Vadideki Zambak - Honore de Balzac

434 Pages·2007·1.42 MB·Turkish

HONORE DE BALZAC
VADİDEKİ ZAMBAK
Cemal SÜREYA
Altın Kalem
BALZAC ÜZERİNE
Dünya romanının büyük adlarından biri olan Balzac’ın
ailesinin kökleri Tarn eyaletinin kuzeyine kadar ulaşır.
Sonradan Balzac adını alan Balssa ailesi oldukça kalabalıktır..
Balssa, Oc dilinde “yüksek kaya” anlamına gelmektedir. Bir
köylü ailesinden çıkmış olan babası asalet unvanı “de”yi
adının başına’ kendi eklemiştir. Oğlu da bunu ömrü boyunca
kullanmıştır.
1746’da doğan babası Bernard Francois Balssa, ailesinin
çiftliğinde tarım, işleriyle uğraşmış, bundan sonra oranın
papazından ders almış, Paris’e gitmiş, hukuki bilgilerini
ilerletmiştir.
Bir ara Krallık Konseyi’nde sekreter olarak çalışmış,
Tours şehrinde belediye başkan yardımcılığı yapmıştır.
1797 yılında Parisli bir ailenin kızı Anne Charlotte Laure
Sallambier ile evlenmiştir. Demek ki babasının bir köylü
ailesinden gelmesine karşılık annesi küçük bir burjuva,
ailesinin kızıdır. Evlendiklerinde baba Balzac elli, kız ise on
sekiz yaşındaydı.
1799’da Fransa’nın Tours şehrinde doğan Honore de
Balzac, 22 haziran 1807’de Oratoryen tarikatına mensup
Katolik rahiplerin yönettiği bir okula verildi. Altı yıl süren bu
okuldaki öğrenimi tamamen aile çevresi dışında geçmiştir.
Okul hayatı onun için çok sıkıcıdır, kendisi bir türlü buranın
sıkıcı kurallarını benimseyememektedir. Okul sıralarında
bitkin düşünceye kadar okumaktadır, bu sır’alarda Balzac
ölümsüz kahramanlarından Louis Lambert gibidir. Andre
Billy, onun kolej günlerini şöyle anlatır: “Çocukların
durmadan yemeklerini değiş tokuş ettikleri yemekhane;
şekerlemeler, aletler, kalemler ve kâğıtlarla dolu sergisiyle
okulun kantini; demir kamçının, yazı cezasının, büyüklerin
şakalarıyla acı sözlerinin, kaba- saba oyunların hüküm
sürdüğü bu korkunç yerin ağır disiplini, mütalâa salonlarının
pis havası, tahta donlar, çocuklara yatak odası diye ayrılan ve
üst tarafları parmaklıklarla çevrili, sabahleyin öğrencilerin
tuvaletine nezaret eden papazın gözleri önünde açılmak üzere
akşamları kapanan kafes kapılı odalar, bütün bunlar,
unutulmayan bir kinin verdiği ilhamld kesin ve doğru bir
şekilde Louis Lambert adlı romanında tasvir edilmiştir.”
Gerçekten okul günlerinin sıkıntısı Balzac’ı hiçbir zaman
bırakmadı. Vendome’daki okulda kaldığı altı yıl süre içinde
okuldan ayrılmadı, annesi de bir kerecik onu ziyarete geldi.
Ana sevgisinden uzak büyüdüğü için, içinde daima bir
eziklik duygusu vardı, bu eziklik duygusu ruhunda yarattığı
acılara karşılık, ona bir direnme gücü, güçlü bir kişilik
kazandırdı.
Balzac’ın biyografyalarından çoğunda annesinin kaya gibi
sert ve insafsız bir kadın olduğundan söz edilmektedir. Annesi
sert, buna karşılık çocuğuna karşı şefkatlidir, annesiyle
aralarındaki yazışmalar da bunu açıkça göstermektedir.
Derslerine, okul ödevlerine vermediği zamanını okul
kütüphanesinden alarak gizli gizli okuduğu kitaplara
veriyordu.
1814 sonbaharında babası Paris’e atanınca Balzac da aile
çevresine kavuşmuştur. Marais mahallesinde geçen bu on
yıldaki yaşantıları romanlarının önemli konularından çoğunun
kaynağı olmuştur.
Ailesinin isteği onu noter yapmaktı, böylece 4 kasım
1816’- da Hukuk Fakültesine kaydoldu. 1819 ocak ayında
buradan diploma aldı. Genç Balzac’ı bunlardan daha çok
Museum’da ve Sorbonne’da dinlediği dersler ilgilendiriyordu,
akşam eve dönüyor Sterne ve Rabelais okuyordu.
Balzac ilk gençlik yıllarından çok yakınır, çünkü bu
tutkulu adamın yapacaklarını parasızlık engellemektedir,
babası ancak geçinecek kadar para vermektedir kendisine.
1819’da Hukuk Fakültesini bitirdiği zaman noter
olmayacağını, yazarlık yapacağını söylemişti ailesine. Ailesi
de gene Paris’ten ayrılırken Balzac’a iki yıllık bir serbest süre
tanımışlardı. Romancı artık aile çevresinden uzaklaşmış,
bağımsızlığını ilân etmiştir. Oğullarına bu iki serbest yılı
vermekle beraber, kimseye oğullarının Paris’te edebiyatla
uğraştığını söylemeyeceklerdi, çünkü edebiyatla uğraşmak
küçültücü işlerdendi, oğullarının hava değişimi için aile
yuvasından ayrıldığını söyleyeceklerdi eşe dosta.
İlk yıllardaki çalışmalarının pek başarı pırıltıları taşıdığı
söylenemez- Düşündüğü roman tasarıları gerçekleşmemiştir..
Buna karşılık, o günkü kötü yazıları ona bir gözlem
yeteneği ve hafızasında bir birikim sağladığından yararlı
olmuştur.
Bütün hayatı boyunca Balzac iyi bir tiyatro yazarı olmak
üzere özlemini kaybetmemiştir. İlk denemesi de bir tiyatrodur.
İlk eseri ünlü İngiliz devlet adamı Cromwell’in adını
taşımaktadır.
Bu trajedide ünlü İngiliz’in hayat hikâyesi anlatılmaktadır.
İlk çalışmasının sunuluş biçimi de oldukça ilgi çekicidir.
Paris’te edebiyat çalışmaları yaparak başarıya ulaşmasını
bekleyen ailesi ilk eserini onun ağzından dinlemek istiyordu.
Balzac, 1821 nisanında ailesinin yanına döndü.
Beraberinde yazdığı ilk eserini de getiriyordu. Annesi bu
trajedinin okunması sırasında bulunmaları için aile dostlarını
davet etti. Balzac’ın yeniden Paris’e dönmesine müsaade
etmediler. Artık baba evinde yiyip içiyor, dinleniyordu ama
Paris’teki yoksul hayatını özlüyordu.
Sanat hayatının ilk yıllarında yayınladıklarını hiçbir
zaman kendi eseri olarak kabul etmeye yanaşmamıştır. Yazar
bunları, nitelikli eser vermek amacından çok, para kazanmak
amacıyla yazmıştır.
Balzac’ın ilk aşkı Villeparisis’te başlamıştır. Balzac ailesi
ile Berny aile komşuydular. Madame de Berny, yedisi hayatta
olan dokuz çocuğu olmasına rağmen kendisinden yaşlı olan
kocasını sevememiş ve mutlu bir düzen kuramamıştı.
Madame de Berny, Balzac’ın ailesini küçümsüyor ve onlardan
hoşlanmıyordu. Romancı, annesi yaşındaki bu kadına çılgınca
aşk mektupları yazdı ve karşılık da gördü. (İlerde bu aşkın bir
büyük romana konu olduğunu görürüz.) Bu ilişkiden,
delikanlının maddi ve manevi birçok yararları oldu. Romancı
bu kadında annelik sevgisiyle diğer sevgileri bir arada buldu.
Onun dehasına ilk inanan, onu yürekten ilk destekleyen bu
kadın olmuştur.
Balzac, ulaşmak istediği topluluklara, yükselmek istediği
mevkilere onun yardımıyla erişebiliyordu. Belki bu aşk
tutkusunu kaybetti, ama daha sağlam ve daha derin yerlere
kök saldı. Yazar 1821’de tanıdığı M. de Berny’ye, Dilecta
adını vermiştir. 1822’de Balzac’lar ev değiştirirler, Balzac da
ailesiyle birlikte Roi Dore’deki bu eve taşınır. Ailesiyle de
1200franka resmi mukavele yapar, onlara üç ayda bir
verilmek üzere 1200 frank ödeyecektir. Onun öğrencilik
hayatı hakkında bildiklerimiz nasıl pek ayrıntılı değilse,
1820’den 1825’e kadar edebiyatçılar arasında sürdüğü hayatı
da açıkça bilemiyoruz- Balzac çok para kazanmak istiyordu
ama bir türlü bunu başaramamıştı. Bu yüzden yazarlığın
dışında bazı uğraşılardan para edinmek çabasına girişti. İşte
bu düşünceler içindeyken 1825 yılının nisan ayında editörlüğe
başladı, birkaç kişiyle bir ortaklık kurdu, ilk olarak La
Fontaine’in eserlerini basacaktı.
Balzac daha sonra bir basımevi kurdu, bu basımevi
sonradan bir eserinde sözünü ettiği David Sechard basımevine
benzemektedir.
Bu işlerden ancak 50.000 altın- frank borçla yakasını
kurtarabildi, artık onun kesin olarak yazı hayatına dönüşü
başlamıştı.
1830 - 31 yılları Balzac’ın en verimli yılları ama aynı
zamanda da en dengesiz dönemidir. İki aşkı arasında düzenli
bir hayat sürerken iki başarısız çıkış yapar: Birincisi siyasete
atılma çabası, diğeriyse kendini bütünüyle gazeteciliğe
vermesidir.
Sonraları düşeş d’Abrantes’i tanıdı, bu kadını’Otuz
Yaşındaki Kadın’ adlı romanında anlatmıştır.
1830 - 1840, Balzac’ın ününün en parlak anlarını
yaşadığı, kazandıklarını da savururcasına harcadığı yıllardır.
Eline büyük bir para geçince, evinin eşyasını bile yeni baştan
değiştirir, kendisine güzel elbiseler yaptırırdı. Bir romancı iyi
yaşamasını bilmelidir, sözünü dilinden düşürmezdi.
Romancının asıl büyük aşkı, ölünceye kadar süren
Polonyalı Madam Hanska’dır. Aralarındaki ilişki Odesa’dan
Balzac’a gelen’Yabancı Bir Kadın’ imzalı mektupla başlar.
Madam Hanska’yı parası için kendisinden yaşlı bir kontla
evlendirmişlerdi, adam çok kıskançtı. Balzac sevgilisiyle ilk
olarak 1833 eylülünde Neufchatel’de buluştu. Birbirlerinden
Kont Hanska öldüğü zaman evlenmek vaadiyle ayrıldılar.-
Kont 1841’de öldü,
birtakım engeller evlenmelerini geciktirdi, bu dileklerini
ancak dokuz yıl sonra gerçekleştirebildiler. Madam Hanska
ile evlenmesi onu yalnız manevi bakımdan değil, maddi
bakımdan da rahata kavuşturacaktı, borçlarını ödeyebilecek,
böylece Fransız Akademisi’ne de seçilebilecekti. 1846’da
Madam Hanska, Balzac’tan bir çocuk bekliyordu, onun için
evlenmek zorundaydılar.
Ne. var ki Madam’ın geçirdiği kaza bu zor unluğu ortadan
kaldırdı. 1848 eylülünde Ukrayna’ya hareket ederken
hastaydı, burada hastalığı daha da {arttı. 1850 yılında
hastalığı şiddetlendi ama istediği de oldu. Hanska ile evlendi.
Evlendiklerinin ertesi gününden itibaren kavgalar başgösterdi.
Ölüm döşeğinde karısı onu terk etti, büyük romancı elli bir
yaşında hayata gözlerini yumdu.
1799 yılı Balzac’ın doğduğu ve imparatorluğun başlangıç
yılıdır. Stefan Zweig, Balzac’ı şöyle tanıtlamaya çalışır:.
“Gençliğinin bütün arzuları yalnız bir adda, yalnız bir
düşüncede, yalnız bir hayalde var oluyordu: Napoleon.”
Gerçekten yaşadığı dönemin başarılı bir yansıtıcısıdır Balzac.
Ateşli çıkışlara, atılımlara bayılırdı. Napoleon’un bir
portresinin altına yazdığı, onun ruh yapısını açıklar: “Bunun
kılıçla bitiremediğini ben kalemle tamamlayacağım.” İşte bu,
büyük dünyaya, dünyanın büyük zevklerine tutkuyla bakan
bir adamın notlarıdır. Yazış yöntemi de çok ilgi çekicidir,
müsveddeleri basımevine gönderir, provalarını kendi okurdu;
onların üzerinde o kadar çok değişiklik yapardı ki, sanırsınız
ilk olarak yazılıyor. Romantiklere çok kızar, onların
yazdıklarının gerçekten çok uzağa düştüğünü iddia ederdi,
benim burjuva romanlarım sizin trajedilerinizden çok daha
facialı diye kendi savunmasını yapardı. Balzac iki büyük
yazarın etkisi altında kalmıştır: Rabelais ve Walter Scott.
Rabelais’in alaylı yanını seçmiş, Scott’dan da bir yazarın
kişiler, dünyalar yaratmaktaki ustalığından, tarihi olayların
gerçek tabana oturtulma yeteneklerine kadar çeşitli özellikler
almıştır.
İlk yazdıkları başarılı olmamış ama Paris’te geçirdiği
yoksul günler ona ilerdeki romanlarında çok faydasını
göreceği kalem deneyini kazandırmıştır. Romanları
Fransa’nın çeşitli yerlerinde geçer, özellikle belli bir yerde
merkezileşmediğinden bunlar o dönemin Fransa’sının bir
panoramasını verir. Eserlerinde toplum hakkındaki
düşüncelerini ülkücü bir duyuşla yazmıştır.
Yazdıkları gözleme dayanır.
Ünlü romancı: “İki edebi hakikatin ışığında yazıyorum:
Din ve Krallık.” demişti, gene de Fransa’da krallığın yeniden
kurulduğunda ilk alay eden o olmuştu. Dekordan çok kişi
betimlemelerinde (tasvirlerinde) başarılıdır. Her yazarı çağı
içinde değerlendirmek ve bugüne kalanını göz önünde
bulundurma ilkesini bir ölçü kabul edersek şüphesiz Balzac
her ikisine de göğüs gerer: 19. yüzyılın büyük bir romancısı
olduğu kadar çağdaş bir yazardır. Belki zaman zaman büyük
eserini tamamlamak amacıyla üslup endişesini bir yana
bıraktığı olmuştur.
Ünlü romancı eserlerini Dante’nin “İlâhi Komedya”sına
karşılık olmak üzere “İnsanlığın Komedyası” adı altında
toplamıştır.