Venedik Baylosu'nun Defterleri The Venetian Baylo's Registers

434 Pages·2014·2.3 MB·Turkish

Hilâl. Studi turchi e ottomani 4
—
Venedik Baylosu’nun
Defterleri
The Venetian Baylo’s
Registers
(1589-1684)
Serap Mumcu
Edizioni
Ca’Foscari
Venedik Baylosu’nun Defterleri
The Venetian Baylo’s Registers
(1589-1684)
Hilâl
Studi turchi e ottomani
Collana diretta da
Maria Pia Pedani
Elisabetta Ragagnin
4
Edizioni
Ca’Foscari
Hilâl
Studi turchi e ottomani
Direttori | General editors
Maria Pia Pedani (Università Ca’ Foscari Venezia, Italia)
Elisabetta Ragagnin (University of Cambridge, UK)
Comitato scientifico | Advisory board
Bülent Arı (tbmm milli Saraylar, müzecilik ve tanıtım ba¸skanı, ˙Istanbul, türkiye)
Önder Bayır (tC ba¸sbakanlık Devlet Ar¸sivi Daire ba¸skanlı˘gı, Osmanlı Ar¸sivi Daire ba¸skanlı˘gı, ˙Istanbul, türkiye)
Dejanirah Couto (École Pratique des Hautes Études «ePHe», Paris, France)
Mehmet Yavuz Erler (Ondokuz mayıs Üniversitesi, Samsun, türkiye)
Fabio Grassi (Università di Roma «La Sapienza», Italia)
Figen Güner Dilek (Gazi Üniversitesi, Ankara, türkiye)
Stefan Hanß (Freie Universität, berlin, Deutschland)
Baiarma Khabtagaeva (Szegedi tudományegyetem, magyarország)
Nicola Melis (Università degli Studi di Cagliari, Italia)
Melek Özyetgin (Yildiz Üniversitesi, ˙Istanbul, türkiye)
Cristina Tonghini (Università Ca’ Foscari Venezia, Italia)
Direzione e redazione
Dipartimento di Studi sull’Asia sull’Africa mediterranea
Sezione Asia Orientale e Antropologia
Università Ca’ Foscari Venezia
Palazzo Vendramin dei Carmini
Dorsoduro 3462
30123 Venezia
http://edizionicafoscari.unive.it/col/exp/27/Hilal
Venedik Baylosu’nun Defterleri
The Venetian Baylo’s Registers
(1589-1684)
Serap Mumcu
Venezia
Edizioni Ca’ Foscari - Digital Publishing
2014
Venedik Baylosu’nun Defterleri | The Venetian Baylo’s Registers (1589-1684)
Serap Mumcu
© 2014 Serap Mumcu for the texts
© 2014 Edizioni Ca’ Foscari - Digital Publishing for the edition
Every part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means without permission provided that the source is fully credited.
Qualunque parte di questa pubblicazione può essere riprodotta, memorizzata in un sistema di
recupero dati o trasmessa in qualsiasi forma o con qualsiasi mezzo, elettronico o meccanico,
senza autorizzazione, a condizione che se ne citi la fonte.
Edizioni Ca’ Foscari - Digital Publishing
Università Ca’ Foscari Venezia
Dorsoduro 1686
30123 Venezia
http://edizionicafoscari.unive.it/
[email protected]
I edition March 2014
ISBN 978-88-97735-57-1 (pdf)
ISBN 978-88-97735-58-8 (print)
Cover design: Studio Girardi, Venezia | Edizioni Ca’ Foscari
özet | Summary
Tes¸ekkür | Acknowledgments 7 | 9
Önsöz | Preface 11 | 13
Maria Pia Pedani
Giris¸ | Introduction 15 | 26

Belgeler | Documents 37
Kaynakça | Bibliography 397
Kısaltmalar | Abbreviations 401
Dizinler | Indices 402
Baylos’un Sözlüg˘ü | The Baylo’s Dictionary 428
Sevgili hocam Prof. Dr. Mahmut H. Şakiroğlu anısına
In memory of my professor Mahmut H. Şakiroğlu
Te¸sekkür
Bu çalışma Venedik Devlet Arşivi’nde Bailo a Costantinopoli 250-252
numaralı seride bulunan ve 1589’dan 1682’ye kadar uzanan yaklaşık yüz
yıllık süreci kapsayan 943 belgeyi ele almaktadır.
İstanbul’daki Venedikli diplomatlar Osmanlı sultanlarının ve önemli
devlet görevlilerinin mektuplarının kopyalarını, Venediklilerin işlerinde
referans olması için, kendi arşivlerinde bulundurmaya özen gösteri-
yorlardı. İşte bu şekilde «Carte Turche Registri » (Türkçe kartlar) adı
verilen kayıt serisi ortaya çıktı. Bu kayıtlar Osmanlı Türkçesi ve Venedik
Cumhuriyeti’nin resmi tercümanları tarafından yapılan İtalyanca çeviri-
leri içerir. Belge asılları sıklıkla Venedik’e gönderilmekle birlikte bunla-
rın birer kopyası Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Maliyeden Müdevver
Defterler içinde de bulunmaktadır.
Burada çalışılan belgeler Hüküm, Mektup, Nişân-ı Şerif, Berat, Hüc-
cet ve Arz’dır. Bugün iki devletin ilişkileri sadece tarihçiler için değil
birçok kesimce merak edilmektedir. Bunun da en temel nedeni bu ilişki
ağlarını kanıtlayan belgelerin Osmanlı Devleti’nin bilinmeyenlerini göz-
ler önüne çıkaracağı düşüncesidir. Ancak şimdiye kadar ortaya konulan
çalışmalar, ilişkilerin ortaya konulmasında yeterli değildir. Bu çalışma
oldukça geniş bir süreci bütünlüklü olarak ele almakta ve Osmanlı Dev-
leti ile Venedik’in bu süreçte özellikle ticari faaliyetlerinin gelişimini ve
bu faaliyetleri sekteye uğratan gelişmeleri gözler önüne sermektedir.
Belgeleri ele alma aşamasında genel olarak kısa özetlerle geçiştirilmiş
bir çalışma yapmak yerine, bütünlüklü ve ayrıntılı bir çalışma araştır-
macılar için çok daha verimli olacaktı. Bu nedenle çalışma, her bir belge
tek tek ele alınarak hem Türkçe geniş özet hem de İngilizce kısa özet
şeklinde hazırlandı. Türkçe özet aşamasında dönemin Osmanlı Türkçe-
sini çok fazla değiştirmeden, bilhassa yabancı kelimelerin orijinaline
sadık kalınarak yazılmasının daha uygun olduğuna karar verdik. Hemen
hemen bütün belgelerin hem Osmanlıca hem de İtalyanca kopyalarının
bulunması yabancı isimlerin yazımında büyük kolaylık sağladı. İtalyanca
7
Venedik Baylosu’nun defterleri | the Venetian Baylo’s registers (1589-1684)
metinlerin genel olarak daha ayrıntılı olması da bazı Osmanlıca metin-
lerde eksik kalan tarih, yer adı, kişi adı gibi bilgilerin tamamlanmasında
önemli bir katkı sağladı.
Öncelikle çalışmanın bütün aşamalarında yanımda olan ve benden
desteğini esirgemeyen ve bana gerçek bir öğretmen olan kıymetli ho-
cam Ca’ Foscari Üniversitesi’nden Prof. Dr. Maria Pia Pedani’ye, Gazi
Üniversitesi’nden Yüksek Lisans tez danışmanım, kıymetli hocam Prof.
Dr. Ahmet Güneş’e, çalışmaya önemli fikirleriyle katkıda bulunan ve her
aşamasında bizimle heyecanlanan Prof. Dr. Antonio Fabris’e, bana gü-
vendiği ve sonuna kadar desteklediği için Prof. Dr. Nevin Özkan’a, Anka-
ra İtalyan Kültür Merkezi’nden Esra Orhan’a, cesaret verici öğütleriyle
yolumu açan Prof. Dr. Tufan Gündüz’e, Venedik Devlet Arşivi Çalışma
Odası Baş Sorumlusu Michela Dal Borgo’ya, Venedik Arşivi’ndeki çalış-
ma sürem boyunca kıymetli fikirlerini benimle paylaşan tarihçi arkadaş-
larım Emrah Safa Gürkan’a, Levent Kaya Ocakaçan’a, Özgür Oral’a ve
Güner Doğan’a İtalyanca belgeleri okuma ve anlama aşamasında ben-
den yardımlarını esirgemeyen İtalyan araştırmacılar Mauro Bondioli’ye,
Erasmo Castellano’ya, Massimo Galtarossa’ya, Davide Geronazzo’ya ve
Christian Rossi’ye, hem Yunanca hem İtalyanca yer ve şahıs isimlerinde
benden yardımını esirgemeyen Christos Zampokalos’a, Venedik Devlet
Arşivi’nin tüm çalışanlarına, Türkiye’den yardım eli uzatan Ebubekir
Sıddık Şahin’e, Musa Gümüş’e, Fatih Tunçkılıç’a, İngilizce çeviriye kat-
kılarından dolayı Merve Biçer, Yaşar Tolga Cora ile Deanna Cachoian-
Sanchez’e ve sevgili aileme teşekkürü bir borç bilirim.
Serap Mumcu
Eylül 2013
Venedik
8 MuMCu. Tes¸ekkür | ACknowleDGMenTs
Acknowledgments
This book contains the summaries of 943 Ottoman documents dating
back to the period 1589-1682, written in eleven registers kept in the ar-
chives of Bailo a Constantinopoli, boxes 250-252, in the Venetian State
Archives. Venetian diplomats in Istanbul considered it important to keep
the copies of letters of sultans and Ottoman officials that made reference
to Venetian affairs in their own archives. In this way the series of regis-
ters called Carte turche. Registri was created. It contains both Ottoman
texts and their Italian translations made by the official interpreters of
the Republic. Originals were usually sent to Venice, while the drafts are
still kept in the Ottoman archives (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), above
all in the series Maliyeden müdevver.
The documents studied here are imperial orders (hüküm), letters
(mektup), imperial decrees (nişân-ı şerîf), patents (berat), legal
documents (hüccet) and petitions (arz-ı hal). They are important to
give new light to Venetian-Ottoman relations. Today several scholars,
belonging to different research fields, are interested in the past relations
that had taken place between these two states. There is the widespread
idea that the Venetian documents can reveal still unknown elements
of the history of the Ottoman Empire. This study aims at helping to
understand the complex process of these relations and, since these
documents make reference particularly to commercial relations, to give
new light to Ottoman-Venetian economic history.
Working on these registers, I soon realized that a long description of the
documents would be more useful for researchers than short summaries.
Therefore the documents were carefully read one by one and detailed sum-
maries in Turkish were prepared, together with some brief information in
English. Other copies in Ottoman, together with ancient translations into
Italian, helped me to understand better the documents and to complete the
missing parts such as dates, names of places and persons.
First of all, I owe my deepest thanks to my valuable Professor Dr.
9