T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÜST ORTA KOL ÇEVRESİ ÖLÇÜMÜNÜN 1-5 YAŞ ARASI TÜRK ÇOCUKLARDA MALNÜRİSYON TANISINDA KULLANILAN GOMEZ, WATERLOW VE DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ SINIFLANDIRMALARI İLE BAĞLANTISI MUSTAFA SEDAT ÖZDEMİR TIPTA UZMANLIK TEZİ ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ANABİLİM DALI TEZ DANIŞMANI DOÇ.DR. HALİL HALDUN EMİROĞLU KONYA-2014 1 T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÜST ORTA KOL ÇEVRESİ ÖLÇÜMÜNÜN 1-5 YAŞ ARASI TÜRK ÇOCUKLARDA MALNÜRİSYON TANISINDA KULLANILAN GOMEZ, WATERLOW VE DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ SINIFLANDIRMALARI İLE BAĞLANTISI MUSTAFA SEDAT ÖZDEMİR TIPTA UZMANLIK TEZİ ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI ANABİLİM DALI TEZ DANIŞMANI DOÇ.DR. HALİL HALDUN EMİROĞLU KONYA-2014 2 3 ÖNSÖZ A s istanlık eğitimim boyunca bilgi ve deneyimlerinden sürekli yararlanma fırsatı bulduğum, desteğini her zaman hissettiğim, tezimin hazırlanmasında büyük emeği geçen tez danışman hocam Doç. Dr. Halil Haldun Emiroğlu’na; Z o rlu asistanlık eğitimim boyunca, klinik tecrübelerini her fırsatta bizlerle paylaşan ve bu meslekte şekillenmemizde çok büyük emeği olan tüm hocalarıma; T ezimin hazırlanmasında yardımlarını esirgemeyen sayın Yrd. Doç. Dr. Fatih Kara, Uzm. Sinan İyisoy ve Uzm. Yusuf Küçükdoğru’ya E ğitimim boyunca aralarında olmaktan, birlikte çalışmaktan büyük zevk ve onur duyduğum başta Dr. İlter Paydur olmak üzere asistan arkadaşlarıma; D estek ve güvenlerini her zaman hissettiğim, benim için her türlü fedakarlığa katlanan, bugünlere gelmemde en büyük emeğe sahip olan sevgili annem Sema Özdemir, babam M. Celaleddin Özdemir, kardeşlerim Saliha ve Hümeyra Özdemir ve anneannem Süheyla Ünaldı’ya şükranlarımı sunarım. i İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ .................................................................................................................... i İÇİNDEKİLER ........................................................................................................ ii TABLOLAR: .......................................................................................................... iv ŞEKİLLER ............................................................................................................. vi KISALTMALAR ................................................................................................... vii 2. GENEL BİLGİLER ............................................................................................. 4 2.1. Malnütrisyon ................................................................................................. 4 2.1.1 Tanım: ..................................................................................................... 4 2.1.2 Tarihçe: .................................................................................................... 4 2.1.3 Sıklık: ...................................................................................................... 5 2.1.4 Etyoloji ve Patogenez: .............................................................................. 6 2.1.5 Fizyopatoloji: ........................................................................................... 7 2.1.6 Klinik: ...................................................................................................... 8 2.1.7 Klinik Malnütrisyon Sendromları: ............................................................ 8 2.1.7.1 Marasmus .......................................................................................... 8 2.1.7.2 Kwashiorkor ...................................................................................... 9 2.1.7.3 Marasmik Kwashiorkor ....................................................................10 2.1.8 Tanı ........................................................................................................11 2.1.8.1 Antropometri ....................................................................................11 2.1.8.1.1 Antropometri Tarihçesi...............................................................11 2.1.8.1.2 Antropometrinin Tıp Alanında Kullanımı ...................................20 2.1.8.1.3 En Sık Kullanılan Antropometrik Göstergeler ............................20 2.1.8.1.4 Antropometrik Göstergelerin Yorumlanması ..............................31 2.1.9 Sınıflandırma ..........................................................................................32 2.1.10 Laboratuar ve Biyokimyasal İnceleme ...................................................34 ii 2.1.11. Komplikasyonlar ..................................................................................37 2.1.12 Tedavi ...................................................................................................38 2.1.13 Prognoz .................................................................................................42 2.1.14 Önleme ve Korunma .............................................................................42 3. GEREÇ VE YÖNTEM .......................................................................................44 4. BULGULAR ......................................................................................................47 5. TARTIŞMA ve SONUÇ .....................................................................................75 6. KAYNAKLAR ...................................................................................................83 7. EKLER ...............................................................................................................98 8. ÖZET..................................................................................................................98 9. SUMMARY...................................................................................................... 100 10. ÖZGEÇMİŞ .................................................................................................... 101 iii TABLOLAR: Tablo 1: Malnütrisyon etyolojisi Tablo 2: Marasmus ve Kwashiorkor arasındaki farklar Tablo 3: Gomez sınıflaması Tablo 4: Waterlow sınıflaması Tablo 5: Wellcome sınıflaması Tablo 6: DSÖ sınıflaması Tablo 7: Yaş grupları ve cinsiyet dağılımı Tablo 8: Üst orta kol çevresi ölçümünün yaş gruplarına göre dağılımı Tablo 9: Gomez sınıflamasına göre olguların cinsiyet dağılımı Tablo 10: Gomez sınıflamasına göre olguların yaş grubu dağılımı Tablo 11: Olguların Waterlow (YGB) sınıflamasına göre cinsiyet dağılımı Tablo 12: Waterlow (YGB) sınıflamasının yaş gruplarına göre dağılımı Tablo 13: Waterlow (BGA) sınıflamasının cinsiyete göre farklılıkları Tablo 14: Waterlow (BGA) sınıflamasının yaş gruplarına göre farklılıkları Tablo 15: DSÖ (ağırlık) sınıflamasının cinsiyete göre dağılımı Tablo 16: DSÖ (ağırlık) sınıflamasının yaş gruplarına göre dağılımı Tablo 17: DSÖ (boy) sınıflamasının cinsiyete göre farklılıkları Tablo 18: DSÖ (boy) sınıflamasının yaş gruplarına göre farklılıkları Tablo 19: ÜOKÇ ölçümleri ile Gomez sınıflandırmasının karşılaştırılması Tablo 20: ÜOKÇ ölçümleri ile Waterlow (YGB) sınıflandırmasının karşılaştırılması Tablo 21: ÜOKÇ ölçümleri ile Waterlow (BGA) sınıflandırmasının karşılaştırılması Tablo 22: ÜOKÇ ölçümleri ile DSÖ (ağırlık) Sınıflandırmasının karşılaştırması Tablo 23: ÜOKÇ ölçümleri ile DSÖ (boy) Sınıflandırmasının karşılaştırması Tablo 24: Ağır malnütrisyon tanısında Gomez ve ÜOKÇ (sınır değer 11,0 cm) karşılaştırılması Tablo 25: Ağır malnütrisyon tanısında Gomez ve ÜOKÇ (sınır değer 11,5 cm) karşılaştırılması Tablo 26: Ağır malnütrisyon tanısında Waterlow (YGB) ve ÜOKÇ (sınır değer 11,0 cm) karşılaştırılması Tablo 27: Ağır malnütrisyon tanısında Waterlow (YGB) ve ÜOKÇ (sınır değer 11,5 cm) karşılaştırılması Tablo 28: Ağır malnütrisyon tanısında Waterlow (BGA) ve ÜOKÇ (sınır değer 11,0 cm) karşılaştırılması iv Tablo 29: Ağır malnütrisyon tanısında Waterlow (BGA) ve ÜOKÇ (sınır değer 11,5 cm) karşılaştırılması Tablo 30: Ağır malnütrisyon tanısında DSÖ (ağırlık) ve ÜOKÇ (sınır değer 11,0 cm) karşılaştırılması Tablo 31: Ağır malnütrisyon tanısında DSÖ (ağırlık) ve ÜOKÇ (sınır değer 11,5 cm) karşılaştırılması Tablo 32: Ağır malnütrisyon tanısında DSÖ (boy) ve ÜOKÇ (sınır değer 11,0 cm) karşılaştırılması Tablo 33: Ağır malnütrisyon tanısında DSÖ (boy) ve ÜOKÇ (sınır değer 11,5 cm) karşılaştırılması Tablo 34: Malnütrisyon tanısında Gomez ve ÜOKÇ (sınır değer 12,5 cm) karşılaştırılması Tablo 35: Malnütrisyon tanısında Waterlow (YGB) ve ÜOKÇ (sınır değer 12,5 cm) karşılaştırılması Tablo 36: Malnütrisyon tanısında Waterlow (BGA) ve ÜOKÇ (sınır değer 12,5 cm) karşılaştırılması Tablo 37: Malnütrisyon tanısında DSÖ (ağırlık) ve ÜOKÇ (sınır değer 12,5 cm) karşılaştırılması Tablo 38: Malnütrisyon tanısında DSÖ (boy) ve ÜOKÇ (sınır değer 12,5 cm) karşılaştırılması Tablo 39: Malnütrisyon tanısında tüm sınıflamalar ve ÜOKÇ (sınır değer 12,5 cm) karşılaştırılması Tablo 40: Gomez için saptanan kesim değerinin özgüllük ve duyarlılığı Tablo 41: Waterlow (YGB) için saptanan kesim değerinin özgüllük ve duyarlılığı Tablo 42: Waterlow (BGA) için saptanan kesim değerinin özgüllük ve duyarlılığı Tablo 43: DSÖ (ağırlık) için saptanan kesim değerinin özgüllük ve duyarlılığı Tablo 44: DSÖ (boy) için saptanan kesim değerinin özgüllük ve duyarlılığı Tablo 45: Tüm sınıflama için saptanan kesim değerinin özgüllük ve duyarlılığı Tablo 46: ÜOKÇ’nin ağır malnütrisyon için diğer sınıflandırmalar ile karşılaştırılması. Tablo 47: ÜOKÇ’nin malnütrisyon açısından diğer sınıflamalar ile karşılaştırılması Tablo 48: Tüm sınıflamalarda ÜOKÇ’nin kesim noktası, duyarlılık ve özgüllüğü v ŞEKİLLER Şekil 1 : ÜOKÇ ve Gomez sınıflaması arası regresyon testi. Şekil 2 : ÜOKÇ ile Waterlow (YGB) sınıflaması arası regresyon testi. Şekil 3 : ÜOKÇ ile Waterlow (BGA) sınıflaması arası regresyon testi. Şekil 4 :ÜOKÇ ile DSÖ (ağırlık) sınıflaması arası regresyon testi. Şekil 5 : ÜOKÇ ile DSÖ (boy) sınıflaması arası regresyon testi. Şekil 6 : ÜOKÇ’nin Gomez sınıflaması ile ROC analizi. Şekil 7 : ÜOKÇ’nin Waterlow (YGB) sınıflaması ile ROC analizi Şekil 8 : ÜOKÇ’nin Waterlow (BGA) sınıflaması ile ROC analizi Şekil 9 : ÜOKÇ’nin DSÖ (ağırlık) sınıflaması ile ROC analizi Şekil 10: ÜOKÇ’nin DSÖ (boy) sınıflaması ile ROC analizi Şekil 11: ÜOKÇ’nin tüm sınıflamalar ile ROC analizi vi KISALTMALAR ÜOKÇ:Üst orta kol çevresi YGA: Yaşa göre ağırlık YGB:Yaşa göre boy BGA: Boya göre ağırlık DSÖ: Dünya Sağlık Örgütü ROC: Receiver Operating Characteric SS: Standart sapma TNSA: Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları KF: Kistik Fibrozis vb: Ve benzerleri Vit: Vitamin PEM: Protein Enerji Malnütrisyonu ark: Arkadaşları ABD: Amerika Birleşik Devletleri MR:Manyetik rezonans BT: Bilgisayarlı tomografi DEXA: Dual X-ray absorbsiyometre TCKK:Triseps cilt kıvrım kalınlığı SSCKK:Subskapular cilt kıvrım kalınlığı VKİ: Vücut kitle indeksi SSS:Standart sapma skoru cm: Santimetre g: Gram kg: Kilogram mEq: miliequvalan PPD: Pürified Protein Derivative (saflaştırılmış protein türevi) mm: milimetre ark: arkadaşları vii