yaz kur'an kurslarında din eğitim ve öğretimi

98 Pages·2009·0.54 MB·Turkish

T.C.
SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ ANABİLİM DALI

YAZ KUR’AN KURSLARINDA
DİN EĞİTİM VE ÖĞRETİMİ
( DENİZLİ ÖRNEĞİ )

YÜKSEK LİSANS TEZİ
ADEM ÜNSAL
0530206049

DANIŞMAN
Prof. Dr. RAMAZAN BUYRUKÇU

ISPARTA 2009

I

İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………. I
KISALTMALAR……………………………………………….…………….... IV
TABLOLAR DİZİNİ…………………………………………………………….V
ÖZET……………………………………………………………………………VII
ABSTRACT…………………………………………………………………….VIII
ÖNSÖZ………………………………………………………………………… IX

GİRİŞ
1. Problem………………………………………………………………………. 1
2. Araştırmanın Amacı ve Önemi……………………………………………….. 2
3. Araştırmanın Metodu…………………………………………………………. 3
4. Varsayımlar…………………………………………………………………… 4

BİRİNCİ BÖLÜM
KUR’AN ÖĞRETİMİ VE KUR’AN KURSLARI
1. Tarihsel Süreç ve Kur’an Öğretimi…………………………………………… 6
1.1. Cumhuriyet Öncesi Kur’an Öğretimi…………………………………….. 6
1.2. Cumhuriyet Dönemi Kur’an Öğretimi…………………………………… 12
2. Kur’an Kursları……………………………………………………………….. 14
II

İKİNCİ BÖLÜM
YAZ KUR’AN KURSLARINDA DİN EĞİTİM-ÖĞRETİMİ
1. Yaz Kur’an Kurslarının Tarihsel Gelişimi…………………………………….. 16
2. Yaz Kur’an Kurslarına Kurumsal Bir Bakış…………………………………... 19
2.1. Yaz Kur’an Kurslarının Yasal Dayanakları………………………………. 19
2.2. Yaz Kur’an Kurslarının Amaçları………………………………………… 21
2.3. Yaz Kur’an Kurslarının Öğretim Programları…………………………….. 22
2.3.1. Yaz Kur’an Kursları Öğretim Programının Yapısı ve Temel
Yaklaşımı………………………………………..………………….………..23
2.3.2. Yaz Kur’an Kurslarının Öğrenme Alanları……………....….……….. 25
2.4. Yaz Kur’an Kurslarının Eğitim-Öğretim Ortamları…….....…..……….….. 34
2.5. Yaz Kur’an Kurslarının Ders Kitapları…………………..……….….…….. 34
2.6. Yaz Kur’an Kurslarının Öğreticileri……..………………………..……….. 35
2.7. Yaz Kur’an Kurslarının Öğrencileri...……………………………..……….. 36

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ARAŞTIRMANIN BULGU VE YORUMLARI
1. Araştırmaya Katılan Yaz Kur’an Kursu Öğreticilerinin Kişisel Özellikleri…….. 37
2. Araştırmaya Katılan Yaz Kur’an Kursu Öğreticilerinin Mesleki Yeterlilikleri ile
İlgili Görüşleri..………………………………….……………………………… 42
III

3. Araştırmaya Katılan Yaz Kur’an Kursu Öğreticilerinin Yaz Kur’an Kursları
Eğitim-Öğretim Süreci ve Etkinlikleri Hakkındaki Görüşleri……...…………... 53
3.1. Yaz Kur’an Kurslarının Amaçları Hakkındaki Görüşleri…………………... 54
3.2. Yaz Kur’an Kursları Öğretim Programı Hakkındaki Görüşleri…………….. 57
3.3. Yaz Kur’an Kursu Öğreticileri Hakkındaki Görüşleri………………....…… 60
3.4. Yaz Kur’an Kursu Öğrencileri Hakkındaki Görüşleri……………..…..…… 64
3.5. Yaz Kur’an Kursu Ders Kitapları Hakkındaki Görüşleri……………....…... 66
3.6. Yaz Kur’an Kursları Öğretim Ortamı Hakkındaki Görüşleri….……....…… 69
3.7. Yaz Kur’an Kurslarının Problemleri Hakkındaki Görüşleri…………..…… 71
3.8. Diyanet İşleri Başkanlığı Tarafından Yaz Kur’an Kurslarında Görevli
Personelin Eğitimine Yönelik Hazırlanan “Görsel-İşitsel Materyal Seti”
Hakkındaki Görüşleri…..……………………………………..…..……..… 74

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SONUÇ VE ÖNERİLER
1. Sonuçlar………………………..……………………………………….……… 76
2. Öneriler………………………………………………………………………… 79
KAYNAKÇA……………………………………………………………...…...… 83
IV

KISALTMALAR

Bkz. : Bakınız
C. : Cilt
Çev. : Çeviren
DKAB. : Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi
DİA. : Diyanet İslam Ansiklopedisi
DİB. : Diyanet İşleri Başkanlığı
DEAD. : Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi
Krş. : Karşılaştırınız
MEB. : Milli Eğitim Bakanlığı
S. : Sayı
s. : Sayfa
SDÜİF. : Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
SDÜSBE. : Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
TDV. : Türkiye Diyanet Vakfı
Ter. : Tercüme eden
vb. : Ve benzeri
Yay. : Yayınları
V

TABLOLAR

Tablo 1. Cinsiyet Durumu………………………………………………………….37
Tablo 2. Yaş Durumu………………………………………………………………37
Tablo 3. Medeni Durum……….…………………………………………………...38
Tablo 4. Meslek Durumu…………………………………………………………..38
Tablo 5. Mesleki Kıdem Durumu……………………………………………….....39
Tablo 6. Öğrenim Durumu…………………………………………………………40
Tablo 7. Görev Yerlerine Göre Durum…………………………………………….41
Tablo 8. Öğreticilerin Hafızlık Durumu……………………………………………41
Tablo 9. Öğreticilerin Yaz Kur’an Kursları için Hizmet Öncesi Eğitim Kurslarına
Katılma Durumu…………………………………………………………..42
Tablo 10. Öğreticilerin Hizmet Öncesi Eğitim Kurslarını Değerlendirme Durumu..43
Tablo 11. Öğreticilerin Mesleki Bilgi (Alan Bilgisi) Açısından Kendilerini
Değerlendirme Durumu……………………………………………………..44
Tablo 12. Öğreticilerin Pedagojik Formasyon (Öğretmenlik Bilgisi) Açısından
Kendilerini Değerlendirme Durumu………………………………………..45
Tablo 13. Öğreticilerin Mesleki ve Pedagojik Formasyon Bilgileri Bakımından
Kendilerini Yenileme Durumu……………………………………………..45
Tablo 14. Öğreticilerin Kendilerini Geliştirme ile İlgili Görüşleri…………………47
Tablo 15. Öğreticilerin Derslerde Kullandığı Öğretim Yöntemleri ile İlgili
Görüşleri…………………………………………………………….………48
Tablo 16. Öğreticilerin Ezber Yaptırırken Takip Edilen Yöntem ile İlgili
Görüşleri……………………………………………………………………49
VI

Tablo 17. Öğreticilerin Yaz Kur’an Kurslarında Öğretilen Sure ve Duaların
Meallerinin Öğretilmesi Hakkındaki Görüşleri……………………………50
Tablo 18. Öğreticilerin Ders Kitapları Dışında Eğitim Araç-Gereç Kullanım
Durumu……………………………………………………………………51
Tablo 19. Öğreticilerin Yaz Kur’an Kurslarından Öncelikli Beklenti Durumu…..52
Tablo 20. Ankete Katılan Öğreticilerin Yaz Kur’an Kurslarının Amaçları ile İlgili
Görüş ve Değerlendirmeleri……………………………………………….55
Tablo 21. Ankete Katılan Öğreticilerin Yaz Kur’an Kursları İçin Hazırlanan Öğretim
Programı (Derslerde Okutulan Konular) ile İlgili Görüş ve
Değerlendirmeleri………………………………………………………….58
Tablo 22. Ankete Katılan Öğreticilerin Yaz Kur’an Kursu Öğreticileri ile İlgili Görüş
ve Değerlendirmeleri………………………………………………………61
Tablo 23. Ankete Katılan Öğreticilerin Yaz Kur’an Kursu Öğrencileri ile İlgili Görüş
ve Değerlendirmeleri………………………………………………………64
Tablo 24. Ankete Katılan Öğreticilerin Yaz Kur’an Kursu Ders Kitapları ile İlgili
Görüş ve Değerlendirmeleri……………………………………………….67
Tablo 25. Ankete Katılan Öğreticilerin Yaz Kur’an Kursları Öğretim Ortamı (Fiziki
Mekan) ile İlgili Görüş ve Değerlendirmeleri……………………………..69
Tablo 26. Ankete Katılan Öğreticilerin Yaz Kur’an Kurslarında Eğitim-Öğretimdeki
Problemler ile İlgili Görüş ve Değerlendirmeleri………………………….72
Tablo 27. Ankete Katılan Öğreticilerin Diyanet İşleri Başkanlığı Tarafından Yaz
Kur’an Kurslarında Görevli Personelin Eğitimine Yönelik Hazırlanan
“Görsel-İşitsel Materyal Seti” ile İlgili Görüş ve Değerlendirmeleri……...74
VII

ÖZET
YAZ KUR’AN KURSLARINDA DİN EĞİTİMİ VE
ÖĞRETİMİ (DENİZLİ ÖRNEĞİ)
Adem ÜNSAL
Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Felsefe Ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi, 86 Sayfa, Eylül – 2009
Danışman: Prof. Dr. Ramazan BUYRUKÇU
Kur’an’ın mesajını anlamak ve ona uygun bir hayat yaşamak isteyen
Müslümanlar, Hz. Peygamber’den günümüze kadar her dönemde Kur’an öğretimine
büyük önem vermişler ve bu iş için çeşitli kurumlar geliştirmişlerdir. Hiç kesintiye
uğramadan günümüze kadar devam eden Kur’an ve dini bilgiler öğretim işini, bugün
ülkemizde kurumsal olarak Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı Kur’an Kursları ve Yaz
Kur’an Kursları aracılığı ile yerine getirmektedir.
Diyanet İşleri Başkanlığı, 2005 yılından itibaren yaygın din eğitimindeki yeni
gelişmeler ve çağdaş eğitimin verilerini dikkate alarak, Yaz Kur’an Kurslarında
çerçeve-esnek program anlayışı ile kur sistemine dayalı, yeni bir öğretim programı
uygulamasına başlamıştır. Denizli ili örnekleminde yapılan bu çalışmada; yeni
öğretim programının özellikleri, öğretim programının uygulayıcıları olan Yaz Kur’an
Kursu öğreticileri tarafından programın amaç, muhteva ve etkinlik olarak nasıl
algılandığı, beklentileri karşılama durumu ve uygulamadaki problemler
araştırılmıştır. Çalışmanın program geliştirme faaliyetlerine, kurslardaki öğretim
faaliyetlerine ve Diyanet İşleri Başkanlığının ilgili birimlerine katkı sağlayacağı
düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Din Eğitimi, Kur’an Öğretimi, Yaz Kur’an Kursları,
Öğretim Programı
VIII

ABSTRACT
SUMMER KUR’AN COURSES RELIGION EDUCATION
AND ACQUIREMENTS (DENİZLİ SAMPLİNG)
Adem ÜNSAL
Süleyman Demirel University, The Institue Of Social Sciences
Departmant Of Philosophy and Religious Sciences
Master Thesis, 86 Pages, September – 2009
Supervisior: Professor Ramazan BUYRUKÇU

Muslims, who want to understand Kur’an’s messages and want to live
according to it, have given really big importance to education of Kur’an and
developed some associations since prophet Mohammed. Today, Department of
Religious Affairs, Kur’an Courses and Summer Kur’an Courses execute the
education of Kur’an and Religious Acquirements.
Department of Religious Affairs gave importance to new developments of
religion education and coeval education data so it has started to put in practice a new
education programme which is propped up to outline-flexible and court system since
2005. In this study -which is done with Denizli city sampling- characteristics of new
education programme, how the teachers of Summer Kur’an Courses understand aims
contents and activities, stuation of meeting expectations and problems of executing
were searched. This study is thoughed to supplement to programme developing
activities, to education activities in courses and Department of Religious Affairs.
Key words: Religion Education, Education of Kur’an, Summer Kur’an
Courses, Education Programme