(Writings of K. Balagopal) Dalita (33 articles on Dalit themes)

216 Pages·2011·11.14 MB·English

by  K. Balagopal

''^Œ
o` « L^ºŒ =∞O H=õ ¸ºxã∞¨ Åì ‰Ωõ ZO` « <iÕ ÊO^À UO <iÕ ÊO^À
QÍh, ~å*ϺkèHÍ~°O Jxfl ã¨=∞㨺ŠѨiëê¯~åxH˜ <åOk J#fl
Ja„èáêÜ∂« xfl H=õ ¸ºxã∞¨ Åì #∞O_ ç `å#∞ ãfi‘ Hiõ Oz #+áì¨ È~ÚOk.
^oŒ ` « L^ºŒ =∞HÍ~∞° Å∞ D Ja„èáêÜ∂« xfl JOÉ^Ë ¯Œ ~‰ü Ωõ Páêkã∞¨ <Î åfl~∞°
HÍh, PÜ∞« # ^oŒ `∞« Å∞ ~å*ϺkHè Í~O° KÖ« Ï~ÚOKåÅx KÑ≥ Ê≤ #Ñʨ \H˜ ©
J^ Õ PÜ∞« # PÖ’K#« ʼnΩõ Hˆ O„^OŒ HÍ^∞Œ . JOÉ^Ë ¯Œ ~,ü ÃÑiÜ∂« ~,ü ÑÓ¨¶ ÖË
- =ÚQ∞Æ ~æ ∂° ~å[HÜ© ∞« =∂~∞° ÊÅ HOõ > Ë ™êOÑ∞≤¶ H õ =∂~∞° ʉΩõ Z‰Ωõ ¯=
„áê^•è #ºO WKåÛ~∞° . P kâQ◊ Í PÖ’K#« Å#∞ Ja=è $k ú K¿Õã |^∞Œ Å∞
~å*ϺkèHÍ~°O J#fl ÉèÏ=#‰õΩ ÃÑ^ŒÌÑ‘@ "Õã≤ ^•xH˜ J#∞QÆ∞}"≥∞ÿ#
=ÓºÇ¨ Å, Z`∞« QÎ _Æ Å» "@Õ Ö’ ^oŒ ` « L^ºŒ =∞O Ñ_¨ Oç k. ^•x=Å ¡ x[OQÍ
H˘`=Ϋ ~Ú# áÈ~å@ ~∂° áêÅ#∞ ãǨ Ï≤ `O« ^oŒ ` « L^ºŒ =∞O Pq+¯¨ iOK«
ÖËHõáÈ~ÚOk.——
- ÔH. ÉÏÅQÀáêÖò
ÉèÏ
~°`« ã¨=∂[OÖ’ L#fl ‰õΩÅ =º=ã¨÷Ö’x J}z"Õ`«#∞,
`åufiHõ Ç≤ÏOã¨#∞ ^Œo`« L^Œº=∂Å∞ „Ѩtflã¨∞Î<åfl~Ú. D Hõ$+≤Ö’
JÅ∞ÃÑ~∞° QxÆ áÈ~å@O KãÕ #≤ "å_∞» ÉÏÅQÀáêÖ.ò `#« ∞ K¿≥ÑÊ qÅ∞=Åx
rq`« PK«~°}Ö’ „ѨuѶ¨eOKå_»∞ HÍ|>Ëì ÉÏÅQÀáêÖò ^Œo`«∞ʼnõΩ,
"∞≥ <ÿ åsÅì ‰Ωõ , W`~« ° Ñ_‘ `ç ∞« ʼnΩõ áÈ~å@ã∂¨ Êiù Î HÍQeÆ QÍ_∞» . ‰Ωõ ÖÏxH,˜
áœ~Ç° Ϩ ‰Ωõ ¯Å ~O° QÍxH ˜ L#fl ãO¨ |O^•è xfl Q∞Æ iOÎ z# ÉÏÅQÀáêÖ ò -
^oŒ ` « L^ºŒ =∞O #∞Oz <~Õ ∞° ÛHÀ"åeûOk KåÖÏ LO^<Œ Õ J#∞‰Ωõ <åfl_∞» .
=∂~¯ü û`Àáê@∞ - ÃÑiÜ∂« ~,ü ÑÓ¨¶ Ö,Ë JOÉ^Ë ¯Œ ~ ü ~K° #« Å J^ºŒè Ü∞« #O
PÜ«∞# ѨijÅ#x, PK«~°}x =∞iO`« Ѩ^Œ∞<≥H˜¯OzOk. JO^Œ∞ˆH
PÜ∞« # áêÖÁ#æ fl „Ñu¨ L^ºŒ =∂xH ˜ ZO` « =∞^`ÌŒ ∞« WKåÛ_À, JO`Q« Í
"å\˜x q=∞~°≈<å`«‡HõOQÍ#∂ ѨijeOKå_»∞. ^Œo`«∞ÅÃÑ· ^•_çx
Z^∞Œ ~À¯=@"Ú≥ H¯õ > Ë Ñi¨ ëê¯~O° HÍ^xŒ , P ÇÏ≤ Oã ¨ "#≥ ‰Ωõ #fl =º=ã,÷¨
ÉèÏ=*ÏÅO, x~å‡}O <åâ◊#O HÍx^Õ ‰õΩÅ x~°∂‡Å# [~°QÆ^Œx
ÉÏÅQÀáêÖ ò ÉÏè qOKå_∞» .
ÉÏÅQÀáêÖ ò „áê~O° aOè z# Ñx¨ WOHÍ KåÖÏ q∞yÖ Ë LOk.
ÉÏÅQÀáêÖò "≥eyOz# „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ K≥·`«#º *ÏfiÅx, qÅ∞=Åx
=∞iO`« =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥à◊^•O. ÉÏÅQÀáêÖò XHõ ã¨~°fi<å=∞O
HÍ^Œ∞....L^Œº=∞O.
_ç. #~°ã≤OǨÔ~_ç¤
i
ÉÏÅQÀáêÖò [##O - |àϧi (Hõ~å‚@Hõ)Ö’. `«O„_ç HõO^•à◊
áê~<÷° å^âŒä~◊‡°, `e« ¡<åQ=Æ ∞}.˜ [~fl°eã ìπ"=Õ ∞# =ãO¨ ` «rq` «ãǨ ϨKi« .
K«kqOk Z"£∞.Zãπ.ã≤.(P~ü.W.ã≤-=~°OQÆÖò) QÆ}˜`«OÖ’ _®Hõìˆ~\ò -
<åºÜ«∞"å^Œ âßGO. HÍHõfÜ«∞ Ü«¸x=iû\˜Ö’ QÆ}˜`«âßG
Láê^•èºÜÚ« _∞» (1981-1985). PO.„Ñ.¨ áœ~Ç° Ϩ‰Ωõ¯Å ãO¨ Ñ∞¨¶OÖ’#∂
(1981-1998), P `«~åfi`« z=i=~°‰õÄ =∂#=ǨωõΩ¯Å "ÕkHõÖ’
Ñx¨ KâÕß~∞°. ÖÏÜ∞«~QüÍ „áêHãì© πKâÕß~∞°. KåÖÏHÍÅO q~ã° O¨ ãɨ ∞íèº_∞».
„Ѩ*Ï|O^èŒ∞ J<Õ =Úã¨∞QÆ∞ ã¨Oã¨÷ 1989Ö’ H˜_®flÑπ KÕã≤Ok. J<ÕHõ
ãfi¨`O« „` «~K° #« Å`À áê@∞, z#fl Ñ„¨uHÅõ Ö’ ‰Äõ _® HÍÅ"∞£û ~åâß~∞°.
WOy+¡ μ¨Ö’ D.Ñ.≤_|» ∞º¡, WOHÍ W`~« °=∂Q*Æ #·ˇ Ö¡ ’#∂, J<HÕ õ`Å≥ ∞Q∞Æ
Ñ„¨uHÖõ ’#¡ ∂ "庙êÅ∞ ~åâß~∞°. ÉÏÅQÀáêÖ òÑ ¨~ üÃãÊ Hì ˜"û£ ãO¨ ™êÑ÷ H¨õ
ã¨Éèí∞º_»∞.
ÉÏÅQÀáêÖò [##O: 10.6.1952. =∞~°}O : 08.10.2009
ÉÏÅQÀáêÖò WOy¡+π ~°K«#Å HÀã¨O :
WWW.balagopal.org
ii
^Œo`«
ÔH. ÉÏÅQÀáêÖò
Ñ ¨ ~ ü ÃãÊ Hì˜ "û£
™ê=∂lH õâßGO / ™êÇÏ≤`º«O
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
2011
Hõ=~ü P^è•~°O :
ÃãO@~ ü Ñ~¨¶ ü ™êÊx+ π JO_£
3= ¿Ñr
ÖÏ\˜<£ J"≥∞iHõ<£ ã¨ì_ôãπ
WÅ¢¿ãì+¨<£ :
*Ïq∞Ü«∂ q∞eÜ«∂ W™ê¡q∞Ü«∞
ÉèÏ㨯~°<£
"åi „É’K~« ü (=∂~Ûü 2007)
- ¿ãHõ~°} : ÔH. ã¨`«º<å~åÜ«∞}
„ÑO≤ \ò ãᨠÈ~ìü
ISBN-978-81-905756-8-3
„ѨK«∞~°} ã¨OYº : 41 "=Õ ∞# =ãO¨ ` « ÅH;˜
JHÀ|ì ~∞° 2011
=∞#flO „|ÇϨ‡Ü∞« º
^Œo`« |∞H ± "∞Õ HO˜ Q∑
("庙êÅ∞) qâıfiâ◊fi~°~å=Ù
ÃãÖ ò : 94906 34849
Essays on Dalit Identity &
Oppression
ÔH. ÉÏÅQÀáêÖò H=õ ~ ü JH~Δõ åÅ∞
"≥∂ǨÏ<£
™ÈÖò _¢çãì≤|∂@~ûü
qâßÖÏO„^ Œè Ña¨ ¡+O≤ Q ∑ ÇϨ∫ãπ Hõ=~ü _ç*ˇ·<£
q*Ï˝<£Éèí=<£ - ÉϺOH±¢ã‘ì\ò
~°=∞}rq
ÃÇÏ· ^~Œ åÉÏ^ £ – 500 001
áȶ< £ <O≥ . 040-24744580
HõOáÈlOQ∑
Ѩa¡+¨~üû
NN „QÍÑH≤¶ û±
Ñ ¨ ~ ü Ããû Hì˜ "û£ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
™ê=∂lH õ âßGO / ™êÇÏ≤ `º« O
áê¶\¡ ò <O≥ . 305, =Ú„^Œ}
W.<O≥ . 2-2-647/182/Z3,
NN „ÑO≤ @~ûü
ÇÏ≤ =∞t= Jáê~"ìü ∞≥ O\ûò , 28-10-26/1, =∞ã^‘ ∞Œ gkä
ÉÏQ∑ JO|~ü¿Ñ\ò, ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ - 13. JO|~¿üÑ@, É[ˇ "å_ » - 2
0866-2433359
"Å≥ : 120/–
iv
^oŒ ` « ã∂¨ zHõ
=ÚO^∞Œ =∂@ -
ã`¨ åº<fiÕ +}¨ - ÔH. ã`¨ º« <å~åÜ∞« }
vii
1. HÍ~O° K_Õ ∞» #∞O_ ç Q∞Æ [~å` ü ^•HÍ... 15
2. ‰õΩÅ ã¨=∞㨺 - ~å[H©Ü«∞ ^Œ$HõÊ^äŒèŒO 30
3. K∞« O_∂» ~∞° =∂~}° HÍO_û Ñ· „Ñɨ ∞íè `fi« "·≥Yi 42
4. K∞« O_∂» ~∞° =∂~}° HÍO_ » ([ãì≤ã π QOÆ QÍ^~Œè ~° å=Ù x"kÕ H)õ 51
5. ‰Ωõ Å=º=ã ÷¨ - áœ~Ç° Ϩ ‰Ωõ ¯Å∞ 61
6. ã=¨ ∂#`fi« O XH õ „Ñ*¨ Ï™êfiq∞H õ ÇϨ ‰Ωõ ¯ 65
7. KÅ« Ñu¨ ~å=Ù#∞, q[Ü∞« =~#ú° ~å=Ù#∞ LifÜ∂« eûO^<Õ å? 70
8. =∂Å=∂kQ Æ Ñ∞¨¶ ~¬°}Å x"å~}° HÀãO¨ H$õ + ≤ K^Õ •OÌ 80
9. ÅHõ;}üѨÓ~ü-ÉÏ`≥ `«~åfi`« (iáÈ~°∞ì) 86
10. "OÕ ÃÑO@ Q∞Æ iOz WOH˘OKO≥ 101
11. cÇ¨ ~ ü ~å[ºO '¿ã#—Å É’è[ºO... 105
12. ãO¨ Ñ∞¨¶ |ÇÏ≤ +¯¨ ~}° ‰Ωõ tH Δõ =∂>qË ∞\˜ 110
13. XH õ J„|Ç¨ O H^õ Œä 115
14. ™êOÑ∞≤¶ H õ áÈ~å@ q㇨ ~}° Ö’ ^oŒ `∞« Å∞ 119
15. ^oŒ `∞« ÅÃÑ· ^•_∞» Ö’¡ =Ú^•~Ì ÚÅ∞ Z=~∞° ? 124
v
16. ÑÙ¨#flÜ∞« º Hqõ ∞+<¨ ‰£ Ωõ ã∂¨ K#« Å∞ 129
17. "∞≥ ^_Œ ∞» "åÑÙ¨‰Ωõ ÑO¨ ^∞Œ Å∞ HÍ~}° =∂? 137
18. SÅÜ∞« º '"Ú≥ `ΫO— ã=¨ ∂[O Q∞Æ iOz ZO^∞Œ ‰Ωõ ~åÜ∂« e? 140
19. ‰Ωõ ÖÏÅ q+ܨ ∞« OÖ’ Ñ„¨uHÅõ k HÑõ @¨ <å@HOõ 143
20. _~» ƒ° < £ ã^¨ ㌠∞¨ û - XH õ a#è fl HÀ}O 147
21. D P^∞Œè xH õ J„QÇÆ ¨ ~åÅ#∞ K∂« _O» _ç 151
22. ÑÙ¨#flÜ∞« º Hqõ ∞+<¨ £ : H˘O` « ã`¨ º« O H˘~=° „É=íè ∞Å∞ 154
23. q[`˝ « É’^<Œè åOâO◊ =∂„`"« ∞Õ <å? 164
24. `ÀÖÏÑÖ≤ ’ ‰Ωõ Å x~∂° ‡Å# 169
25. |OkáÈ@∞ ^˘OQÅÆ ∞ – ÇϨ ‰Ωõ ¯Å∞ 172
26. PkèѨ`«º ã¨OˆHΔ=∞ ã¨OѶ¨∞O 177
27. [_Å» ∞ qÑÊ≤ # ‰Ωõ Å``« fi« O 180
28. ^"Õ åÅÜ∞« É∂íè =ÚÅ∞ ^oŒ `∞« ňH ^HŒ ͯe 185
29. J„Q‰Æ Ωõ Å ^∞Œ ~Ç° Ϩ OHÍ~åxfl ÃÇ·ÏHÀ~∞° ì =∞xflOK_« O» Å*ÏH˚ ~õ O° 189
30. JOÉË^Œ¯~ü ^Œ$+≤ìÖ’ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO 194
31. áêѨO, ÉÏÉÏ™êÃÇÏÉò! 198
32. `Å≥ ∞Q∞Æ Ñ„¨uHÍ~O° QÍxH ˜ P`‡« Ñi¨ jÅ# J=ã~¨ O° 202
33. L^ºŒ =∞OQÍ =∂~Ö° HË áõ È~Ú# #OkQÍ=∞ L^OŒ `O« 206
vi
ã¨`åº<Õfi+¨}
q
q^ Œè ãO¨ ^~Œ åƒÖù ’ ¡ ÉÏÅQÀáêÖQò Í~∞° ‰Ωõ Å ã=¨ ∞㺨 ÃÑ · `Å≥ ∞Q∞Æ Ö’ ~åã#≤
"庙êÅ∞, iáÈ~∞° Åì ∞, "åºMϺ<åÅ∞ XHKõ À@ KiÕ Û Kk« q` Õ PÜ∞« # PÖ’K<« åf~∞° ÃÑ·
^oŒ ` « L^ºŒ =∞O "ãÕ #≤ |Å"∞≥ #ÿ „Ñɨ Ïè =O =∞#‰Ωõ Hxõ Ñã≤ ∞¨ OÎ k. ^oŒ ` « L^ºŒ =∞O
Ö=Ë <u≥ #Î „Ñ⨠fl◊Å∞, H˘` Ϋ PÖ’K#« Å "Å≥ ∞Q∞Æ Ö’ `Å≥ ∞Q∞Æ ã=¨ ∂*Ïxfl XH õ H˘` Ϋ K∂« ÑÙ¨`À
qâ+¡ı O≤ Kå~åÜ∞« #. ^oŒ ` « ^$Œ HÀ¯}O #∞Oz `Å≥ ∞Q∞Æ ã=¨ ∂*Ïxfl q=∞~≈° <å`‡« HOõ QÍ
qâı¡+≤ã¨∂Î<Õ...^Œo`« L^Œº=∞ ~å[H©Ü«∞ J=QÍǨÏ#, PK«~°}ÃÑ· ã¨∞xt`«"≥∞ÿ#,
J~=÷° O`"« ∞≥ #ÿ q=∞~≈° Å∞ K™Õ ê~∞° . <å ^$Œ +Öì≤ ’ ÉÏÅQÀáêÖQò Íi ~K° #« Å∞ ^oŒ `«
L^ºŒ =∂xfl Ãã^· •Oú uHOõ QÍ |Ö’¿Ñ`O« KÜÕ ∞« _®xH,˜ XH õ qâßÅ"∞≥ #ÿ „Ñ*¨ Ï™êfiq∞Hõ
L^ºŒ =∞OQÍ =∞ÅK_« ®xH ˜ ZO`Q« Í<À LÑܨ ∂≥ QÑÆ _¨ `» å~Ú. ÇϨ ‰Ωõ ¯Å ~O° QOÆ Ö’
ѨxKÕã¨∞Î#fl HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõÄ D ѨÙã¨ÎHõOÖ’ J<ÕHõ qÅ∞"≥·# =∂~°æ^Œ~°≈Hõ ã¨∂„`åÅ∞
^˘~∞° ‰Ωõ `å~Ú.
ÉÏÅQÀáêÖQò Íi ^$Œ +Öì≤ ’ ã=¨ ∂[OÖ’ '=∂#ãH≤ õ UH`õ —« ZO^∞Œ ‰Ωõ Ö‰Ë Ωõ O_®
áÈ~ÚO^À, '™ê=∞~ã° º¨ O— Z=~∞° Ö‰Ë Ωõ O_® K™Õ ê~À K¿≥ÑÊ qâ+¡ı }¨ Ë ã`¨ åº<fiÕ +}¨ .
''=∞x+H≤ ˜ '^~Œè ‡° O— JO@∂ LO> Ë Jk ã`¨ åº<fiÕ +}¨ `Ñ« ʨ =∞~ˆ g∞ HÍ^∞Œ —— Jx
ÉèÏqOKÕ ÉÏÅQÀáêÖòQÍ~°∞ D ~°K«#ÅÖ’ 'ÃÇ·ÏO^Œ= PÖ’K«<å K«„@O— ZO`«
J<åºÜ∞« =∞~Ú#^À q=iOKå~∞° . D ÑÙ¨ãHΨ Oõ Ö’x PÜ∞« # ~K° #« Åhfl U^À XHõ
^•_ç, Ѷ¨∞~°¬} ÖË^• q=HõΔ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ~åã≤#q. ^Œo`«, Ñ‘_ç`« ‰õΩÖÏŠѨHΔÍ# "åi
ÇϨ ‰Ωõ ¯Å HÀãO¨ ~åã#≤ q. ^oŒ `∞« Ö Ë HÍ^∞Œ "Ú≥ `OΫ QÍ Ñ_‘ `ç « „Ñ*¨ ÏhHOõ ¿ãfiKÛ« #ù ∞,
ã¨=∂#`åfixfl J#∞ÉèíqOK«QÆÅ „Ѩ*Ï™êfi=∞º ã¨=∂[O HÀ~°∞`«∂ ~åã≤#q. H˘xfl
xi+Ì "ì¨ ∞≥ #ÿ ÇϨ ‰Ωõ ¯Å LÅO¡ Ñ∞¨¶ # Ñ∞¨¶ @#Å∞, ^oŒ ` « L^ºŒ =∞ f~∞° `#≥ ∞flÅ∞, „Ñɨ ∞íè `fi«
q^•è <åÅ <ÑÕ ^¨ ºŒä OÖ’ `Å≥ ∞Q∞Æ ã=¨ ∂[ÑÙ¨ ~å[HÜ© ∞« =º=ã ÷¨ ãfi¨ ÉÏè "åxfl qâ+¡ı O≤ Kå~∞° .
P^∞Œè xH õ `Å≥ ∞Q∞Æ ã=¨ ∂[OÖ’ Ãã`· O« ‰Ωõ ÅO XH õ ãr¨ = ™ê=∂lHõãO¨ |O^OŒè QÍ,
ÇÏ≤ O™ê ^Ò~<˚° åºÅ∞ ™êyOK Õ Ñx¨ =Ú@∞Qì Í... JkHè Í~åxfl, ãO¨ Ñ^¨ #Œ ∞, ÇϨ Ÿ^•#∞
ã=¨ ∞‰Äõ ~ˆ Û ™ê^#Œè OQÍ a#è fl ~∂° áêÖ’ ¡ ZÖÏ Ñx¨ KãÕ ∞¨ #Î fl^À =∞#‰Ωõ `#« ~K° #« Å
^•fi~å K∂« ÑO≤ Kå~∞° . ‰Ωõ ÅO Q`Æ H« ÍÅÑÙ¨ ãO¨ „Ñ^¨ •Ü∞« =∞x, ^•x J=âëı êÅ∞ =∂„`"« ∞Õ
q∞yÖÏÜ∞« x K¿Õã "å^#Œ Å∞ ã~Ô¨ #· q HÍ^xŒ ãʨ +Oì¨ K™Õ ê~∞° . x*ÏxH ˜ ‰Ωõ ÅO P^∞Œè xHõ
„Ñ*¨ Ï™êfi=∞º =º=ã`÷¨ À q∞o`"« ∞≥ ,ÿ =∞m§ H˘`~Ϋ ∂° áêÖ’ ¡ r=O áÈã∞¨ ‰Ωõ #fl f~∞° x
K∂« ÑO≤ K_« "» ∞Õ ÉÏÅQÀáêÖQò Íi ~K° #« Ö’x¡ „Ñ`¨ ºÕ H`õ .« „Ñ^¨ •è # „ã=¨ Ou ~å[HÜ© ∞«
vii
~O° QOÆ Ö’, <åºÜ∞« =º=ãÖ÷¨ ’, q^•º~O° QOÆ Ö’, Ñ„¨uHÍ ~O° QOÆ Ö’ ‰Ωõ ÅO Z@∞=O\˜
áê„` « áÈ+ã≤ ∞¨ OÎ ^À ÉÏÅQÀáêÖQò Í~∞° q=iOKå~∞° .
ǨωõΩ¯Å L^Œº=∞O ~å[º Ç≤ÏO㨠ˆHO„^ŒOQÍ HÍHõ ‰õΩÅÇ≤ÏOã¨, ^•xH˜
=¸Å"∞≥ #ÿ ÃÇÏ· O^=Œ ã=¨ ∂*Ïxfl Hˆ O„^OŒ QÍ KãÕ ∞¨ ‰Ωõ x ÑÙ¨\ ì˜ LO> Ë ^oŒ `∞« ʼnΩõ
=∞~Ô O`À "∞Õ Å∞ [iQˆ ^xŒ ÉÏè qOKå~åÜ∞« #. JÑC¨ _∞» ÇϨ ‰Ωõ ¯Å L^ºŒ =∞O qâßÅ
„Ѩ*ÏǨωõΩ¯Å L^Œº=∞OQÍ Zky LO_Õ^Œx J<åfl~°∞. JÖψQ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞
~å[HÜ© ∞« L^ºŒ =∂Å∞ - =ÚYºOQÍ ^oŒ `,« |Çï¨ [# L^ºŒ =∂ÅÃÑ · ‰Äõ _® PÜ∞« #
KåÖÏ qÅ∞"#·≥ q=∞~≈° Å∞, ã∂¨ K#« Å∞ K™Õ ê~∞° .
^•_»∞Å∞, q=HõΔ :
ã¨=∂[OÖ’ JO@~åx`«<åxfl, qq^èŒ ~°HÍÅ ‰õΩÅq=HõΔ#∞ J=∞Å∞
KÜÕ ∞« _O» Ö’, ^oŒ `∞« ÅÃÑ · áêâq◊ H^õ •_∞» ʼnΩõ áêÅÊ__» O» , ÑÙ¨iQ˘ÅÊ_O» , ^À+μ¨ Å‰Ωõ
JO_Q» Í xÅ=_O» Ö’ - HÍO„QÔ ã,π `Å≥ ∞Q∞Æ ^âÕ O◊ , a.*.ˇ Ñ.≤ ÖÏO\ ˜ áê~"¡° ∞≥ O@s áêsÅì
áê„`« QÆ∞iOz, "å\˜ <≥·uHõ ÉÏ^茺`« QÆ∞iOz ÉÏÅQÀáêÖòQÍ~°∞ KåÖÏ™ê~°∞¡
„Ѩ™êÎqOKå~°∞. qq^èŒ ^•_»∞Å∞, q=HõΔefl iáÈ~°∞ì KÕ¿ã ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ HÍ=K«∞Û,
ÑÙ¨#flÜ∞« º Hqõ ∞+<¨ £ =ÚO^∞Œ HÍ=K∞« Û - ÉÏÅQÀáêÖQò Í~∞° ~å[HÜ© ∞« áêsÅì ^fiŒ O^fiŒ
q^•è <åefl q=∞i≈OKå~∞° . ^oŒ `∞« ÅÃÑ · ^•_∞» Å∞, q=H Δõ Ñ∞¨¶ @#Ö’ ¡ ™êx÷ H õ ~å[HÜ© ∞«
â‰◊ Ωõ ÅÎ ∞ =ÚO^∞Œ O\ÏÜ∞« x, D â‰◊ Ωõ ÅÎ ‰Ωõ „Ñ^¨ •è # ~å[HÜ© ∞« áêsÅì JO_ » LO@∞O^xŒ
KÑ≥ Ù¨`∂« „Ñ^¨ •è # ~å[HÜ© ∞« áêsÅì ∞ `=« ∞ „Ñ}¨ ÏoHÖõ ’,¡ q^•è # „ÑH¨ @õ #Ö’ ¡ ‰Ωõ ÅÑ~¨ "° ∞≥ #ÿ
J}z"`Õ #« ∞ =ºu~ˆ H™˜ ê~Î ∞° HÍh „QÍ=∞, =∞O_Å» ™ê~÷ ÚÖ’ `=« ∞ áêsÅì ‰Ωõ KO≥ k#
™ê÷xHõ <åÜ«∞‰õΩÅ ‰õΩÅ ^Œ∞~°Ç¨ÏOHÍ~åxfl, PkèѨ`«º ^èÀ~°}∞efl, ^Ò~°˚<åºefl K«∂ã‘≤
K∂« _#» @∞ ì T~∞° HÀ=_"» ∞Õ HÍ^∞Œ , J=ã~¨ "° ∞≥ `ÿ Õ "#≥ Hˆ ã∞¨ H˘™ê~Î x° ÉÏÅQÀáêÖQò Í~∞°
`Ñ« C¨ Ñ\¨ Ï~ì ∞° . ^oŒ `∞« ÅÃÑ · [iQˆ q=H,Δõ ÇÏ≤ OãŨ #∞ x~ÀkOè KåÅO> Ë ™êx÷ H õ ÃÑ`OΫ ^•s
â‰◊ Ωõ ÅÎ #∞ PiH÷ Oõ QÍ, ~å[HÜ© ∞« OQÍ ^|≥ ƒfÜ∂« Åx ÉÏÅQÀáêÖQò Í~∞° Q\Æ Qì˜ Í ÑŨ ∞
ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ã¨∂zOKå~°∞. ^Œo`«∞ÅÃÑ· ^•_»∞ʼnõΩ, q=HõΔ‰õΩ HÍ~°‰õΩÖˇ·# ™ê÷xHõ
ÃÑ`OΫ ^•~‰¡° Ωõ ãq≤ Ö ò HÍO„\ωΩõ Åì ∞ W=fi~å^xŒ , "åix ™êx÷ H õ ZxflHÖõ ’ ¡ J#~∞° ›Å∞QÍ
„ÑH¨ \õ O˜ KåÅx „Ñɨ ∞íè `åfixfl J_Qç Í~∞° . ™êx÷ H õ PkÑè `¨ º« â‰◊ Ωõ eÎ fl xÅ∞=iOK Õ K~« º° Å∞,
áÈbã¨∞Å∞, „ѨÉèí∞`«fi JkèHÍ~°∞Å∞ ["å|∞^•s`«#O`À =º=ǨÏiOKÕ K«~°ºÅ∞
fã¨∞‰õΩO>Ë<Õ ^Œo`«∞ÅÃÑ· Ç≤ÏO㨠`«QÆ∞æ=ÚYO Ѩ_»∞`«∞O^Œx ÉÏÅQÀáêÖòQÍ~°∞
"åkOKå~∞° . JOÉ^Ë ¯Œ ~xü L@OH㘠∂¨ Î "Ú≥ `OΫ QÍ „Ñɨ ∞íè `fi« áêÅ<å =º=ã#÷¨ ∞ -
qq^ Œè ‰Ωõ ÖÏÅ, =~åÅæ „Ñ[¨ ʼnΩõ „áêux^ºŒè O Heõ ÊOK_« O» ^•fi~å „Ñ*¨ Ï™êfig∞Hõ
iOK=« Åã ≤ LO^xŒ J<åfl~∞° . D K~« º° Å`À áê@∞, ^oŒ `∞« Å PiH÷ ,õ ~å[HÜ© ∞«
âH◊ xΘ ÃÑOK\« ÏxH ˜ Hhõ ã ¨ "`Õ <« åÅ∞, Láêk è Ñ^¨ HŒä ÍÅ∞, É∂íè ãO¨ 㯨 ~}° Å∞ ÖÏO\˜
viii
J<ÕHõ ã¨OˆHΔ=∞ K«~°ºefl, „Ѩ`ÕºHõ ~°HõΔ}efl „ѨÉèí∞`«fiO KÕѨ\ÏìÅx ÉÏÅQÀáêÖòQÍ~°∞
ã∂¨ zOKå~∞° . K\« ÏÅì Ö’ =ÚYºOQÍ Zã.π ã/≤ Zã.π \ ˜ J`åºKå~ ° x~À^HŒè õ K@« Oì Ö’,
J<HÕ õ ã=¨ ~}° Å∞ [~Q° ÍÅx Ká≥ êÊ~∞° . =∞# JãO¨ ÑÓ¨ ~ ‚° „Ñ*¨ Ï™êfi=∞ºO x["∞≥ #ÿ
„Ñ*¨ Ï™êfi=∞ºOQÍ ~∂° á⁄O^\Œ ÏxH ˜ ~å[HÜ© ∞« , ™ê=∂lH õ H$õ + ≤ =∞iO` « J=ã~¨ =° ∞<åfl~∞° .
<åºÜ«∞=º=ã¨÷ :
^oŒ `∞« Å∞, W`~« ° Ñ_‘ `ç « ‰Ωõ ÖÏÅ „Ñ[¨ Å∞ ~å*ϺOQOÆ ^•fi~å, W`~« ° K\« ÏÅì
^•fi~å Heõ ÊOz# ~H° }Δõ efl ㄨH=õ ∞OQÍ "å_∞» HÀ=_®xH ˜ <åºÜ∞« =º=ã ÷¨ áê„` « KåÖÏ
H©ÅHõ=∞~Ú#k. ~å*ϺOQÆ ~°HõΔ}Å∞, qq^èŒ K«\ÏìÅ∞ ™ê=∂lHõ =∂~°∞ʉõΩ
™ê^èŒ<åÅ∞QÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_®e `«Ñ¨Ê, Ü«∞^è•ã≤÷u"å^•xfl |ÅѨ~°Û_®xH˜ HÍ^Œx
ÉÏÅQÀáêÖòQÍ~°∞ KåÖÏ |ÅOQÍ "åkOKå~°∞. i[ˆ~fi+¨#¡ÃÑ· ÃÇ·ÏHÀ~°∞ìÅ #∞Oz
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì =~°‰õΩ WzÛ# f~°∞ÊÖ’¡ i[ˆ~fi+¨#¡#∞ ‰õΩkOK«_»O, =„H©HõiOK«_»O,
=ºuˆ~H˜OK«_»O ^•fi~å <åºÜ«∞=º=ã¨÷ Ü«∞^è•ã≤÷u"å^•xfl |ÅѨ~°∞ã¨∂Î LO^Œx
q=∞i≈OKå~∞° . ã∞¨ „ÑO‘ HÀ~∞° ì Zã.π ã.≤ ‰Ωõ ÖÏÅ =sHæ ~õ }° #∞ =ºu~ˆ HO˜ K_« O» ^oŒ `«
‰õΩÖÏÅ =∞^茺 Jã¨=∂#`«#∞ QÆ∞iÎOK« x~åHõiOK«_»"Õ∞ J<åfl~°∞. D q^èŒOQÍ
K«\Ïìxfl Ü«∂O„uHõOQÍ "åMϺxOz ™ê=∂lHõ =∂~°∞ÊH˜ J_»∞¤Ñ¨_»∞`«∞#fl^Œx
ÉÏÅQÀáêÖQò Í~∞° q=∞i≈OKå~∞° . KÅ« Ñu¨ , q[Ü∞« =~#ú° ~å=Ù J< Õ W^~ÌŒ ∞° ^oŒ `«
ÜÚ« =‰Ωõ ʼnΩõ LitH Δõ qkOè K_« ®xfl =ºu~ˆ H㘠∂¨ Î <~Õ åxH ˜ "Ú≥ `OΫ ÉÏ^ºŒè ` « <~Õ O°
KãÕ #≤ =º‰Ωõ ÅÎ g∞^ Õ ÃÑ@_ì O» ã|¨ |∞ HÍ^∞Œ † „Ñf¨ <~Õ åxH ˜ =º‰Ωõ ÅÎ ÉÏ^ºŒè ``« Àáê@∞
P <~Õ O° [iQˆ Ñi¨ ã`÷≤ ∞« Å∞ Heõ ÊOz# ã=¨ ∂[O ÉÏ^ºŒè ` « ‰Äõ _® LO@∞Ok. HÍ|\ì˜
"åi LitHõΔ#∞ ~°^Œ∞ÌKÕã≤, HÍ~åQÍ~°"å㨠tHõΔQÍ =∂~åÛÅx ÉÏÅQÀáêÖò QÍ~°∞
"åkOKå~°∞. ˆH=ÅO K«\ÏìÅÖ’x ÃãHõΔ<£Ö<Õ HÍ^Œ∞, ã¨=∂[ ã≤÷uQÆ`«∞efl ‰õÄ_®
HÀ~∞° Åì ∞ Ñi¨ Q}Æ #Ö’H ˜ fã∞¨ HÀ"åÅx ÉÏÅQÀáêÖQò Íi Ja„èáêÜ∞« O. J~Ú`,Õ HÀ~∞° Åì ∞
J„QÆ=~°‚ ã¨fiÉèÏ"åxfl „Ѩ^Œi≈OK«\ÏxH˜, ^èŒxHõ =~åæÅ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ =`åÎã¨∞
ÑŨ H_õ ®xH ˜ XHÍ<˘H õ HÍ~}° O ã∞¨ „ÑO‘ HÀ~∞° `ì ÀãǨ ¨ Jxfl HÀ~∞° Öì ’ ¡ J„Q=Æ ~åÅ‚ ‰Ωõ KO≥ k#
ÑÙ¨~∞° +μ¨ Ö Ë [_Å˚ç ∞QÍ LO__» =» ∞x JO\Ï~∞° . <åºÜ∞« =º=ãÖ÷¨ ’ ^oŒ `∞« Å∞, ¢ãÅΑ ∞,
WOHÍ W`~« ° Ñ_‘ `ç « =~åÅæ ‰Ωõ `y« #O` « „áêux^ºŒè O Åa¿èã<Î Õ =∞# K\« ÏÅì ∞ ™ê=∂lHõ
=∂~∞° ÊH ˜ H˘O`~« Ú<å `À_Ê» _qÕ ^OŒè QÍ "åºMϺxOK|« _`» åÜ∞« x ÉÏÅQÀáêÖQò Í~∞°
KåÖÏ |ÅOQÍ "åk™ê~Î ∞° . <åºÜ∞« =º=ã ÷¨ J„Q‰Æ Ωõ Å ^∞Œ ~Ç° Ϩ OHÍ~åxH ˜ L^•ÇϨ ~}° QÍ
ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì K«∞O_»∂~°∞ ÃãÊ+¨Öò HÀ~°∞ì [_ç˚QÍ L#fl ^Œo`«∞_çfl |kb KÕã≤# L^ŒO`åxfl
L^ŒÇ¨Ïi™êÎ~°∞. [_ç˚ ^Œo`«∞_»∞ HÍ|\˜ì xëêÊH˜ΔHõ qKå~°}‰õΩ Ñ¨xH˜~å_»x Ô~_ç¤ ‰õΩÅ
=Ú^•~Ì ÚÅ∞ ÃÇÏ· HÀ~∞° Hì ˜ Ñ~≤¶ åº^∞Œ KÜÕ ∞« _=» ∞<kÕ ÉÏÅQÀáêÖQò Íi ^$Œ +Öì≤ ’ ~Ô O_∞»
~°HÍÅ <Õ~°O. JO^Œ∞‰õΩ K«∞O_»∂~°∞ Ô~_ç¤ ‰õΩÅ =Ú^•Ì~ÚÅÃÑ· Ô~O_»∞ ˆHã¨∞Å∞
ix