Van Aladdin tot Zwaan kleef aan. Lexicon van sprookjes

694 Pages·2017·9.72 MB·Dutch

Van Aladdin tot Zwaan kleef aan. Lexicon van sprookjes: ontstaan,
ontwikkeling, variaties
A.J. Dekker, J. van der Kooi en Theo Meder
bron
TonDekker,JurjenvanderKooienTheoMeder,VanAladdintotZwaankleefaan.Lexiconvan
sprookjes:ontstaan,ontwikkeling,variaties.SUN,Nijmegen1997
Zievoorverantwoording:https://www.dbnl.org/tekst/dekk033vana01_01/colofon.php
Letop:boekenentijdschriftjaargangendiekorterdan140jaargeledenverschenenzijn,kunnen
auteursrechtelijkbeschermdzijn.Welkevormenvangebruikzijntoegestaanvoorditwerkofdelen
ervan,leesjeindegebruiksvoorwaarden.
7
Inleiding
Volksverhalen en sprookjes
Ondereenvolksverhaalverstaanweeenindemondelingeoverleveringcirculerend
verhaal,alkandeschriftelijketraditieinveelgevalleneenrolspelen.Determ‘volk’
sloeginditverbandvroegervooralopheteenvoudige,ongeletterdevolk,de
plattelandsbevolkingmetname,dienietofnauwelijkslasenschreefendusvolledig
aangewezenwasopmondelingevertelkunst.Maarvolksverhalen-komenookbij
anderesociale,geletterde,ontwikkeldegroepenvoor.Hetbijzonderevanhet
volksverhaalligtdanooknietindesocialegroepwaarinhetverteldwordt,maarin
hetfeitdathetineenbepaaldetijdenruimtewordtdoorverteldenbijmensenbekend
is.Zogedefinieerd1.ishetvolksverhaaleenruimbegripwaaralleverhalenonder
vallendie,metwelkeinhouddanook,enwaar,wanneer,hoeendoorwiedanook
gedurendelangereofkorteretijdwordendoorverteld.
Binnenditruimebegripvolksverhaalzijntalvanverhaalgenresteonderscheiden,
zoalshetsprookje,desage,delegende,deanekdote,demop,hetstichtelijkeverhaal
ofexempel,hetbekeringsverhaalenzovoort.Elkgenrekenteenindeloopvanzijn
geschiedenisuitgekristalliseerdethematiekenstructuur,ontstaanvanuitde
bedoelingenendebehoeftenvanwaaruitdevertellersdeverhalenvertellen.2.Het
verhaalgenredateenvertellerhanteertalshijietswilvertellen,isafhankelijkvan
wathijaanzijntoehoorderswiloverdragenenhoudtnauwverbandmetwathemen
zijnpubliekgeestelijkbezighoudt.
Bijhetvertellenspeeltdebedoelingvandevertellersteedsdehoofdrol.Alsde
vertellerhetgevoelvoorhumorvanzijntoehoorderswilaanspreken,leidtdittothet
vertellenvaneengrappigverhaalofeenmop.Wanneerhijniet-alledaagse,
bovennatuurlijkegebeurtenissenenverschijnselenalswaargebeurdwilvertellen,
leidtdittothetvertellenvansagen.Devertellerhoeftzichoverigensnietsteedsvan
dieintentiesevenscherpbewusttezijn.Vertellersbenoemenhunverhalenvaak
andersdanonderzoekersendegrenzentussendeverschillendegenreszijndanook
dikwijlsvaag.ZozaldeenevertellerhetverhaalvanRepelsteeltjealseeninzijn
ogengeloofwaardigesagebrengenenzaldeandereereenecht‘erwas
eens’-wondersprookjevanmaken.
A.J.Dekker,J.vanderKooienTheoMeder,VanAladdintotZwaankleefaan.Lexiconvansprookjes:ontstaan,ontwikkeling,variaties
8
Hetbekendsteverhaalgenreiszondertwijfelhetsprookje.3.Hetbegrip‘sprookje’
kentveledefinities.Idealitervertoonthetdevolgendekenmerken.
Hetwordtalselkvolksverhaal(ook)mondelingdoorverteldenisanoniem,dat
wilzeggendeeersteverteller(demaker)ervanisnietbekend,alleendelaatste
vertellerenmisschienooknogdiensbronzijnbekend.
Hetspeeltinhetverleden,ineenmeestalonbestemdetijd(‘erwaseens’),enin
eennietexactgedefinieerderuimte,ineenpreïndustriële,feodaalgestoffeerdewereld
metkoningen,prinsenenprinsessen.
Hetiseenblijeindigendrecht-toe-recht-aanreis-enavonturenverhaal,een
liefdesgeschiedenismethindernissendieeindigtmeteenbruiloft,‘enzeleefdennog
langengelukkig’.
Hetverhaalbegintaltijdmeteenprobleem,eennoodsituatie,eenopdracht(een
prinseswordtgeroofd,eenziekekoningwenstzichhetlevenswater,eenboze
stiefmoedermaakthaarstiefdochterhetlevenonmogelijk,eenarmemankanzijn
kinderennietmeervoeden,enzovoort),meteeninnerlijkebehoeftevandeheldof
heldin(zuchtnaaravontuur,wenseenpartnertevinden,enzovoort)ofmeteenandere
ongemakkelijkesituatiewaarvooreenoplossinggevondenmoetworden.
Deheld/heldiniseenjongemanofvrouwopdedrempelvandevolwassenheid,
dieeropuittrektomhetprobleemoptelossenenmetzijn/haartegenstreversen
helpershethandelingsverloopdraagt.Vaakishijofzijdejongste,minstbelovende
enogenschijnlijkdomstevaneendrietal.
Slechtemenselijke,dierlijkeofdemonischetegenstanders(draken,reuzen,een
tovenaar,duivel,heksofstiefmoeder)proberenhemofhaartebelettenhetdoelte
bereiken,goedehelpersoftovervoorwerpenzoalseenmagischzwaard,
zevenmijlslaarzenofknuppels-uit-de-zakdiehijofzijkrijgt,steeltofverdient,maken
hetechterondanksalletegenwerkingmogelijkteslagen.
Degrondschemataenbasisstructurenvanhetsprookjezijndrieledig:deheld/heldin
iseenvaneendrietal,ermoetendrieopdrachtenwordenuitgevoerd(drieprinsessen
bevrijd,enzovoort);nadattweeanderenernietingeslaagdzijndeproblemenopte
lossen,lukthetnummerdriewel;hij/zijmoetdrietegenstandersverslaan,heeftdrie
helpers,driemagischevoorwerpen.Despanningwordthierbijsteedsverder
A.J.Dekker,J.vanderKooienTheoMeder,VanAladdintotZwaankleefaan.Lexiconvansprookjes:ontstaan,ontwikkeling,variaties
9
opgevoerdenbereikthethoogtepuntbijdederdepoging,dederdehelper,dederde
opdracht.
Naastendwarsdoordezedrie-ritmiekheenkennenveelsprookjesooknogeen
tweeledigestructuur,eenverdelingintweehelften.Ishetuitgangsprobleemeenmaal
opgelost,isdeprinsesbevrijdendedraakverslagen,dedierbruidegomofhet
zwanenmeisjeonttoverd,danvolgtidealiternogniethetslot,maarbegint,
bijvoorbeeldomdatdeheld/heldinnogeenjaarwachtenwil,eenbedriegerof
bedriegsterzijnofhaarplaatsinneemt,hij/zijeentaboeovertreedtofbetoverdwordt,
eennieuwereeksavonturen,weervolgenseenzelfdedrie-ritme-stramien.Declimax
vandezetweedereeksisdanhetslotvanhetsprookje.
Hetsprookjeiseenwonderverhaal.Metdienverstandedathetwonderenhet
bovennatuurlijkeereenbijzondererolinspelen,maar-endatisessentieelvoordit
genre-zonderdatdezerolalswonderlijkwordtervaren.Integendeel,hetwonderlijke
wordtalsietsheelgewoonsenvanzelfsprekendsgepresenteerd.Detweedimensies,
hetnatuurlijkeaardseenhetbovennatuurlijkemagisch-mythische,wordeninhet
sprookjeniet,zoalsbijvoorbeeldindesage,gescheidenengeproblematiseerd,maar
lopenprobleemloosenbijnanaadloosdoorelkaarheeneninelkaarover.Mens,dier,
mythischwezen,hetbetoverdeenhetbetoverende:zeleveninhetsprookjein
eenzelfdeuniversum.Eendraakofreusisvooreensprookjesheldnietsbijzonders.
Kenmerkendvoorhetsprookjeisvoortsdathethandelingsverloopleidttot
resultatendiehaaksstaanopdedagelijkserealiteitvandevertellers.Hetsprookje
zetdewereldopzijnkopenisdaarbijonverbeterlijkoptimistisch.Dejongste,domste,
zwakstewintaltijd;deherdersjongentrouwtmetdeprinses;hetweesmeisjekrijgt
haarprins;devileinekoningendebozestiefmoederontlopenhungerechtestrafniet.
Daarbijishetsprookjebuitengewoonrechtlijnigenradicaal.Decontrastenworden
zoscherpmogelijkaangezeteneriseenduidelijkehangnaarhetextreme.Allesin
handelingenresultaatisgerichtopduidelijkheid.Individualiseringen
karakterontwikkelingdoenzichnauwelijksvoor.Defigurenzijnslechtsrepresentanten
vanwatzijvoormoetenstellenendragendanookvaakgeennamen.Zezijngewoon
eenofdekoning,stiefmoeder,draak,reus,zuster,soldaatofherdersjongen.Heeft
deheldofheldinweleennaam,danisdiemeestalòfzoalgemeendathijeerder
ont-individualiseertdanindividualiseert(Jan,Hans,Klaas,Grietje),ofzijmoeten
hetdoenmetsimpele,passende
A.J.Dekker,J.vanderKooienTheoMeder,VanAladdintotZwaankleefaan.Lexiconvansprookjes:ontstaan,ontwikkeling,variaties
10
(bij)namenalsAssepoester,DoornroosjeofKleinDuimpje.Bijditalleswordenstijl
envertelwijzegekenmerktdoorvasteformuleringen(bijvoorbeeldbegin-en
slotformules:‘erwaseens’en‘enzijleefdennoglangengelukkig’),door
abstrahering,stilering,eenbeeldendtaalgebruik,eenduidelijkesymboliekeneen
bijnadwangmatigebehoefteaanherhaling(bijvoorbeelddealgenoemdevoorkeur
voorhetdrievoudige).Hetsprookjedraagtzoallekenmerkenvaneenorale
prozaliteratuur.
Natuurlijkvindenwenietaldezekenmerkeninelksprookje.Bijde
wondersprookjes,diedekernvanditgenrevormen,treffenwezehetmeestduidelijk
envolledigaan.Maareenkleinedochzeergeliefdegroepwondersprookjesheeft
nietdegebruikelijkeadolescentenalshoofdpersonen,maarkleinekinderen,zoals
desprookjesvanRoodkapje,KleinDuimpjeenHansenGrietje,waarinde
ontsnappingvandehelden/ofheldinuitdeklauwenvaneenmensenetend
bovennatuurlijkwezen(reus,heks)ofdiercentraalstaat.Elk(sub)genreheeftzijn
eigenafwijkingenenrafelrand.4.
Naasthetwondersprookje-erzijnzo'n550verschillendebekend-kenthetsprookje
devolgendesubgenres,metelkweerhuneigenspecifiekekenmerken:het
diersprookje,waarindierenzichtegelijkalsdierènalsmensgedragenenhandelen
(ookdefabelswordenhiertoegerekend);hetlegendesprookje,sprookjesmeteen
sterkereligieuzeenvaakookdidactisch-moralistischecomponent;novellesprookjes,
waarinhetwonderopdeachtergrondtreedtenhetavontuurofeenspannende,
meeslependeofvoorbeeldigegebeurtenisinhetcentrumstaat;de
domme-duivel-sprookjes,diecirkelenomhetovertroevenvaneenonnozeledemon
(bijonsmeestaldeduivelopzielenjachtofeenreus)dooreenslimmemanofvrouw;
deformulesprookjes,waarindeherhalingcentraalstaat;tenslottedehumoristische
ofgrappigesprookjes(kluchten).
IndeinternationalesprookjescatalogusvanAarne-Thompson(AT)zijndebekendste
enmeestverspreidesprookjesbeschreven.Zehebbenerelkeeneigentypenummer
ingekregen.5.ZostaathetsprookjevanRoodkapjebekendalsAT333.Indeze
cataloguszijnruim3200verschillendeverhaaltypenbeschreven.Naastechtesprookjes
zijnerbijdehumoristischesprookjesook velehonderdenverhaleninopgenomen
diedemeestesprookjeskenmerkennietvertonenentotdeanekdotischeverhalenen
klassiekemoppengerekendmoetenworden.
A.J.Dekker,J.vanderKooienTheoMeder,VanAladdintotZwaankleefaan.Lexiconvansprookjes:ontstaan,ontwikkeling,variaties
11
Roodkapjeiseentype.Datwilzeggen:alleverhalendieweherkennenalseen
realisatievanhetRoodkapje-verhaalrekenenwetothetRoodkapje-type,totAT333.
Elkeafzonderlijkerealisatie,indemondelingeofschriftelijkeoverlevering,vandit
verhaaltypenoemenweeenversie,variantoflezingvanditverhaal.Alseendeel
vandeversiesvaneensprookjestype,hoewelnogduidelijktotdittypebehorend,
minofmeervandehoofdvormafwijkteneeneigenkaraktervertoont,sprekenwe
vaneensubtype,eenbijzondereredactievanhettype,of,wanneerditdeelookeen
eigengeografischeafbakeningkent,eenoikotype.
OpbasisvanATzijnerookveleregionaleoflandelijketypencatalogigemaakt.
HetNederlandsesprookjeisdoorJ.R.W.Sinninghein1943gecatalogiseerd,6.het
Friesein1984doorJurjenvanderKooi7.enhetVlaamsein1968doorMauritsde
Meyer.8.
Eenveelgesteldevraagishoeenwanneervolksverhalenontstaanzijn.Eenalgemeen
enmisschienopheteerstegezichtwatnietszeggendantwoordhieropzoukunnen
luidendatvolksverhalenzooudzijnalsdemensenmondelingmetelkaar
communiceren.Hetvaltimmersmoeilijkvoortestellendatineenmondeling
communicerendesamenlevingbijvoorbeeldhetvertellenvangebeurtenissenuithet
verleden,zoalsstrijdennatuurrampen,onbekendzouzijn.Enhoezoumenkunnen
levenzonderideeënendusverhalenoverhetontstaanvanmensen,dieren,planten
engoden?Volksverhalenzullendusweliniederemenselijkesamenleving,ookvele
duizendenjarengeleden,bekendzijngeweest.
Daarmeeisnognietsgezegdoverhetontstaanendeouderdomvandethans
bekendegenres,verhalenenverhaalmotieven.Hetgroteprobleemhierbijisdatwe
maareenheelkleinstukjevandemenselijkegeschiedenisoverzien.Passinds
ongeveer1800ismenminofmeersystematisch(mondelinge)volksverhalengaan
optekenen,endanwasmennogheelselectiefinwatmenverzamelde,waarenbij
wie.VóórdietijdmoetenwehetinWest-Europadoenmetincidenteleschriftelijke
vermeldingen,ookalheelselectief:indeeersteplaats,alindemiddeleeuwen,
religieusgetinteverhalen,legenden,exempelen,duivel-enwonderverhalen,
novellistischeenhumoristischeverhalen;later,indenieuwetijd,ooksteedsmeer
anderesoortenverhalen:anekdoten,kluchten,moppen,leugenverhalenen,vanafde
16eeeuw,in
A.J.Dekker,J.vanderKooienTheoMeder,VanAladdintotZwaankleefaan.Lexiconvansprookjes:ontstaan,ontwikkeling,variaties
12
toenemendemateooksprookjes.Deoudereliteraturen,deEgyptische,Griekse,
Romeinse,ChineseenvooraldeIndischeliteraturen,dietalvanverhalenen
verhaalmotievenbevatten,voerenonsverderterugindetijd,maarveelverderdan
deeersteduizendjaarvooronzejaartellingkomenwetochniet.Bijdezeoudere
bronnenmoetenwegeenletterlijkuitdemondvanhetvolkopgetekende
volksverhalenverwachten.Ooktoenisnietgeprobeerdomsystematischallegenres
enverhalenoptetekenen.Hetbetreftsteedsliterairebewerkingenvanbepaalde
verhalendiemenookindelateremondelingeoverleveringkantegenkomen.Dit
allesmaakthetextramoeilijkomdefinitieveuitsprakenoverhetontstaanende
ouderdomvanverhalentedoen.Deouderdomvanverhalenkaninelkgevalextreem
wisselendzijn:hetverhaaloverdestrijdtegendeeenogigereusPolyphemustreffen
wealaanindeOdysseevanHomerus(8eeeuwvoorChristus).Hetverhaaloverde
ontmaskeringvaneenroverdooreenappelvangproeflijktnietouderdande19e
eeuw.
Werakenhiertevenshetpuntvandegecompliceerdeverhoudingtussen
schriftelijkeenmondelingeoverlevering.Beidehebbenhunkarakteristieke
eigenschappen.Eenvandebelangrijkstekenmerkenvandemondelingeoverlevering
isdateenverhaalnietéénenkeledefinitievevormkent.Datisdoordemondelinge
overdrachtvandeenevertelleropdeandere,doordeindividuelevoorkeurenvan
vertellersendoordebeperktecapaciteitvanhetmenselijkgeheugen,ookvolstrekt
onmogelijk.Nieuwetijden,ruimtesenvertellerszorgentelkensweervoor
aanpassingenenveranderingen.Heteneverhaalblijftindeloopdertijdenopmerkelijk
stabiel,hetandereverandertzodanigdatmenhet(gekende)begin-eneindpunt
nauwelijksmeermetelkaarzoudurvenverbindenalstussenstadianietietsvande
ontwikkelingzoudenlatenzien.Nieuweontwikkelingenvereisensomsaanpassingen
inverhalen(moderniseringvandeomgeving,veranderingvandemoraalenzovoort).
Hierdoor,endoordatpasrelatieflaatbegonnenismetdeschriftelijkevastlegging
vanmondelingcirculerendeverhalen,isdereconstructievanontstaanen
verspreidingsgeschiedenisvansprookjeseenzeergecompliceerdezaak.Wezouden
erbijvoorbeeldverkeerdaandoenomdemeestuitgebreideversiealsde
oorspronkelijketebeschouwenendesimpeleversiesalseensoortverbasteringen
hiervantengevolgevanhetgebrekkigegeheugenvandevertellers.Hetisintegendeel
nietonmogelijkdatjuisteensimpeleversiedeoorspronke-
A.J.Dekker,J.vanderKooienTheoMeder,VanAladdintotZwaankleefaan.Lexiconvansprookjes:ontstaan,ontwikkeling,variaties
13
Frontispiceentitelpaginavandeeerstepublicatie(1697)vanContesdemamèrel'oye(Sprookjes
vanMoederdeGans)vanCharlesPerrault,onderdeoorspronkelijketitelHistoires,ouContesdu
tempspassé.
lijkeisgeweestendatdevertellersdaaropzekermomentanderemotievenaan
hebbentoegevoegd.
Demeningenvandeonderzoekerslopennogsteedsuiteenoverdevraagin
hoeverredemondelingeoverleveringgeheellosvandeliterairetraditieheeftbestaan.
Ditgeldtmetnamevoorhetsprookjeenhetgrappigeverhaal.Bijdesagespeeltdie
literairebeïnvloedingwaarschijnlijkeenmindergroterol.Sagenlatenzichook
mindergemakkelijkineenvasteliterairevormgieten.Metdetoenamevandelees-
enschrijfkunstmoetenwerekeninghoudenmeteengroeiendeliteraireinvloedop
demondelingetraditie.9.Dematewaarinblijftonderwerpvandiscussieenonderzoek.
Terwijlmeneraanvankelijksteedsvanuitisgegaandathetsprookjeeenheeloud
enbijuitstekmondelinggenreis,isdaarinde20eeeuwgeduchtekritiekopgekomen.
ZoontkendedeTsjechischesprookjesonderzoekerAlbertWesselski(1871-1939)
alseenvandeeerstenhetbestaanvaneenzelfstandige,datwilzeggenlosvande
literatuurstaandevolksverhaaltraditie.Hijmeentdathetsprookjeinoorsprongeen
literairproductisdatvervolgensindemon-
A.J.Dekker,J.vanderKooienTheoMeder,VanAladdintotZwaankleefaan.Lexiconvansprookjes:ontstaan,ontwikkeling,variaties
14
delingeoverleveringterechtisgekomen.Nietalleonderzoekersgaanzover,maar
velenmenentochweldatdeinvloedvandeliteratuuropdemondelingetraditie
enormisgeweest.DeFransesprookjesvanPerraultenzijnvelenavolgers
bijvoorbeeldhebbeneenaantoonbaargroteinvloedgehad,onderandereookopde
sprookjesverzamelingvandegebroedersGrimm.Erzijnechterooktegenvoorbeelden
aantehalen.KurtRankenoemtvoorbeeldenvanverhalenmeteenaantoonbaarlange
mondelingeoverlevering.ZoisereendoorWilhelmWisserin1900opgetekend
sprookje.Devertellervanditsprookjewastoen90jaaroudenhadhetgehoordin
zijnjeugd,in1820,vanzijngrootmoeder.Zijngrootmoederwasin182085jaaren
hadhetsprookjeophaarbeurtinhaareerstejeugdjarengehoord.Wekomenopdeze
maniergemakkelijk150jaarterugindetijd,dusvoordepublicatievandesprookjes
vandegebroedersGrimm.VerderwijstRankeeropdateenreeksvanbekende
sprookjesvandegebroedersGrimm,onderandereRoodkapjeenDoornroosje,inde
19een20eeeuwnauwelijksuitdemondelingeoverleveringzijnopgetekend-
waarmeehijwilaangevendatdeliteraireinvloedopdemondelingeoverlevering
ookweernietoverdrevenmoetworden.10.Maarookhiermoetenweervraagtekens
bijgezetworden.Veeloudereverzamelaarshaddennamelijkgeenbelangstelling
voorverhalenwaarvanzevermoeddendatdezedoorliteratuurenlectuur,waaronder
desprookjesvanGrimm,beïnvloedwaren.Zewarenopzoeknaareenorale
kernoverlevering.Hetobjectieverengrondigerverzamelenvanvolksverhalennade
TweedeWereldoorlogheeftweldegelijkeengroteinvloedookvandesprookjesvan
degebroedersGrimmzichtbaargemaakt.
JurjenvanderKooiheeftdezeverhoudingtussenschriftelijkeenmondelinge
overleveringinNederlandgrondigonderzochtaandehandvandeindeprovincie
Frieslandopgetekendeverhalen.11.Hijvergelijktdesprookjes,dierverhalenengrappige
verhalendieindeafgelopentweeeeuweninFrieslanduitdemondvanvertellers
zijnopgetekend,metverhalenuitliterairebronnenzoalsdefabelsuitdeklassieke
oudheidenvanLaFontaine,desprookjesvanGrimmenFriesealmanakkenen
tijdschriften.BijtientallenverhaaltypenweetVanderKooitebewijzenofaannemelijk
temakendatjongeremondelingeversiesafhankelijkzijnvanoudereschriftelijke.
Zijnconclusieisdatdeindezeeeuwopgetekendevolksverhalennieteenpover
restantzijnvan
A.J.Dekker,J.vanderKooienTheoMeder,VanAladdintotZwaankleefaan.Lexiconvansprookjes:ontstaan,ontwikkeling,variaties
15
eenvroegerveelrijkerverhaalrepertoire,maarjuisthetresultaatvandealfabetisering
vandebevolking,waardoorverhalenuitboekenentijdschriftenindemondelinge
overleveringzijnterechtgekomen.12.Voorvroegereeeuwenzijndezerelaties
moeilijkervasttestellen.Hetinzichtindevolleomvangvanhetrepertoirevandie
tijdontbreekt.
Onderzoek en interpretatie
Hetonderzoeknaarvolksverhalenkomtkortna1800opgangenrichtzichvrijwel
geheelophetsprookjeendesage.Deoorsprongenheidenseinhoudvansprookjes
ensagenstaanlangetijdcentraal.Debelangstellingvoorandereverhaalgenresis
pasindelaatstedecenniaopgekomen.
Degrondleggersvanhetvolksverhaalonderzoek,metnamevanhetsprookjes-en
sagenonderzoek,zijndegebroedersJacob(1785-1863)enWilhelm(1786-1859)
Grimm.Zegaaner,overeenkomstigdeinhuntijdheersendetheorieën,vanuitdat
iedervolkeeneigenzielheeftdiezichhetzuiverstuitindetaalendepoëzie,de
liederenenverhalen.Indeloopvandetijdhebbendevolkerenhunoorspronkelijke
eigentaalenpoëziegedeeltelijkverloren.Ditgeldtvooralvoordehogerestanden.
Deoorspronkelijkecultuurzoudenweinhaarzuiverstevormnogkunnenaantreffen
bijdelageresocialestanden.Sprookjeszijn,indezevisie,restantenvandevroegere
eenheidscultuurvanhetvolk.Zevormendaardoorzoweleenhistorischebronom
dievroegerecultuurtereconstruerenalseenpolitiekmiddelomdeeenheidvaneen
volkteversterken.DezeideeënsloegengoedaaninhettijdensdeFranseoverheersing
versnipperdeDuitsland.
In1812en1815publicerendegebroedersGrimmdetweedelenvanhunKinder-
undHausmärchen,intotaal156sprookjes.Zevormenhetbeginvanhetonderzoek
naarvolksverhalen.DegebroedersGrimmbetitelenhunsprookjesals‘splintersvan
eenedelsteen’,datwilzeggenalsderestantenvanheidense,Germaanse,
mythologischeverhalenoverhetontstaanendeinrichtingvandewereld.Vaakwordt
gedachtdatdegebroedersGrimmhunsprookjesbijdeeenvoudige
plattelandsbevolkinghebbenopgetekend.Zesuggererenditookinhunvoorwoord.
Onderzoekheeftechteruitgewezendatzijhunsprookjesdeelszelfinhuneigen
burgerlijkeomgevingnoteerden,deelsvanper-
A.J.Dekker,J.vanderKooienTheoMeder,VanAladdintotZwaankleefaan.Lexiconvansprookjes:ontstaan,ontwikkeling,variaties