Untitled - Sağlık-Sen

57 Pages·2016·1.74 MB·Turkish

ANALİZ
OCAK 2016
SUNUŞ
Metin MEMİŞ
Sağlık-Sen Genel Başkanı
SASAM Enstitüsü Başkanı
Türkiye’nin en büyük sivil toplum örgütlerinden
birisi olan Sağlık-Sen’in 2014 yılında kurduğu SASAM
Enstitüsü olarak, sağlık ve sosyal hizmet gibi insan
hayatını doğrudan etkileyen hizmet alanlarını
güçlendirmek hedefiyle kısa zamanda çok önemli
çalışmalara imza attık.
İ nsana ve hayata değer katmak, tarihe ve kültürel birikime sahibiz. Ülkemizin
insani değerleri hakim kılmak, ve insanlığın geleceği adına umudumuzu
gerçek anlamda hak, adalet, besleyen en önemli kaynak, tarihsel ve kül-
özgürlük ve eşitlik temelinde yükselen bir türel birikimimizdir.
Türkiye’yi inşa etmek istiyoruz.
Bu birikimin çağımızın sorunlarına çözüm
20 yıllık genç bir sendika olan Sağlık Sen’in olacak potansiyele sahip olduğuna ve bu
gönlünden hiç düşürmediği bu idealler doğ- potansiyelin bilimin rehberliğinde yeniden
rultusunda insanımıza bedenen, ruhen ve inkişaf etmesiyle ülkemizin ve insanlığın
sosyal açıdan iyilik sağlayacak güçlü sis- pek çok sorununun çözüme kavuşacağına
temlerin inşasına yardım edecek politikalar yürekten inanıyoruz.
geliştirmek için yola çıktık.
Bu inançla, sağlık ve sosyal hizmet politi-
İnsanlığa hizmet noktasında çok zengin bir kaları başta olmak üzere sosyal politikanın
1
ANALİZ
OCAK 2016
bütün alanlarında bir rapor hazırladık
Sosyal hizmet ve
gelişime ve ilerleme- ve beklentilerimizi or-
sosyal yardım başlığı
ye katkı sağlamak taya koyduk.
hedefiyle bugüne ka- altında yaptığımız
dar önemli çalışmalar çalıştay, önümüzdeki Bakanlığımızın yak-
gerçekleştirdik. laşık 3 yıllık icraat
süreçte devam edecek
döneminde de, aile
sosyal politikalar
Politika geliştirme politikaları başta ol-
süreçlerine katılımı çalıştayları serisinin mak üzere sorumlu-
önemsedik. Yapıcı ve ilkidir. 24-25 Ekim luk alanlarında uygu-
çözüm odaklı eleştirel 2015 tarihlerinde ladığı politikaları takip
kimlikle hareket ettik. gerçekleştirdiğimiz ettik, tespit, eleştiri ve
Hem örgütlü olduğu öneriler geliştirdik.
çalıştayda sosyal
Aile Sosyal Politikalar
hizmet ve sosyal
Bakanlığı ile Sağlık Bu rapor da, sosyal
Bakanlığı hizmetle- yardım kavramlarıyla kalkınma hedefleri öl-
rinin üretim ve yö- ilgili bütün kurum ve çeğinde en kritik ko-
netim süreçlerinde, kuruluşlar ile bilimsel numda bulunan Aile
hem de Türkiye’nin ve Sosyal Politikalar
çevreleri bir araya
geleceğinin inşa ve Bakanlığı uygulama-
getirdik.
ihya sürecinde Sağlık larını; bireyi, aileyi
Sen’in güçlü bir pay- ve toplumu koruma,
daş olması hedefiyle çalışmalarımızı sürdü- nitelikli yaşam koşullarını oluşturma teme-
rüyoruz. linde değerlendirmek, yaşanan sorunları
tespit ederek çözüm önerileri geliştirmek ni-
Son yıllarda uygulanan sosyal politika uy-
yetiyle gerçekleştirdiğimiz sosyal hizmet ve
gulamalarında ciddi gelişmeler sağlandığı
sosyal yardımlar çalıştayımızın sonuçlarını
ortadadır.
içermektedir.
Ancak bu gelişmelerin toplumsal yansımala-
Sosyal hizmet ve sosyal yardım başlığı altın-
rının tamamının olumlu ve başarılı olduğunu
da yaptığımız çalıştay, önümüzdeki süreçte
söylemek mümkün değil.
devam edecek sosyal politikalar çalıştayları
serisinin ilkidir. 24-25 Ekim 2015 tarihlerinde
Yaşanan olumsuzlukların, gelişen sosyal
gerçekleştirdiğimiz çalıştayda sosyal hizmet
problemlerin nedenlerini araştırmak, top-
ve sosyal yardım kavramlarıyla ilgili bütün
lumsal ve kültürel koşullarımıza uygun politi-
kurum ve kuruluşlar ile bilimsel çevreleri bir
kalar geliştirmek durumundayız.
araya getirdik.
Bu noktada Aile ve Sosyal Politikalar Ba-
Türkiye’nin sosyal hizmet ve sosyal yardım
kanlığı kurulduğunda, Türkiye’nin aydınlık
geleceğinin sosyal kalkınma ile mümkün politikalarını değerlendiren raporun ilk bölü-
olacağına inananlar olarak çok umutlandık. münde Türkiye’nin sosyal politika modeline
bakışımız, ikinci bölümde ise çalıştay baş-
Sağlık Sen olarak “Nasıl Bir ASPB?” başlığı lıkları altında ortaya konulan tespitler ve çö-
altında bu analizin ekinde de yer verdiğimiz züm önerileri yer almaktadır.
2
ANALİZ
OCAK 2016
TÜRKİYE
SOSYAL POLİTİKA MODELİ
Yazar: Doç. Dr. Mehmet Merve ÖZAYDIN
SASAM İşgücü Politikaları ve Sendikal Haklar Direktörü
1. SOSYAL POLİTİKAYA İLİŞKİN KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Sosyal sorunların çözümüne Ekonomik ve sosyal hayatı etkileyen kök-
yönelik anlamlı çabaların lü değişimlerin sosyal politikanın amaç,
bütünü olan sosyal politi- kapsam, fonksiyon ve araçlarında önemli
ka, toplumun içinde bulunduğu çevresel değişiklikler ortaya çıkardığı görülmüştür.
şartlardan ve iç hareketlerden etkilenen Sanayi Devriminin başında üretim ilişki-
dinamik bir yapıya sahiptir. Bu özelliği ile lerinin doğasından kaynaklanan eşitsiz-
toplumdan topluma ve tarihsel süreç için- likler, sosyal politika ihtiyacının bu alanda
de, anlamında ve işlevinde önemli deği- yoğunlaşmasına ve çözüm arayışlarının
şiklikler meydana gelmiştir. sanayi toplumunun sorunlarına yönelik
3
ANALİZ
OCAK 2016
Sosyal politikanın bir diğer çalışma sahasını ise
sosyal gruplar oluşturmaktadır. Sosyal sorunlara
odaklanarak çözüm arayışına giren sosyal politikacı
için, bu sorunların etkilediği sosyal gruplar büyük
öneme sahiptir. Yaşlılar, özürlüler, yoksullar, çocuklar,
kadınlar ve işsizler toplumsal yaşam içerisinde çeşitli
nedenlerle sosyal sorunlardan daha fazla etkilenen ve
koruma talep eden gruplar olarak, sosyal politikanın
önemli çalışma alanını oluştururlar.
şekillenmesine neden olmuştur. Bu ne- arayışına giren sosyal politikacı için, bu
denle sosyal politikanın dar anlamdaki sorunların etkilediği sosyal gruplar büyük
yorumunun genellikle sanayi devriminin öneme sahiptir. Yaşlılar, özürlüler, yoksul-
ortaya çıkardığı sorunlar ve bunların çözü- lar, çocuklar, kadınlar ve işsizler toplumsal
müne yöneldiği söylenebilir. Bu yaklaşım, yaşam içerisinde çeşitli nedenlerle sosyal
sorunlara yönelik geliştirilen çözümlerin sorunlardan daha fazla etkilenen ve koru-
de çalışma hayatı merkezli olmasına ne- ma talep eden gruplar olarak, sosyal poli-
den olmuştur. tikanın önemli çalışma alanını oluştururlar.
Sosyal sorunlara ilişkin farklı nedenleri ve
Buna karşın geniş anlamdaki sosyal po-
yöntemleri birlikte analiz ederek etkin çö-
litikayı, bütün sosyal ve sınıfsal grupları
zümler oluşturma hedefini taşıyan sosyal
içine alan ve ağırlıklı olarak Sanayi Dev-
politika, sosyal gruplar için yaptığı ana-
rimi öncesindeki ilişkileri de konu edinen
lizlerde de benzer metodlar izlemektedir.
bir çerçevede tanımlamak mümkündür.
Sosyal gruplara ilişkin risklerin oluşma
Sosyal politikanın tanımlanmasındaki bu
nedenleri, bu risklerin insanların yaşam-
farklılıklar, ülkelerin benzeşmesinin çok
larını nasıl etkilediği ve olumsuzlukların
zor olduğu sosyal politika anlayışında
bertaraf edilmesi için politika arayışlarına
farklı modeller geliştirilmesine kaynaklık
yönelmektedir. Bu arayışlar, toplumsal
etmiştir. Bu çerçevede Anglo-Sakson ge-
leneğinde sosyal politika; eğitim, sağlık, ve kamusal sorumlulukların analiz edile-
kişisel sosyal hizmetler, sosyal güven- rek, etkin uygulamalara ulaşılmaya çalı-
lik ve konut hizmetlerinin kolektif olarak şılan bir süreci ifade etmektedir (Özay-
sağlanması ile ilgili bir uygulama alanına dın,2007:10).
sahiptir. Kıta Avrupası’nda ise sosyal po-
Sosyal politikaların kim tarafından organi-
litika terimi daha çok emek piyasasına
mahsus kurumlar ve ilişkileri, özellikle de ze edileceğine ilişkin tartışmalar ülkelerin
işçi haklarını ve sosyal ortaklar arasındaki tarihsel gelişim seyirleri içinde farklılık
anlaşma çerçevesini ifade etmektedir (Kli- göstermiştir. Ulus devlet anlayışının geli-
enman,2006:159). şimine bağlı ağırlıklı olarak modern dev-
letin görevleri içinde bu fonksiyon tarihte
Sosyal politikanın bir diğer çalışma sa- din kurumlarının, ailenin ya da toplumsal
hasını ise sosyal gruplar oluşturmakta- yardımlaşma kurumlarının işlevi olarak da
dır. Sosyal sorunlara odaklanarak çözüm tanımlanagelmiştir.
4
ANALİZ
OCAK 2016
2. TÜRK SOSYAL POLİTİKASININ GEREĞİ VE
TARİHSEL GELİŞİM
T- --ürk devlet yapılanmasında gerek neksel sosyal politika koruyucusu” olarak
İslamiyet öncesinde ve gerekse güç kazanmasına neden olmuştur.
İslamiyet sonrasında dinin devlete ve
Osmanlı toplumunda sosyal koruma ge-
yöneticilerine kutsallık atfeden niteliği,
reksinimi, küçük yerleşim merkezlerinde
halkın devlete duyduğu saygı ve sevginin
yaşayan kalabalık aile ve tarıma dayalı
pekişmesini sağlamıştır. Devlet başkan-
kapalı ekonomik yapı içerisinde, büyük
larının halkı koruma ve halkın yaşamını
ölçüde akrabalar, komşular arasında
düzenleme ile ilgili görevleri, Türk devlet
karşılanabilmiştir. Güçlü bir dayanışma
anlayışının, halkın devletten beklentileri-
duygusu ile insanlar, yüzyıllar boyu birbir-
ni artıran, “devlet baba” kavramı çerçe-
lerinin yardımcısı ve güvencesi olabilmiş-
vesinde şekillenmesine neden olmuştur
lerdir. İslam dininden kaynaklanan zekat,
(Özer, 2002:22-23).
fitre, adak, kurban, kefaret, sadaka, yar-
Toplumsal yapının en önemli kurumların- dım ve bağış türündeki yardımlar ile ime-
dan biri olan aile, varlığını insanlık tarihi ce geleneğinin bu alandaki gereksinimleri
boyunca koruyup sürdürebilen sosyal karşılamada önemli payı olmuştur.
kurumların başında gelmektedir. Yapısı
Bir malın hayır temelli kullanılması amacı
ve fonksiyonları itibariyle aile, toplum-
ların değişik sosyo kültürel yapılarına ile özel mülkiyetten çıkarılarak, toplumsal
göre farklı görünümlere sahip olsa da mülkiyete intikal ettirilmesi ve orada tutul-
daima varolagelmiştir. Özellikle çocu- ması anlamına gelen vakıf kavramı, bir
ğun bakımı, eğitimi ve sosyalleştirilmesi İslam hukuku düzenlemesi olmasına kar-
fonksiyonlarının yanında aile, sığınma, şın en başarılı örneklerini Osmanlı döne-
koruma, himaye, sevgi ve ilgi gibi sosyo- minde vermiştir. İslam devletlerinde çok
psikolojik görevlerin de yerine getirilme- önemli bir sosyal kurum olma özelliğini
si bakımından önemli bir yere sahiptir. taşıyan vakıflar, ekonomik ve toplumsal
Aileye gerçek manada alternatif teşkil hayatta birçok temel fonksiyonun yeri-
edebilecek başka bir sosyal kurumun ne getirilmesini sağlamışlardır. Osmanlı
olmaması, sosyal politika uygulamaları dünyasında vakıfların çok daha büyük
çerçevesinde aile kurumunun daha faz- gelişmeler gösterdiği, toplumun eğitim,
la önem kazanmasına neden olmuştur sağlık, sosyal güvenlik gibi en temel ihti-
(Seyyar, 1999:10). Aile içindeki bağımlı- yaçlarının ötesinde son derece ayrıntılara
lık duygusu, yardımlaşma ve dayanışma dönük alanlara bile yöneldiği anlaşılmak-
duygularının da gelişmesine katkı sağla- tadır. Bu durumu ifade etmek için Batılı
mıştır. Türk aile yapısının aynı zamanda tarihçiler 16. yüzyıl Osmanlı toplumu için
toplumsal yapının da temelini oluşturma- “vakıf cenneti” tabirini kullanmışlardır.
sı ailenin, toplumsal yapı içerisinde “gele- Dönemin şartları içinde vakıfların toplu-
5
ANALİZ
OCAK 2016
mun tüm ihtiyaçlarına cevap vermeye
çalışan tek yaygın toplumsal kurum
olduğu görülmektedir. Osmanlı toplum
yapısının, vakıfların gördüğü işlevlerin
göz önünde tutulmadan incelenmesi
mümkün değildir. Osmanlılarda devletin
kendisini sosyal fonksiyonlarla tanımla-
maması, bu konularda harcamaların ya-
pılmasını da mümkün kılmamıştır. İslami
gelenekte bir devlet görevi olarak tanım-
lanan bu işlevlerin başta padişah, devlet
yetkilileri ve zenginler tarafından kuru-
lan ve devletin de vergi muafiyetleri ile
dolaylı olarak desteklediği vakıf kurumu
tarafından yerine getirildiği görülmüştür.
Bu durum İslami kaynaklardan çok, eski 18. Yüzyılın ortalarından
doğu imparatorluklarının etkisinde kal- başlayarak Osmanlı top-
manın ve İslam hukukunda özel hukuk ve lum yaşantısının düzen-
kamu hukuku ayrımının netleşmemesinin lenmesinde önemli tesir-
bir sonucu olarak değerlendirilmektedir lere sahip olan bir diğer
(Kozak,1994:16).
kurum da Ahilik kuru-
mudur. Ahi teşkilatının
18. Yüzyılın ortalarından başlayarak Os-
sosyal yapı ve çalışma
manlı toplum yaşantısının düzenlenme-
sinde önemli tesirlere sahip olan bir diğer hayatı üzerinde çeşitli et-
kurum da Ahilik kurumudur. Ahi teşkila- kilerinden söz edebilmek
tının sosyal yapı ve çalışma hayatı üze- mümkündür. İlk olarak
rinde çeşitli etkilerinden söz edebilmek usta-kalfa-çırak şeklinde
mümkündür. İlk olarak usta-kalfa-çırak
şeklinde kurulan mesleki hiyerarşi Ahi
teşkilatı içerisinde yapılandırılmış, mesle-
Büyük bir tarım toplumu ve onun şekillen-
ki ve ahlaki temele dayalı güçlü bir niteli-
dirdiği toplumsal yapıyı miras alarak ku-
ğe sahip olmuştur. Esnaf ve sanatkârlıkta
rulan Türkiye Cumhuriyeti, kuruluşundan
önemli bir sorun olan üretici-tüketici çıkar
itibaren modern dünyanın ekonomik ve
ve ilişkileri, birbiriyle çatışmadan bu teşki-
toplumsal gelişmelerini izlemeye ve ger-
latlar içeresinde çözümlenebilmiştir. Yine
çekleştirmeye yönelmiştir. Bu çerçevede
Ahi teşkilatlarınca oluşturulan konuk ev-
ekonomik gelişimini, sanayileşme hedefli
leri Anadolu’nun her köşesinde her türlü
olarak belirlemiş ve bu gelişimin tüm dün-
konuğa kucak açarak önemli bir sosyal
yada olduğu gibi özel sektör eliyle ger-
fonksiyonu yerine getirmiştir (Çağatay,
çekleştirilmesine çalışılmışsa da serma-
1981:101).
6
ANALİZ
OCAK 2016
alan Prof.Dr. Gerhard Kessler sosyal po-
litika anlayışının şekillenmesinde özel bir
öneme sahip olmuştur.
Sosyal politikanın çeşitli meseleleri
hakkında çok sayıda eser veren ve bu
alanda birçok bilim insanının yetişme-
sine katkı sağlayan Kessler, ülkemizde
sendikacılık hareketlerinin gelişmesi ve
1945 yılından itibaren Çalışma Bakan-
lığı başta olmak üzere birçok kurumun
oluşumunda önemli katkılar sağlamıştır
(Tuna; Yalçıntaş,1991:11). Bu katkıların
bir sonucu olarak Türkiye sosyal politika
modelinin, Kıta Avrupası’nın ve özellikle
kurulan mesleki hiyerar- Almanya’nın Bismarck modeli olarak da
şi Ahi teşkilatı içerisinde tanımlanan sigorta temelli model ekse-
ninde yapılandırılmaya çalışıldığına şahit
yapılandırılmış, mesleki
olunmuştur. Bu model içinde yapılanan
ve ahlaki temele daya-
sosyal sigorta anlayışı sosyal güvenlik
lı güçlü bir niteliğe sa-
sistemimizin temelini oluşturmuştur.
hip olmuştur. Esnaf ve
sanatkârlıkta önemli bir 1980’li yıllardan itibaren ithal ikameci içe
sorun olan üretici-tüketici dönük politikalarını terk ederek, dışa açık
çıkar ve ilişkileri, birbiriy- büyüme modellerini tercih eden Türkiye,
le çatışmadan bu teşki- küresel etkileri önceki döneme oranla
daha fazla hissetmiştir. Ekonomik yapı-
latlar içeresinde çözüm-
daki liberal dönüşüm, toplumsal yapıda
lenebilmiştir.
etkilerini göstermekte gecikmemiştir.
Tüm dünyada devletin küçülmesi, ser-
mayenin rekabet gücünün artırılması, iş
ye yetersizliği ve 1929 Dünya Ekonomik piyasalarının bu rekabete uyum için es-
Krizi nedeniyle bu mümkün olmamıştır. nekleştirilmesi söylemleri Türkiye için de
Bu tarihten itibaren Türkiye devletçi nite- geçerli olarak, uygulamaya aktarılması
likteki ekonomi programları ile korumacı çalışmalarında sorunlarla karşılaşılmıştır.
bir sosyal modele yönelmiştir. Kentleşme ve işsizlik sorunlarıyla derinle-
şen sosyal problemler, hükümetleri ciddi
Türkiye’de sosyal politika eğitimine ilişkin
önlemler almaya itmiştir. Ancak bu baskı,
ilk çalışmalar 1930’lu yıllarda başlamış
çoğu zaman ekonomik sorunları bahane
ve bu dönemde üniversite reformu ile
eden hükümetlerce karşılıksız bırakılmış-
yurtdışından gelen hocalar arasında yer
tır.
7
ANALİZ
OCAK 2016
Türkiye sosyal politika modeli içindeki yönetilebilirliği ve toplumdaki sosyal so-
tartışmalar ihtiyaçların tespiti, sosyal nuçlarının geçici nitelikteki tazmini üze-
hakların düzeyinin belirlenmesi ve bunla- rinden ve daha çok siyasi konjonktürün
rın yasal ve kurumsal yapılanması üze- belirlediği bir yapı üzerinden çalışmalar
rinden yürütülememiştir. Daha çok eko-
yürütülmüştür.
nomik kriz etkileri bunun finansal açıdan
3. REFAH REJİMLERİNE İLİŞKİN
SINIFLANDIRMA ÇABALARI
1990’lı yıllarda tüm dünyada refah muhafazakâr ve sosyal demokrat refah
devleti üzerindeki eleştirilerin art- devleti rejimleri. Andersen, Marshall’ın
ması ve yeni model arayışlarının refah devletinin esasını sosyal vatan-
yoğunlaşması, refah rejimlerinin sınıf- daşlığa dayandıran düşüncesinden ha-
landırılmasına ilişkin tartışmalara da reketle, refah devletinin sosyal hakların
hız kazandırmıştır. Bu çerçevede refah yerine getirilmesi konusundaki rolüne
devletleri ile ilgili çalışmalarda bulunan işaret etmektedir. Bu noktada, refah
araştırmacılar arasında büyük ilgi uyan- devleti rejimlerinin sınıflandırılmasında
dıran ve daha sonraki araştırmalar için esas alınan bir unsur olarak Esping-An-
de temel kaynak niteliği taşıyan çalışma, dersen Polanyi’ye referansla metalaş-
Gosta Esping-Andersen’in 1990 yılın- tırmama kavramını öne çıkarmaktadır
da yayınlanan Refah Kapitalizminin Üç (Metin;Özaydın,2014:44).
Dünyası’dır (The Three Worlds of Welfa-
Andersen’in üçlü sınıflamasında, liberal
re Capitalism). Andersen, söz konusu ça-
refah devleti modelinde ihtiyaç/gelir tes-
lışmasında refah alanındaki çalışmaların
pitine dayalı yardımlar, mütevazı evren-
büyük ölçüde refah devleti kapsamında
sel transferler ve mütevazı sosyal sigorta
yapılan harcamalara odaklandığını ve
programları hâkimdir. Yardımlar büyük öl-
bunun refah devletlerinin anlaşılmasında
çüde, düşük gelirli alıcıların/müşterilerin
yeterli bir ölçüt olamayacağını belirtmek-
ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Bu model-
tedir.
de, sosyal reformun gelişimi geleneksel
Sosyal harcamaların refah devletinin teo- liberal çalışma etiği normları tarafından
rik varlığına bağlı ikincil bir olgusal durum ciddi bir biçimde çevrelenmektedir. Yardı-
olduğu üzerinde durmaktadır (Esping-An- mı hak etme kuralları bu nedenle katıdır
dersen,1990:19). Andersen, İkinci Dünya ve genellikle damgalanma ile ilişkilendi-
Savaşı sonrası dönemde 18 Batı ülkesi- rilir. Yardımlar tipik olarak sınırlıdır (Es-
ni inceleyerek refah devletlerini üç farklı ping-Andersen,1990:22).
rejim türünde sınıflamaktadır: Liberal,
8
ANALİZ
OCAK 2016
İkinci refah devleti rejimi sınıflaması Diğer yandan, devletin statü farklılıkları-
Avusturya, Fransa, Almanya ve İtalya’yı nı muhafaza etme vurgusu yeniden da-
içeren muhafazakâr-korporatist refah ğıtıcı etkisinin ihmal edilebilir düzeyde
devletidir. Bu modelde, piyasa verimliliği olduğu anlamına gelmektedir. Bu refah
ve metalaşmaya dayalı liberal saplantı rejimleri aynı zamanda, tipik olarak Kilise
hiçbir zaman üstün olmadığı gibi, garanti tarafından şekillendirilmekte ve kendisi-
edilmiş sosyal haklar da neredeyse hiçbir ni güçlü bir biçimde geleneksel ailenin
zaman ciddi bir itiraz konusu olmamıştır. korunmasına adamaktadır. Bu nedenle,
Bu modelde hâkim olan şey, statü farklı- aile yardımları anneliği destekler nitelik-
lıklarının korunması ve hakların sınıf ve tedir, çocuk bakım hizmetleri ve benzeri
statüye bağlı olarak yerine getirilmesidir. aile hizmetleri dikkat çekici bir şekilde
Korporatizm, refah sağlayıcısı olarak gelişmemiştir. Sadece, ailenin kendi üye-
piyasanın yerini almaya hazır bir devlet lerine hizmet etme kapasitesi tükendiğin-
yapısı altında toplanmıştır. Dolayısıyla, de, devlet tamamlayıcı bir rolle devreye
özel sigorta marjinal bir rol oynamaktadır. girmektedir(Esping-Andersen,1990:28).
Gelişmiş ülkelerde aileye ve gönüllü toplum
kuruluşlarına yönelen ilgi, gelişmenin yönü
konusunda önemli ipuçları vermektedir. Toplumsal
yardımlaşma ve dayanışmanın teşviki, bu
konularda örgütlenen sivil toplum kuruluşlarının
güç kazanması ve ailenin korunması yoluyla
sağlanacak gelişmeler, kurumsal düzenlemelerin
daha güçlü gerçekleşmesini sağlayarak,
uygulamadaki etkinliğini artıracaktır.
9