Table Of Content

HEGEL WYKŁADY Z FILOZOFII DZIEJÓW 1 G. W. F. HEGEL BIBLIOTEKA KLASYKÓW FILOZOFII GEORG WILHELM FRIEDRICH HEGEL WYKŁADY Z FILOZOFII DZIEJÓW W przekładzie JANUSZA GRABOWSKIEGO i ADAMA LANDMANA Wstępem poprzedził TADEUSZ KROŃSKI Tom I >958 PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE Tytuł oryginału: VORLESUNGEN UEBER DIE PHILOSOPHIE DER GESCHICHTE Redakcja przekładu: ADAM LANDMAN Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego SPIS TREŚCI TOMU PIERWSZEGO Słowo wstępne do przekładu............................................................VII Tadeusz Kroński: Hegel i jego filozofia dziejów..............................XI WYKŁADY Z FILOZOFII DZIEJÓW Wstęp................................................................................................. 3 Podłoże geograficzne dziejów powszechnych.............................119 Podział ............................................................................................154 Księga I. Świat wschodni...............................................165 Część I. Chiny...................................................................................175 Część II. Indie......................................................................................210 Buddyzm..............................................................................254 Część III. Persja..............................................................................263 Rozdział I. Zendowie.................................................................267 Rozdział II. Asyryjczycy, Babilończycy, Medowie i Persowie 276 Rozdział III. Państwo perskie i jego części składowe . . 284 Persja............................................................................................286 Syria i semicka Azja Przednia...............................................289 Judea............................................................................................295 Egipt............................................................................................300 Przejście do świata greckiego.............................................332 SŁOWO WSTĘPNE DO PRZEKŁADU Tekst Wykładów z filozofii dziejów oparty jest w swej części pierwszej, ogólnej (w niniejszym wydaniu str. i—-164) na rękopisie Hegla, a w części drugiej, szczegółowej, na jego materiałach rękopiśmiennych oraz na notatkach jego uczniów. Po raz pierwszy Wykłady zostały opracowane i przygotowane do druku przez Edwarda Gansa w roku 1837, a na stępnie w roku 1840 tekst poprawiony i uzupełniony wydał syn filozofa, Karol Hegel, na podstawie — jak twierdzi — rękopisów ojca. Różnicę między obu tymi wydaniami określa Karol Hegel w ten sposób, że podczas gdy dla Gansa podstawowym elementem drugiej części Wy kładów były notatki uczniów, to on opierał się na brulionach pozosta wionych przez ojca, a notatki uczniów służyły mu tylko do zoriento wania się w materiale i uporządkowania go. — W tymże opracowaniu Karola Hegla Filozofia dziejów została wydana po raz trzeci w roku 1848, a po raz czwarty w roku 1907, i w tej postaci odegrała ona swoją historyczną rolę i była tłumaczona na obce języki. W roku 1917 Georg Lasson wydał inny, rozszerzony tekst Wykładów w oparciu o notatki uczniów Hegla z lat 1822/23, 1824/25 i 1826/27. Lasson wytknął Gansowi i Karolowi Heglowi szereg nieścisłości i do wolności w opracowaniu tekstu. Z kapitalnym tu twierdzeniem Karola Hegla, że tekst został przezeń opracowany na podstawie rękopiśmien nych materiałach ojca, załatwia się Lasson w ten sposób, że mu po prostu nie wierzy. «Póki rękopisy te nie zostaną odnalezione, niechaj mi wolno będzie — pisze — powątpiewać o prawdziwości tego twier dzenia». Różnice w poszczególnych notatkach uczniów, notatkach pocho dzących z różnych lat, nie mogą nas dziwić. Hegel wykładał filozofię dziejów w latach szkolnych 1822/23, 1824/25, 1826/27, 1828/29 i 1830/31, a więc pięć razy, przy czym nie tylko stale wykład uzupełniał, lecz także, zgodnie ze swoim zwyczajem, w każdym roku uwypuklał i szerzej VIII Słowo wstępne do przekładu omawiał inną stronę przedmiotu. Takie szersze traktowanie poszczegól nych części w toku wykładu nie musiało, rzecz jasna, znaleźć odbicia w brulionach, którymi posługiwał się prawdopodobnie Karol Hegel. Dla nas jest rzeczą ważną, że różnice między tekstami Karola Hegla i Lassona nie dotyczą (poza pewnymi szczegółami) wstępnej, teore tycznej części dzieła, dla której zresztą istnieje rękopis Heglowski i sam Lasson z tego rękopisu korzystał, lecz tylko części szczegółowej, której węższe lub szersze potraktowanie nie zmienia istoty rzeczy. A poza tym nie ma dostatecznej podstawy do powątpiewania w prawdziwość stwierdzenia Karola Hegla, że tekst ustalał na podstawie manuskryptów ojca; jeżeli nawet założymy, że w pracy swej popełnił szereg poważnych błędów i dowolności, to mimo to Wykłady z filozofii dziejów w jego re dakcji — nie mówiąc już o historycznej roli, jaką książka w tej wersji odegrała — mają cechę największej autentyczności. Dlatego też ten tekst Filozofii dziejów uczyniliśmy podstawą tłumaczenia polskiego. Warto może zaznaczyć, że wydane w roku 1946 tłumaczenie fran cuskie J. Gibelin’a przyjmuje za podstawę również wydanie Karola Hegla, i to z racji podobnych do tych, jakie zadecydowały o dokona nym przez nas wyborze. Przekład, który oddajemy Czytelnikowi, jest drugim przekładem polskim tego dzieła Heglowskiego. Pierwszy przekład pt. Wykłady o filozofii dziejów ukazał się w roku 1919, w Bibliotece Filozoficznej Klasyków pod redakcją Warszawskiego Instytutu Filozoficznego, wy dany z zapomogi Kasy im. Mianowskiego przez Gebethnera i Wolffa. Jego autorem był Adam Zieleńczyk, zasłużony historyk filozofii i tłu macz dzieł filozoficznych, profesor warszawskiej Wolnej Wszechnicy, zamordowany podczas okupacji przez Gestapo. Przekład ten odegrał doniosłą rolę w upowszechnianiu myśli Heglowskiej, służąc dwom pokoleniom polskich filozofów i adeptów filozofii. Tłumaczenie ni niejsze, które początkowo zamierzano oprzeć na zrewidowanej i prze robionej wersji Zieleńczyka, w toku realizacji całkowicie od tej wersji odeszło i jest tłumaczeniem nowym, od poprzedniego niezależnym, opartym na innych założeniach i stosującym odmienną terminologię. Celem naszym było osiągnięcie jak największej zrozumiałości i ko munikatywności. Hegel jest pisarzem trudnym i przetłumaczony do słownie, bez odpowiedniej interpretacji tekstu, staje się nieczytelny i zupełnie niezrozumiały. Wykłady z filozofii dziejów należą do jego dzieł