Yeni Kaynak ve Vesîkaların Işığı Altında Yavuz Sultan Selim'in Îran Seferi

16 Pages·2011·4.81 MB·Turkish

by  Efe 09

M. TAYYIB GOKBILGiN
2}D:rgab·ı ili A~a[arı seneağaçıktıklarızaman aldıkızın tirnar
hakkında kanun:
a)Yeniçeri a~ası 500000, Emir-alem a~as' 450000, Kapıcı baş­
ları 400000 akçelik.
YENİ KAYNAK VE VEStKALARIN lŞIGI ALTINDA
b)Emrr-ahur-ı kebtr400000,Emtr-ehar-ı saglr330000akçelik.
c)Çaımglr·baş' 350000,Çakırcı-başı 300000, Sipahi·o~lanl"r­ Yavuı: Sul!an Selfm'In İran Seferl
altası 300000, Silihdar-başı 280000 akçelik.
d)Ser-alcfciyan 200000, ser-ulMeciyan 17ססOO, Alta.iaraba
170000, AltA·i nAn 160000, Ser-eebeciyan 150000 akçelik tirnarlar. Anadclu'da ŞI'j propagandası - Selim'in aldıl!'ı tedbirler - (il
3)Der-I devlette olan aiı'alara arpalık miktarları: MüfH Hamza'nın fetvası ile ıbn Kemal'In Risile.! - (ii) ŞI'I
a)Yenlçerl-ağası 25000, Ser-bevvaban 19000, Eralr-ahue-başı K.tHiml - İran Seferj - Çaldıran sava~, - Dönü~ - Vedkal..r,
19000 akçelik arpalıklar.
b)Çekırcı-başılare, raüstakil iseler, Bayezid U.devrinde 24000 A~ c. Şehabeddin Tekindağ
akçe ve Şahinciler-başılOOOOakçearpalık almakta Imişler, sonra iki
.~alık birleştirildilti cihetle 20000 akçelik olmuş, hilenise(!ünu,j
Sultan Süleyman devri) her ikisi müstakil olmakla Çakırcı-başı Erdecil Süfl!eri nesllnden gelen Şeyh Haydar-oğlu Şah İsma­
17000, Ser-şahinclyan 10000 akçelikarpalıkler. il'in', menşe itibariyle Anadolulu Boy ve Uluslardan Ustaclu(- Us
..ıl)Paşalarm vefatıarı vukuunda tirnar tasarruf eden adamları tacalu), Şamlu, Rum!u (-Anadolulu), Musullu, Tekelü, Bayburdlu,
hakkında: Çapaalu. Kararnanlu, Dulkadırlu, Varsak, Afşar, Kaçar ve Kara
a)Kethudası 14000,Kapıcı-başı 13000,Emir-ahuru 8000, hazine' ca-dal!' Sülilerinietrafında toplamak suretiyle, 1500de Azerbeycan,
darı 8000 akçelik timerler. 1507 de Diyarbakır, nihayet, 1508 de Bağdad'ı alıp Akkoyunlu
b)Ulüfeci-başı 8000, Kapret-kethudası6000, Çaşnıgir.başl7000
Türkmen Devletine son vermesi', Yakın-Doğu'da Anadolu'nun ve
akçelik tirnarlar.
c)Bunlardan gayrı beş nefer subaşılanna her birine 10000 ak 1 t\e.&tbt~riDi Ali İbn Eoi Tilib·Ot;;ı,U.1"ladau Hün!11ye 20 iaei eecileri
olaraıt da '1 iı:ıd imam ~h:ı-ı el·Kbım (b. Ca'I.r u-Sidık. ölm.. (99)a batlı1.~
çelik tirnar verile.
Erdcbıl Sameri L.aldc.lıl;(~. bit.Ibı::ıü'I·8euiı.. S~/".tu·5-Srf4. Far•. Y.wı~Ayuof,.
Ktp. r\r. 2123. 2:i/a v.d., Yail,.. b. Abdl1iliUi el-Hı.tIcyci ,d·Ku viDi. Hibbii'ı-T';'
drf/ı. Far•. Yu m. E.vi EritIJodi Ktp. Nr. 239"', HC/b v.d., Şeyh Hilıcya b.Şeyh
Abdöu ib:di. S!l.'ldfj'1t.Nu~br.·s.a.f,.~ig9"" Berlin. 192-'. A)'nea bit:. A1:ı.met Kis..
rn i,Ş.gh.i·!f{l llü Ttlbd,.~,. Tur_D. 13U.i. :21"v.d••Z.V. TOZIllt.a,.I'Clrilfi;'. <h.
Sala~i.I••• U,ıaftzn f.<,lJi. M1u.ipon. Daı::ııu, tSli7, LU. 3ı.5 v.d•• H. R. ROC!mer,
Die S.2ftl.rıi1.~rı. S:ı.calam, IV, lSSS••. 2s .
i İbo K.mat, Şıb J.rruil'ia Akko1uQhılan bert.Araf ,tmek içia ı-iri,tij'i kat
,,,f·
Iiiratan belirttiideD. lOnu : «Ka!betfi'l·bl4moLa" maaz:"4'm,~IWl~rl uNr-ı
at/u Oo,Q!dııO dldm.ı ca{mu lJU'Qt ee zalmdt-' zıntl:lta w tl~14/dl~ J4Lbvab
a
11Ufdhli-' Q1tg&" ı.~m~4bid·ı elJ,.d,.Jah milldile rnerts.eıJi Iatz,..ııb Utirdil. deme~.
(bk. ~/tt!,.. lX, f'ti~ Ktp. NI'. '221. 218/a. _tr. 1().lS. A'T1C!a bk. ~/i~,.. vıu.
Ali Emiri Ktp. Nt'. 32. 12t1b). lcalt!lm~ atiılı Rid!~e tse: .}l;J )~"ilJ :i.JJ»
'f ;~~J)L~ u~ '".:li .Jj ~.:.ıı ~ ;.a,·1~ "JI ı;~jll )'~J J ~-t1 ..l~ J )L*)'l
'JR1
et•••~ı~ı rr:ıı. J-ü.:i-Jl.ı~, .JI:I1 hımıılara iıiret eıeektedlr, Yaptıacı
50 YAVUz'ı;:> IRA:> SEfERl M. C. ŞAHAHECCIN TEKI.'ICAC 51
Osmanlı Devletinin aleyhine tecelli etmesi mukadder yeni bir bulı­ edememlştlrs. Esasen, bu hareket ve teşebbüslerin çokaldıltı devir,
ranın zl.±üiura sebep olmuştur", Bu bakımdan, biz, yeni kaynak ~ehud~lerarasındaki rekabetinmeydanaçıktıgı birzamanatesadüf
ve vestkalara istinaden, Iran seferine sebebiyet veren bu buhranı eder.Nitekim, bukarışıklık anlarında timirlaıı elleridenalınıp baş­
tedkik ile alınan tedbirleri belirtmek Istiycruz. kalarına devredilen Tekeli slpahtler, Şah ısmail'in vaidlerine alda
narak lran'a hicret etmişlerdir', Hemen belirtelimki, 1511de A:ıa­
Anadolu'da Şt'I Propl.ga.a:lası c!olu'da büyük tahribala ve insan kaybına sebep oları Şah-Kulu
BabaTekeli isyanının büyümesinde bu sip!hııer·mii.'ıim bir rol oy
Ehl-i beyt sevgisine müstenil Şi'! Dev'letini kuran Şah tsmail'in, namışlardır. Buaunle beraber, AnadolusipahrlerininŞah İsmail tara
dedesi Şeyh Cüneyd "e babası Şeyh Haydar'a imtisalen, Halifeler fına meyledip mektup ve kaktdlar göndermek suretiyle fe.ada
göndermek sureliyle Anadolu'nun Şi'i1ike mülemayil hAhnl halkı başlamalarını, Mü.ilıip Celal-Zdde Mustafa, ıstanbul'da olan devlet
arasında giriştiki propaganda faaliyetleri, liaı'esine ulaşmış ırö' ricAlinb kul la:fesine oJan meyillerine baklamakıa, timar tevcihin
rüomektedir. Nitekim, on iki diliı:ıli kıııl-taç veya kül_h (- lic'ı de yapılan hatalara işaretetmektedies. Öte yandan, aynı :neseleyi
Hayderi)ın kabulünden beri Erdebii Süf!lerine tarafdar olan Ana açıklayan ıshak Çelebı, Şah-Kulu Baba Tekeli is}'anının genişleme
dolulu Kmlbaşlar', Hat3'l mahlası ile şiirier yazan Şah Ismail'i bir sebeplerini bellrtmektedirs. Şah ısmail'in sebep olduğu bu son ka
kurtarıcı olarak kabul ettikleri gibi. bazı şiirler de Osmanlı Dev nşıklıklar-"'a"c.:!a Aeadclu'da50,000 kişi öl:::ü~, pek çok hanec!e
Ietine karşı Şi'rlitin zaferini temenni eden nefeslee kaleme almış­ yağma edilmiştirw.
lardır, ,!idi olarak, Şah İsmail il. münasebetleri bilinen Hoy'lu Öte yandan, 151ı de, Şah İsmail'in Hallfeleriaden Nur-Ali
Pir Sultan Abdal'ı zikredebiliriz, Kanuni deninde Sivas'da ôldü Haltfe-i Rcmlu'rıun, 3,000 Kı7.:Ibaıla Faik Bey kuvvetlerini yenip
rüldükü bilinen bu şairin nefeslerinde. Sünntlere karşı büyük bir Tokat'ı zapt ile Şah namma hutbe okutması, müleikiben, Amasya
kin g-öze çarpmaktadırS. Vali.i Şehıade Ahmet tarafından üzerine gönderilen Yular-Kısdı
Öyleanlaşılıyor ki, Devlet,Şah İsmail'In. Anadolu'nun mukad Sinarı Paşa'yı ma~l<lp etmesi, yeni bir buhranın zuhüeuna sebep
deratını tehlikeye sokacak Iaaliyetlere giri~meJinİ IAyikiyte takdir
bu ..rt 1ıarclnUeTfl ...1"101 U514 it kadar j"etir.o G. M. Aa,ioll(lll()da t~ma. , ~:h·kjr.ı. Ş.b lsr:ıdl'ic, a::iiridlı!riııi'rı tr.Ilı'. 1'~1m..I.riı:ıi 1ı;:la-.:calc ibare
etm.ktcdir. lık. Di.~rHl'.' of RCm4ı;t:J C~ tlu W,.iUftE' of G.AI. AlIxio!.llo (T,.a B.ynid l).zdil1<f. y..pt1tı djplo~.t.Iı:hltbbÜıııe'l' ma.!>et$OGU~ Yermi,. "idlıUIIK.bd
..ftl. te TOJltl QlId P~,tda. Halclflgl S4dtfg. Leedee, 1873, Vol. 4". tW v, ci.l. .dta Ba,uid', lar..ldarlarl.ıue nrbe.tç.e Erd.bil'i ılyir.t edebHeeeklonİtJ.i bildI,...
AyrıCA bk. Vu.dikti ticir, T,(lulı. HdlJu!}1Soddg, Vol. ,U~, 1940 v.d. mi,tir. BIe. Fetidu~ B'!J. Ma",~itü·••S.ı'tEIII·I-O.maııig!Jt, l.taıııbnl, 127'. ı.3"6-6:
J Nitekim, Bıy.2id. buaoıl durıım üz.rine Siv..'ıe tinıir edilme.lııi emnl S.rı Abdıııı.b Efeı:di. MJIt,d~" Fdri,!, E..t eo!. Ktp. ~r. S:l3S. :iSı..-t:9/a.
illE,. 15 Sut.'ak Beri Si,....·• ,"cinek 1ca.luici Umi', etlt.i,ı.rc!'l", "k. Ibı::ı Kemal, 7 Celil·ZldCl '-<;ıAtafa. S';lm-ndm•• Haıice [{tp. Nr. 1274, 891b v.d.
D./tt.r. Viii. 12!i1b. J StUm.~dm~, .O/a.
• Krul tla D3,rrıc14Sdff 4Jl , •••• SJpdJtf i&ı/ul"Lbui cl.,'!. lr.mdr «t.ı! tlff1~,.J,m lea.:m,,ıı:riı. IHJ~I;ı,..1
Mfi'Dlm4ıt "J:fltliklflr 7lihdi, dldm_r ,ü.zıI,.(a 61, l'if~d ız t::i1ı.1tJ02l1 Oi~,ollZb, C':2ra6 J ",a/d41u.mül}o~1c
Bk. H&didi. rft'driJı.ı,l-1 O'ın4I1, Oci...nıite Ktp. Nr.121$$. 19.5Jb. Alniler~~i. olmaMa mai:b..rf~64{ 1:a,.(J.ıı zigdu olr.trl,ir·, bk. S.IJm.-1ı4",., Ouivenı:itc Ktp.
Nr.2UC. 111., .tr. 13-21. Bt:bldiıe iL.i1riU o!::rp Oi"i.::ı& ,önd,riletı bi, n :db
Hauet-i Ali'ye .~-.:1",. b.tlı ohulı~ı. bera.ber. 12imha (- b!tl ~uiJl9l1,
h.LC. blı:. To?kapı S.arlJı Möu.i Ar,. :'\r. 6187.
/m4:nigge)d& bacallAaadch:hıK12:11l::.a,ılı~ul..Erdebil Safileric.eoIıc. bıı bıthlıklau Jr
ha.k. b1c. Ibllı Ketu l. Rltd..rıı. EKi:f. W. H...hıck, CfmflUlnı!g Il"! I.Lım anJu 10 Jik Jj, .L:.~ J~ "Gı~- J':"~ı ~_'JJ p ~""Lt j".i"11: .1.ı.:..' j1~
tA. Sıı!I02"" Odord. 1929.I, 139....d., A. Refik. OlmIJlılı Jftr,i:rJıı R'jidUk.,... ;': ~...;.)1':"-j.-k: J .L.oI ..~. JJ:'~'I .;ı v..ij, ]t ...,.M' J1JA .:1;~~ ~.
8r/ctaırltle, EJrbt)al FQ1cl!terl },f1f'PJ'l,t::,w. iX, ımn. 25-27: AbcHilblki Gö1pıurh,
Al"t_8~ldı:" 1ı./al'TI, t.t:&.ıııbal. 1933, as. ...:.,:-1 J ~1;' Bk. ldrb-l 8idlf.:, S.lJm-,,4m. (Ba baacs tarafımızdu tesbit
i Ca!lit OluUl. Pt,.Sa!IJII A6JQ/",1ı Iıagatl il. ilztll ;'"' ,ıMliri. Te,./( tdHmiıtit); fa,... Yum. Rub Ktp. N,. ı~4o. 21b. Krı. Ebu"I·Fadl M,hm~d ed
DIU, 34nQM••.587.s. D.ltert. Stli,"ıL~-,,4r,.,. ur. ı.ınail Et. Ktp.Fa,.. Yau:ı. Nr.3'8.:'S/b.ıtr. 20-21.
~~. c. ŞAHABEDDIN TEKL'IDAC 53
52 YAVUZ'U:-ı tRAN SEfERl
Bu yüıden, daha babasının sağlığında Şi'i!erle mücadeleyi şiar
olmuştur-', Bu arada, Şah İsmail'In ümerdsındarı Ahmed Ağa Ka edinip, bir kısım sipaninin İran'a gitmesin;, gjrlşti~; Gürcü gaz~s)
ramanlu'yu Durgud-Oğlu Musa Bey'e gönderip yeni bir teşebbüse ile önleyen Selim", sıklaşan Kııılbaş-Safevl münasebetlerini yok
geçtikini de belirtmek isteriı". elmek ve Anadolu Kızılbaşlarına şiddetli bir darbe indirmek niye
Öyle anlaşılıyor ki, Süf! (- Şah ısmail) narnma kimsenin hu linde idi. Bu maksatla, Şi'iliğin ehl-i Sünnet meıheblerinee red
duddan geçirilmemesi için şiddetli emirler veren Bayeıid'in. aldığı edilmiş olduğunu halka telkin etmek vazifesini devrin ülemasına
tedbirler, Şi'! tehlikesini hertaraf edememiştir. Buyüzden Şi'; teh verdi,
likesini ônliyebilecek Şehzadenia Selim olduğu hususunda herkes Sünnt ülernanın bu hususda kaleme aldıkları {eh'i, ve risale
ittifak etmişti. Nitekim, halkın fikrine tercüman olan Celal-Zade, lerin çokluğu, meselenin önemi hakkında bize bir fikir vermekte
bütün meclislerde ozanlanm ..yaril Saltan Selim derran st"ilndür" dir. Nitekim, Kemal Paşa-Zadeı •... ülemay-ı millet "e /udalag"
diye ıürkü çıkardıklarını belirtir". iimme! killr ıl ilhcid ve katı ü flncisına. hükm idrib heme-i a·Jay·,
din ii devletden bunun itfa·i sirtr-i şertireti akdem iclüğüne bieeri
Seliın'ia Aldığı Tedbirler him fetdvay-ı sahiha oirdilerdi» demek suretiyle bu hususa İşiret
ederu.
Hemen bellrtelimki, 24 Nisan 1512de, Selim'in tahta çıkması i'
ile başlayan hadiseler, bu kanaatin doğruluğunu bir kere daha or Jfü/li Hamza (eş-ıehir bi-Sera'Göree) nın /a"ası il. İbn K..
taya koymuştur. Nitekim, Konya Valisi Şehzede Şehinşii.h ile bir mal'in Risalesi.- Devrin en büyük ülemasından sayılan Müfli Ham
likteŞah-Kulu Baba Tekeli tarafdarlığı yapan Şeheede Mured Çele la"'nın Kızılbaşlar hakkında vermiş olduğu fetvayı, Osmanlıların
bi", soersdan Nur-Ali Hallfe-i Rumlu ile birleşerek Tokat'ı yaktığı fikir ve düşüncelerini aksettirmesibakımından aynen naklediyoruma
gibi", onunla birlikde Şah lsm.il'in yanına sığınmış", babası Şeh­
zade Ahmed ise ilticaya haıırla,mıştırI7• ıs C.I.iI.Ude, SJim·rı4m.,331•.40/_, HI.: tho Kemal. D.lt., V/Il. 105/...
1171.; Defter, IX. 1921.: Ş6lcri.j Bidliıi. S.!im·n.me, Haziu Ktp. Ne, ıW7,
tl Hasn Ramlu, A1u,~ü·I·Tn;4,IJı, ae,d~ C. N. S~<!do!l. l:Sarod.. 1ll31, ıS/b, 22/b: ..hi.·.3 r<uco!o·lfun.6 ~. LJ Aluıra 1503 iaTihl il. J.tanbo.l'cLı,.
Vol. İ, Per..iaDTut. tl. 131--5. V~rıd{k Sendo.ıona g8."ü,..itll 'ape,., bk. M.riaoSu ato. i Dıarıı, ceırı: Nieele
12 7 R~biö'I-~YVıBI SHl (:;;;; Eyllll I5I:tl t:&d~li cı:ap Er.r.i,·f A'z.j:/rt9' Eicr~m Saro'%%i, G. Buchet, Veelee. 187p·I903, VII, esı. 6&3·7.
MIUIJ D:z.rpi-Ol:u'n:z. ijttlı&t'u·1-e'4z.trn tI,'I--a'Qı!rr A.II"nd AL: K'ı,.~m.altla'D!lD. d 19 Bk.SeUm·n6.m.~, Hniııı!! Ktp. x-, 1"24, 62/tl e.d, ıbn Kema.l, boifAdeyi,
brafa ,oe.dtırilditiai bi.ldireoŞah Iıımail'iıı bııhırmall.le.d...: -d·".ükmü.U'Jldit Eba'l· e.eriıı.i aW 1521Cehıerne ..l..ll. eı-Şcyb ct.Mo1ı.s.ddis Cinıll.b b.F.l:ııUI-Mcldd'deı:ı.
MaVJf/~' bmail DaMlu,. .ı6zlif7t1p ibire-ılni: bivi: tatraaııı .Itıed. 12 hninııe f1Oıkletmi, ıörii:ıiiJor. Adı ieç~D macUilin b.ydı jodur: ~i ~~i .JI~I ~U
l:.iml.ri yanlı cıı.iihür b",tcDnıalct...dır. bit. Top. Su. Mib. Ar•• Mr. M60.
1J Bk.S.lim-llJrn., itla. 1.,:11\'Wl rJ' -c"~ , ı,wı •.4, tL~ Jı,.1 .::' ,.\:;:;_1..., ;.=,,~ı ,="I~~ Jl"ıı J
w
U Şehlr;ı,i.b Uc Marad'ıo Şah-Kııın tar..M.rı 0101'. Kızılbatl.r1a i, birliti ~J j ..uı'_ ,.,... V j .~ j ~ v... ..._.. J~. v,•ıı.J:. 1,.\'..\J v-'.M. l:- ',=;ı.
yaptalC'ları hak bk. Ka"a,":!/! B,!I!~rlI,!ll Has/a,.·ın tZTr:~d.tt. Top. Sar: Miiz.Arı. • _ ... J •
Nr. 5:jgO;Yuaı;ıf'up ariuıı. Tep. Sar. Mc:t.. Art. Nt. :"sn; H4!.·~b M~ikf:l.'l-Om~,.4,1 .J1.ı:,;' J •.;J~ .::ıJu.~ 1"...("-J lJ):':- BIr~~ı&c~GJı.ira·l.H"4,, LL M~n4bbl·...-SaUa"
HaJ/l" Bay'ın m#ktab.ır. TOF- ~ar. ~~ıiL Arı. Nr. ~9'; Ha/mı Ali P2IQ'D.la Sıd~g,"~f1 6. U.rrnıtı, Arap, YUEQ. Dari1'I-m~ıJ'll!vi' Ktp. Nr. 3dO(da&. :tiJide bir
meldubl1, Top.. Sar. Maı:. Ar,. Nr. 6SS2. S~!lm-noi.'nc·dir), s..'it.. all'. 94H,. Krt. !dr,ia-i aidti.i. ag'ı. lt...r., 9/b.
1& Ha.ae RaCıllU;ogn••~" •• 133. J;:J Meaıe itibiri,te B...lıkeJir·l[ olup devriıı ea baıiilc Eakib \oc ma.1uddul.&
ııs ldeuıı'da Ş3.b ısman'in yaıllEıaçe~iln Şebücit; Murad'ın i'ıı:ibell bık.bk. riodel1 stllllan Miifti Nereddia Haınu. Suu Görcı. 927/t~21 de ....fit ederek
ı!ı14G.aflirt. Nrua/ı.ı CiJr.4Tı-.!rd, Fa,... Yazm. V.liJüddIIIEl. Ktp. NI'". ~g7, 1821•• l.taa\Hı1'da YaJli·CAmH 'Civarına gf3::aüla:6JI;6r. Sk. Bursalı M.Tahir, O."tamı
A,r. Sk. 1..kelıcet Bik Türkmi..Dı. /ıkm-&ra9" Alıh.hi, Tahuı:ı, 1814,.. gl. !Jür1lJfl~7i, ı, ı-n: M. S'6uni, SlctlI·ı O.tm.dııf, IV. 58t. Me"ddi: Eyli,.Çdc-bl'.
17 M..lt.~J., NiibitaraflBdOıı:ı Koca Ma,ttafa PIlp.'yll. razıln mektırb: •...Iikirı S.galwt. "dm~, L ·310; Ay"iı:ı.s.ari,i. Htl,fikatu'l-Cno4mI, lstaıı.bul. 1281, ı. 183..
Sdfiye idr-ıııi miitedUt'" ~de!' ,etiir, nd kerre ii!!i altıadarı idnı i"llltdı., bk. Top. FlttvUll1dAa i..ı:ınuı~ ~-M!/rt u 'a/u'M&3:l Haf'1l:,lJ. e/,·/aki, ~,·,.Jei, hi-S" u Göl'ft
Sar. Min. Ar.·Nr.3062. AJrıe.a bir:. Jb~ ıyıı. B~dd'ir:ı'~ZııJıl1rıı V.-ktl'ü·J·Dalt.dr. ı.tellııde.açıke&., okulIa.l1 bu hldme 1Ucabu~t. uı:ı:ı.GmlyetJc J.voa HamlDer'. ı.Uıw:I
Deıri: Mo!ıamed Menufa, Kairo. 1980, A. H, 906·92UA. D. 1501·Ull~. LV, 289 edu (bı.:. Hı.t. J. t.mp. cU" aıl'. J.J. Hetlert, ParU, I8S6, IV. 107: tre. IV.14)
atr. ıto _
11.. C, ŞAHABEDDlı; TEKINOAC 55
54 YAVUZ'U:; !RA:;SEFER!
zun nakli ile f~tt:a. eirdük: ki ol ıikr olman talfe ktifidtr ee mÜI·
<Besmele ve duadan sonra.... ..ılasUmanlar hi/ün V~ agah olun, 101
Mdl<rdür re dahi lı" kımse ki an/ara megl idüb al talıI dinlerine
Idyife·1 Kızılbaş ki rdsleri Erd.uı·ol!u Ismeirdür, Peggemb<rimi'
razı çe muavin ola/ar, dniar dahi kdlirler ~e malhidlerdür, batıları
:ün a/egJrfs·s«ltil ~'s·seltim ıerfatini V~ siinnetini te din-i Idam
kırub cemdatlerin dalıtmak (u m'" müslimanlara) odcib ol.[arzdur,
ve ilm~idini ve Kur'an-ı Jlühini islih/al ib:liklerı1~ w dahi Allalıu
müslimanlardan ölen sa'id ee ıehtcl cennet-i Q'ladadur ee anlardan
Teald hardm /aldulı günalılera heıaldür didükl.,i ... islilı/af/an
C~ Kar'an-ı Azimi ve J[uslra/la.rı N Ja;lüb-; şeri'ati talıkiT idüb oda ölen hor te hakir cehenntmün dibindedü" ban/arun hali kdflrleT
halinden eşedd v. eHalıdur, zira bunlerun haliazladaklan ve dahi
gakduldan ve dalU. alemaya oe sü[elltiya iluinel fdab tarub mescid
lerl gıkdaklann ve' dalıi reisleri la'ini maböd girinekogubsecae it sag(!lan gerekse doğanla w gerekse oki/e ee ger&se ke!h ile olsun
dükleri ve dahi Hazret-i Ebi Be!c,'e radıgol/ahu anhu ve Hasret-i murdardur ve dahi nilaihları gerekse kendültrden ee fertkse gagr
6mere radıgellolıa anlıu sölüb IıIM/tllerine inkar itdükleri ve dalıi elen olsun/ar tatıldrır ve dalıi bunlar kimserJrn miras gl'mek goktur
Pegzamberimüzün 'uııürıu Agiıe dntimura (,.adıyalIaAu antıa i/tira (ve tir ndMge ehli ki bunlardan ola) Sultan- Isıam e'eeee·I·I.hu
ldübu)sokdü/dtriee daMPegge:mcerimüzrlndeghfs-sdô.ı oe's-seltim ensdrehü içün oordur ki bımlarun [rieôllerin katI idüb) mallarını ve
şer'ini Ot din-i Isldmıiötürmek kosam i/dakleri bu zi/crolunan ve nisdlarını oe enltidlarını guztit-: Islam arasında lasmet ide ve haiı·
'. daJıi bunlarun em.til·i şer'e muhali/ k.uilleri ue Iı'illeri bu [aldr larun ba'at·l·a/rz Il!vbderine ee neceimdierine ilIifcitc-e i'tibar olın·
cu
katında ee haki ü!~ma·i din-i lsltim katlarında (t~türl~) malüm magub katl alana ve c!aiıi bir ki",•• ki rildge/de .Iu; an/ardan
,~ zaMr oiduğı se~lden ciz dahi ıerra/un hükmi or kitab/anma- idügi biline c'e gahud anlara giderken tutula Kali oluna ee bilcümle
bu /liglfe Iı.m kd/iri., ve müllıidl.,dür ve hem eM:i [esaddur, iki
maeUifler SanrUn: (r::ıneli blc. ı. H. UZ:UIÇ&'fllı, 0,,"(111/1 TtI"IJıi, A:.lı:ar., 19"9, .ciheiden katil [leri] vdctbdür, Allahümme etısur men ruı.$aTe'd·din~
ll. 23.ı,e~9: 1.14fT1 A-ı,. mad'd.: Seli". i.i. '2~): Evli,.i ÇelıP-oiH. 310)lle HtI/l1u:J. ve ahul mtn hazale'l-rniislimtne, el-.HüIU tz'a/u'J·ihad Hamza el
(L ı:ıı) daa ııılrilluoe bIJ!cı:ı.:ıllr l.e. Sini (IV. Mt) ile O,'1IQ.I1!1 .·.rüeoUtflut fakir eş-şehtr U·saru Göre:'''.
(i. S,U) ecek{ "r..~te rapee. Sarı Cn ve,a SUl Ku ı.ı:liııc\ll. tabi'i TUlı,
olar.ıc; olcc.ıaıı.ı!ardJr. Mu.li. bk. E.H. Ayurdi, F4U/ı. rfuri "./r71/:1'I,I. t.talClbd. Ote ya~dan, ıbn Kemal'in. daha murassal olarak kaleme aldıltı
195:t, i. 51. Xr. -I<J.3: S. Eric., lıt<J/l,~'t!a. .Y,,}'l,a.. C4m1{ul. TD. ıOlıç.~4, t.8~. Risiilesinde (~ff ıekfirfr ' reeafl.) , Şah ısmail ile elıl·j Şi'a
aot. 8. 9, Haıbvlci, .&r:türIii. kıa& boylu OrClUI M'babi,ı"" d.lıa :uııı&ınaea Sar" hakkındaki SünnI görüşü görmek mümkündür. Bu risaıede külr ve
Gôru (=Kö:"u) ,öhreti'r!e ta:ııc..::ı bu zatıa lik..bu:ı Göre: (_KGn,x) ıeklleıde i,lidadına,hükm edilen Şah ısmail ile askerlerİne karşı açılacak
o~:n&1ı: lup ",J..r. l\itrk.inı, Kornıeı..: r::ıasC:ar:cd:.o ,elee ba kcıımı', Çankırı taraf
savaşların, dj~er din düşmanları ile yapılacak savaşlar gibi cih.1.d
larında bu.ı!Q bU. gaııP-I, ıirh, .evirali miClalarllu le1m.ekd. o[ap (bk. Tfl,.dlg.·tle
... Jı4!k 41suull.1l S6~ D•.,.lem_ Derıl'/' 19U, U, Sii), ,oDTadu S'rı ranı ,eklfllt sayMacag-ı belirtiliyor, umümiyelle, Şi'i1erin öldürülmesinin cAiz
fokHıp .tmitHr. olup, mallarının helal. nikahlarının ise batıl oldujlıı açıklanıyor
!.~ Ebl·iş:.... Hnn't-i O.tzln'ı:ı. .cıriyl.lı:QrulaD kOIDilylCleue ortay. Ic01cctu idi" (Ek,!). .
Kıuçlrn'aıot...(i -AMUaıl',ıi.t:tz/erıb.'eIU-Oıerdrcı:4:ırıf.).ü.r.e[[e~riiTDaılç&ı.k.,r.aıllICdl:1ıt;uııml3icdıdetiaret«Ie.,,-.etlTearf.idlei}til....lakl.uy t !1. Bk. Top. S.r, Mü:!. Ar" Sr, 6401; Nr. 12077. A,r_ bk. ıbo Keıaaı.
naklar içlo'b~ M.C.Şeh.ab~d:i.ıı. TektııdaO', BL!giIk ra,.lı: mtl/aı~fX!lfl Ytli'u.Em,.e D~ft4.". IX. 2231b, Kwı bir sureti: Mecmıı,ı, E.s.d Et. Ktp. Nr. ~.s. 4.7/_·~71b.
Jıvtltı,.<!(% af't2I-Iz,.mc!,u, IJe!lefcn. U1/t9S6', a. 75 v.d. A,r. 8Ic_EIc i. Hem~ıı belirteli.m ki. Y_h,& P&t& caClına hnırl."l.a veŞ..h-Kala bidiae.iaeimi.d.
btılulClu bu (eh iete, 1511·12 tarihl.ri _r.."ıd. huırlaıırnlt elmuı kcı:netle mıih.
lı Şah.Kı:dlı'lıla ADac!olu'da r_pııldarıru17Meil.rrtmgı,:,(=1'3Si...~ 1511)
tccı:ı.tdir. Zin. Şah!aı:ııil'ia J:i()jd. ,,11~bat.aııDalbdır ftferf Ilr..uııLa. Osma1lh
tarilıJi ~kt\lbuil. Oi.,lu bildireli Şebı.1d\ll 0':11&0, hahalife hakkıoda: c•••"'''',.
•dr:LlJ:.(r:tla,oabl' .td,ow:g:t~!4uria5b0ilm. agJna,.J,c:!m.l,,It~a,f'm.(io,l..Jı,4e,k'liıouu!.lıi"iAf:i1dae'fd.Kb.Q!4tamıı.ı:ıJ:ıa1a~1ıt.a'rd.ıcrr,. Kbiitt.dTJecp". lDueıdftı~:&'"1IDiaX.m1ıa91ılJf.!ba:ı..Hodcm.aeSkI·ed~zedreiQA.eıTı.4J,.cc.a,it1a·'td.aT~borliwAı.uUY.a1h2y7.;ePla-K,...n(bilac.i.Jboag,.K.uuıa"•J.•
Sar. Mib. Ar,. Nr. 2829. AJ~' b~ Utft Pa.... T«J4,jJı-1 4.!·r O.m::ıı. l.talClb2L HO/b: İslmıdıu Bi:':TerKmia. ogn.. i. 23: M_nao Sacule, VU.2&3), Süliı.,ıa
lBI.I... 20;, ba iil:Ccde ririttikltri korlı:o~~ tahrib.ta binat .şahit e1mu",~ritp iıittikluiııi de
ıs Bo futalık. ,fC't...h Lll .o:ır.daD htiDw edilfll diO'er bir .cteUııd. bı:ı:wı­ bir ırin ıle Divi.c,ı bildirıniı lc!i.
maldadır, blc. Top. Sar. MaL Arı. Nr. 5950. %5 SIı:. Rl.o!e l1'I.M.cıl4 .,.,tJıf" bl·16" Kuıa.U'I·Vni,., Pert.... Pqa Ktp.
:-tr, 621, 31/.·S1/b. ArT. b:C. Aru :)fra Ktp. Nt. 4';91, 4S1.; ODinmı. Ktp. Nt.
~l. C. ŞAHABEDDIN TEKINOAC 57
56 YAVUZ'U/\" liLA~ sErER!
a,autı savaşa iştirak etmesi için Memlük Sultanı Kansun el-Güri'
ŞN Ia1llitimı.- Bu fetv!ların kaleme alınmalarını müteAkip, Kı, ye hediyeleri. birlikte bir sefaret heyeti göndermiş idi. Aynı ha
zılbaşlara kartı şiddetle harekete geçmek nmanının geldit in. kani rekete muvazi olarak Diyarbekir bölgesini şah namımı zapt eden
olan Selim, müfrillerin lesbit edilerek bir deftere kayd edilmesini Llstaelu-oğlu Mehmed Handa,Selim'e meydan okumaya başlamış",
eeıretreek surctirle Kızılbaı katliamma girişmi~tir. Bu ka:liAml• giıli olmakla beraber, Halifeler yeniden Kızılbeşlan ayaklandır­
eserini Selim'e ithaf eden Defterdar Ebu'I-Fa:!1 Mehm.d Eleedi: ma9;a başlamışlardır.
enJkm-; kaıl·i am-ı cemaaı·, Kızı/baı der memdhlc-i Rü~" ma·J~­ Bunun üzerine, Edirne'de toplanan fevkalade bir Djvanda savaı
M-tuMm>başlı2't altında zikrelmekledir":
kararını alan Selim, Anadolu ve Rumeli Beylerbeyleri ile Sancak
Beylerine, mahalli Kadı!ara iermanlar göndererek, hazırlıkların
r.....·. J ..;.11"" ...~.l'l.:ı ~~...N.'.: .>-; '1,:~tW_ .:L:-)
tamamlanmasını emr etmi~tirt~. Bu emir üzerine, Rumeli askeri ge
i r i . 6'y. ,J ;' ~ ~i; ; .:ıl tY'~ milerIe Anadolu'ya geçme hazırlıklarına baştadıklan gibi, ordu
...u.. J~ ~'".._.ı...:;l..-. r" ~L. ,t:i. ;J .:.A-j iAşesinin nakline tahsis edilerı deve ve katırlarda Anadolu'da top'
lanarakIS, akça mukabili zahire ve saman satın alınmaya,depolar
":",\,,.;,JC.-:·-;·1"iı"..t-.i ).,.~ ...\.~~.Jı.l. "':'~ ,-,la\ .)':~...ı:- ..=. i, ~ tesisine gayret edilmiştir.
<>.:j, .:ı'.ı:il.) ":...'1..; .s;rf ~ r~ ,s::;r~-! Selim, savaş kararından üç gün sonra, 19Mart 1514Salı günü",
Edirne'den hareket edip, Sazlı-Dere. Söt üdiü-Dere, Baba-Eski•
...; J. ',.-i ..'.,.1-:. ı;....:.....:'..: .~. .:..' ;; ci .(ı•. ~'"f'. Burgos,Kanşdıraa,çorlu,Arablc,Bigados,Küçük-Çekmece konak
A ) •
l ...... ..... ;j ":,,,L> j\ ~J) }~~ ıSt;.5~..' ~'.u.\ ......:. lannı taicip ederek, 29 Martta lstanbul'a vasıl olmuş ve eski bir
,.". an'aneye uyarak çadırını Erüh'deki Fil· Çayin'na kurdurmuştur".
.J..:-('..:.-l:- if.l)J~ ...~. ~..- J'"j ı-G' ...:..ı.~ Selim, Hazret-i El'Yüb'ün, Fatih ve babası Bayezld'in mezirlarını
MeAlcn tercümesl: her ~t!li biltn Sultan, o kat/min ethliım kısım ziyAret ettiği gibi", kurbanlar kestirip iakirl.re de pek çok sadaka
J.7. S1m oc' isim isim gazmak üzere, memletatın her ta,afına bill;Ç datıtmış idL Bilhassa, SünnI ülemarnn verdikleri fetvilar üzerine"
kôtilJlu zönJtrJi: yedi gapntan gtfmiıyaıına ket/ar otonların J.i· 21 ~:r;~ JL~L ... y J\ ••• •..:t~ .~\ )Ç.~-' J. ,hl:.-l .J- ,J:' ~J:
teri meHina 'dirilmek aZeTe tmnCilr:li; ,etiri/tn Jtl/tT/tre nazaran, rf-
ihıigar, ~etfç 4f),()()I) Idll gaztlmılfı; ondan sonra hsr inem/~k~fin :ı::::._.....~: .*J -;:i.i -!;!If J ~\4..;. ';J\J .:.~L.:"" lo.~;! f:.J ~.ı.,.. J• .:...;~ J:ı.:.L~
ıl(ıidmlt.rin~ memurlar dttflf!rltr getirdiler: bunların g;ttikl~ri g~,ltr· r3~fI, ::, ;Li J ~ ":"'~JA ~••~ J ;.:-o ~~• .ı.:: :.S~ .6J: ~,;;.
J. kılıç kullanılarak, 6u mam/tk<t/"dtki makeüllerin adedi kırk 6/n/ BlI:. HUI.:t Rumi"" eg"'. "'., ., U!-L,
SltÇti. . ui B:C, can-Zicie, GS"" e"., SUb; Kc,H, S.,llm-n4me, Esat EI. Ktp. Nl",
21"7. Salb, 3S/h: Ladl Pa.... Ggft• •,1'•• I. 205; Yaıaf (Çu kul., kiUbi), S.lim
Ir"D Seferl
d m., Eut EI. Kt~. ~r. 2146. 111•.
Ole )'andan, Kıl:ç adındaki Hallfesini Anadolu'ya gönderip, " Ebc'I-Facll, Ggn. "'., 4:4Jb; Celil·Zide. GylP,.. "'., vUb.
Kııılba~ katU4mım tabkik etliren Şalı l'Olail, Osmanlıl"a kar~ı aı .Adet hil1!lc.a•••l.rio S.tt, :icil ha.ıtamlSlouı aebebi. bk. Haydar Çelebi,
Rıu-ttdm. (feridı:a 8.1, L. 893).
~. 12S1b·I291a. FdtJ4rı K~tM! P~,rz-Z4{' tÜ,. /ı.';dIlc·; KırrlJ»,. J./~a4. a:. Ebc'I.Fat!l. Gg1t. u ,. 68/... IbD Keı:r.al. S,/im·ttlm,. E31ıl.: D.ft.,..Ix.
Ea.t.EE. Ktp. Nl". 3518. -i6/....~Ib. Rı.d1l!tliD llODQlId. lcaylt ba1t:4r:a.aktadır : 223/b. C.lil·Zi.de. FH-Ça]'1rtdunnciaVe.pioe(?l w:öt:rüsS,.~.ılll.~Ca çadu karul
cb:ı mu'e1~ kgbıtt4Q ,It OaiC1'a,lC1' il Kuı~'ı.,ı/,./n.lıı ,,'ctt latoJU 1.#141 d;:tuııc. bydeder. blı:. Gg". ••,..• ~. AJl". b1c:. Şıiltl"i·j BidLi.si. G;n. .n·.,ge/b:
o!d If.d:",., lJbıuu.-ı 4tılcn~tlIl Ii.ttPd".:lul"i..a".M,ı.U.' ol.Dtt ,./altlJIl",w. Ha,dar Çc!.bi'de: D.ıpl.... bk. Ra~·lldm.. (FeridDoBe)'. ı. 396).
o.,~ıc&:rıcr:ı:!ı lLL4Ki obJltı. "'-<nııı': ol::r. 14~rı "lz.üH •.ı~,4i,.. lı ıbn Kemal. D.ltu, iX, 228fh.
N:nCNısM·SI,-l/Jmdı,J,.AA-tltt4m.'7I..•J•.,w'~•D..•tr. 17-22.Kr.. H-. S.·dC'l!di4. II.u,s-e. Kr,. ıl Iba Kemal.fd.,it.r::sFil-Ç.,ırı'Dd. i:Ccı:ı alıedııun .öyler ki (bit, D.lt,,..
IX, 22!lbl. ynkarıli. da :u : .ttit=ı:ni~ ıibi. ,ach,tı,.. A,ın ,"h,lttı Ya.ı:f da
tdru-i BfdU.ı. LOl..
d.,.am eHirmi, ıô,.üc::ukte<lir. bit; Sftim-1t4"f1~. 12/b•
•
58 YAYeZ'US tRAS SEFER! ~l. c, ŞAHABEOolx TEKtXOAG 59
bü,bütibheyecanagelenhalk,Kızılbaşlara karşı selere çıkanSelim'i göndermek suretiyle",onu kendisiile birleşrneğe davet edenSelim,
görmek üzere Eyyüb'ü deldurmuş. Haliçi ise kayıklar istilAetmiş 24 Nisan 1514 de, ordunua bul:.:şma yeri olan Yenişehir-ovası'na
idi. Bu sırada Eyyüb Medresesi'nde bulunan Gıya., kaleme almış gelmiş, Gelibolu yoluyla aynı yere gelen Rumeli Beylerbeyi Hasan
oıdu~u kasldesinde halkın heyecanıra tasvir etmekde, gazaya çıkan Paşa'nın Iltlhakı üzerine, Akbıyık-Zaviyesi, Karye-i Işık, Zineirlü
SeIim'j selamlamaktadır!'. Kuyu, Bn öyük-Zaviyesi, Çi!tlik-Çayırı, Eskişehir, Akça-Viran
20 Nisaa'a kadar bu çayırda kalan S,lim, Manisa'da bulunan konaklarını geçerek Seyyid.azi're vasıl olmuştu"', Çatdaş müel
og-lu Süleyman'a mektub yazıp, onu Edirne'nin muhafazasına me Iillerin b:ldirdik!erine göre, bu konakde Kapu-Kulu askerlerinden
mur ettikden sonra, lstanbul-Hisarı'ndan Beşiktaş'a kadar uzanan herbirine 1,000 er ekça sefer banşişi dağıtıp, 20,000 tima'lı Sİpa­
sahile dizilen donanmanın top atışları arasında Oskıidar'a geçmiş· htdea mürekkep pişdir ordusuna Vezir Dukakln-Gğlu Ahmed Pa
tir" . Bu suretle, eveelce hareket eden ordusuna 20 Nisan 15!4 şa'yı tlyin eden Selim, Sinop Vali;i Karaca Ahmed Paşa'yı 500
Perşenbe ırünü Maltepe'de yetişen Selim, Bosna ValisiHadım Sinan süvari ile keşfe "e Miha!-O~ıu Mehmed Bey'! de akına memur et
Paşa'yıAnadoluBeyler:,.yili~ineıayinelti~igibi,23Nisan'da lzmid'e miş. Zaviyenin dervişlerine ise 100,000 akça da~ıtmıştır".
geldi~i bir sırada da Şi'I Halifelerinden olup, esir olarak orduda Bundan onra, sırasiyle Arslan!u, Bayat, Deşlü, Kuruçay. ls.
bulunan Kılıç vasıtasiyle Şa!ı ısmail 'e farsça yazı/mış bir nlme haklu, Otsue-Çayın, Akşehir Arkın·Ozü, Bu'I-Hasan-Çaym, Zengi
göndermek suretiyle. üzerine yürüdiiA-ünü i1i:ı etmiştir. 27 Sefer (- K;:ç:;k Zengi)Karyesi, Ketik-Beli konaklarıncadinlenenOsmanlı
92Q;23 Nisan 1514 tariebi taşryan bu nime, Kazasker ve Nişancı ordusu, Konya'ya gelerek Füôbdd-Çaym'na yerleşmişfirw, Konya'
( Tu~rn- Tev~i'r) Tacr-Zade a fer Çelebı tarafından yazılmış da bulunduğu sırada halka hoş görünecek hareketlere baş vuran
olup, Selim'in Şah İsmail'e ırönderdi~i ilk mektubdur. Selim, Celalcddin-j Ruml'nln mezarını ziyaret etmiş ve fakirlere
Osmanh inşa san'atına numune olahilecek birmükemmeliyette de 100,000 akça sadaka da~ıtmış idi". Aynı zamanda, limarlı sipa
kaleme alın~ış olan bunimede, din ülemasmın küfürve irHd!dına hllere de 100 er akça terakki İhsan eden Selim'in emri üzerine
bükc ettikleri Şah "mail'in Hülefay·ı Raşidin ile belli başlı şeyh­ harekete geçen ordu, Kırk-Pınar, Karaca -Da~ Pınarı-başı, Akça
leri sebbetmesinl şiddetle tenkid eden Selim. bu yüzden onua kat Şehri, Karre-i Sulu, Killmse, Nekkare-xea, Alakuş- Çayırı, Sulu.
line cevdz verildigini açıklıyor, kendisininise, dinin takviyesi ya~ Ça,,,, Develü-Karahisar, Bu~az-Köprüsü (- Kara-Köprü) konak
nındı ma7.lüm ve kalbi yanık olanların yardırnlanna koşacağını larını geçerek, Karaman askerini:.mülakat mahalliolanKayseri'ye
söyliyerek, padişahlarm bu sebeble ipek ve kumaş elbiseler yerine ırelmiştir. Selim, burada iken Dulkadır-Oğlu Alaüdde\'le Bozkurt
" zırh ve kaftan giymeleri icAp ettiğine işAret ettikten sonra, deniz Bey'le müzaKereyc gIrişmiş idi. Ancak, ihtiyarlıQ'ından bahis ile
den geçip üzerine yürümı=k suretiyle zulmiinü aciz ve zavallılar se/ere ırelemiyece~ini bildiren Dulkadır·O~lu'nun, hakikalte, Se
üzerinden kaldıracağtnı beyan ediyor vekılıçdan evvel Islamı teklif Iim'in yanında savaşa iştirak eden Şahsuvar-o~ıu Ali Bey sebe
ile son pişmanlı~ın faydasızlı~nı belirliyor idi". biyle, Osmanlılara karşı cephealması, orduda baş gösteren erzak
Aynı ırün Akkoyunlu Türkeren Ulusun. mensup olup, Şah ls buhrarıının artmasına sebep oldu.
mail'e karşı savaşa girişmiş bulunan Ferruhşad Bey'e de mektup Dulka.dırhlarm, evvelce Timura karşı aldııtü gibi, bu se/erde
Osma:ılılar aleyhinde Çıkarmaları muhtemel zorlukları nazarı dik-
a, HatTı"" ;,'/141: !Jb"ıiiıı 1~,Jr..r-i /'/II!t·, ,dı.i
ZIı./~ t40!.ti,JD,TfJIıl4'11I I'~
H.,IHN lizi elil, ~r.. Fl'rl/,,1ı Id".elııı' t:' f.rideo 8@'1. i, 1-2
K'Jf••r-1Rüfft neJij, kGlt,J.CK"fm Id,,,," u f.ridı:::ı a~,.. 1.593: Yııuf, tlgıı " .... ı2Jb.
Bk. Ri,41~1 ItCUM·' ldl. In.t K01elı~thl Ktp. 12Jb•.tr. I·.ı u Ceı_ı-Ude. agfl. n".• 1001• ...d.
n C.W.Zl.de.agıı. 1'".•971b. H ıu,.dar Çel.o!. Rus·,,''''. (feridı:.D Ber. J. SSS); Yon!, a~•. _.,.. 121b.
Be,.
as F.ridııa 8.,.. ı. 3;9-.$51; S.n Abdııltah Efecdi. 9'/b-1001•. Ayr. b:C. .~ H.yd.r ç~l.br. Rqs·"'m_(Feridile I,!iS}: Celil·Ud. agfl. 1""'0
C..lil·Zic~.a,lt.~".•9S/.·j9/b:Lcdi P.,•••. 2OS-212;HoeaS.·dfoddiıı. U,24.6 't'.d. ıaı:.; ıbo Kemal. D.jt.,.. iX, 22./b.
60 YAYlri'UN IRA"- SEfERi M. C. ŞAHA8EDOlN TE><:lsDAC 61
kate alan Selim, AI!üddevleil. u~ra~ı:ıakdan ~imdilik vazgeçerek, BeveyNukeradındakielçisi ordug'ahagelip,Selirn'e,f~s;a.bir r:ime
26 Hazlraa'da ileriyürü;nu~ ve E~gür..Köyü, SıiHa:ı-Hanı (-Kaya· ile afyo~ dola bir alna kutu takdim etti. Şah ısmaıl. :ıameslonde,
cık), Çubuk.Ha", Gedik-Ha", askü!çe'Hanr, Litil·Ha", Oani;. Selim',savaşa zorlayansebebi araştınycr,D-.ılkadırlılarla h.a.~met:e
mendili, Hekim-Çayırı konaklarında dinleeerek Sivas'a ıreIOli~ti"". bulunmamış olduıtu,danbahsediyordu. Aym..manda, Selım " a~'
Bu şehirde, 140,OJO asker, 5,000 %ahireei ve 6O,OOJ deveye yük. meleriade razılı ifAdelerini bir padişaha yakıştıramıy., Şah ısmaıl,
selen ordcsunu biryoklamaya tabitutmak lüzumunu duyan Selim. bunların afyo, ile sarboş olmuş kAlib!er;n kalemlerinden çıkmış
yoklamadan soara, muhtemel bir KI7.1!baş ayaklanmasım önlemek oldu~unu iddi. ettikde:>·.on!a, meknıbuau ı.reh.,'da bir av es~a'
maksadıyle, Kayseri ile Sıvas arasında, İskender Paşa kumanda sında Ya7.dl~'nı bildiriyor, AI·ı Osman'la dostlulrundan bahsethk·
smda 40,000 kişilik bir ihtiyat kuvveti bırakmıştır. Idris·j Bidlis! d." Timur zamanında oldu~ug-ibi, memlekete karışıklık '.'IZ.ol"'a.
ile og-Iu Ebu'l-Fad! Mehmed Elendi'd" anladı~ımıza göre, eksen sını istemedi~hıi belirttikden sonra, e~er hüsnü ka~uı e~ılmli:e~~k
yelini hasta ve aımerin teşkil ettiA'i bu ihtiyat·kuvveti, ordunun olursa keadialnin de savaşa hatır olduğuau beyan ediyor ıd! .
rie'at battım tutacak, ayni zamanda, Şah ısmail'in Diyarbekir ve Mektubdaki iiid. tarzından mütessir olan Selim'in, elçiyi Öldurt.
Batı hududukumandantUstacahı-Oğlu Mehrr.ed Han'ın yaplı~ı tah
tüA'ü anl~ı1maktadır.
ribat yüz:1nden karşrlaşılan zabire "e saman bubrarımı önleyecek Öte yandan,Şah ısmail'in, vadihil!!ana,henüzmeydanaçıkma­
ıdı". Bununla beraber, bu bu!:rana çare butamıyan Selim. Gürcü rn.\~ otmas!, çorak arazide büyükbirsıkıntıya düçArol~n a.sker~ara
hüküeıdarına baş vormak zorunda kaldı. Arnı zamanda, bu buh s~~dahoşnutsuzluıa sebep oluyor.idi. Nitc~iı:ı, ~ıra! _el>:ı(-Kara·
randan i$ti(~de etmesine mani olmak üzere. Erzincan'dan Şah (s. Su) kenarına gelindia; bir sırada ısy!n belırtılerı gor~nd~. ~uoun~a
mail'e üçüncü defa, Türkçe bir name gönderen Selim. onunla bir beraber SaneakBeyleri ıibi Vezlrler, ba~lnnırıçca, ılerı {ıtmenın
an evvel savaşmak gay~sini gütmüş görünmektedir. Nitekim, bu aleyhindeol:nalannara2'men, bunuaçıklamakdan çekindiler.Ancak~
nArnede. Kayserl ile Sivas arasında iken g-onderdigi ikincinameyi askerin hareketini tanzim ile Erzincan'dan Azer~eyca:ı'ın .merkezı
hölisa elmek suretiyle yakmda Azerbcycan'a vasıl olacağım bil.. olan Tebriz'e kadar katedilecek yolu 40 eıerhaleye taksim edea
diren Selim, Sivas ile Kayseri arasında bir ihtiyat kuvvetinin bıre­ Selim'in", karerinda sebat etmesi üzerine,daha ileri gitmeninm~h.
kılmış oldukunu açıklamaktan çekinmiyor, askerininmükemmeliye zurlartnı arzetmekmaksad;yle.KaramanBeylerbeyiHemdemPaşa yı
tin! tasvir ederek: ,kılıç ddoasın edenlerin slper gibi belşlora 101. Selim'e ıönderdiler. Şehdde Ahmed vak'astnda Selim'e hi~met et
sün gCTm~k daim piıesi [.'I! $ervtrlik swc/asmda olanlarm mı'l/er rnek suretiyle, onun kardeşine galip gelmesini te'minetmış bulu..
gibi :alım·, ligil teberden (Lütır Paşa: ler sakmmok: <ndiıes") baki min Hemdem Paşa, Padişahin hakkındaki teveceühüne itimat ede
olmamak, her nefes endişesi olmamak gerektir;·l:azer-i stldmetde rek bu hususu arzetti isede, Şah ısmail ile muhakkak savaşmak
perde-nişinlik:ihtiyar ~denlere erlik adı hsüadsr w' ölümden korkan. kar~rınd.ı olan Selim, askere lena bir 6mek olm:a5ından çekindig-i
kimesnelere ota binrnek'N kılıç kuşanmak tui-serıidırs'dedikten bu teşebbüsü şiddetle red ederek Hemdem Paşay'r led! etm.ek zo
sonra Şın İsmail'! tahrik ede-cek kelimelersarf ediyorduU. runda kaldı·:. Bu s!rada, do:ıanmı ile Trabzo:)'. gelen zah:rc: Er..
Osmanlı ordusu,Erzincan'a tibiYassı·Çemen'deki Hasan Bey. zincan'a viSlI olCull'undan. ':ıir haftadan ziyade beklemek ı:eeb~:
Çayın'aa.geldiki sırada(18Temmuz),Şah "mail'inŞ.h·KuluAka}'" ri)'elinde kalanS:liOl,bu müddet zar!ında, Şahs~v.,.-otJuAhBey,
li Hı,lar Çelebi.Rtlr1r4m. (f~ridıııı aıy. ı. SS): Yos:'.•;It.u,.. ım. " B~. Fcrlc!a:l. a." ı. 3St·~: e.uı·ı.t•.ag_'t. ~.,., 103Jb: Ş5kri-i Bldliti.
u Bk. 'erit-I Bldlisi. OJfI. ~.,..• lOIb:SJJ."tt,d.",.",.., ~P/.; Ibıı F.bdI1·
M~k'ıd.~j.C~l"G·'-Ht"tI.~/t:: Ha,dırÇeI.bi,l. ~ C:lil·Zic!e.agıı. t";'.•l:l2.l. Ci,.. .........E10·11.:oY'oc;ı!snı=I.TG.brrı:i·.·4.'...l.c.adIaSrL..OllD koli_le lD.ha1t~r.uu,~ ı_s.:mler.ıın.. tl!U.•1.
u Fnidt10 B." i. iSS-4; Tid.Ude Ci.fer Çelebt. Mii.nlt.ı:Jt (=M~ iııı. nıo« , Jd i
M·~It·r Tk rm~rJuim).KO!!fl,M....lbi ~iJnd Ktp.Nt••9-~. elb·iia; !.Iiiıı~. ye Nitun nıi,tt.leriıııl lIlc!ı~e"l yc.ib~ -ErnAe4"·4.411 T4'O"'I.e C'CV~"CO ~ oaıı
2MSe1Ybli·dWhM.cKuıl'if. EKbtup·.l·Nf.r.dl~,3og.ıı t09/b·70l11b01va.id.,/.ICüe"l.,1I1U.Z.1EdAe.dLLLE"L..~K.t,p...\N02r.1.SSv1.d9.. h,.d:If~;irJ(B,~.. bHa&ı!yıdta1r01Çta!ı.,ı~ım.ta.lıtR.ıduır·.ndb"ic...T{ofpu.iSdaı.:r:rı.BMea,.t,.IA.r(ıQ,OS):r.<6AWtl5ı·.za..d., .'1'1..
.".• 10611.
M. C, ŞAHABEDD1S TEKINDAÖ 63
62 YAVUZ'UN IRAN serER!
•Yerdu, Gölet, Aydın Bey, Toprak-Hisar, Derzi-Oğlu, Dölbend,
esir almaya, Bayındır Beylerinden Ferrunşid Bey'iTercaa'a, Mi••ı· Tus-Suyu, Kaba-Sakal, Eyyüb-Şeyh, Kura-Suyu, SakaUu konak
O~lu ~ıebm«lBey'ide BAiiVoyvcda ileileri göndermiş idi. Ferrcb larını geçen Ordu, Eski-Tepe'ye "asıl oldu. Selim, daha Tercan :
~ıd Bey, Tercaa Beyi E:nirA!ı:'Ccd'j esir alıp huzuragetirdikigibi, civarına geldi~i sırada, sonradan Vezir olan Yanya Beyi Mustafa
Şahsever-Oğlu da pek çok esir gö"derı::e~e muv.ffak olmuşlur. Bey ile Trabzon Sancak Beyl Mehmed Bey'i Bayburd'un zaptına '
OmerAdan Zeynel Paşa'aın KaramanBeylerbeyi tli'inedilmesi memur etmiş ertesi gii!ı Sökmen'de Gürcü Beylerinden Mirli
i
üzerine, harekete ieçen crda, Fırat kenannda Çubuk, Pınar-başı Çabuk'un sefirlerini kabul etmiştir, Sefirler, beraberlerinde 2,000
(_ Derbend-arı"ı. Orta-viraa, Zervea-Ham, Kalt1zman, Kötür· baş koyun ve bir miktarda zaaire gdirmişler idiii. Selim, Giilli
Kalesi, ~hma·Hatcn Kervaesarayı, Eski-Dere (.....E,kınd·Ko:ıatJ;), -Yurda'ada. bilmukabele, ikinci Emir Alıur"nu teşekkiir maksa
Alacalar kcaaklannı seri bir yüriiyaşte geçerek Çermük'e geldi. dıyla, .Iinil Çabuk (vestkalarda ı ~,.~ . t,...) a gönderdi.
Selim, bu mevklde, Bili Bey tarafından esir edilen iki Kızılbaşı,
Bununla beraber, bu yardımın kafi gelmedi~i anlaşılmaktadır,
Tiirkçe olarak kaleme ahnm.ş bir nime ile Şah İsmail'e gonderdi.
!\:tekim, Göle'den sonra, Eleşkird'in KarasakaUu Konağına velen
Osma...ıh Padişefn, bu ntmesinde, bermutat, Şahı tahrik ediyor.
Ordu,çok geçmeden, isyana başladı. Bilhassa, düşmanın meydanda
memleketinde g-.::iilleree yürüdüR-u halde, (erek kendi ve gerekse
olmadığım söyleyerek, çorak yerlerde yiiriimenin liizumsuzluğunu
askeriaden hiçbirhaber alamadıtım beJirttikdeil scare, oacn kcrk
Her: süren Yeniçeriier, eskimiş ve j'::t:!::ı:ş çarıklana. t-:ifenkleri
duğU:ıa hiikmederek, birtabibe !!lüric!.:ıtt etö:4e.sini tavsiye ediyor
idi. Ai'nı .DAmede, kendisini korkutmamak için en seçkin askerin üzerine asıp, gösterdikleri gibi", askerin beyhude telef olmasından
den 40,000iniKayseri'de bıraktı~ını yerıiden açıklayan Selim, düı­ şikayet ediyorlar, hatta, daha da ileri gidip Selim'in çadınna içi
man hakkında ancak bu kadar Lütef yapabilenelti,i kayd ettikden lehdid dolu rnektublar bırakıyorlar idi, Selerde ham bulunan mii
sonra, i'iılenmekde devımı edece~ini tahmin ettiR'i Şah İsmail'e eUiflere göre, Yeniçeriler, bir sabah erkenden çadırıarım bozup
miR'fer yerine kadın baş örtüsü Ve ıırh yerine başhk giymesini, muhAfaza etrnekde oldukları padişahin çadırına kurşun sıkmışlardır.
hükilmetten vaz geçip inzivaya çekilmesini tavsiye ediyor idi". Öte yandan, seferin ruz-namesini tesbit etmekle vazifeli bulunan
Miielliller,Şah İsrnail'e mektubla birlikde birdekadın elbisesiıön. Haydar Çelebi: -ywmü'l·hamjs. 24 Cumlide'l-lihttd. Eleşkird (" Ii.
deren Selim'in, S~nnr olan Seraerkand Ha:ıı Ubeyd gibi Memlük biinden Karasakallı konaıında: ol gün bir itd d~fti Yl'niçeri ttii/esi
Sultan! Kensuh el-Gürt'ye de birer mektup yazıp, dü.şman mernle şenıiaie başlagub btiiı-; jesad ma/üm iken mııkaggcd olunmagilO
ketinde bulunduğunu bildirdiğini kaydederler19. isMı olund,·"' ifildesi ile bu h~dise,'e işAret etmektedir. Aynı şe­
Öte yandan, İsfehan'da bulunarı Şah Ismail'in de hazırlı~a baş­
kilde, Hasan Can, bu hAdiseyi bizzat Selim'den dinleyerek, oğluna
ı.d,tı ve memleketinin hAkim "e Kethiidiların. birbiri ardından
nakletmiştir14.
f.ermanlar 2'önde:rdr~i anlaşılmaktadır. Nitekim, Azerbeycan'a gön"
Ôyle anlaşılıyor ki, Yeniçerüerin içine girmek, kısa, kat't, fekat,
derdi~i Abdullah Alta'j'a, uııradı~ı yerlerde her tiirWkolaylık gös
acı birhitabede bulu:ımak sııreriyle, onların gurur ve izzeti nelis
terilmesi için bu bölıenin hAkimve Kethiidôların. hil!ben kaleme
aldıtı 22Rebi'ii'I-Eweı 920tarih ve .Ebu'I-Muzaffer I,mull Baha· lerini tahrik eden Selim, hAdiselerin biiyümesine mani olmuşlur.
dur 50zümi1z.- başlıklı ferrnin, ba hususda bir fikir vermektedir5CI.. SL Bk. (A,U.I·ZidlhI:;."Z• ••r.• I05!Ô: ıbo. K.:nal. D~ftu. iX, m"..: Yı;ıın:ı:'
Çert:ıük'den sonra. Ça.yırkan, Kara-Konaki Kar}'c-i MevlAnl 14/bo. ~irzi Çabııi: (:502-1516'. Ardabıı, Göle, Oltıı VI!! t.p~r bötııclniııe bi~i:r.ı
Kasım (Pasln-Sahrası başların<ia). Oykii(- Ogiimi)-Suyu Sahrası, m"'alU Gür(!ü Bc-J'lerindea olı:p. ~Ii:a d.ha T,.b2:olı"c:i. Hc:eCl oaı::ıı.1.a 4:!:o..tluk
Çob.n.Köpriisii,Şüşik, AlagÖz,Gülli(Sarım"klı V.ylaııcivarında) korml11 ic:!i. ek. Çohc.4- ii7'l.z.ddgl. S.lIm'e 6ÖlItl.,ilt:A/c".';Q. cırf::r, Top. Sar. Mü.ı.
B.,. Arı. Nı. 6&1.'5. Ba meletebda Şali ısmail poe;ı; atlf bir,ekilde tahkir e<lil:ne:ktedir.
'" Die. F.rjc!uu ı. ss:s-a. '~r. 4. Ayn bir uIJ:Q, Nr. 8J50.
Be,.r.
.. BIe. FertduQ 37'·~: Sa!'ı Abc!ı:lı.& Ei" c!i, ıo.ılb-l07/b. !! Sic. c.lil-Zid.. ilgli• •1,1'., ı03/•.
to Bie. Top. Su. MaL Ar,. Nr. ;052. Krt- .1.C.rti-ri,",~".•u.. 1 41•• ii 8~. Kuz-n.dffle (F.ridua Be,. ı. 4(1).
51 Sk. Ho~ Sa'de<fdiıı. U. 259.
l
~ı" C, ŞAHABEDDIN TEKIKOAC 65
61 YAVUZ'Ul\ IRANSEFEiıı
Selim, bu mevkide, yeni tertibal almış ve şafakla beraber sa
Nitekim, askere: -henim ardımdan g~lm~1c istegtnlutl~n, bana "il.. vaşa girişrnek veya askere 24 saat istirahat vermek cihetlerinden
me! için kılıç kU1anmıı ve terKel takrlu# olanlardan isteyenleT, şim­ ı birini tercih etmek üzere Dh'anın teyine müracaat etmiştir. Umü
di aynısın, hen, kararımdan hiç bir veki! dönmeyecelim- şeklinde miyetle, rolyorgcnıu~a dolayısiyle hemensavaşa giriıilmesini tehli
bir hitjbed~ bulunarı Selim, hareket emri:ıi verince, hiç bir Yeni keli bulan devlet ricali, ikinci ciheti, yAni, askere 24 saat İstirahat
çeri sancağından ayrılınlfa cesaret edememiştir. Esasen, busırada, "i verilmesi hususunu tercih ettiler. Ancak, akıncılardaa mühim bir
!
pi,dtr ordusu kumaadanı Minal-Oğlu Mehmed Bey'in, Bali Çavuş'u kısmının Alevi ve Şi'Ilere tara/dar olmaları sebebiyle, islirahat ö.
ıronderip Diyarbekir hakimi Ustacalu·O~lu Mehmed Han'ın Hoy moda da~manla anlaşmalan ihtimalini göz önüade buluaduraa Ru
kasabasında olup, Şah IsmaWinde yaklaşmakda bulunduğunu bil meli Defterdan Pir, Meamed Çelebr el-Cemalt, hemen savaşa gi
dir:nesi. umlimr heyecenm yanşmasına sebep oldu. rişrnek tarafdan idi ve bu husus Selim tarafından da destekleni
Bu suretle, askeri teskin eden Selim, Şah ısmail'i karşrlamak yordu" Nitekim, birinci ciheti, rtni, salakla beraber savaşa giriı­
;:zere harekete ıreçmiş ve Eleşklrd tevabiladen Üç·Kilis. ·Çayın, rnek cihetinl kabul etmek zorunda kalan devlet ricali ve askeri
Bazirıran·Suyu, Dana-San, A~rıda~ karşısında bulunan Karakoy i erkan, Selim'In emri üzerine, savaş n::Amı alıp, tepelerden avaya
(-Kara Pınar) konaklannı ıreçerek Ovacık-Sabrasr'na ırelmiştir". inen kuvvetlerinin başına geçtiler. Bu·sırada Şi'ilere esir düşüp
Burada S3vaş hazırlıklarına girişcil Osman]:Ordusu, iki gün sonra, Şah İsmail'In yanında bulunan Malkoç-HaclS! adındaki bir sipalıl,
geceleyin, Makü'He.Ho}' e-asında••Tebriz'e 20 Iersah mesafede be ı tt'pe1erd~n bölük, Mlıik O'taya inen aJa}'Iarı tArif etmiş, Osmanlı
lunan Çaldıran tepelerine vasıl olmuıtur". Ebu't-Fadl Mehrned ed Ordusa hakkında bilgi vermiştir".
Deftert'den anlaııldllıına ırore, Selim, Maka'nun Kaelu-G~i adrn
daki mahalline feıdi~i bir "rada, Osmanlı karakolları Çaldıran
Sahrasr'na kadar yayılmışlar, Hcy-Sahrası'nda görünen Şah İsma­ i Çaldıran Savaşı
iI'in karakol ve ôacüleriee yakla.şmışhrdırli7•
2J A~ustos ljl4 (= 2 Recep 920) Çarşanba günü Çaldıran•.
i (ba..n: Çaldura»)Ovası'nde" mevki alan Osmanlı Ordusunun saR"
tiS 8~, H.ydar ç.lebi, Rtl~·tt4'". (F.Tid,ııo B.y. I, 4Oı'j E,.,.,,~Iı·t!D1t. r.ı..
kolunu. Anadolu Beylerbeyi Sinarı Paşa ile Zeynel Paşa'nın emrin
'I~·e 041'fltcıcr e6!1 6lı:n k"7:delqr. To.,. Sar. Muz:. Arı· N'r. ~"56: Yv.:f. ISI•. ı
U Ger.lı RUE-ltdm,de vererekJekayılalcl.,d., bllb&u•• Ebü·l·facı:ı Me.l:ı:oıd deki Anadolu ve Kararnan kuvvetleri, sol kolunu ise Rumeli Bey
.d.Odt,rj·d. ııı.ve~C! k.Jıdl.rd.ı:ı "f1b&~I• •ol.,ıldıtıııa rôre. Ç.ldıuo t..pel.ri ı, lerbeyi Has", Paşa kumandasındaki Rumeli askeri teşkil ediyor
.•Ile ..u.•ı:! c:erc)'&11 tdeu,! t.hr., Mak-C: II, HOJ .r.....cca Te-hriz·. 20{.r....b ııu­ idi. Selim, bermutat, SipAhl, SilA!ıdar, Ulufeci ve Gurebö. Bolükleri
..fede bııil:llHlyOTdlı. 8ıı.IHııı.I'" beraber. Ertilteu.'du Tebriz', kadar ol.a kon.kl.rı ile çevrilmiş olup" yanında Sadnazam Hersek-Oğlu Ahmed Paşa,
Iföııteree .....ik.d. (Sr. Sf,~15). ç.1C!lraıı il.. HoJ'er••ıcd. K.ranu·[nre ve SöJr.
Inl!"c.-Ov. mukileri fStternm.kt.dir Id, bu ho.la, H.ydar ç.ı.bi ..rarıodaa d. Vezir Duk.ki,,·Og-luAhmed Paşa, Vezir ~lus!afa Paıa, FerhadPaşa,
b.llrtilmelct.dir. Ot. !.:ıdaCl. Sp'lCdoııy:ı, U".Ill1 T.bri:ıı: iiI!" Hay ara'llıd", etki Karaca Paşa gibi devlet ricali, son Akkoyunlu Beylerinden KisrA,
Artua-t.tı l~b,j6iQ ol"atu ,.rde YClkabı:ıld~4UD:a 10JI". bır. Ptm t,alctl tl. l'~,j. Kazasker ve sarr din adamlan bulun:.ıyordu. Padişaht~ onkısmın·
If'" ad TtJ.~q., lllr. Cb. Sd:efe~. Pari.ı 18)3, ••SS". EI·Kaz"'I.Ili·Jli~. Ş.blam.· da mevki alıp, A~aları Ayas'ın e:":ırinde sayıl,n 12,O:ıo i bulan lü
il'ia Ho,'d_a &.Ca,r. SeI~as'd&D. ı~titiııi ka,d etaani do§'ru dtgildir, b'ıı:. LEE,.
fenkçi Yeniçeriler, araba ve develerden mürekkep bir siper geri.
6b.'t-Tft'4rilt, 1231b, ıtr. u-ıs.
,:.u.
&1 •••;y) J'4-1JJj'.:-JJ.r"J~;j~.$"u~.':~.~))L~."L. JJ.a.. u Rlt. Latfi Pa,ll. 12Jft. ol.'..A. 221 ....d.• Yt:ıJIu(, 18/...
ıJSıJ·~~..L.e..SJI...rr....J.u-"w~,~; .;'J~...J.•...•.LJ·,.iL.:..,J1:_:'JJI.:.1l;$" .ıL..S:J"I.-l.J.;.ı:..~"~.liç.:.i.-:.".~1.,.;...;Li-,~Jl:.G..o.~)•' Göh1iili. K'·a./btır.iaz'ıc.a..erumenıadı.ıi:1-rDiôdmeerT:errıdeekCipe.k.raUh.bti., rb.i'r~he.ı:ıt&Çd.ılrdı.r..a.Db-eOvhuatl'.ldlI.UJn.u!4i.y~.
..~"...,c".....~i:.-J".~:-j;l~....1.)•).J":;-J",....J..u,~..;:..-l.--.:.-..~!;.,4J.'.;.'~:..ı".;'J';::b'i:L-:. S~.ıitl.,J6'Ai.J1ıtdJ1PJl~.J,i,·Il/•b...ı..J r.:.,:l:!1~:.-. cAI::uI.tkk.ııı!•ıJ:..oeı~ap:ı,tii!lJtıal"/tıı.chtee.komrla.r:u!.lurI.eıotfma.hsjnk~iaeot!oe_wdkjt.ıırtm•irğ.Dbclı"t.şI~.A,.ııııı~hd,ah§k'.l.~r,l\iom.J/l.laeküzla.-r1l.05l.aAr•,.ııı2...1,.tmHelr.
.1
,.
'i
66 •YAVUZ'US IRAN SEFtRl M. C, ŞAHABWDIN TEiClr>DAC 67
sinde bulundukları gibiıher iki cenahın nihayetinde olup,biri 10,000, başı Saru Pire Ustacalu, Irak-ı Acem serdan Pir Budak Be>', Baba
diğeri ise 8.000 kişiden ibaret Anadolu ve Ruır.eli Aeablan, bir' İlyas Çavuşlu-Oğullan. Baba Süleyman Ustacalu, Pire Ömer Blk
birlerine ıincirler ile rapt e:di!rni~ ve hedeflerini bir mil içinde vur Ş'reci-başı, Mehmed H., Ustacalu tarafından çevrilmiş id,". Osmalı
makda mahir topçuların n«aretİndeki 500 topun önünde dizilmi~­ savaş tekr.iğİ'll iyi biHp·, daha Çaldıran tepelerinde iken Selim'e
lerdi, Öte yandan, öncü kuvvetinin ekseriyetini teşkil eden Dulka· hücu:n edilmesini, Nur-Ali Hallfe-i Rumlu ile birlikde teklif eden
dırlı Türkmenleri, Şahsuvar-O~lu AU Bey'in. ardcı kuvvetleri ise Mehmed Han Ustacslu'nua savaş pildmm hazırladı~ı anlaşılmakta­
Şadi Paşanın emrinde idiler", Keşft, savaş haz:riıklarını : .<ideı·i dır". Nitekim, Mehmed Han Ustacalu'nun Çayan (- Çapan) Sultan
kadfme-i Osmani birle dlı~n çamaklar ve p~lad nceaklar buyu.rub Llstaealuile haZlrll)ia giri~tilii bir sırada Şah İsmail'In bıldırcın avı
baz,
haThe layık horieler ve niteler.ı,» şeklinde belirtmektedireı. ile meşgul olduliu hakkında kayıdlar vardır". Hanrlanan pi
. Osmanlıların bu dlallişlerloe mukabil, başlarında Hanları oIdu~u lana göre, Emir Abdülbak],Seyyid ~ıehmed Kemüne ve EmirSeyyid
halde. ekserisi Ustacalu, Afşar, Varsak,Dulkadulıı, Rumlu(--Ana Şerif'in merkezde kalması, Korçı-başı Saru Pire Ustacalutnun çar
dolulu),Şamlu,KaçarveKaramaaluTürkmenlerdenmürekkep 80,000 hacılık vazifesini yapması kararlaştınldrs. Öte yandan. Şah ısmail,
kişilik hir süvari kuvvetinin başıada bulunarı Şah ısmail. tepeden erdesunu iklye ayırmak \'C sel cenahın idaresini tevd! eUiR-iMehmed
Çaldıran-Sahrası'na inmiş ve Necm-i sani(= Vekiiü's-Saltarıa) deni Ha:'). Uslacaluile birlikde girişecekleri birçevirme hareketi sonunda
len Seyyid Ni'metu'lIah -O~lu Emir NizamGddin Abdülbaki, Sad, Azablan yarmak ve onların satlarım geç~ek scretiy!e, Ye:ı[~::!td
Seyyid Şeril·i Cürcani ahfadındanSeyyid Şeril, Durmuş Ha!, Şamiu, arkadan vur.nak niyetinde idi ve bu rnaksadla da sa~ cenahın ku..
Nur-Ali Hallfe-i Rumlu, Meşhed Valisi ve Meşhed-i Ali Asit;me'; mandasını üzerine almış idi. Nitekim. Korçı-başı Saru Pire Ustacalut
Nakibi Seyyid Mehmed Kemüne, Ba~dad hakimi Hiilel. Bik, Emir nun çarhacılarla Mih"I·O..ltı'na hücümedip mağlüp olması üzerine",
Şerelüddin Ali, Halil Sultan Zulkad.r, Hüseyin Bik li'lIah, Korçı- mükemmel techiz edilmiş (... depesinde« d/malına de~gök demürlü,
İon Kemal, Defter, iX, 227'a), 40,000 seçkin süvari ile Azabların,
1$' OIr:ıarı.I:!.rıe. bıı diı:ili,leri h.le. ı:ı.:c. Haydar Çt-Iebr• •~ır:::·nimt, i. 4.02; bilhassa, Rumeli kuvvetlerinin üzerine bücüm eden Şah ısmail",
. ldriı-l Bidli.i. ag'" ~er,, 111. : tbı:ı K@r::.ı. Selim.dna, 67/.: Dc/ıu. iX, ~2iJ.a:
lbllı FabdI1·M.:ıd,r. tl1/lI. U T•• 401.: Celaı-zade. 109/..; Liitfi P..,•• •. 22'1: Hu.o n J~"':" ~~ .J ~~;~r,$';-~~ J~';J ..l~ "":".),) ji 'l;- t.l.!"t .IJ}.l;:»
Rttı::llı.a•••14.5: Hoodı:::ıtr, HalJlUı'.-S'9t-,., ııeıri: Kiti'bbJı:ıe-j H_n'im, IV .:5'6-7:
1" J~;' .le.... Jf .1, •.ı.;r ~J} ~ ;\.)1J. .,:-\ rj; 4. ~~i--" ~'l::- ~ ..;:\:.aL» ~1.•,,:' J;~' .j\;..ıJ~ o.$~.)~. b!c. Eo.:ı.':.fadl. ~;;1I_ U T,. n /b. Şi'i: ordw;ııo.ua.
.J,;...:IJ:-\,;Lu.. jl'p~ ~,.;t::~~,,:!-'i. I;\. 4ı,r~~ ..ı:--bf'''~ ..s;!',;~-::--.J ~i/ .d(llg%"H"iıf'i.;b.~...ltl:2.3Jbikı.vH.dO.•flaH:r.aıİnT.aIRV,ı:ım~lfa;5. t;v1.!/IdI_.•uG,.a.•Hii,ri1.4d6J/.n,..d•~•.s,!.1.lı,:ıer1ığ8("41"/ba;ik.lTrKiJrulı:!vriıliıoİ,.
ıI#,Jl:--I"';"'" ~ '': .J~f)].J.',J,/ ,:;....:,;.J.l(: .t'"t) ô!.r.:'I~·;I~.J';IJJJ.J.f Q!.J!t..'''''.,SI;Edi'i, .5S/b: l'::r:...-i Bidliıt. HI..: LGtilPa,... ..22:ö'jHo:a.S.·deddia..
Edi'r,• b"1 di..z..il'i,ı.Ii ,ôrI. belirtir :•.... ~.. ol • n.2t)4 v.d•• Ya.o!, a!l~, ~.".. 13/.. :
aa alı:, Hoc.dmiT, IV. :i~; İ..kt'::ıder Bik Türll::niıı••, 8t•
....~#~) .Il:. ıJ'"~~~•.... ,... .:.,.,:. ~i~.·....... "".':~)'."",':.;~~, Jy-. ..J.J.- "•tj-l. .../~... ;~ ~~. .-ı , blc.. G.f.·..
ı-~ .ı...~':1.,.;;~. fir~. ayıı. u r.. ıS:tb. Krı. l.lceeeer Bill: rôriemin, •. 32.
..'..,' ~,..: :1.;.:..JJ-=i.•-. 'lf",o.,'". S..'dede5diQG..aI.IHi2r!6.'.agll._fa".' tSilb: HotLdmir, tV. M7; Hasıı.n Rı:ıml11, LO. ı~: Hoo:.
;':.; ,Jl:.,(".1. ;1..,-=- 64 Haua. Rum!u. II!J"" u,.., i. ltı}.
Bk. S.rt.n."rııI:ıu (:=3Ş41ı It~n.·l Selımı), f.u. Yum. Ociveu:bı Kt~. Nr. M, 54/•. e'i İbo. Ke:rı.1 :
K!"...el-Kn'lil1i. 129"' t!,,... 12".: ~ LA J:!-'JJ .~~;~ ~ ~1~ rj.' .l...:.J\~)-:­ DKoogluu/J.ırr~ti.r~bı(,.ı&lt.,15ikciU1t'1'I!//J4/t.,.,a
JL..L...~; ~J' GL w .JJ --i ~'•...,;~~!.t ;l:J J c:,;..L ,1.:-\::;J l... . ,.kligde tuvir ~tt;~ gibi (bır. S~1[m·1'l4,'1t~. W.), H.drdi. bu:y6rii)'çşü :
~~~.:~» . _ ., ,, . _r. "~ .. .I, IId .a/rJYI bı,. ltliJ.~ Kı.zrlIMI
".
Yliriitii Rttmeli !!.tiill~ '~Q'
6L Blt. S~!im~lIdm~, 'Vb_ olu_k b.lirtir, bk. Qgrı. u,.., ll~Slb. Ayr. bk. tb:t.F.bdı'i-M.kki, ııgıı. ~.t,.•• <cra.