Verzameld werk. Deel 6 PDF
Preview Verzameld werk. Deel 6
Verzameld werk. Deel 6 E. du Perron Editie E. du Perron-de Roos, F.E.A. Batten en H.A. Gomperts bron E.duPerron,Verzameldwerk.Deel6(eds.E.duPerron-deRoos,F.E.A.BattenenH.A.Gomperts). G.A.vanOorschot,Amsterdam1958 Zievoorverantwoording:http://www.dbnl.org/tekst/du_p001verz08_01/colofon.php ©2015dbnl/ervenE.duPerron-deRoos/ervenF.E.A.Batten/ervenH.A.Gomperts i.s.m. 5 Essays E.duPerron,Verzameldwerk.Deel6 7 Démasqué der schoonheid Voorrede tot Menno ter Braak: Démasqué der Schoonheid Ikhoûvandikkevrouwen, Watkanikdaaraandoen? Metzoeenzal'kdustrouwen, Alschaadthetmijnfatsoen! Erbestaatgeenmoeilijkeropgavewellichtdaneenrechtvaardigingvandeeigen voorkeur.Ditnuonderneemthethiervolgendeessay.Indeijvervanzijnbetoogis hetbijnagaanlijkenopeenanti-aesthetica;maardeafwezigheidvaneenwerkelijke vijand(welkspel-met-de-blindeisiederemonoloog!)ofdeverwijtendestemvan eenoudeliefde,brachthetterug,trokhetom,wierphetmetdezelfdevaarttegende rangenderlogici.Inlaatsteinstantiewerdhetdeverdedigingvanhetgrensgebied. DatvandeAmateur,zegtTerBraak,maardatvanderisquerende,destrijdbare,of zelfsstrijdlustige,amateur.Deamateursvansofaenclubfauteuil,vandeeclectische bibliotheekwaarindeschoonheidvanpapierenlettereenonderzoekvandetekst quasi-overbodigmaakt,heeftmenhierzelfsmetdegedachtenietaangeroerd.Men heeftStendhalenNietzschehieropgesteld,alsdeamateurs-typenbijuitstekvoorde strijdendekunstenaarenditofilosoof,enmetzorgdeverstandigeliedenvergeten, voorwiedeheldenvanHomeruseenvermaardliterairgenrevertegenwoordigen naastdesnotterigekindertjesvanmevrouwZoomers-Vermeer. Maarhetbetoogvoordeeigenvoorkeur,voorhetrechtvandeeigensmaak,blijft moeilijkeenrechtvaardigingalleen;ookhierhetgevaardergrenzen:rechtvaardiging, verdediging,lofrede,aanval.Menstrijdt,meteenzekertemperament,nietaltijd defensief.Derechtvaardigingvandeeigenvoorkeurwordtuiteraardenvoormen hetweet,deaanvalopandermansvoorkeur,enhetzouvreemdzijnindiende wèrkelijkebewonderaarvanNietzscheenStendhaldeverachternietwas E.duPerron,Verzameldwerk.Deel6 8 vanCarlyleenpapaFrance.Aldusgeraaktdeessayistsomstoteennieuwelaakbare liefhebberij:deweiniggedistingeerdelustvoorhetliteraireduelendepolemiek. O,vergankelijksoort!Paul-LouisCourierkanzijnberoemdebriefhebben geschrevenaandeheerRenouard,MultatuliinzijnwoedetegenDuymaervanTwist hetgloedrijksteprozavanNederland,NietzscheDerFallWagnerenStendhalzijn uitvallentegendevereerdersvanRacine:hetpolemischegenreisnietgedistingeerd. Hetdoetdemensenterugverlangennaardegolvendefrasen,waarindehogere wijsheid,deoplossingvanalledingen,zoalnietvervatis,dantochvoordezielwordt gesuggereerd.Deliefde,maardandewareliefdevoorhetOpstel-wegmetde gedachte,wegmetdeinhoud,levehetOpstel,wanthetOpstelisalles!-dezeliefde, waartoemennietveelmeernodigheeftdaneenzekeredrangnaarSchoonheiden enigevertrouwdheidmetdesyntaxis,precieszoalsdegedistingeerdeheernietvéél meernodigheeftdaneenvermaardtailleurenenigevertrouwdheidmethetprotocol vande‘beterestand’;dezeliefdekanwonderendoen:zijglijdtindezielender vaag-intellectuelenmetonafwendbarezekerheid.Ookdegentleman-verleiderisniet altevaakeenherosvandegeest,maarzijn‘manieren’zijnzoovertuigend...De polemistdaarentegeniseenminderwaardigindividuindeliteratuur;zijnbewonderaars zijndeééndagsvriendenvandepolitiek.VoorzoverditessayvanTerBraakpolemisch hetenmag,ishetdusvandistinctieontbloot. Waaromdieanderemensen,deberoeps-aestheten,deberoepslogicienfilosofen, deberoepskennersvanhetwoord,deargelozelezersookvanalleswathunindruk onderdeogenkomt,waaromaldezewareliefhebberstochookniethùnsmaakte gunnen,hunsystematischgeëtiketteerde,òfnooit-geanalyseerde,maartenslotteeven ‘eigen’smaak?Waaromdezeafbakeningvaneengrensgebied,datnoodzakelijkerwijs eenstropenlangsdekustbetekentvanminstenstweegebiedentegelijk?Hetisof TerBraakcoquetteertmetzijnvermogens:debegrippenoptedrijven,inhetnauw tebrengen,tevangen E.duPerron,Verzameldwerk.Deel6 9 zelfs,-omzichdaarnavandestegrotervrijheidvanzondigentegenoverdeze begrippenteverzekeren. Tochvindtmeninditessaydedefinitie,deenig-juistevoorwaar!vanhet‘bon genre’,hetene-en-enige,hetgenrewaarvoorhij-ophetogenblikwaaropditessay verschijnt,waardelezer-sneuvelenwil.Ikhebnietvoornietseenkwatrijntjeboven mijnvoorredegezetwaaropmenmisschienmeesmuilendheeftgekeken.Devoorkeur vandeperzischeharemhouderisnueenmaalandersdandievandeengelselord;en zoBaudelaireeenmagerevrouwobscenervonddaneendikke,erzijnverstokte zondaarsdieterugdeinzenvoordetegroteobsceniteitvanhetskelet.Wij,dePerzen vandeliteratuur,verdedigenonzesmaakvoordedikkevrouw:lebongenreende polemiek,tegendedistinctievanalledoorschijnendevrouweninEngeland. Menzal,inhetvolgendeessay,nietteminenigebladzijdenaantreffenvolgezond verstand,betreffendedeveleaesthetica's,welkemennogzoukunnenschrijven,en demogelijkheidvankunstvormen,zowelvoordeparfumeuralsvoordekok.Waarom nietdeaestheticavandekookschool?vraagtTerBraak.Inderdaad:voordeerotiek althanswerdendergelijkewerkensindseeuwensamengesteld.Nochvandeheroïsche kokVatel,nochvande,overigensoudere,proeverLuculluskwamhelaaszulkeen geschrifttotons,maardeerotiekheefteenonafgebrokenlijstvanbezieldeleerwerken, waartoeHetVolkomenHuwelijkvandeheerVandeVeldezichverhoudtalsde keukenvaneendorpsherbergtotdievanRoyal:deAnangaRanganaastde Kama-Sutra,deDoorgeurdeTuinvandesheikNefzawinaastdeHandleidingder KlassiekeErotologievandegeleerdeForberg.Waaromgeenaestheticavoorde reukorganen,dus?Menverlustigtzichop denieuwemogelijkhedendiehierdoor geopendzoudenwordenvoordemeestersookvanhetwoord:deglorieuzetaakom allegeurentebeschrijven,zó,datmenzeophetpapierherkent.Degolvingvaneen bepaaldezin,omonstevullenmetrozengeur;descherptevaneenbijzonderereeks syllabenomonstedoor- E.duPerron,Verzameldwerk.Deel6 10 snijdenmetcitronellaalleen!HetisjammerdatdeheerdesEsseintesnooitpractische navolgersheeftgehad,datzijnbestaaneenliterairefantasiemoestblijvenendat zovelekunstenaarsopverschillendgebiednogsteedsinhetduisterverkeren,zonder hunDirkCosterzelfs,diealthansindikkezaligheiddedrangnaarCharitasvanhùn organenbezingt. OveralwaarTerBraaknietpolemischis,meenikdelezerzijnessayintussente kunnenaanbevelen.Hetgezondverstand,waarvanikhierboveneenstaaltjegaf, spreektvoorzichzelf;maarookdeongedistingeerdheidwordthierweleens goedgemaaktdoorwatmennoemttalent.Menspreektnietoverdeeigensmaak zonderoverzichzelftespreken,endezeamateurvanhetgrensgebiedisnietzo intelligentalléén,dathijonmachtigwerdtothetleverenvaneigen‘muziek’. Bovendienkanmennietnalateneenzekerrespecttekoesterenvoorzovelegeserreerde bladzijdenoveronverschilligwelkonderwerp.‘Eenkleintalentmoethardwerken’, zeiAlbertHelman.Ikhaddezeuitspraakhiernietaangehaald,indieniknietzeker was,dat,volgensTerBraak'sovertuiging,eenkleintalentdirecttezwijgenhad. Maarookditismindereenargumenttegende‘gepastebescheidenheid’,danwel vóórde‘geestwaarinmenoverwint’. E.duPerron,Verzameldwerk.Deel6 11 De korte baan Inleiding tot De korte baan Nieuwe Nederlandse Verhalen Denovelle,hetkorteverhaal,wordtzowelbijonsalsinhetbuitenlandonmiskenbaar achtergesteldbijderoman.Erheersthieromtrenteentraditiedienagenoegheeft uitgemaaktdatdelangebaanvanderoman-zelfswaardezemochtbestaanuiteen complexvankorte-vanmeerbelangisdandekortebaanalleen.Menzietblijkbaar nietinhoeveelmeesterschapenbeheersingjuistdenovellevereist,hoezichiedere inzinkinghieronmiddellijkenbeslissenderwreekt,entotwelkeresultateneen bondigheidleidenkandieeenmaximumtrachtuittedrukkeninhetkleinstebestek. Inonslandkanmensteedsmeereenbijnadwazeoverheersingvaststellenvande roman,zonderdatdequaliteitvanvormofinhoudditookmaarenigszinsvermagte rechtvaardigen.Hetblijftzelfsdevraagofdenederlandseliteratuuruitmuntdoorde roman,enof,ookonderdeoudereschrijvers,hetkorteverhaalnietvaakeengrotere waarborgbiedtvoorwaardeenmeesterschap.Onderdenieuwenederlandseschrijvers isditzekernoghetgeval. Denederlandseprozaschrijvervannu voert,tendelemisschienonbewust,nog steedseenstrijdtegenhetnaturalisme;tegendementaliteitalthansdieditnaturalisme toteenzooverwoekerendebloeiheeftgebracht.DeBewegingvanTachtigheeftde taaiendeliteratuurdankzijeenwaarlijkuitzinnigetoepassingvandewoordkunst, enmetdiespecifiek-nederlandsevoorliefdevoorhetdetailtenkostevanhetgeheel, verbasterdopeenwijzedieingeenbuitenlandseletterkundehaarweergavindt.De uitsluitendeaandachtvoorwatindiewoordkunst-ensomsterecht-voorschoonheid werdaangezien,werkteeenverslappingvandeverteltranteneenonbeduidend- E.duPerron,Verzameldwerk.Deel6 12 heidvandeinhoudsterkindehand.Dereactiehieropisweliswaarreedsjarengeleden begonnen,maarvollediggezegevierdheeftzijnogniet.Alheeleenvoudigwas buitendienhetrecept:menhadimmersnietsanderstedoendandewereld‘weerte geven’,zogetrouwenminutieusmogelijk.Endaarnatuurgetrouwaltijdneerkomt optrouwaandeeigennatuur,werdhetlevennietalleensubjectiefondergaanen verbeeld(albedoeldehetvoorschrifteenmaximumvanobjectiviteit),maarinde handendervelemiddelmatigennaarstigomlaaggehaald. Detijdvanhetbefaamdehuiskamerrealismegaatintussenvoorbij.Deoudegarde staatpal,maarontkomtnietaanhetlotvanalleoudegardes.Dejongerenzijnechter altevaakuithetzelfdedeeggemaakt,hoezeerdeuniformdiezijaantrokkenook veranderde.IndeprovincievanEuropadieonslandopcultureelgebiedblijft,dringt hetminderwaardigezichmetkrachtopdevoorgrond,dooreenfnuikendeverwarring inzakepeilenqualiteit.Hetprovincialismeblijftdevloekvanonzeliteratuur, onverschilligofhetindehuiskamerheerst,indeboerenhofstedeofopde avontuurlijkereis,ofhetzichaandientalsovertuigdregionalismeofals cosmopolitischwereldbesef.Inbeidegevallenvergaaptmenzichaaneenmode:die vandevreemdekustenmagwatsnellerveranderendandieinhetdalvandeMaas, uiterlijkenminderwaardigzijnbeide,enbeideinhartennierenprovinciaal.De keuzetussendezogenaamde‘literatuur’vanonzehuiskamer-enboerenroman,en deavontuurlijkebewogenhedenophetpeilvanhetmagazine,isgeenkeuze,dan voordegenenvoorwielezenindeeersteplaatstijdverdrijfmoetzijn.Provincialisme isgeenkwestievangenreofgegeven,maarvanstructuurvandegeest. Tussendeklippenvanhetprovincialismedoorschiethetprozavooruitdat nederlandsmaartevenseuropeestrachttezijn.Devreesdateenliteratuurhaareigen karakterzoukunnenverliezennaarmatezijeuropeservanvisiewordt,vancultuur enniveau,iseenkinderachtigevrees,ennogmaalseenpro- E.duPerron,Verzameldwerk.Deel6 13 vinciale:eenschrijverblijftéénmetzijntaalendoordietaalmetzijnland.Ende dwalingdatdezielskrachtmethettoenemenvandedenkkrachtverminderenzou, berustopeenovereenkomstigevrees:wezenlijkwordtmenalleendoordewerking vanzijnvollebewustzijn. Debedoelingvandezebundelisdeaandachttevestigenophetkorteverhaal,in hetbijzonderduszoalsdatonderdenieuwerenederlandseschrijversbeoefendwordt. Datwijbijonzekeuzewerdengeleiddoordeovertuigingenhierbovengeformuleerd spreektvanzelf.Natuurlijkvindtdelezerookhierverschilinwaardeenrang;enkele verhalenwerdenvooralopgenomenomdatzijonsrepresentatieflekenvoorbepaalde richtingenenterwillevaneengrotereoverzichtelijkheidvanhetgeheel.Wijwensen allerminstdeindruktewekkenalsmoestmetditwerkdenederlandseliteratuur wordengered,maarmogelijklaatdelezer,eindelijkwarsvandeverindustrialisering daarvan,diezelfsdegrensnaartreinlectuurgaarneoverschrijdt,zichdoor verschillendederhiergebodenverhalenstemmentoteenbesefvangehalte. E.duPerron,Verzameldwerk.Deel6 15 Over S. Vestdijk Voordegenenvoorwiedeliteratuureenbehoefteis,envaakeenbehoeftetot ontdekking,voorde‘warelezers’inéénwoord,ishetplotselingeopkomenvan Vestdijkendeevenhaastigealsbeslissendewijzewaarophijzijnplaatsinnamtussen deeersteschrijversvanonsland,tussendeweinigevooraldieaanprovinciale grootheidontsnappen,devoornaamsteliterairegebeurtenisgeweestvandelaatste jaren. Nauwkeurigergezegd:vandelaatstedriejaren.OfschoonmeninForum,waarin hijzichdeedkennen,vanheteersteogenblikafwistwatmenvanhemmocht verwachten,warenzijnbijdragenindeeerstejaargangvrijschaars;voorhetpubliek begintzijnoptredenmetdeuitgavevanzijneersteroman.Deeerstejaargangvan Forumwas1932;inhetjaardatdaaraanvoorafging,enwaarinikVestdijkleerde kennen,hadhijgeenenkelverhaalofessaygeschreven;hijwaseen‘mensnaastde samenleving’enopentopwatmeneenzonderlingpleegttenoemen:eenartsdie voordegeneeskundenietsvoeldeendieopginginhetschrijvenvanverzenvoor zichzelf.Vandezeverzenhadhijdikkeschoolschriftenvol,diehemoveral vergezelden;zijwerdeneindeloosomgewerktenvansommigebestondenvieren vijflezingen,diehijdesgewenstonmiddellijkwistoptesporeninnogoudere kladboeken;eenheelenkelmaarwasgepubliceerd,wantdezepoëzie-maniakhad zichbepaaldtoteensporadischeinzendingaanDeVrijeBladen.Voorwiedeschriften tebestuderenkreeg,sprongentweedingeninhetoog:deovervloedigeaanwezigheid vantalent,endedaaromdestehinderlijkeroverheersingvanééninvloedinheel dezepoëzie,dievanSlauerhoff.(Ofschoonzijelkaarinjarennietgezienhadden, washetSlau- E.duPerron,Verzameldwerk.Deel6
Description:The list of books you might like
