid:305)karlar(cid:305)na kar(cid:351)(cid:305) ABD duyarl(cid:305)l(cid:305)(cid:287)(cid:305)n(cid:305)n derecesi
konular(cid:305)nda Ankara nezdinde ku(cid:351)ku yaratm(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r.
Arap Dünyas(cid:305) ile (cid:304)deolojik Kap(cid:305)(cid:351)ma
(cid:350)iddetlenen Filistinli göçmen sorunu ve (cid:304)srail(cid:8217)e kar(cid:351)(cid:305) ard(cid:305) ard(cid:305)na al(cid:305)nan yenilgilerin
yaratt(cid:305)(cid:287)(cid:305) travmayla, Arap devletleri bu dönemde-ço(cid:287)u zaman askeri olmak üzere-otoriteryen
rejimler taraf(cid:305)ndan yönetilen (cid:8220)polis devletler(cid:8221) haline gelmeye ba(cid:351)lad(cid:305)lar.

www.altinicizdiklerim.com 8
Milliyetçi duygular ve anti-emperyalist bilincin bu yükseli(cid:351) atmosferinde, birçok Arap
lider, gerek silâh temini ve gerekse Bat(cid:305) gücüne kar(cid:351)(cid:305) daha geni(cid:351) bir diplomatik denge
aray(cid:305)(cid:351)(cid:305)yla giderek yönünü Sovyetler Birli(cid:287)i(cid:8217)ne çevirdi. Moskova(cid:8217)n(cid:305)n en önemli mü(cid:351)terileri
aras(cid:305)nda-Türkiye s(cid:305)n(cid:305)r(cid:305)nda yer alan-Suriye ve Irak(cid:8217)(cid:305)n yan(cid:305) s(cid:305)ra Cezayir, Libya, M(cid:305)s(cid:305)r ve
Yemen vard(cid:305).
Güç dengesi politikalar(cid:305), Araplar aç(cid:305)s(cid:305)ndan, benimsenebilecek en güvenli politika idi.
Türkiye kendisini Bat(cid:305)l(cid:305) kampa satm(cid:305)(cid:351), Bat(cid:305)l(cid:305) stratejik amaçlara hizmet etme azminde, arap
ihtiyaç ve arzular(cid:305)na kar(cid:351)(cid:305) ise hasmane tutum alan bir ülke olarak alg(cid:305)lan(cid:305)yordu.
Bölge Devletleri ile (cid:304)li(cid:351)kiler
Ankara(cid:8217)n(cid:305)n Arap dünyas(cid:305) ile olan daha çok çat(cid:305)(cid:351)mac(cid:305) ili(cid:351)kilerine kar(cid:351)(cid:305)l(cid:305)k Pehlevi (cid:304)ran(cid:305)
ile ili(cid:351)kileri iyiydi. Her ne kadar (cid:350)ah ço(cid:287)u zaman Türkiye(cid:8217)yi bir parça rakip olarak görse de,
Sovyetler Birli(cid:287)i(cid:8217)nden kaynaklanan ortak jeopolitik korkulara ve Bat(cid:305)(cid:8217)n(cid:305)n deste(cid:287)ine duyulan
ortak arzuya dayanan bu ili(cid:351)kiler, 1979(cid:8217)daki (cid:304)ran Devrimi(cid:8217)ne kadar devam etti. Her ne kadar
üye devletler söz konusu i(cid:351)birli(cid:287)i düzenlemelerine hiçbir zaman ciddi bir önem atfetmedilerse
de, (cid:304)ran ve Türkiye ayn(cid:305) zamanda Ba(cid:287)dat Pakt(cid:305), CENTO, daha sonra (cid:304)ktisadi (cid:304)(cid:351)birli(cid:287)i
Örgütü(cid:8217)ne dönü(cid:351)ecek olan (cid:304)(cid:351)birli(cid:287)i ve Kalk(cid:305)nma Bölgesi gibi bölgesel örgütlerin üyesi
oldular.
Türkiye ile Suriye aras(cid:305)ndaki olumsuz ili(cid:351)kiler, So(cid:287)uk Sava(cid:351) döneminde daha da
yo(cid:287)unla(cid:351)t(cid:305). Daha geni(cid:351) bir jeopolitik dü(cid:351)manl(cid:305)k ba(cid:287)lam(cid:305) içinde, gerek Türkiye gerekse Suriye
kar(cid:351)(cid:305) tarafa bask(cid:305) yapabilece(cid:287)i araçlar pe(cid:351)inde ko(cid:351)tu: Türkiye(cid:8217)nin elindeki temel koz,
Suriye(cid:8217)ye akan F(cid:305)rat sular(cid:305)n(cid:305)n kontrolü iken; Suriye(cid:8217)nin kozu, Türkiye devletine kar(cid:351)(cid:305)
harekete geçmi(cid:351) olan Kürt isyanc(cid:305)lara yard(cid:305)m sa(cid:287)lama (cid:351)eklindeydi. Örne(cid:287)in (cid:350)am, 1980(cid:8217)lerin
ba(cid:351)(cid:305)ndan itibaren Kürt (cid:304)(cid:351)çi Partisi (PKK) lideri Abdullah Öcalan(cid:8217)a s(cid:305)(cid:287)(cid:305)nma hakk(cid:305) tan(cid:305)m(cid:305)(cid:351) ve
bu örgüte gerilla e(cid:287)itim kamplar(cid:305) ve lojistik destek sa(cid:287)lam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r.
Müslüman Dünyaya Yönelik Yeni Aç(cid:305)l(cid:305)mlar
Orta Do(cid:287)u ile Artan Ekonomik (cid:304)li(cid:351)kiler: 1970-1980
1970(cid:8217)lerden ba(cid:351)layarak, Türkiye ilk defa d(cid:305)(cid:351) politikas(cid:305)na ekonomik bir boyut ekledi.
Bunda üç haneli enflasyon, yar(cid:305) kapasiteyle çal(cid:305)(cid:351)an sanayi üretimi ve 1973(cid:8217)te petrol
fiyatlar(cid:305)n(cid:305)n ciddi biçimde yükseli(cid:351)ini takiben d(cid:305)(cid:351) kredilerin faiz borçlar(cid:305)n(cid:305) ödemek için gerekli
sa(cid:287)lam paray(cid:305) temin edememe gibi sorunlardan olu(cid:351)an büyük ekonomik krizin etkisi olmu(cid:351)tu.
Bunun sonucu olarak Ankara, Orta Do(cid:287)u ile olan ili(cid:351)kilerinde sâdece güvenli(cid:287)e odakl(cid:305)
yakla(cid:351)(cid:305)mdan uzakla(cid:351)m(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Her ne kadar bölgeyi bir ölçüde dü(cid:351)man bir blok olarak görme
e(cid:287)iliminde olsa da, kar(cid:351)(cid:305)l(cid:305)kl(cid:305) devlet ç(cid:305)karlar(cid:305)na dayal(cid:305) yeni ikili ili(cid:351)kiler kurmaya ba(cid:351)lam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r.
Nitekim 1967 Arap-(cid:304)srail Sava(cid:351)(cid:305)(cid:8217)nda tarafs(cid:305)z kal(cid:305)p, Birle(cid:351)ik Devletler(cid:8217)in (cid:304)srail(cid:8217)e yak(cid:305)t
veya ba(cid:351)ka türlü bir destek sa(cid:287)lamak üzere üslerini kullanmas(cid:305)na izin vermemi(cid:351)tir. Ayn(cid:305) (cid:351)ey
1973 Yom Kippur Sava(cid:351)(cid:305)(cid:8217)nda da söz konusu olmu(cid:351)tur. Türkiye ayn(cid:305) zamanda (cid:304)srail(cid:8217)in Bat(cid:305)
(cid:350)eria ve Gazze (cid:350)eridi(cid:8217)nde i(cid:351)gal alt(cid:305)nda tuttu(cid:287)u Filistin topraklar(cid:305)ndan çekilmesini isteyen BM
ça(cid:287)r(cid:305)lar(cid:305)n(cid:305) desteklemi(cid:351), 1976(cid:8217)da Filistin Kurtulu(cid:351) Örgütü(cid:8217)nü (FKÖ) tan(cid:305)m(cid:305)(cid:351), daha sonra da
FKÖ(cid:8217)nün Ankara(cid:8217)da büro açmas(cid:305)na izin vermi(cid:351)tir. Ankara 1980(cid:8217)de (cid:304)ran(cid:8217)daki Amerikan
rehineleri kurtarma konusundaki talihsiz ABD giri(cid:351)imine de destek vermemi(cid:351) ve
Washington(cid:8217)un Orta Do(cid:287)u(cid:8217)ya yönelik Acil Müdahale Gücü te(cid:351)kil etme planlar(cid:305)na direnmi(cid:351)tir.
(cid:304)ran-Irak Sava(cid:351)(cid:305)
(cid:304)ran-Irak Sava(cid:351)(cid:305) boyunca Türkiye, o eski Kemalist tarafs(cid:305)zl(cid:305)k ilkesine geri dönerek
tarafs(cid:305)z kalm(cid:305)(cid:351), rehine krizinden sonra Birle(cid:351)ik Devletler(cid:8217)in Tahran(cid:8217)a uygulad(cid:305)(cid:287)(cid:305) ticaret
ambargosunu benimsemeyi manidar biçimde reddetmi(cid:351)ti. Bunun sonucunda, sava(cid:351)tan en kârl(cid:305)
ç(cid:305)kan taraf Ankara olmu(cid:351)tur, zira sava(cid:351)an her iki taraf da çat(cid:305)(cid:351)ma s(cid:305)ras(cid:305)nda ekonomik olarak
yüksek oranda Türkiye(cid:8217)ye ba(cid:287)(cid:305)ml(cid:305) hale gelmi(cid:351)tir. Türkiye bu ülkelerin Bat(cid:305)(cid:8217)ya aç(cid:305)labildikleri
ender kap(cid:305)lardan biri ve yerel g(cid:305)da maddelerinin temin kayna(cid:287)(cid:305) olmu(cid:351)tur.
www.altinicizdiklerim.com 9
Türkiye(cid:8217)nin Irak ile ticareti sava(cid:351) s(cid:305)ras(cid:305)nda yediye katlanarak, 961 milyon dolara veya
Türkiye(cid:8217)nin toplam ihracat(cid:305)n(cid:305)n yüzde 12(cid:8217)sine ula(cid:351)m(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Bu kazançlar Türkiye(cid:8217)de devam
eden ekonomik krizin a(cid:351)(cid:305)lmas(cid:305)na bir hayli yard(cid:305)mc(cid:305) olmu(cid:351)tur.
1991 Körfez Sava(cid:351)(cid:305)
Türkiye(cid:8217)nin (cid:304)ran-Irak Sava(cid:351)(cid:305) s(cid:305)ras(cid:305)nda tarafs(cid:305)z kalm(cid:305)(cid:351) ve bu duru(cid:351)tan ekonomik
kazançlar sa(cid:287)lam(cid:305)(cid:351) olmas(cid:305)na ra(cid:287)men, 1991 Körfez Sava(cid:351)(cid:305)(cid:8217)n(cid:305)n patlak vermesiyle Özal,
Saddam Hüseyin(cid:8217)e kar(cid:351)(cid:305) giri(cid:351)ilen kavgada Türkiye(cid:8217)yi ABD öncülü(cid:287)ündeki koalisyonla ayn(cid:305)
safa sokmak suretiyle durumu çarp(cid:305)c(cid:305) bir (cid:351)ekilde de(cid:287)i(cid:351)tirmi(cid:351)tir.
(cid:304)slam Konferans(cid:305) Örgütü
Türkiye, ba(cid:351)lang(cid:305)çta Suudi sponsorlu(cid:287)unda olu(cid:351)turulmu(cid:351), bütün Müslüman ülkelerin
menfaatlerini temsil etmeyi ve korumay(cid:305) amaçlayan uluslararas(cid:305) bir Müslüman örgüt olan
(cid:304)slam Konferans(cid:305) Örgütü ((cid:304)KÖ) bünyesindeki uzun süreli, dü(cid:351)ük profilli ve gayri-resmî
üyeli(cid:287)ine fazla bir önem atfetmemi(cid:351)tir. Hâttâ parlamento, Türkiye(cid:8217)nin tamamen Müslüman
bir örgüte üyeli(cid:287)ini uzun y(cid:305)llar onaylamam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r bile. Ancak 1969 y(cid:305)l(cid:305)na gelindi(cid:287)inde, Türk
D(cid:305)(cid:351)i(cid:351)leri Bakan(cid:305)(cid:8217)n(cid:305)n Rabat(cid:8217)ta bir (cid:304)KÖ zirvesine ilk kez kat(cid:305)lmas(cid:305)yla Türkiye(cid:8217)nin (cid:304)KÖ üyeli(cid:287)i
iç politik bir mesele haline gelmi(cid:351) ve radikal laikçilerin itirazlar(cid:305)na konu olmu(cid:351)tur. Fakat
Türkiye(cid:8217)nin (cid:304)KÖ üyeli(cid:287)i, 1980(cid:8217)lerin ortalar(cid:305)nda Bulgaristan(cid:8217)daki Türk az(cid:305)nl(cid:305)(cid:287)(cid:305)n bask(cid:305)ya
u(cid:287)ramas(cid:305)na kar(cid:351)(cid:305) Ankara(cid:8217)n(cid:305)n, verdi(cid:287)i mücadeleye destek bulmas(cid:305)n(cid:305) sa(cid:287)lam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Türkiye
Müslüman dünya ile olan ili(cid:351)kilerine daha fazla önem vermeye ba(cid:351)lad(cid:305)kça, yararl(cid:305) bir
diplomatik araç olarak (cid:304)KÖ(cid:8217)ye daha büyük bir ilgiyle bakmaya ba(cid:351)lam(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r, özellikle de Bosna
krizi s(cid:305)ras(cid:305)nda.
Suriye Boyun E(cid:287)iyor
Türk ordusunun, 1999 y(cid:305)l(cid:305)nda, PKK(cid:8217)ya deste(cid:287)inden ötürü Suriye(cid:8217)yi aç(cid:305)kça sava(cid:351)la
tehdit etmesi, Türkiye(cid:8217)nin Arap dünyas(cid:305) ile olan ili(cid:351)kilerinde bir dönüm noktas(cid:305) olmu(cid:351)tur.
Sovyetler Birli(cid:287)i(cid:8217)nin çökmesinden sonra izole hale gelmi(cid:351) olan ve 1990(cid:8217)larda geli(cid:351)en Türk-
(cid:304)srail stratejik i(cid:351)birli(cid:287)inden endi(cid:351)e duyan Suriye Devlet Ba(cid:351)kan(cid:305) Haf(cid:305)z Esat, kendisinden
beklenmedik (cid:351)ekilde Türkiye(cid:8217)ye boyun e(cid:287)mi(cid:351)tir.
Sonuç
Otuz y(cid:305)ll(cid:305)k bir dönem boyunca, önce ekonomik, ard(cid:305)ndan da politik ve stratejik
alanlarda olmak üzere, Türkiye a(cid:351)amal(cid:305) ama net bir Orta Do(cid:287)u ile daha yak(cid:305)ndan ilgilenme
sürecinden geçmi(cid:351)tir. Müslüman dünya ile düzenli ve geni(cid:351) kapsaml(cid:305) temaslar, Türkiye(cid:8217)nin
d(cid:305)(cid:351) politika sürecinin merkezinde giderek daha büyük oranda yer tutar hale gelmi(cid:351)tir.
Türk (cid:304)slam(cid:305)(cid:8217)n(cid:305)n Yeniden Yükseli(cid:351)i
Modern Türk devletinin s(cid:305)k(cid:305) (cid:304)slam kar(cid:351)(cid:305)t(cid:305) yap(cid:305)s(cid:305)na ra(cid:287)men Türkiye, sâdece Türkiye
için de(cid:287)il, ayn(cid:305) zamanda genelde günümüz (cid:304)slam(cid:305) için oldukça önemli iki dinamik (cid:304)slami
hareket üretmi(cid:351)tir: Gayet politik AKP ve büyük ölçüde apolitik cemaatçi Fethullah Gülen
hareketi. Bunun sonucu olarak, özellikle halihaz(cid:305)rda evrilmekte olan siyasî ba(cid:287)lam(cid:305) içinde,
Türk (cid:304)slam(cid:305)(cid:8217)n(cid:305)n yeni yüzü, giderek her yerde Müslümanlar(cid:305)n daha fazla ilgisini çekmektedir.
Adalet ve Kalk(cid:305)nma Partisi
Ku(cid:351)kusuz AKP pat diye gökten dü(cid:351)memi(cid:351); Türkiye(cid:8217)de otuz-be(cid:351) y(cid:305)ll(cid:305)k bir zaman
zarf(cid:305)nda evrilip geli(cid:351)mi(cid:351), ö(cid:287)renmi(cid:351) ve de(cid:287)i(cid:351)mi(cid:351) bir dizi (cid:304)slami hareketin içinden büyüyüp
ortaya ç(cid:305)km(cid:305)(cid:351)t(cid:305)r. Ancak AKP, 1970(cid:8217)den 1997(cid:8217)ye kadar birbiri ard(cid:305)na dört farkl(cid:305) (cid:304)slamc(cid:305)
partiye liderlik etmi(cid:351) olan Necmettin Erbakan(cid:8217)(cid:305)n daha geleneksel (cid:304)slamc(cid:305) etkisinden ilk
kurtulan partidir.
Türkiye(cid:8217)de (cid:304)slamc(cid:305) partilerin güçlenmesi ülkedeki tedrici siyasal, toplumsal ve
ekonomik demokratikle(cid:351)meyi yans(cid:305)t(cid:305)r. Bu süreç, Özal(cid:8217)(cid:305)n 1980(cid:8217)lerdeki ekonomik aç(cid:305)l(cid:305)mlar(cid:305)n(cid:305)
içermektedir; söz konusu aç(cid:305)l(cid:305)mlar d(cid:305)(cid:351) yat(cid:305)r(cid:305)mlar(cid:305), (cid:304)slami bankac(cid:305)l(cid:305)k faaliyetlerini, d(cid:305)(cid:351) ticareti,
www.altinicizdiklerim.com 10