Van particuliere verzameling in Amsterdam naar openbare collectie in Venlo

254 Pages·2015·12.55 MB·Dutch

D M V
e o aa an
n r p
t te a
s n r
t t
a & ic
a u
nsge Rein liere
sch a v ve
iede an B rzam
n o e
is m li
v m ng
an M el-v in A
u a m
n
s
eu Da ste
m m rd
a
v
a m
n

n
B a
o a
m r

m o
p
e e
l n

v b
a a
n r
e
D
c
a o
m
l
l
e
c
t Van particuliere verzameling
i
e

i
n

V in Amsterdam naar openbare
e
n
l
o
Maarten & Reina van Bommel-van Dam
collectie in Venlo

Maarten & Reina van Bommel-van Dam

Van particuliere verzameling in Amsterdam
naar openbare collectie in Venlo
Maarten & Reina van Bommel-van Dam
De ontstaansgeschiedenis van
Museum van Bommel van Dam
auteurs
Helleke van den Braber
Truus Gubbels
Frans Hermans
Jos de Jong
Ingrid Kentgens
Renée Steenbergen
Rick Vercauteren
George Vogelaar
eindredactie
Ingrid Kentgens
Rick Vercauteren
Thei Voragen
Saskia van de Wiel
Museum van Bommel van Dam 2009
Inhoudsopgave
Rick Vercauteren Woord vooraf 5
Ingrid Kentgens Van particuliere verzameling naar openbare collectie 11
Helleke van den Braber Uit liefde voor de kunst? De motieven van het echtpaar
Van Bommel-van Dam 69
Truus Gubbels Gepassioneerde collectioneurs. De totstandkoming van de
collectie Van Bommel-van Dam 89
Renée Steenbergen Een eigen museum met dank aan de overheid.
Museum van Bommel van Dam vergeleken met andere
verzamelaarsmusea 145
George Vogelaar Een kleine reconstructie van een tijdsgeest of hoe Venlo aan
een museum kwam 167
Jos de Jong & Frans Hermans Van Amsterdam naar Limburg – Hoe Venlo een museum
kreeg 177
Frans Hermans ‘Sober, fraai en functioneel en dies alom geroemd!’ De bouw
van Museum van Bommel van Dam 193
Register 213
Sponsors 218
Colofon 220
Deutsche Übersetzung 221
Woord vooraf 5
Museum van Bommel van Dam ‘Wie kunstgeschiedenis gestudeerd heeft, moet elke vergelijking
(foto Sjaak Peters, Venlo). wantrouwen’ (Cees Nooteboom, ’s Nachts komen de vossen,
Amsterdam 2009, p. 20).
In Nederland zijn diverse kunstmusea uit collecties van parti cu-
liere verzamelaars ontstaan. Dat is ook het geval bij Museum
van Bommel van Dam in Venlo. Maarten en Reina van Bommel-
van Dam, woonachtig te Amsterdam, schonken in 1969 een
collectie moderne kunst van ruim duizend werken aan Venlo
op voorwaarde dat de gemeente hun brede kunstverzameling
in een museum zou onderbrengen en adequate huisvesting zou
realiseren voor beide stichters. De opzienbarende schenking,
waarvan de formele aanvaarding door de gemeenteraad bij
het programma Van Gewest tot Gewest op de nationale tele-
visie werd uitgezonden, leidde er in 1971 toe dat in Venlo het
eerste museum voor moderne kunst in de provincie Limburg
werd geopend.
Naar aanleiding van vragen van bezoekers uit het hele
land, heldere adviezen van het marketingbureau Projekt 2508
uit Bonn, gesprekken met het bestuur van de Stichting van
6 Paul Gauguin, D’ou venons­ Bommel van Dam alsook de absolute noodzaak om in be-
nous? Qui sommes­nous? Ou leidsmatig op zicht strategische vernieuwingen door te voeren ,
allons­nous?, 1897, olieverf op lanceert de directie van Museum van Bommel van Dam in
doek, 139,1 x 374,6 cm, 2006 het idee om met hulp van externe onderzoekers en
Provenance Museum of Fine schrijvers de feite lijke betekenis van de schenking in een
Arts, Boston, Mass. usa. lokaal, provinciaal en nationaal historisch perspectief te
plaatsen. De museumstaf wil – indachtig het citaat van Cees
Nooteboom dat boven dit woord vooraf staat – de schenking
uit 1969 op eigen merites beschouwen. De uitkomsten van de
interne en externe onder zoeken zullen daartoe worden gesyn-
thetiseerd en in de vorm van een expositie, publicatie, docu-
mentaire en symposium gebundeld worden aangeboden in
2009. In dat jaar is het immers veertig jaar geleden dat de
verzameling van Maarten en Reina van Bommel-van Dam is
overgedragen aan de gemeente Venlo.
Medio 2008 komt het omvangrijke project in een stroom-
ver snelling als de Mondriaan Stichting, het Prins Bernhard
Cultuur fonds, het vsb Fonds, de Stichting ter Bevordering van
Cultuur bezit Venlo, de Stichting van Bommel van Dam én de
provincie Limburg te kennen geven dat zij de voorgenomen
presentatie en de flankerende producten en activiteiten in de
meest ambi ti euze varianten financieel mogelijk willen maken.
Vrijwel par al lel besluiten het college van b&w én de raad van
de ge meente Venlo, op basis van de nieuwe Meerjarenbeleids­
nota Museum van Bommel van Dam 2008­2012, het exploitatie-
budget van Museum van Bommel van Dam aanzienlijk en struc-
tureel te ver hogen. Daarenboven wordt door de gemeenteraad
separaat een geldelijke bijdrage voor het optimaliseren van het
museum gebouw ter beschikking gesteld. Graag bedank ik op
deze plaats alle betrokke nen hiervoor nogmaals uit de grond
van mijn hart.
Worden wie we zijn In het Museum of Fine
Arts te Boston hangt een monumentaal op
Tahiti geschilderd doek uit 1897 van de Franse
kunstenaar Paul Gauguin met de intri gerende
titel Waar komen we vandaan? Wie zijn we?
Waar gaan we heen? Deze fundamentele
vragen, die een zoeken naar existentiële beteken is weerspie ge-
len, zijn continu de leidraad geweest bij de meer jarige research
naar het historische en sociologische verhaal achter de schen-
king, het correcter duiden van de col lectie, het achterhalen
van de bouw geschiedenis van het museumcom plex én het
gericht uitspitten van de volledige levensgeschie de nis van het
ver zame laarsechtpaar. Zo is er in museaal team verband be- 7
wust naar gestreefd om, zoals Friedrich Nietzsche ooit kern-
achtig for muleerde, ‘te worden wie we zijn’.
Na jaren van intensieve voorbereiding komen anno 2009
vele ambities en voornemens van directie en medewerkers voor
het eerst samen: de uitkomsten van parallelle onderzoeken,
het voorbereiden van de breed opgezette expositie, de docu-
men taire, de publicatie, het symposium alsook verbeteringen in
het museumgebouw. Gaarne wil ik mijn collega’s Paul Hermans
(public relations), Ingrid Kentgens (conservator collectie), Ted
Kilsdonk-Lamée (educatie) en Saskia van de Wiel (conservator
tentoonstellingen) veel dank zeggen voor hun grote betrokken-
heid en inzet bij het laten welslagen van het wijd vertakte project.
Ten opzichte van 2006 zijn op het vlak van behoud en
beheer, registreren, fotograferen, digitaliseren, presenteren,
educatie, publiceren, duurzaam informatief ontsluiten en public
relations in meerdere talen zowel collectief als individueel grote
stappen voorwaarts gezet. Het voormalige particuliere bezit
fungeert, door alle positieve, inhoudelijke bijdragen van voor-
noemde stafleden, in de nabije toekomst daadwerkelijk als een
publieke collectie. De verder ontsloten basiscollectie is een
vitaal orga nisme dat in combinatie met de museale ontstaans-
geschieden is en relevante informatie over het verzamelaars-
echtpaar voortaan aansluit bij de Culturele Biografie Limburg
en de Collectie Nederland.
Enthousiasmerende externe bijdragen In mijn dankwoord be-
trek ik ook graag oud-directeur Thei Voragen, die op basis van
zijn onschatbare kennis van de oorspronkelijke verzame ling en
goede persoonlijke contacten met Maarten en Reina van
Bommel-van Dam, van grote waarde is geweest voor het suc-
cesvol afronden van diverse projectonderdelen, in het bij zon der
met betrekking tot het samen met Ingrid Kentgens zorgvuldig
selecteren van relevante kunstwerken. Tezelfder tijd wil ik de pro-
jectmedewerkers Peter Kerkhoff, Cécile Klinkers en Gabi Stoffels
prijzen voor hun dy na mische en enthou sias merende bijdragen
aan de onder zoeken en de concrete realisatie van de tentoon-
stelling, publi catie en documentaire. Voorts maak ik graag
melding van de goede collegiale samen werking met Jos de Jong
en Frans Hermans, beiden werkzaam op het Gemeente archief
Venlo. Dank voor de kritische en scherpe bijdragen aan het
archiefonderzoek naar de specifieke wordingsgeschiedenis van
het museum en de vlot geschreven, uitstekend gedocu men-
teerde bijdragen aan de publicatie.
8 Reina van Bommel-van Dam Tevens bedank ik filmregisseur Kees Maaswinkel, die mede op
en Armando in Museum van basis van uitgebreide eigen research, een korte documentaire
Bommel van Dam. heeft gerealiseerd waarin het persoonlijke verhaal van de ge-
passioneerde kunstverzamelaars doordacht en gevoelvol wordt
gecombineerd met visies van kunstenaars van het eerste uur
zoals Armando en Tajiri; het reilen en zeilen van de toen malige
Culturele Raad in Maastricht; de culturele wederopbouw van
Venlo onder bezielende leiding van burgemeester Leonard de
Gou; de positieve rol van de kunstcritici Hans Redeker, Lambert
Tegenbosch en Walter de Bruijn én het bloeiende kunstzinnige
klimaat in Venlo met aan jagers als Lei Alberigs (later de eerste
museumdirecteur), Albert Grosfeld, Henk Mali, Shinkichi en
Ferdi Tajiri én de wethouder van Cultuur Rie van Soest-Jansbeken.
Lof voor de wijze waarop de onvoorwaardelijke, persoonlijke
liefde voor kunst van Maarten en Reina van
Bommel-van Dam is verknoopt met een veel
grotere maatschappelijke context, de dyna-
miek van bestuurders én accurate recon-
structie van de complexe tijdsgeest in de
jaren 1967-1971.
Naast Jos de Jong en Frans Hermans
dank ik de auteurs Helleke van den Braber,
Truus Gubbels, Ingrid Kentgens, Renée
Steenbergen en George Vogelaar voor hun
zonder uitzonder ing fasci nerende bijdragen
aan de omvangr ijke publicatie waarin de
schen king op meerdere niveaus als scharnier-
punt functioneert. Het meest bijzondere
aspect van de door ont werper Baer Cornet
magnifiek vormgegeven publicatie is, dat
conform het idee in 2006, de vaardig verwoorde invalshoeken
en inhoude lijke meningen complementair zijn. Het tussen 1967
en 1971 tot stand komen van Museum van Bommel van Dam
in Venlo krijgt, mede in samenhang met de weloverwogen ge-
kozen documents humains en ruime selectie van kunst werken,
op indrukwekkende, caleidoscopische wijze gestalte.
Het interieur van Museum van Bommel van Dam is,
mede door de elementaire visie van ruimtelijk ontwerper Ton
Tesink, het afgelopen jaar in fasen sterk verbeterd. In nauw
overleg met de museumstaf en externe adviseurs, waaronder
Thei Voragen en Peter Kerkhoff, heeft Ton Tesink een
uitgewogen inrichtingsplan voor de tentoonstelling Maarten &
Reina van Bommel­van Dam gemaakt. De presentatie wordt
gekenmerkt door een uitgekiende routing, eigentijds ritme en