Wilno-Krzemieniec : Botaniczna Szkoła Naukowa (1781-1841)

264 Pages·1998·9.7 MB·Polish

by  Grębecka, Wanda

KOMITET HISTORIINAUKI
POLSKIEJ AKADEMIINAUK
Wanda Gr^becka
WILNO-KRZEMIENIEC
BOTANICZNA SZKOLA NAUKOWA
(1781-1841)
WARSZAWA 1998
Komitet Redakcyjny serii:
Irena Stasiewicz-Jasiukowa (przewodniczqca)
Tadeusz M. Nowak (zastçpca przewodniczacego)
cztonkowie: Tadeusz Brzezidski, Roman Duda
Malgorzata Frankowska-Terlecka,
Krzysztof Jakubowski, Halina Lichocka
Recenzent: Jadwiga Garbowska
ROZPRAWY Z DZIEJÓW NAUKIITECHNIKI
TOM 7
Znak serii jest zapotyczony z oktadek ochronnych zeszytôw „Encyklopedii
Powszechnej” Samuela Orgelbranda, Warszawa 1889-1912
ISBN: 83-908973-1-8
uklad graficzny i projekt okladki: Dariusz Kozlowski
sktad komputerowy: Michal T. Horoszewicz
dobör ilustracji: Wanda Gr^becka
Na okladce: Czackia liliastrum rodzaj wyrözniony przez A. Andrzej owskiego
(obecnie zaklasyfikowany do rodzaj u Anthericum L.)
indeks oraz korekta: Wanda Gr^becka
tlumaczenie streszczenia: ang. Tomasz Konik
franc. Dorota Urbanska
Ksiqzka ukazata siq dzi^ki pomocy fmansowej Komitetu Badari Naukowych
© by Wanda Gr^becka & Komitet Historii Nauki i Techniki PAN, 1997
Wydawnictwo Retro-Art, Warszawa, ul. Emilii Plater 25, tel: [phone]
druk i oprawa: Paper & Tinta, Warszawa, ul. Bardowskiego 4, tel: [phone]
COMMITTEE FOR THE HISTORY OF SCIENCE
AND TECHNOLOGY
POLISH ACADEMY OF SCIENCES
Wanda Gr^becka
WILNO-KRZEMIENIEC
SCHOOL OF BOTANIC SCIENCE
(1781-1841)
WARSAW 1998
COMITÉ D’HISTOIRE DE SCIENCE ET DE TECHNIQUE
DE L’ACADEMIE POLONAISE DES SCIENCES
Wanda Grçbecka
WILN O-KRZEMIENIE C
L’ECOLE BOTANIQUE
(1781-1841)
VARSOVIE 1998
SPIS TRESCI
WSTEiP...................................................................................... 13
Rozdzial 1
PUNKT WYJSCIA............................................................ 20
Przypisy.................................................................................. 41
Rozdzial 2
WARUNKIKSZTALTOWANIA SIE WILENSKO-
KRZEMIENIECKIEJ SZKOLY BOTANICZNEJ . . . 46
A. Uwagi wstqpne - zarys problematyki......................... 46
B. Kontakty i wspölpraca z nauk^ europejsk^................ 53
C. Warsztat pracy dydaktycznej i naukowej................... 71
Przypisy.................................................................................. 84
Rozdzial 3
STUDIA BOTANICZNE W UCZELNIACH
WILNA IKRZEMIENCA................................................ 95
A. Programy nauczania - pierwszy zarys, kontynuacja
i odmiany............................................................................ 95
B. Realizacja programöw w swietle pytari
egzaminacyjnych i prac na stopnie................................... 111
Przypisy.................................................................................. 120
Rozdzial 4
UDZIAL WILNA IKRZEMIENCA
W POZNANIU FLORY EUROPY...................................123
A. Geobotaniczne znaczenie poznania terenöw
kresowych ............................................................................ 123
B. Organizacja i wyniki podj^tych badan ...................... 126
Przypisy.................................................................................. 152
UWAGI KONCOWE....................................................................161
ANEKSY......................................................................................167
7
TABELE
Tab. 1. Uklad nauk na szkoly powiatowe.................................... 232
Tab. 2. Uklad nauk i porz^dku mi^dzy niemi
w szkolach wojewödzkich.............................................. 233
Tab. 3. Zestawienie lat studiöw i pracy przyrodniköw
wilenskich i krzemienieckich....................................... 234
Tab. 4. Literatura cytowana w pracach przyrodniköw
wilenskich i krzemienieckich....................................... 236
Tab. 5. Zestawienie dat wazniejszych
ekspedycji badawczych ................................................. 239
Tab. 6 Botaniczne badania terenowe przyrodniköw
wilenskich i krzemienieckich....................................... 240
Tab. 7. Pierwsze opracowania flory Polski................................. 242
Tab. 8. A. Zröznicowanie opisu siedlisk roslin:
A.J.E. Giliberta 1781 r. i J.Jundzilla 1830 ................. 243
Tab. 8. B. Zröznicowanie opisu siedlisk roslin
w sprawozdaniach terenowych.................................... 245
SPISILUSTRAC J I ....................................................................246
WYKAZ SKRÖTÖW....................................................................249
INDERS NAZWISK....................................................................250
INDERS NAZW GEOGRAFICZNYCH...................................257
STRESZCZENIE ANGIELSRIE............................................262
STRESZCZENIE FRANCUSRIE............................................265
8
CONTENTS
INTRODUCTION.................................................................... 13
Chapter One
POINT OF DEPARTURE................................................ 20
Notes......................................................................................... 41
Chapter Two
CONDITIONS BEHIND THE DEVELOPMENT
OF THE WILNO-KRZEMIENIEC SCHOOL
OF BOTANY.................................................................... 46
A. Introductory remarks - an outline of the project . . 46
B. Contacts and co-operation
with European Scholars................................................... 53
C. The groundwork for instruction and research . . . . 71
Notes......................................................................................... 84
Chapter Three
BOTANY STUDIES IN THE SCHOOLS
OF WILNO AND KRZEMIENIEC................................. 95
A. Syllabuses - the first versions, continuity
and modification ............................................................... 95
B. Syllabus implementation in the light
of examination questions and dissertations
for scientific degrees......................................................... Ill
Notes .................................................................................. 120
Chapter Four
THE CONTRIBUTION OF WILNO
AND KRZEMIENIEC TO THE STUDY
OF EUROPEAN FLORA..................................................123
A. The geobothanical significance of the study
of areas in Poland’s former eastern provinces . . . . 123
B. The organization and results of the research . . . . 126
Notes......................................................................................... 152
FINAL REMARKS....................................................................161
9
APPENDICES ..........................................................................167
TABLES
Tab. 1. The curriculum in lower secondary (district)
schools............................................................................... 232
Tab. 2. The curriculum in upper secondary (provincial)
schools............................................................................... 233
Tab. 3. A comparison of the years i which the Wilno
and Krzemieniec naturalists studied and worked . . 234
Tab. 4. Literature quoted in the works of the Wilno
and Krzemieniec naturalists ........................................ 236
Tab. 5. The dates of major research expeditions....................... 239
Tab. 6. The botanical field research of the Wilno
and Krzemieniec naturalists ........................................ 240
Tab. 7. The first accounts of the flora of Poland....................... 242
Tab. 8. A. Differences in the descriptions of plant habitats:
by A.J.E. Gilibert of 1781 and by J. Jundzill............. 243
Tab. 8. B. Differences in the descriptions of plant
habitats in field reprots................................................. 245
LIST OF ILLUSTRATIONS.....................................................246
ABBREVIATIONS....................................................................249
INDEX OF PERSONAL NAMES............................................250
INDEX OF GEOGRAPHICAL NAM ES................................257
ENGLISH SUMMARY..............................................................262
FRENCH SUMMARY ..............................................................265
10
TABLE DES MATIERES
INTRODUCTION..................................................................... 13
Chapitre I
POINT DE DÉPART ...................................................... 20
Notes.......................................................................................... 41
Chapitre II
LES CONDITIONS DE LA FORMATION
DE L’ECOLE BOTANIQUE
DE WILNO-KRZEMIENIEC.......................................... 46
A. Remarques préliminaires - un aperçu de la
problématique............................................................. 46
B. Les contats et la collaboration avec les savants
européens..................................................................... 53
C. Le champ de travail didactique et scientifique . . . 71
Notes.......................................................................................... 84
Chapitre III
L’ENSEIGNEMENT DE LA BOTANIQUE DANS
LES ECOLES SUPERIEURES DE WILNO
ET DE KRZEMCENIEC................................................... 95
A. Les programmes de lenseignement - premier projet,
sa continuation et ses differentes versions.............. 95
B. La réalisation des programmes à la lumière
des questions d’examens et des dissertations écrites
pour obtenir un grade universitaire......................... 111
Notes.......................................................................................... 120
Chapitre IV
L’APPORT DE L’ECOLE DE WILNO
ET DE KRZEMIENIEC A LA CONNAISSANCE
DE LA FLORE DE L’EUROPE .......................................123
A. La signification géobotanique de l’étude
des anciennes provinces orientales de la Pologne . . 123
B. L’organisation de la recherche et ses résultats . . . 126
11