vııı. türk deniz ticareti tarihi sempozyumu

333 Pages·2017·4.02 MB·Turkish

VIII. TÜRK DENİZ TİCARETİ TARİHİ SEMPOZYUMU
BİLDİRİLER KİTABI
Türk İktisat Tarihi Araştırmaları Platformu’na
teşekkür ederiz.
VIII. TÜRK DENİZ TİCARETİ TARİHİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI
ISBN 978-975-8081-95-0 (BASILI)
ISBN 978-975-8081-96-7 (ELEKTRONİK)
SEMPOZYUM YÜRÜTÜCÜSÜ
Rahmi Deniz ÖZBAY
Marmara Üniversitesi
SEMPOZYUM DÜZENLEME KURULU
Rahmi Deniz ÖZBAY Erol ÖZVAR
Murat KORALTÜRK Fahri SOLAK
SEMPOZYUM SEKRETERİ
Cihan YAPIŞTIRAN
Marmara Üniversitesi
SEMPOZYUM YÜRÜTME KURULU
Yasemin ÇİFTÇİ Sema KELEŞ
Marmara Üniversitesi Marmara Üniversitesi
Tansu HANÇER Hüseyin ZENGİN
Marmara Üniversitesi Marmara Üniversitesi
Ayşenur KARADEMİR Recep KURT
Marmara Üniversitesi Marmara Üniversitesi
Gökay KARADUMAN Dorukhan SELÇUK
Marmara Üniversitesi Marmara Üniversitesi
TASARIM
Harun Raşid
BASKI
Şan Ofset
Tel: [phone]
İstanbul, 2016
Monad Film Tanıtım Hizmetleri Ltd. Şti.
Burhaniye Mah. Enveriye Sok. No:26/2 Üsküdar 34676 İstanbul
Tel: [phone] • Faks: (0216) 557 82 85
BİLDİRİLER KİTABI
27-28 Mayıs 2016
Yayına Hazırlayan
Rahmi Deniz ÖZBAY
Cihan YAPIŞTIRAN

İçindekiler
9 AMATÖR SPORTİF DENİZCİLİĞİN SORUNLARI
Atmaca, Sezar
27 17. YÜZYILDA İSTANBUL LİMANI VE MARMARA DENİZİ’NDE
ULUSLARARASI VE ŞEHİRLERARASI ULAŞIM VE TİCARET
Aybet-Üçel, Gülgün
33 19. YÜZYIL’DA DOĞU KARADENİZ’İN KÜÇÜK LİMANLARINDAKİ VE
İSKELELERİNDEKİ TİCARİ FAALİYETLER
Aydın, Yunus Emre
51 OSMANLI MİNYATÜRLERİNDEKİ GEMİBAŞ FİGÜRLERİ
Beydiz, Mustafa Gürbüz
61 MONTRÖ SÖZLEŞMESİ’NE GÖRE ALINAN GEÇİŞ ÜCRETLERİ
(RESİM VE HARÇLAR)
Demir, İsmail
71 TARİHTEN GÜNÜMÜZE TÜRK BOĞAZLARI’NIN GEÇİS REJİMİ VE
80. YILINDA MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ
Ece, Jale Nur
95 OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E İÇ SULARDA YAPILAN
TAŞIMACILIK ÇALIŞMALARI
Güvendiren, M. Yıldız
100 OSMANLI DÖNEMİNDE SİGORTA ŞİRKETLERİNİN
RAĞBET ETTİKLERİ ŞEHİRLER
Kahya, Fatih
110 İSTANBUL AHKÂM DEFTERLERİNE GÖRE GEMİ KAZALARI (1742-1779)
Karaduman, Gökay / Selçuk, Dorukhan
116 OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E DENİZ TİCARET
MEKTEPLERİNİN GELİŞİMİ
Karakaya, Mutlu
138 İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİ OSMANLI DONANMA POLİTİKASI:
MİLLİ DONANMAYI KURMA ÇABALARI
Karataşer, Büşra
148 19. YÜZYIL İRAN DIŞ TİCARETİNDE OSMANLI LİMANLARININ ROLÜ
Keskin, Turan
155 MARMARA DENİZİ TARİHİ HARİTALARI VE PORTOLANLARI
Koca, Yasemin Nemlioğlu
174 İSTANBUL’UN İAŞESİNDE DENİZ ULAŞIMININ ÖNEMİ
Kolay, Arif
195 S/S MİLLET’İN BATIŞI VE KARADENİZ’DE KORUNAKLI LİMAN SORUNU
Koraltürk, Murat
202 OSMANLI DENİZ ULAŞIMINDA YAŞANAN SORUNLARA
YOLCU VAPURLARI KARİKATÜRLERİ IŞIĞINDA FARKLI BİR YAKLAŞIM
Memiş, Şefik
222 İNEBOLU VAPURU FACİASI
Tuna, Pınar
242 1896 YILINDA BALIKPAZARI VE YEMİŞ İSKELESİ:
İSTANBUL LİMANI’NIN İKİ MAHALLESİNDE EKONOMİK VE SOSYAL
TOPOGRAFYA ÇÖZÜMLEMELERİ
Tülek, Murat
257 OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E MERSİN LİMANINDA PAMUK TİCARETİ
Uğuz, Sacit
273 CUMHURİYET DÖNEMİ LOJİSTİK: UMUMİ MAĞAZACILIK
Varlı, Arzu
282 FRANSIZ DİPLOMAT BOISLECOMTE’UN OSMANLI DENİZ GÜCÜNE
DAİR TESPİTLERİ (1833)
Yalçınkaya, Mehmet Alaaddin
303 19. YÜZYIL VAN GÖLÜ’NDE ULAŞIMIN BÖLGE TİCARETİNE ETKİLERİ
Yapıştıran, Cihan
311 TÜRK DENİZ TİCARET TARİHİNİN KAYNAĞI OLARAK
KONSOLOS RAPORLARI
Yılmaz, Özgür
VIII. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu
7
TAKDİM
Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Bölümü İktisat Tarihi Anabilim Dalı
ve TİTAP (Türkiye İktisat Tarihi Araştırmaları Platformu) tarafından düzenlenen VIII.
Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu 27-28 Mayıs 2016 tarihinde İstanbul yapıldı.
Sempozyum arkeologlardan, müzikseverlerden, tarihçilere Türkiye deniz ticareti
tarihi ile ilgilenen araştırmacı ve akademisyenlerin bir araya geldikleri önemli bir
akademik buluşma niteliği taşımaktadır.
Her yıl olduğu gibi bu yıl da sempozyumun bir ana teması bulunmaktaydı. Bu
tema, Montrö Antlaşması’nın 80. yıldönümü nedeniyle “80. Yılında Türk Boğazları,
Marmara Denizi ve İstanbul” olarak belirlendi. Sempozyumun ana teması, Montrö
Antlaşması nedeniyle Türk Boğazları olmakla birlikte, konu çeşitliliği açısından
bakıldığında sempozyumun daha önce yapılan yedi tanesinden farklı olarak tarihin
yanı sıra sanat ve kültürü de içine katma çabası olmuştur. Bu bağlamda arkeolojiden,
iktisada, edebiyattan sanat tarihine kadar geniş bir yelpaze oluşturan alanlardan
bildiriler sunulmuştur. Dolayısıyla sempozyuma farklı alanlardan katılımların olması
bize denizcilik tarihinin artık Türkiye’de de interdisipliner bir alan haline gelmeye
başladığını göstermektedir.
Tam da bu noktada sempozyumu takip imkanı bulamamış okurlar ve bilim
insanları için oturum başlıklarını anarsak bu iddiamız açıklık kazanacaktır. Buna göre
sempozyumda “Montrö Sözleşmesi ve Türk Boğazlarının Geçiş Rejimi”, Montrö’ye
Göre Türk Boğazlarının Kullanımı ve Deniz Trafiği”, Neolitikten Bizans’a Arkeoloji ve
Jeoloji”, “Tarihi Yarımadada Liman Kullanımı ve Ticaret”, “16. Yüzyıl’da Akdeniz’de
Ticaret ve Savaş”, “16. Yüzyıl’da Osmanlı ve Akdeniz: Savaş, Siyaset, İstihbarat”,
İstanbul’un İaşesinin Temininde Deniz Ticaretinin Önemi”, “19. Yüzyıl’da Osmanlı
Devleti’nde Donanmanın Gelişimi”, “19. Yüzyıl’da Karadeniz’de Deniz Ticareti”, “19.
Yüzyıl’da Transit Ticarette Limanların Yeri”, “19. Yüzyıl’da Osmanlı Devleti’nde Deniz
Taşımacılığı”, “Osmanlı Devleti’nde Emek İstihdamı ve Sosyal Güvenlik Meselesi”,
“Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Deniz Hukuku, Eğitimi ve Liman Yönetimindeki
Gelişimi”, “Osmanlı’dan Türkiye’ye Denizcilik Tarihinde Gemi Kazaları”, “İkinci Dünya
Savaşı Döneminde İstanbul’da Limanlar ve Taşımacılık”, “Denizcilik Sektöründe
Modernleşme ve Kurumsal Gelişmeler”, “Türkiye Denizcilik Tarihinin Kaynakları ve
Literatür”, “Deniz Kültürü ve Edebiyat” ve “Denizciliğin Osmanlı Minyatür ve Türk
Resim Sanatındaki Yeri” başlıkları altında yirmi oturum yapıldı. İki gün boyunca 4 ayrı
salonda eş zamanlı olarak düzenlenen bu oturumlarda 65 bildiri sunuldu. Bu kitap
ise söz konusu bildirilerden yayınlaması için yazarları tarafından gönderilenleri bir
araya getirmektedir.
Sempozyumun hayata geçmesinde desteklerini esirgemeyen Üniversitemiz başta
olmak üzere, Türk Tarih Kurumu, Deniz Ticaret Odası, İstanbul Ticaret Borsası, Koç
Müzesi, Beykoz Belediyesi, Üsküdar Belediyesi, Şehir Hatları, Arkas Holding, Kırmızı
Kedi Yayınevi, MONAD ve TİTAP ile İktisat Tarihi Anabilim Dalı araştırma görevlilerine,
doktora ve yüksek lisans öğrencilerimize, son olarak değerli çalışmalarıyla
sempozyuma katkıda bulunan meslektaşlarımıza teşekkür ederiz.
Sempozyum Düzenleme Kurulu
Rahmi Deniz ÖZBAY Erol ÖZVAR
Murat KORALTÜRK Fahri SOLAK