Yaşamda Bir Başlangıç - Honoré de Balzac

246 Pages·2012·1 MB·Turkish

Yaşamda Bir Başlangıç - Honore De Balzac

Yaşamda Bir Başlangıç, Balzac’ın (1799-1850) bir
olgunluk dönemi yapıtı. Dev yapıtı İnsanlık
Güldürüsü’nü oluşturan 88 parçadan biri. Bu parçaların
ancak üçte birinin dilimize çevrilmiş olduğunu
düşünürsek, ilk kez Türkçeye çevrilen Yaşamda Bir
Başlangıç Türk okuru için Balzac’ı tanımada yeni bir
adım.
Bu kitabı Goriot Baba gibi, Eugénie Grandet gibi,
Vadideki Zambak gibi başı ve sonu olan, kendi
kahramanını yaratan, Balzac’ın nesnel gözlemine,
karakter açımlamalarına tanıklık eden bir çalışma,
bağımsız bir roman olarak görebileceğimiz gibi, onu
insanlık Güldürüsü'ne bağlayan karakterlerle ve başka
öğelerle bu anıt romana bir alt başlık gibi de
düşünebiliriz.
Bu yapıtın adının söz açtığımız ötekiler kadar
duyulmamış olması, Balzac üzerine bildiklerimizin
kısıtlı olmasıyla doğrudan bağıntılı. Oysa Yaşamda Bir
Başlangıç, dönem Fransa’sının kişileri yutan, yazgıları
değiştiren ortamında gelişen bir yaşam öyküsü. Yaşamın
tümünde düş kırıklıklarının, başlangıçların ve sonların
anlatıldığı tam bir Balzac yapıtı.
Balzac gibi bir ustanın daha önce Türkçeye
çevrilmemiş bir yapıtını, böyle bir işin altından
kalkabilecek başka bir ustanın, Tahsin Yücel'in
kaleminden okumak, Yaşamda Bir Başlangıç\ diğer
Balzac yapıtlarının yanında hak ettiği yere koyacaktır.
Honoré Je Balzac
YAŞAMDA BİR BAŞLANGIÇ
KÂZIM TAŞKENT KLASİK YAPITLAR DİZİSİ
YAŞAMDA BİR BAŞLANGIÇ
Çeviren: Tahsin Yücel
Yapı Kredi Yayınları - 1479 Kâzım Taşkent Klasik
Yapıtlar Dizisi - 40
Yaşamda Bir Başlangıç / Honoré de Balzac Özgün adı:
Un début dans la vic Fransızcadan Çeviren: Tahsin Yücel
Kitap Editörü: Orçun Türkay Düzelti: Korkut Tankutcr
Kapak Tasarımı: Mehmet Uluscl
Baskı: Üç-Er Ofset Yüzyıl Mah. Massit 5. Cad. No: 15
Bağcılar / İstanbul
Fransızca İlk Baskı: 1844
1. Baskı: İstanbul, Mayıs 2001
2. Baskı: İstanbul, Mart 2006
ISBN 975-08-0280-2
© Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticarct ve Sanayi
A.Ş., 2000 Bütün yayın haklan saklıdır.
Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar
dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla
çoğaltılamaz.
Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticarct ve Sanayi
A.Ş.
Yapı Kredi Kültür Merkezi istiklal Caddesi No. 285
Beyoğlu 34433 İstanbul Telefon: [phone] (pbx)
Faks: (0 212) 293 07 23 http://www.yapikrcdiyayinlari.com e-
posta: [email protected] Internet satış adresi:
http://yky.cstorc.com.tr www.tcleweb.com.tr
SUNUŞ
Balzac’ın anıt yapıtı İnsanlık Güldürüsü'nü
oluşturan büyüklü küçüklü seksen sekiz anlatıdan
bugüne kadar türkçeye çevrilmiş olanların sayısı otuz
dolayında; bir başka deyişle, tüm yapıtın üçte biri. Bu
çevirilerin zaman içinde birbirini bayağı uzun aralıklarla
izlemesi, dolayısıyla bunlardan kimilerinin dillerinin
fazla eskimesi, kimilerinin umulan ilgiyi görmemesi
nedeniyle yeniden basılmaması sonucu, bugün
Türkiye’de Balzac’ı tanımak isteyen okur onun ancak
dört, beş, bilemediniz, altı anlatısına ulaşabilmekte. Bu
durumda, dilimizdeki Balzac çevirilerinin tümünün
kusursuz olduğunu varsaysak bile, Türk okurunun
Balzac romanını gereğince tanıdığını söylemek zor. Bir
yazarı iyi tanımak için onun olabildiğince çok sayıda
yapıtını tanımak gerektiği için mi? Evet, ama, aynı
zamanda, sözünü ettiğimiz seksen sekiz anlatının her biri
kendi başına bir bütün oluştururken, aynı zamanda daha
büyük bir bütünün parçası olduğu, kendi sınırları içinde
bir başlangıcı ve bir sonu bulunmakla birlikte, İnsanlık
Güldürüsü'nü oluşturan öteki anlatılara da derinden
derine bağlı bulunduğu, birinde karşılaştığımız kişi
başka birçoklarında karşımıza çıktığı, dolayısıyla tüm
parçalar birbirini bütünlediği için.
Flaubert’in roman anlayışını ve düşünce dünyasını
kavrayabilmek için yalnızca Madame Bovary'yi okumak
yetmez, Duygusal Eğitim'i de, Üç Öykü'yü de, Bouvard
ile Pecuchet'yi de tanımak gerekir, ama yalnızca
Madame Bovary'yi okuyan yazın tutkunu en azından
Madame Bovary yazarı olarak tanır onu. Aynı şey
Balzac için de söylenebilir belki: yalnızca Goriot
Baba'yı ya da Otuz Yaşındaki Kadın'ı okumuş olan kişi
de Balzac’ı böyle tanır. Ancak, her iki yapıtın da
bütünün başka yapıtlarıyla derin bağıntıları
bulunduğundan, zaman zaman yanlış yargılara varması,
İnsanlık Güldürüsü bağlamında hepsinin bir açıklaması
varken, kimi kişi ya da olayları eksik ya da abartmalı,
kimi kurguları oransız bulması büyük bir olasılıktır. Pek
çok eleştirmen ve incelemeci de düşmüştür bu yanılgıya,
örneğin tüm Balzac romanını Goriot Baba ya da
Eugénie Grandet'yle özdeşleştirmiştir. Peki, Balzac’ın
birkaç yüz sayfalık bir romanını, diyelim ki Duchesse de
Langeais'yi ya da Yaşlı Kız'ı eksiksiz anlayacağız diye
oturup birbiri ardından on bini aşkın sayfayı devirmek
mi gerekir? Hayır, herkesten istenebilecek bir çaba
değildir bu. Ancak insanlık Güldürüsü'nün seksen
sekiz parçası arasındaki bağıntıyı göz önüne almakta da
yarar vardır: Balzac’ın herhangi bir yapıtı üzerinde
çalışan bir araştırmacı tüm insanlık Güldürüsü'nü
okumadan yapacağı bir incelemenin eksik kalacağını
bilmeli, okur da, olanaklar ölçüsünde, herhangi bir
Balzac anlatısını bu bağları da belirten eleştirel
basımlardan okumayı yeğlemelidir.
Balzac’ın kendisinin de bu durumdan sık sık
yakındığı, örneğin döneminin ünlü eleştirmeni Sainte-
Beuve’ün bir iki romanını övüp ötekileri sessizlikle
geçiştirmesini kötü niyetle açıkladığı bilinir. Kötü niyet
söz konusu olsun olmasın, kendi döneminde de çok kişi
düşmüştür böyle bir yanılgıya. Örneğin türkçede ilk
çevirisini sunduğumuz Yaşamda Bir Başlangıç (Un
début dans la vie), tefrika olarak 1842’de, kitap olarak
1844’te yayımlandığına göre, Balzac’ın olgunluk çağı
yapıtlarından biridir; benim kanımı sorarsanız, çok da
güzel, çok da sürükleyici bir romandır. Ama,
yayımlandığı sırada, hiç kimse üzerinde durmaz;
araştırmacıların anlattığına göre, Revue de Paris'te
Alexandre Thomas adında bir eleştirmenin olumsuz
yazısına konu olur ancak: bu kişiye göre, Yaşamda Bir
Başlangıç adam gibi bir kahramanı da, doğru dürüst bir
olay örgüsü de bulunmayan, üstelik kişileri gelişigüzel
seçilmiş bir romandır. Ancak, örneğin romanın
kahramanı bulunmadığı savının kesinlikle yanlış olması
bir yana, Yaşamda Bir Başlangıç'ı küçümsemesinin, bir
başka deyişle yanlış değerlendirmesinin başlıca nedeni
onun ikinci boyutunu bilmemesi ya da göz önünde
bulundurmamasıdır.
Bilindiği gibi, Balzac İnsanlık Güldürüsü' nde yer
alan anlatıların en eskisi Choııan’ları 1829 yılında
yayımlar, bu anlatıyı Tılsımlı Deri (1830), Top Oynayan
Kedi Sokağı (1830), Sarrasine (1831), Bilinmedik
Başyapıt (1831), Albay Chabert (1832), Ferragus
(1833) gibi birbirinden başarılı yapıtlar izler. Ama
“yeniden beliren kişiler” buluşuna dayalı bir bütün
oluşturma düşüncesi Goriot Baba'yla birlikte, 1834
yılında doğar. Bu romanın birçok kişisi, örneğin
Rastignac, örneğin Bianchon, örneğin Vautrin, örneğin
baron de Nugingen ve daha birçokları arkadan gelecek
romanlarda da kimi zaman birincil, kimi zaman ikincil
kişiler olarak yeniden karşımıza çıkacak, kimi zaman da
yalnızca adları anılacak, kimi olaylardaki paylan
vurgulanacaktır. Yeniden beliren kişiler, doğal olarak,
Yaşamda Bir Başlangıç'ın yazıldığı dönemde bayağı
çoğalmıştır. Joseph Bridau, kont ve kontes de Se- risy,
Cardot, Camusot, Desroches vb insanlık
Güldürüsü'nün kapısından ilk kez bu romanla girenler
için ilk kez karşılaşılan yabancılardır, bu nedenle zaman
zaman yeterince tanıtılmamış ya da olaylardaki
işlevlerine göre gereğinden fazla öne çıkarılmış gibi bir
izlenim uyandırırlar, ama yer aldıkları öteki anlatıları (ya
da bunların bir bölümünü) okumuş olanların kendilerini
bildik bir ortamda bulmalarını sağlarlar. Bu bakımdan,
ne kişilerin sı- radanlığından sözetmek bir anlam taşır, ne
olay örgüsünün yokluğundan. Yaşamda Bir Başlangıçta
bir olay örgüsü de vardır, ilginç kahramanlar da. Ama
bunu görmek için Balzac anlatısının yapısını iyi
kavramış olmak gerekir.
Yaşamda Bir Başlangıç, İnsanlık Güldürüsü'nde
“Töre incelemeleri” ana bölümünün “Özel yaşam
sahneleri” bölümünde yer alır. Otuza yakın anlatı içeren
bu bölümde, Balzac genellikle çocukluğu, delikanlılığı
ve yanlışlarını incelediğini söyler, ama öteki anlatıları
gibi bu “bölüm”de yer alan anlatılarını da tek bir izlekle
sınırlamak saçma olur. Albay Chabert de, Gobseck de,
Goriot Baba da bu bölümdedir. Bizim okurların
ötekilerden daha iyi bildjği Goriot Babacı örnek alalım
dersek, Rastignac’ın, Bianchon’un, Mile Taillefer’in
yanında Vautrin’in, dul bayan Vauquer’in, Poiret’nin,
Mile Michonneau’nun, Mme Coutu- re’ün varlığı bile
Balzac’ın bu kesinlemesi karşısında bizi kuşkuya
düşürür. Yaşamda Bir Başlangıca gelince, başlığıyla
olduğu kadar önde gelen kahramanlarının, özellikle
Oscar Husson’un gençliğiyle de yazarın savını doğrular
görünür. Bununla birlikte, kapsayan yapıtı göz önüne
alalım almayalım, bu romanın en az üç düzlemde
eklemlendiğini söyleyebiliriz: yolculuk, yetişim, bir de
sınıfları, yaşama biçimleri, tecimi ve politikasıyla
toplum. Tümü iç içe girmiş olarak.
Romanın yazıldığı (aynı zamanda da öyküsünün
anlatıldığı) tarihte, yani 1842 yılında, oluntuları ve
kişileri yakından bilen bir “anlatıcı”nın ağzından
anlatıldığını söyleyebileceğimiz öykü bayağı gerilerde
kalmış, nerdeyse tarih olmuş bir döneme, 1820’lere
uzanır ve o dönemin Paris dolaylarındaki kentler
arasında işletilen posta arabaları, özellikle de küçük ve
ilginç “ku- ku”lar konusunda ayrıntılı açıklamalarla
başlar. Bu ayrıntılar kimi okurlara uzun ve gereksiz
görünebilir. Ama Balzac’ın İnsanlık Güldürüsü'nün
ünlü “Önsöz”ünde önemle vurguladığı ilkenin: Fransız
toplumunun XIX. yüzyılın ilk yarısına ilişkin törel
tarihini yansıtma ilkesinin gereğidir. Ayrıca, romanın ana
izlek- lerinden biri de yolculuk olduğuna göre, bu
ayrıntılı bilgiler hiç de yersiz sayılmaz; Balzac’ın
oluntuların ortamını önceden, uzun betimlemelerle
belirleme eğilimine de uygundur. Öte yandan, Yaşamda
Bir Başlangıç, baş kişisi Oscar Husson açısından
bakıldığı zaman, baştan sona bir yolculuklar, en azından
bir yer değiştirmeler, her biri yaşamda önemli bir
değişikliğe neden olan bir yer değiştirmeler dizisi
biçiminde eklemlenir. Anlatı bir Paris - L’Isle-Adam
yolculuğuyla başlar, bir başka Paris - L’Isle- Adam
yolculuğuyla da sonuçlanır, ama, ikisi arasında, Oscar’ın
Desroches’un bürosunda geçirdiği süre, Afrika’ya dek
uzanan askerlik serüveni, tek kolla geri gelmesinin
ardından, ama bu kez yerleşmek üzere, L’Isle-Adam’a