Werken aan duurzaam melkvee

129 Pages·2005·0.77 MB·Dutch

Werken aan
duurzaam melkvee
Een aanpak voor het bevorderen van de
duurzaamheid van de Nederlandse melkveestapel
Een onderzoek in opdracht van
Het Productschap Zuivel
Uitvoering:
Ir. L.J. van der Kolk
Feed Innovation Services b.v.
Drs. W. van Laarhoven
Sirned b.v.
Mei 2005
FIS/SIRNED Werken aan duurzaam melkvee 2
De 15 jaar oude Gijsje 44 Van Melkveehouders Wendy en Arian Kamp, aan de hand van een van de
onderzoekers. Vrijwel probleemloos naar meer dan 100.000 kg melk. Een mooi voorbeeld van een
duurzame koe die nu toe is aan een ander stalsysteem dat meer is toegesneden op haar behoefte.
FIS/SIRNED Werken aan duurzaam melkvee 3
FIS/SIRNED Werken aan duurzaam melkvee 4
Voorwoord
De melkveehouderij is een mooie sector. Vanuit eenvoudige grasplanten ontstaat dankzij de koe en
de verwerking van haar melk een prachtig assortiment gezonde zuivelproducten.
Door alle veranderingen in de markt, in het landbouwbeleid en in de interactie tussen de
burger/consument en de producenten zijn we op een ongekende manier in beweging.
De schaalvergroting zet in gestaag tempo door en tegelijk zijn we dagelijks bezig om het
productieproces verder te verbeteren. Daarbij staat voor de veehouder het optimaal ‘managen’ van
de rundveestapel centraal.
Die laatste uitdaging is beschreven in dit rapport.
Middels een analyse van de knelpunten en de kansen van het duurzamer maken van de veestapel,
wordt een appèl gedaan aan de melkveehouders en aan al hun bondgenoten rondom het bedrijf.
Er wordt een visioen beschreven met alleen maar winnaars; waar vind je dat nog vandaag de dag.
Met het verhogen van de leeftijd bij laatste afvoer van onze koeien, is er sprake van een win/win-
situatie voor inkomen, milieu èn imago.
Wanneer alle krachten op en rond het melkveehouderijbedrijf eendrachtig samenwerken, gloort er
een prima toekomst voor de Nederlandse melkveehouderij.
Ik hoop dat dit onderzoek mede een stimulans mag zijn om de spreekwoordelijke ‘ koe bij de horens
te vatten’. Waarbij het eerste resultaat een duurzamere koe zal zijn, waar we, langer dan voorheen,
plezier van mogen hebben op onze veehouderijbedrijven.
Arian Kamp, melkveehouder.
FIS/SIRNED Werken aan duurzaam melkvee 5
FIS/SIRNED Werken aan duurzaam melkvee 6
Dankwoord
Dit onderzoek is tot stand gekomen dankzij de bereidwillige medewerking van velen.
In de eerste plaats willen we het Van Hall Instituut te Leeuwarden en de studenten Douwe Maat,
Peter de Vries, Feike Hofstra en Jan-Willem Schuiling bedanken voor hun bijdrage aan het
vooronderzoek dat voorafging aan ons onderzoek.
De studenten hebben op hun beurt het onderzoek kunnen uitvoeren dankzij de medewerking van een
dertigtal melkveehouders in het noorden van het land, die we, zonder ze afzonderlijk te noemen,
daarvoor hartelijk bedanken.
Tijdens het onderzoek zijn gesprekken gevoerd met diverse personen uit de verschillende geledingen
van de sector. Ze worden vermeld in bijlage 7 van dit rapport. Ook zij hebben een waardevolle
bijdrage geleverd aan het onderzoek en zonder hen zouden we ons werk niet de vereiste diepgang
hebben kunnen geven.
Een speciaal woord van dank aan de dierenartsenpraktijk Sint-Oedenrode en de groep
melkveehouders die deelnamen aan een praktijkworkshop "koesignalen" waar ook wij aan deel
mochten nemen. Dat was een leerzame en prettige dag tussen de koeien.
Hetzelfde prettige gevoel hadden we toen we tussen de "Triple-A koeien" in de stal van Arend
Withaar aan de Nijeveensebovenbuur stonden. We willen alle melkkoeien bedanken voor het prettig
samenzijn met hen. En laten we dan ook die prachtige, karaktervolle stier op de Schothorst niet
vergeten. Tenslotte was het ook bijzonder om met de duurzame melkkoe van Arian Kamp, Gijsje 44,
nog even op stap te gaan voordat ze na 15 jaar trouwe dienst en meer dan 100.000 kg melk elders
haar laatste dagen zou gaan slijten.
Veel dank zijn we ook verschuldigd aan de personen in de stuurgroep die ons zeer kritisch hebben
willen begeleiden bij ons onderzoek. Dat waren:
− A. Kamp, melkveehouder te Raamsdonk en voorzitter van de stuurgroep
− J. Verhoeff van de Gezondheidsdienst Voor Dieren
− J.J. Odinga, vertegenwoordiger van de VVM
− G. Scheepens van de fokkerijorganisatie KI-samen
− P. Witlox van het Productschap Zuivel
Hun inbreng was niet alleen kritisch maar ook zeer waardevol en tevens bijzonder constructief.
Waarvoor dank.
Een woord van dank voor Klaas D. Bos, adviseur van FIS, voor het initiëren van het project en voor
zijn inbreng op met name het gebied van mineralen en spoorelementen en verder voor iedereen die
direct of indirect een bijdrage heeft geleverd en die we hier niet expliciet hebben genoemd.
Tot slot willen we het Productschap Zuivel bedanken voor het feit dat ze ons haar vertrouwen heeft
gegeven en het project heeft willen financieren.
Willem van Laarhoven
Arjan van der Kolk.
FIS/SIRNED Werken aan duurzaam melkvee 7
FIS/SIRNED Werken aan duurzaam melkvee 8
Inhoudsopgave
Voorwoord
Dankwoord
Managementsamenvatting 11
Samenvatting 13
1 Inleiding. 19
1.1 Achtergrond en doelstellingen 19
1.2 Werkwijze 20
1.3 Leeswijzer 20
2 Melkvee en duurzaamheid 21
2.1 Inleiding 21
2.2 Opvattingen over duurzaamheid 21
2.3 Duurzaamheid volgens melkveehouders 25
2.4 Melkvee en duurzaamheid, enkele cijfers 28
2.5 Een definitie van duurzaam melkvee 30
2.6 Conclusies 31
3 Maatregelen voor verduurzaming 33
3.1 Inleiding 33
3.2 Het afvoerbeleid van melkveehouders 33
3.3 Maatregelen rond de geboorte 36
3.4 Maatregelen in de biestperiode 39
3.5 Maatregelen in de periode van biest tot spenen 41
3.6 Maatregelen in de periode van spenen tot insemineren 44
3.7 Maatregelen in de periode van insemineren tot afkalven van de kalfvaars 47
3.8 Maatregelen tijdens de droogstand en in de transitieperiode 50
3.9 Maatregelen in de lactatieperiode 53
3.10 Fokkerij en duurzaamheid 56
3.11 Huisvesting en weidegang 67
3.12 De voorziening van spoorelementen en mineralen 73
3.13 Maatregelen voor gezondheid en welzijn 78
3.14 Enkele maatregelen gericht op de ecologische duurzaamheid 80
4 Economische aspecten van verduurzaming 83
4.1 Inleiding 83
4.2 Kosten en baten van duurzaamheid 83
4.3 Enkele maatregelen en hun economisch perspectief 85
4.4 De economie van een integrale aanpak 94
4.5 Conclusies en aanbevelingen 101
5 Werken aan een duurzame melkveestapel 103
5.1 Inleiding 103
5.2 Factoren die het succes van een aanpak bepalen 103
5.3 De boer op 108
5.3.1 Inleiding 108
5.3.2 Uitgangspunten voor de aanpak 108
5.3.3 Een projectidee voor een praktijkaanpak 109
5.3.4 Ambities 111
5.3.5 Instrumenten bij de aanpak 113
5.3.6 Voorstel voor een vervolg 115
6. Conclusies en aanbevelingen 117
7. Bronnen 121
FIS/SIRNED Werken aan duurzaam melkvee 9
FIS/SIRNED Werken aan duurzaam melkvee 10