Waarachtige volksvrienden. De vroege socialistische beweging in Amsterdam, 1848

449 Pages·2017·43.55 MB·Dutch

UvA-DARE (Digital Academic Repository)
Waarachtige volksvrienden. De vroege socialistische beweging in Amsterdam,
1848-1894
Bos, D.
Publication date
2001
Document Version
Final published version
Link to publication
Citation for published version (APA):
Bos, D. (2001). Waarachtige volksvrienden. De vroege socialistische beweging in
Amsterdam, 1848-1894. [, Universiteit van Amsterdam]. in eigen beheer.
General rights
It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s)
and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open
content license (like Creative Commons).
Disclaimer/Complaints regulations
If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please
let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material
inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter
to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You
will be contacted as soon as possible.
UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl)
Download date:19 Mar 2023

1 1
* *
WAARACHTIGEE VOLKSVRIENDEN
Dee vroege socialistische beweging in Amsterdam, 1848-1894
ACADEMISCHH PROEFSCHRIFT
terr verkrijging van de graad van doctor
aann de Universiteit van Amsterdam
opp gezag van de Rector Magnificus
prof.. dr. J.J.M. Franse
tenn overstaan van een door het college voor promoties ingestelde commissie,
inn het openbaar te verdedigen in de Aula der Universiteit
opp dinsdag 8 mei 2001, te 14.00 uur
door r
Denniss Bos
geborenn te Laren (NH)
Promotor:: prof. dr. P. de Rooy
Co-promotor:: dr. H.F.L.O. de Liagre Bóhl
Faculteitt der Geesteswetenschappen
Dezee uitgave kwam tot stand met steun van het
Ungerr van Brero Fonds, de J.E. Jurriaanse Stichting en de
Stichtingg Dr Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds
Omslagillustratiee P. J.A.C, van Geldorp in het Geïllustreerd Zondagsblad voor Katholieken, 30 april 1899.
Inn het midden de colporteur K. A. Bos.
©© 2001 Dennis Bos
INHOUD D
INLEIDINGG 11
ii Oproer en communismus in Amsterdam: 1848 15
11 HET DAMOPROER: KWADE JONGENS EN VERNIELDE RUITEN 17
Rondd de Dam 20
Dejordaann 25
Noordschebos,, Eilanden en Jodenhoek 28
Traditiee en motieven 30
Rechtt en onrecht 33
22 EEN VERMAKELIJK FIASCO? COMMUNISMUS IN AMSTERDAM 37
Vann Parijs naar Zurich 38
Vann Londen naar Brussel 40
Communistenn in Amsterdam 42
Dee radicale pers 46
Pijlsteegg en Bierkaai 48
Oproerigee briefjes en wilde geruchten 51
111 Stille jaren? 1849-1868 55
33 AMSTERDAMSE COMMUNISTEN NA I848 57
Familielevenn en kosthuizen 57
Gezamenlijkee werklieden 60
44 VOLKSMANNEN EN VRIJMOEDIGE VRIENDEN 65
Mozess Salvador: een volksman en zijn Amsterdamse vrienden 66
Salvadorss vrienden op eigen kracht 69
55 VERENIGINGSKOORTS 77
Evertt Hendrik Hartman 77
Vakverenigingg 83
Dee Dageraad 90
inn De internationalen: 1868-1878 99
66 VEREENDE KRACHTEN: COÖPERATIE, WERKSTAKING EN
INTERNATIONALEE ASSOCIATIE 102
Eenn volksblad en eigen woningen 102
Eigenn woningen en internationale associatie 105
Doodd aan de Amsterdammers! 110
77 INTERNATIONALEN: IN OPENBAARHEID 115
Inn openbaarheid 115
Werkliedenn uit alle vakken 118
Dalrustt 121
Drukwerkk op straat 127
88 INTERNATIONALEN: IN EIGEN KRING 131
Vakverenigingg 131
Tapperijen,, feesten en een lied 135
Internationalenn aan de wieg en aan het graf 138
99 INTERNATIONALEN: REIZIGERS, KERMISGANGERS
ENN EEN GEHEIME LOGE 145
Internationaal?? 145
'Kermiss moet er wezen' 150
Voxx Populi in de huiskamer 158
ivv Sociaal-democraten: 1878-1890 163
ÏOO OORSPRONG 165
Eenn Gemengde Vereeniging van sociaal-democraten 165
RoteRote Feldpost via Amsterdam 169
Afdelingslevenn 173
Eenn dominee tot socialist gemaakt? 178
111 OPHEF 183
'Kooptt en leest!' 184
Dee woelingen van 1885 192
'Peperstrooijers'' en 'dierlijke hartstochten' 198
'Zultt ge ons nog langer tarten?' 204
Palingoproerr 207
22 VERTIER 223
Oudee en nieuwe buurten 224
Socialistischh buurtleven: Volkspark en Jordaan 228
Eenn sociaal geslacht? 239
Eenheidd opgedrongen: de Oranjefurie van 1887 248
Dweperss en verraders: 1890-1894 257
33 INTERNATIONAAL SOCIALISME, DE PROVINCIE
ENN DE AMSTERDAMSE ROZENGRACHT 2ÖO
Internationalee verhoudingen 260
Brandpuntt Amsterdam 264
Gebouww Constantia aan de Rozengracht 269
Socialistischh buurtleven: Constantia, de Jordaan
endeWijkverenigingenn 275
44 NIEUWE SOCIALISTEN UIT DE OUDE JODENHOEK 285
Voorloperss zonder volgelingen 285
'tt Centrum 289
Dee Nieuwe Nieuwstraat 299
Rondomm Reens 305
55 SCHEURMAKERS 311
'Bourgeoismanieren'' 311
'Vrijj goede nabuurschap' 319
Uiteenn 325
CONCLUSIESS 334
Socialistischee historiografie 335
Activistenn als intermediairs 338
Autonomiee en het gevecht om de publieke ruimte 344
Revolutiee en traditie 348
Keerpuntt 354
WOORDD VAN DANK 359
NOTENN 361
BRONNENN 415
LITERATUURR 417
ILLUSTRATIEVERANTWOORDINGG 43I
REGISTERR 433
SUMMARYY 441
JORDAAN N