Table Of Content

tom 112 131 BARTOSZ WÓJCIK „Może przesadzam, ale mówię to z najgłębsze- Książka stanowi monografię filozofii politycznej Bartosz Wójcik (ur. 1990), filozof i historyk idei. WOJNA I MOTŁOCH go przekonania, tekst pracy wygląda jak Luwr. Hegla ujmowanej w perspektywie dwóch zjawisk Adiunkt w Instytucie Studiów Politycznych Pol- W każdej sali – rozdziale, podrozdziale czy skiej Akademii Nauk. W 2022 roku obronił tam granicznych dla jego systemu: wojny i motłochu. podpunktach – stajemy przed kolejnymi obra- doktorat poświęcony wojnie i motłochowi w filo- R O zami. I trudno zatrzymać wzrok przy jednym, gdyż Oba fenomeny społeczno-historyczne nie pozwalają B zofii Hegla. W latach 2017−2022 realizował w ISP MA autor – wciągając czytelnika do lektury – prowadzi gładko wpisać się w Heglowską teorię polityczną: AR SPRZECZNOŚCI NOWOCZESNE PAN projekt badawczy Filozofia negatywności SE do kolejnego obrazu”. są jej ślepą plamką, która stawia opór i otwiera na TO W FILOZOFII HEGLA Hegla i Žižka finansowany ze środków Narodo- ND niedające się opanować sprzeczności. Myśliciel SZ wego Centrum Nauki. Jest redaktorem naczelnym Y [z recenzji Profesora Wojciecha Kaute] W czasopisma naukowego „Praktyka Teoretyczna”. K czyniący ze sprzeczności podstawową zasadę swojej A Ó Publikował liczne artykuły i recenzje naukowe, filozofii zostaje tym samym zaskoczony sprzecz- JC na łamach m.in. „Civitasu”, „Kronosa”, „Tekstów IK nościami, których nie potrafi skutecznie pojednać. Drugich”, „Widoku”, „FA-artu” i „Athenaeum”. „Zamysł radykalnego i pogłębionego odczytania To napięcie pomiędzy filozoficzną teorią antagoni- O w filozofii Hegla zasady antagonizmu jako fundu- D zmu a rzeczywistym antagonizmem społecznym – jącej nowoczesną polityczność, a także ukaza- K zewnętrznym w wojnie pomiędzy narodami oraz we- U nia wojny i motłochu jako ‘granic’, ‘ograniczeń’ LT i ‘przeszkód’ w rozwoju systemu etyczności i spo- wnętrznym w eksplozji motłochu w społeczeństwie W U O łeczeństwa obywatelskiego (…) zrealizowano kapitalistycznym – jest centralnym zagadnieniem R JN Y w sposób przemyślany, udokumentowany, prze- książki. Autor, rekonstruując myśl polityczną Hegla, A JA konujący i oryginalny”. prowadzi także dyskusję z najważniejszymi ko- I D M O [z recenzji Profesor Ewy Nowak] mentarzami i interpretacjami niemieckiego filozofa, O od Karola Marksa począwszy, przez Alexandre’a T K Ł U O Kojeve’a i György’a Lukácsa, na Marku Siemku L C T U i Slavoju Žižku skończywszy. H R Y S I E B I E Książka dostępna także jako e-book UNIVERSITAS www.universitas.com.pl Instytut Studiów Politycznych PAN Sytuacja Norwida – sytuacja poleca: Baudelaire'a. Paralele nowoczesności Magdalena Siwiec „A PROPOS INFERNA” TRADYCJE WYNALEZIONE I DYSKURSY NIECZYSTE W KULTURACH MODERNIZMU SKANDYNAWSKIEGO WOJNA I MOTŁOCH 131 Komitet redakcyjny: Micha³ Pawe³ Markowski, Ryszard Nycz (przewodnicz¹cy), Ma³gorzata Sugiera Seria TAiWPN Universitas Horyzonty nowoczesnoœci: teoria – literatura – kultura poœwiêcona jest prezentacji studiów nad tymi nurtami w literatu- rze, teorii, filozofii i historii kultury, których specyfikê okreœlaj¹ horyzonty nowoczesnoœci. W monografiach oraz zbiorach prac polskich i t³uma- czonych, sk³adaj¹cych siê na kolejne tomy tej serii, problematyka nowoczesnoœci stanowi punkt dojœcia, obszar centralny b¹dŸ przedmiot krytycznych odniesieñ i przewartoœciowañ – pozostaj¹c niezmiennie w krêgu zasadniczychzainteresowañ badawczych. BARTOSZ WÓJCIK WOJNA I MOTŁOCH SPRZECZNOŚCI NOWOCZESNE W FILOZOFII HEGLA UNIVERSITAS Instytut Studiów Politycznych PAN KRAKÓW Książka finansowana ze środków Narodowego Centrum Nauki, w ramach projektu „Filozofia negatywności Hegla i Žižka”. Projekt nr 2016/21/N/HS1/03514. © Copyright by Bartosz Wójcik © Copyright by Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS and Instytut Studiów Politycznych PAN, Kraków – Warszawa 2022 ISBN 978-83-242-3830-9 e-ISBN 978-83-242-6672-2 TAiWPN UNIVERSITAS ISBN 978-83-66819-23-8 ISP PAN Redakcja naukowa prof. dr hab. Michał Paweł Markowski Opracowanie redakcyjne Agnieszka Sabak Skład i łamanie Pracownia Słowa Projekt okładki i stron tytułowych Katarzyna Nalepa Na okładce Kazimierz Malewicz, Red Cavalry Riding za Wikimedia Commons Mojemu ojcu, Andrzejowi Wójcikowi (1962‒2017) Jest to nic innego jak przedstawienie tragedii w łonie etyczności, którą absolut wiecznie odgrywa sam ze sobą, wiecznie się rodząc i nadając sobie przedmiotowość, w tej swojej postaci wydając siebie cierpieniu i śmierci, by następnie powstać z popiołów ku swej boskości. RPN 90 Napoleon, rozmawiając kiedyś z Goethem o istocie tragedii, wy- raził pogląd, że tragedia nowoczesna tym głównie różni się od starożytnej, iż dziś los nie włada już ludźmi, a miejsce dawnego fatum zajęła polityka. Ona więc powinna dziś pełnić w tragedii rolę nowoczesnego losu, owej nieprzezwyciężonej potęgi, przed którą ugiąć musi się jednostka ludzka. WFDII 95 Dzieje powszechne nie są krainą szczęścia. Okresy szczęścia w dziejach to puste karty historii, ponieważ są to okresy zgody, okresy wolne od przeciwieństw. WFD 41 Jak coś może być obecne i zarazem nie istnieć? EPWII 193 Lista zastosowanych skrótów Prace Georga Wilhelma Friedricha Hegla: D – Differenz des Fichteschen und Schellingschen Systems der Philosophie, w: JSC 9‒138. ENF – Encyklopedia nauk filozoficznych, przeł. i wstęp Ś.F. No- wicki, Warszawa: PWN, 1990. EPR – Elements of the Philosophy of Right, przeł. H.B. Nisbet, red. A. Wood, Cambridge: Cambridge University Press, 1991. EPWI – Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften im Grundrisse. 1830. Erster Teil: Die Wissenschaft der Logik, Werke. Band 8. Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1986. EPWII – Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften im Grundrisse 1830: Zweiter Teil. Die Naturphilosophie, Werke. Band 9, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1986. EPWIII – Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften im Grundrisse 1830: Dritter Teil Die Philosophie des Geistes, Werke. Band 10, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1986. FD – Fenomenologia ducha, t. I, przeł. A. Landman, Warszawa: PWN, 2010. FDII – Fenomenologia ducha, t. II, przeł. A. Landman, Warsza- wa: PWN, 2010. FDb – Fenomenologia ducha, przeł. Ś.F. Nowicki, Warszawa: Fundacja Aletheia, 2002. FS – Frühe Schriften, Werke. Band 7, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1971. W tym: 8 Lista zastosowanych skrótów • Fragmente historischer und politischer Studien aus der Berner und Frankfurter Zeit (c a. 1795–1798), s. 428‒448. GPR – Grundlinien der Philosophie des Rechts, Werke. Band 7, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1986. HHS – Hegel and Human Spirit: A translation of the Jena Lec- tures on the Philosophy of Spirit (1805‒06) with commentary, red. i przeł. L. Rauch, Detroit: Wayne State University Press, 1983. HL – Hegel: The Letters, przeł. C. Butler, C. Seiler, oprac. C. But- ler, Bloomington: Indiana University Press, 1984. JSC – Jenaer Schriften 1801‒1807, Werke. Band 2, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1979. W tym: • Glauben und Wissen oder Reflexionsphilosophie der Sub- jektivität in der Vollständigkeit ihrer Formen als Kanti- sche, Jacobische und Fichtesche Philosophie, s. 287‒433. • Habilitationsthesen (1801), s. 533‒534. • Aphorismen aus Hegels Wastebook (1803–06), s. 540‒567. JSI – Jenaer Systementwürfe I: Das System der spekulativen Phi- losophie, Hamburg: Felix Meiner Verlag, 1986. JSII – Jenaer Systementwürfe II: Logik, Metaphysik, Naturphilo- sophie, Hamburg: Felix Meiner Verlag, 1982. JSIII – Jenaer Systementwürfe III: Naturphilosophie und Philo- sophie des Geistes, Hamburg: Felix Meiner Verlag, 1986. LNR – Lectures on Natural Right and Political Science: The First Philosophy of Right, Heidelberg 1817–1818 with Ad- ditions from the Lectures of 1818–1819, przeł. J.M. Stewart i P.C. Hodgson, wstęp O. Pöggeler, Berkeley (CA): Universi- ty of California Press, 1995. LPWH – Lectures on the Philosophy Of World History, Vol. 1. Manuscripts of the Introduction and the Lectures of 1822‒23, przeł. i red. R.F. Brown, P.C. Hodgson, W.G. Geuss, Oxford: Oxford University Press, 2011. NHS – Nürnberger und Heidelberger Schriften 1808‒1817, Wer- ke. Band 4, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1986. NL – Nauka logiki, t. I, przeł. A. Landman, wstęp i oprac. M. Pań- ków, Warszawa: PWN, 2011. Lista zastosowanych skrótów 9 NLII – Nauka logiki, t. II, przeł. A. Landman, wstęp i oprac. M. Pańków, Warszawa: PWN, 2011. OPR – Outlines of the Philosophy of Right, przeł. T.M. Knox, red., oprac. i wstęp S. Houlgate, Oxford: Oxford University Press, 2008. OZS – Obrady w Zgromadzeniu Stanów Krajowych króle- stwa Wirtembergii w roku 1815 i 1816, przeł. A. Ochocki, w: UN 229‒ 332. PFR – Pisma wczesne z filozofii religii, przeł. G. Sowinski, posł. Ks. T. Węcławski, Kraków: Wydawnictwo Znak, 1999. W tym: • Fragmenty o religii ludowej i chrześcijaństwie (1793‒ 1794), s. 5‒85. • Pozytywność religii chrześcijańskiej (1795/96), s. 156‒ 294. • Najstarszy program systemu idealizmu niemieckiego (1796 lub 1797), s. 275‒277. • Duch chrześcijaństwa i jego los (1798‒1800), s. 278‒408. PR – Philosophie des Rechts. Die Vorlesung von 1819/20 in einer Nachschrift, red. D. Henrich, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1983. RPN – O naukowych sposobach rozważaniach prawa natural- nego, jego miejscu w filozofii praktycznej oraz relacji do po- zytywnych nauk o prawie, przeł. M. Poręba, w: UN 33‒123. SEL – System of Ethical Life (1802/3) and First Philosophy of Spirit (Part III of the System of Speculative Philosophy 1803/4), red., przeł. H.S. Harris & T.M. Knox, State Univer- sity of New York Press: Albany, 1979. SS – System der Sittlichkeit, w: Hegels Schriften zur Politik und Rechtsphilosophie, red. G. Lasson, Leipzig: Felix Meiner, 1913, s. 419‒503. UN – Ustrój Niemiec i inne pisma polityczne, przeł. A. Ochocki, M. Poręba, wstęp A. Ochocki, Warszawa: Wydawnictwo Spa- cja, Fundacja Aletheia, 1994. • O tym, że magistraty winne być wybierane przez obywate- li. Do ludu Wirtembergii, przeł. A. Ochocki, s. 29‒32. • Ustrój Niemiec, przeł. A. Ochocki, s. 123‒227.