vijftig ,jaren beoefening van de geschiedenis der geneeskunde, wiskunde en ...

120 Pages·2013·3.3 MB·Dutch

VIJFTIG ,JAREN
BEOEFENING VAN DE GESCHIEDENIS
DER
GENEESKUNDE, WISKUNDE
EN NATUURWETENSCHAPPEN
IN NEDERLAND
1913 1963

VIJFTIG JAREN
BEOEFENING VAN DE GESCHIEDENIS
DER
GENEESKUNDE, WISKUNDE
EN NATUURWETENSCHAPPEN
IN NEDERLAND
1913-1963
1963
UITGEGEVEN DOOR HET GENOOTSCrIAP VOOR GESCHIEDENIS'
DER GENEESKUNDE, WISKUNDE EN NATUURWETENSCHAPPEN
ONDER REDACTIE VAN DR.B.P. . M. SCHULTE

INHOUD
l. Geneeskunde 9
PROF. DR. G. A. LINDEBOOM
2. Natuurkunde, Scheikunde, Sterrenkunde 24
PROF. DR. E. J. DI]KSTERHUIS
3. Wiskunde. 36
PROF. DR. E. M. BRUINS
4. Biologie 42
PROF. DR. FR. VERDOORN
5. Techniek 69
PROF. DR. IR. R. J. FORBES
( 6. Farmacie 75
DR. D. A. WITTOP KONING
7. Tandheelkunde 80
F. E. R. DE MAAR
8. Diergeneeskunde 85
PROF. DR. J. A. BEIJERS
9. Musea. 89
DR. MARIA ROOSEBOOM
10. Genootschap 108
DR. J. G. VAN CITTERT-EYMERS
ierste wetenscha.ppelijke vergadering op 22 november 1913 te Amsterdam
6
Ten Geletde
Bij het 25- en 35-jarig bestaan van ons Genootschap heeft de toen
malige secretaris, ons tegenwoordige erelid Dr. D. Burger, een
overzicht in boekvorm gegeven van de lotgevallen van onze vereni
gmg.
Het bestuur heeft gemeend ter gelegenheid van het 50-jarig be
staan naast de interne geschiedenis van her Genootschap, nu in de
bewerking van de secretaresse mevr. Dr. J. G. van Cittert-Eymers,
de leden een uitgave van algemener belang aan te moeten bieden.
Het heeft hiervoor gekozen de ontwikkeling van de geschiedenis van
de geneeskunde, wiskunde en natuurwetenschappen in Nederland
in de afgelopen 50 jaren.
Wij zijn dankbaar dat bevoegde schrijvers onder onze leden, op
ons verzoek, direct bereid waren de geschiedenis van hun vak,
tijdens de jaren van het bestaan van ons Genootschap, in overzichts
artikelen neer te schrijven. Naast de geschiedenis van de natuur
wetenschappen en de medische wetenschappen is ook aandacht be
steed aan de onrwikkeling van het museumwezen op dit terrein.
Mej. Dr. M. Rooseboomheeft dit onderwerp voor haar rekening
willen nemen.
Wanneer wij zien wat in deze 50 jaren, nier in het minst door
ons Genootschap, tot stand gekomen is, dan stemt dat tot dank
baarheid. Vergelijking met het buitenland, zoals die in vele van deze
artikelen gemaakt is, laat ons echter zien, dat nog zeer veel gedaan
moet worden, om de geschiedenis van de geneeskunde, wiskunde
en natuurwetenschappen de erkenning te geven, waar zij recht
op heeft.
Ons Genootschap wacht hierin nog een grote taak in de komende
jaren.
Ten slotte wil ik ons mede-bestuurslid Dr. B. P. M. Schulte gaarne
dank brengen voor hetgeen hij als redacteur van deze bundel voor
het Genootschap heeft willen doen.
D. A. WITTOP KONING
7

PROF. DR. G. A. LINDEBOOM
DE BEOEFENING VAN DE GESCHIEDENIS DER
GENEESKUNDE
Inleiding
De opdracht Om in 1963 de geschiedenis van de beoefening van
de wetenschap der historia medicinae in ons land te beschrijven
van de laatste 50 jaar, kan licht de gedachte wekken, dat deze
periode nogal willekeurig is gekozen. Het gaat immers niet over
de geschiedenis van het "Genootschap voor Geschiedenis der Ge
neeskunde, Wiskuude en Natuurwetenschappen," maar over het
verleden van de beoefeniug van een wetenschap, waarmede dat
Genootschap zich ook bezig houdt.
Een halve eeuw wetenschaps beoefening te overzien, is men meer
gewend in het midden van een eeuw. Maar is zulk een bepaling
van de periode, die men tracht te overzien, eigenlijk niet veel wille
keuriger? De ontwikkeling van een wetenschap is een continu
gebeuren, dat bij de verspringing van het eeuwcijfer maar zelden,
en dan slechts zeer toevallig, een mijlpaal bereikt. De oprichting
van een vereniging of genootschap, dat zich aan een wetenschap
wijdt, is in elk geval een verschijnsel, dat op een verhoogde belang
stelling, een versnelling van het tempo der ontwikkeling, kan wijzen
en functioneel beter als markeringspunt kan dienen dan het begin
van een of andere eeuw in onze jaartelling.
Intussen is het duidelijk, dat de historicus in geen van beide gevallen
zich scherp mag houden aan het gestelde beginjaar, maar de situatie
in de daaraan voorafgaande jaren mede in zijn beschouwingen in
aanmerking zal dienen te nemen.
De beoefenaars van de histona medicinae
Zelfs al zou men de geneeskunde terecht - des neen - geheel tot
de natuurwetenschappen rekenen, dan is nog de geschiedenis der
geneeskunde geen natuur- maar een geesteswetenschap. Desalniet
temin is de inhoud van de geestesproducten, die deze wetenschap be
studeert, zo specifiek van aard, dat alleen geneeskundigen haar met
vrucht kunnen beoefenen.
9
Edoch, nog steeds is de toestand zo, dat vérreweg de meeste genees
kundigen vrij onverschillig staan tegen de historie van hun eigen
vak. De artsen, die zich in deze door een min of meer positieve hou
ding onderscheiden, rangschikte Sir WilJiam Osler eens in een
drietal groepen:
a. degenen, die voldoende belangstelling hebben om een artikel er
over, dat zij in een medische periodiek tegenkomen, te lezen;
b. de amateurs, die er bij wijze van tijdverdrijf in liefhebberen en
er weleens een bijdrage Voor leveren; en
c. de echte geleerden, die er hun leven als man van wetenschap
aan wijden.
Wie met deze criteria in de hand de laatste halve eenwaverziet, zal
tot het inzicht komen, dat ook in ons land de onverschilligheid
tegenover de geschiedwetenschap der geneeskunde vrij algemeen
is, dat haar beoefening bijna uitsluitend is geschied door medici, die
in haar een boeiend tijdverdrijf of een neventaak zagen, en dat er
in deze periode hoogstens één geleerde is geweest, die zijn leven
geheel aan haar heeft gewijd, E. D. Baumann, die een veelszins ge
isoleerde positie inneemt buiten universitair en verenigingsverband.
Als ooriaken van het indifferentisme der artsen ten opzichte van
de historia medicinae kan men op rwee factoren wijzen:
1 ° de practiserende medicus moet handelen, en dient op elk ogen
blik van de dag en de nacht bereid te zijn tot handelen. In dat
verband boezemt het verleden met al zijn dwalingen hem veelal
weinig belangstelling in; hij is geneigd zich te houden aan de prae_
valerende inzichten en voorschriften van het heden, en zoekt wat
voor hem van practisch nut is en onmiddellijk toepasbaar. (Uiter
aard vergeet hij daarbij, dat kennis van het verleden hem inderdaad
weliswaar slechts zelden nog gangbare pasmunt levert, maar toch
wel een algemeen inzicht verschaft in de betrekkelijkheid van dog
matisch aanvaarde theorieën en regels, alsmede een algemene visie,
die, ofschoon imponderabel, ook voor de uitoefening van zijn
professie van grote waarde zijn.)
2° de omstandigheid, dat de universiteit hem geen enkel onderwijs
in de geschiedenis van zijn vak heeft geboden.
10