Untitled - Reliable Academy

304 Pages·2017·0Marathi

¨É½þÉ®úɹ]ÅõÉSÉÒ +ÉÌlÉEò {ÉɽþhÉÒ
2016-17

(cid:290)(cid:206)तावना

अथर् व सांिख्यकी संचालनालय, िनयोजन िवभाग ‘महारा(cid:205)टर्ाची आिर्थक पाहणी’ हे
(cid:290)काशन राज्य िवधानमंडळाच्या अथर्संक(cid:202)पीय अिधवेशनामध्ये सादर करण्यासाठी दरवषीर् तयार
करते. सदर (cid:290)काशन 2016-17 या वषार्साठी तयार करण्यात आले असनू मािलके तील हा 56 वा
अंक आहे.

2. या (cid:290)काशनात अथर्(cid:203)यव(cid:206)थेतील िविवध सामािजक-आिर्थक क्षेतर्ांच्या ि(cid:206)थतीबाबतची
मािहती व संदभार्साठी शक्य त्या िठकाणी िनद(cid:515)शांक व ि(cid:206)थतीदशर्क कल देण्यात आले आहेत.
हे (cid:290)काशन भारतातील सवर् राज्यांच्या महत्वाच्या सांिख्यकीची समयमािलकािनहाय अ(cid:463)यावत
मािहती आिण िनवडक सामािजक व आिर्थक िनद(cid:515)शक उपल(cid:197)ध करून देते. अ(cid:463)यावत मािहती
उपल(cid:197)ध करून देण्याच्या (cid:290)यत्नामळु े या (cid:290)काशनात समािव(cid:205)ट के लेली काही आकडेवारी / अंदाज
अ(cid:206)थायी (cid:206)वरुपातील आहेत.

3. क(cid:514) दर् व राज्य शासनाचे संबंिधत िवभाग व उपकर्म यांनी उपयक्ु त मािहती या
संचालनालयास वेळेत उपल(cid:197)ध करून िद(cid:202)यामळु े हे (cid:290)काशन तयार करणे शक्य झाले, त्याब(cid:456)ल हे
संचालनालय त्यांचे आभारी आहे.

(cid:290). िद. सोहळे
संचालक,
अथर् व सांिख्यकी संचालनालय,
महारा(cid:205)टर् शासन
मंबु ई
िदनांक : 17 माचर्, 2017

महारा(cid:205)टर्ाची आिर्थक पाहणी 2016-17

अनकर्ु मिणका
िवषय प(cid:205)ृ ठ कर्मांक
राज्याचा संिक्ष(cid:195)त आढावा 1
अ. द(cid:205)ृ टीक्षेपात महारा(cid:205)टर् 3
ब. महारा(cid:205)टर् आिण भारताची तलु नात्मक मािहती 6
1. राज्य अथर्(cid:203)यव(cid:206)था 9
2. लोकसंख्या 13
3. राज्य उत्पन्न 21
4. िंकमती व सावर्जिनक िवतरण (cid:203)यव(cid:206)था 39
िंकमती
सावर्जिनक िवतरण (cid:203)यव(cid:206)था
5. लोकिव(cid:452) 65
6. सं(cid:206)थां(cid:462)ारे िव(cid:452) परु वठा व भांडवली बाजार 77
7. कृिष व संलग्न काय(cid:515) 87
कृिष
िंसचन
फलोत्पादन
पशसु ंवधर्न
दग्ुध िवकास
मत्(cid:206)य(cid:203)यवसाय
वने व सामािजक वनीकरण
8. उ(cid:463)ोग आिण सहकार 123
उ(cid:463)ोग
सहकार
9. पायाभतू सिुवधा 149
ऊजार्
वाहतकू व दळणवळण
10. सामािजक क्षेतर् 177
िशक्षण
सावर्जिनक आरोग्य
मिहला व बाल क(cid:202)याण
¤üÖ׸ü¦ü¶
रोजगार व
गहृ िनमार्ण
पाणी परु वठा आिण (cid:206)वच्छता
पयार्वरण संवधर्न
सामािजक न्याय
मानव िवकास
11. िवशेष अ(cid:198)यास 245
(cid:203)याख्या सचू ी 251
क. भारतातील राज्यांचे िनवडक सामािजक व आिर्थक िनद(cid:515)शक 258

महारा(cid:205)टर्ाची आिर्थक पाहणी 2016-17
पिरिश(cid:205)टे
िवषय प(cid:205)ृ ठ कर्.
पिर. 2.1 महारा(cid:205)टर्ाची व भारताची जनगणनांवर आधािरत लोकसंख्या 19
पिर. 2.2 महारा(cid:205)टर्ाची जनगणनांवर आधािरत राज्यातील गर्ामीण व नागरी लोकसंख्या 19
पिर. 2.3 िज(cid:202)हािनहाय लोकसंख्यािवषयक िनद(cid:515)शक - जनगणना 2011 20
पिर. 3.1 मळू िंकमतींनसु ार (cid:206)थलू राज्य म(cid:202)ू यवध्ृ दी व बाजार िंकमतींनसु ार (cid:206)थलू राज्य उत्पन्न - चाल ूिंकमतींनसु ार 27
मळू िंकमतीनसु ार (cid:206)थलू राज्य म(cid:202)ू यवध्ृ दी व बाजार िंकमतीनसु ार (cid:206)थलू राज्य उत्पन्न - ि(cid:206)थर (2011-12) 28
पिर. 3.2
िंकमतींनसु ार
पिर. 3.3 मळू िंकमतींनसु ार िन(cid:203)वळ राज्य म(cid:202)ू यवध्ृ दी व बाजार िंकमतींनसु ार िन(cid:203)वळ राज्य उत्पन्न - चाल ूिंकमतींनसु ार 29
मळू िंकमतींनसु ार िन(cid:203)वळ राज्य म(cid:202)ू यवध्ृ दी व बाजार िंकमतींनसु ार िन(cid:203)वळ राज्य उत्पन्न -ि(cid:206)थर (2011-12) 30
पिर. 3.4
िंकमतींनसु ार
पिर. 3.5 मळू िंकमतीनसु ार देशांतगर्त (cid:206)थलू म(cid:202)ू यवध्ृ दी व बाजार िंकमतीनसु ार देशांतगर्त (cid:206)थलू उत्पन्न - चाल ूिंकमतींनसु ार 31
मळू िंकमतीनसु ार देशांतगर्त (cid:206)थलू म(cid:202)ू यवध्ृ दी व बाजार िंकमतीनसु ार देशांतगर्त (cid:206)थलू उत्पन्न - ि(cid:206)थर (2011-12) 32
पिर. 3.6
िंकमतींनसु ार
पिर. 3.7 मळू िंकमतीनसु ार देशांतगर्त िन(cid:203)वळ म(cid:202)ू यवध्ृदी व बाजार िंकमतीनसु ार देशांतगर्त िन(cid:203)वळ उत्पन्न - चाल ूिंकमतींनसु ार 33
मळू िंकमतीनसु ार देशांतगर्त िन(cid:203)वळ म(cid:202)ू यवध्ृ दी व बाजार िंकमतीनसु ार देशांतगर्त िन(cid:203)वळ उत्पन्न - ि(cid:206)थर (2011-12) 34
पिर. 3.8
िंकमतींनसु ार
पिर. 3.9 (cid:206)थलू िज(cid:202)हा म(cid:202)ु यवध्ृ दी - चाल ूिंकमतींनसु ार 35
पिर. 3.10 (cid:206)थलू िज(cid:202)हा म(cid:202)ु यवध्ृ दी - ि(cid:206)थर िंकमतींनसु ार 36
पिर. 3.11 दरडोई (cid:206)थलू िज(cid:202)हा म(cid:202)ु यवध्ृ दी - चाल ूिंकमतींनसु ार 37
पिर. 4.1 महारा(cid:205)टर्ातील गर्ामीण भागाकिरता गर्ाहक िंकमतींचे गटवार िनद(cid:515)शांक 49
पिर. 4.2 महारा(cid:205)टर्ातील नागरी भागाकिरता गर्ाहक िंकमतींचे गटवार िनद(cid:515)शांक 50
पिर. 4.3 िनवडक राज्यांसाठी क(cid:514)िदर्य सांिख्यकी कायार्लयाने पिरगिणत केलेला गर्ाहक िं कमती िनद(cid:515)शांक 51
पिर. 4.4 महारा(cid:205)टर् व अिखल भारतातील शेतमजरु ांकिरता व गर्ामीण मजरु ांकिरता गर्ाहक िंकमती िनद(cid:515)शांक 52
पिर. 4.5 औ(cid:463)ोिगक कामगारांकिरता अिखल भारतीय गर्ाहक िंकमतींचे िनद(cid:515)शांक 53
पिर. 4.6 महारा(cid:205)टर्ातील िनवडक क(cid:514)दर्ांमधील औ(cid:463)ोिगक कामगारांकिरता गर्ाहक िंकमतींचे िनद(cid:515)शांक 54
पिर. 4.7 महारा(cid:205)टर्ातील िनवडक क(cid:514)दर्ांमधील औ(cid:463)ोिगक कामगारांकिरता गर्ाहक िंकमतींचे िनद(cid:515)शांक 55
पिर. 4.8 अिखल भारतीय घाऊक िंकमतींचे िनद(cid:515)शांक 56
पिर. 4.9 महत्त्वाच्या िंकमती िनद(cid:515)शांकावर आधािरत चलनवाढीचे दर 57
पिर. 4.10 िज(cid:202)हावार िशधापितर्कांची संख्या (31 िडस(cid:514)बर 2016 रोजी) 58
पिर. 4.11 अिधकृत िशधावाटप / रा(cid:206)त भाव दकु ानांना वाटप केलेला तांदळू व गहू 59
पिर. 4.12 भारत सरकारकडून राज्याला िमळालेले िनयतन 59
पिर. 4.13 िज(cid:202)हावार उपल(cid:197)ध गोदामांची संख्या, क्षमता, रा(cid:206)त भाव दकु ानांची संख्या 60
पिर. 4.14 अंत्योदय अन्न योजनेअंतगर्त सन 2015-16 करीता अन्नधान्याचे िनयतन, उचल व रा(cid:206)त भाव दकु ानांना वाटप 61
अंत्योदय अन्न योजनेअंतगर्त सन 2016-17 करीता अन्नधान्याचे िडस(cid:514)बर पय(cid:522)त िनयतन, उचल व रा(cid:206)त भाव 63
पिर. 4.15
दकु ानांना वाटप
महारा(cid:205)टर्ाची आिर्थक पाहणी 2016-17
िवषय प(cid:205)ृ ठ कर्.
पिर. 5.1 दिृ(cid:205)टक्षेपात अथर्संक(cid:202)प 72
पिर. 5.2 अथर्संक(cid:202)प : महसलु ी व भांडवली लेख्यांवरील जमेतील कल 73
पिर. 5.3 अथर्संक(cid:202)प : महसलु ी व भांडवली लेख्यांवरील खचार्चे कल 74
पिर. 5.4 वषर्भरातील कज(cid:515) व इतर दाियत्वे 75
पिर. 5.5 शासनाच्या उपभोग्य बाबींवरील अंितम खचर् व भांडवल िनिर्मतीवरील खचर् 76
पिर. 6.1 सवर् अनसु िूचत वािणिज्यक बकँ ांच्या ठेवी व कजर् 84
पिर. 6.2 िज(cid:202)हािनहाय वािर्षक कजर् योजना (2016-17) 85
पिर. 7.1 राज्यातील मख्ु य िपकांखालील क्षेतर्, उत्पादन आिण (cid:290)ित हेक्टर उत्पादकता 113
पिर. 7.2 राज्यातील कृिष उत्पादनाचे पीकिनहाय िनद(cid:515)शांक 116
पिर. 7.3 कृिष गणनांनसु ार राज्यातील एकूण विहती खातेदार, विहतीचे एकूण क्षेतर् व सरासरी क्षेतर् 117
पिर. 7.4 राज्यातील जिमनीच्या वापराची आकडेवारी 118
पिर. 7.5 राज्यातील िंसचनाखालील क्षेतर् 119
पिर. 7.6 िंसचन व िबगर िंसचन पाणीप(cid:442)ी आकारणी, वसलु ी व थकबाकी 120
पिर. 7.7 महारा(cid:205)टर्ातील पशधु न आिण कुक्कुटादी पक्षी 121
पिर. 8.1 महारा(cid:205)टर्ातील उ(cid:463)ोगांच्या महत्त्वाच्या बाबी (वािर्षक उ(cid:463)ोग पाहणीवर आधारीत) 141
पिर. 8.2 भारतातील औ(cid:463)ोिगक उत्पादनांचे िनद(cid:515)शांक 143
पिर. 8.3 महारा(cid:205)टर्ातील उ(cid:463)ोगांना िव(cid:452)ीय सं(cid:206)थांनी मंजरू केलेले व िवतिरत केलेले अथर्सहा(cid:200)य 144
पिर. 8.4 महारा(cid:205)टर्ातील खिनजांचे उत्पादन 145
पिर. 8.5 महारा(cid:205)टर्ातील सहकारी सं(cid:206)थांचा तपशील 146
पिर. 9.1 राज्यातील िवजेचा परु वठा व वापर 172
पिर. 9.2 महारा(cid:205)टर् राज्यातील र(cid:206)त्यांची (cid:290)कारांनसु ार लांबी (सावर्जिनक बांधकाम िवभाग व िज(cid:202)हा पिरषदा यांच्या 173
देखभालीखालील)
पिर. 9.3 िज(cid:202)हािनहाय र(cid:206)त्यांच्या लांबीचे रुंदीनसु ार वगीर्करण (सावर्जिनक बांधकाम िवभाग व िज(cid:202)हा पिरषद यांच्या 174
देखभालीखालील)
पिर. 9.4 महारा(cid:205)टर् राज्यातील वापरात असलेली मोटार वाहने 175
पिर. 10.1 िवभागिनहाय व शैक्षिणक (cid:206)तरिनहाय सं(cid:206)था, पटसंख्या व िशक्षकांची संख्या 229
पिर. 10.2 सन 2016-17 मधील आरोग्य िवज्ञान सं(cid:206)थांची संख्या, (cid:290)वेश क्षमता व (cid:290)थम वषार्त (cid:290)वेिशत िव(cid:463)ाथ्यार्ंची संख्या 230
पिर. 10.3 सन 2016-17 मधील तंतर्िशक्षण सं(cid:206)थांची संख्या, त्यांची (cid:290)वेशक्षमता व (cid:290)थम वषार्त (cid:290)वेिशत िव(cid:463)ाथ्यार्ंची संख्या 231
पिर. 10.4 सन 2016-17 मधील कला, िवज्ञान, वािणज्य, इतर िबगर- कृिष अ(cid:198)यासकर्म, िवधी, िशक्षणशा(cid:206)तर् व लिलत 232
कला अ(cid:198)यासकर्मांकरीता एकूण सं(cid:206)था, त्यांची (cid:290)वेशक्षमता व (cid:290)थम वषार्त (cid:290)वेिशत िव(cid:463)ाथ्यार्ंची संख्या
पिर. 10.5 सन 2016-17 मध्ये कृिष, पश ुव मत्(cid:206)य िवज्ञान अ(cid:198)यासकर्मांकरीता सं(cid:206)था, त्यांची (cid:290)वेशक्षमता व (cid:290)थम वषार्त 233
(cid:290)वेिशत िव(cid:463)ाथ्यार्ंची संख्या
पिर. 10.6 राज्यातील उपल(cid:197)ध वै(cid:463)कीय सिुवधा (सावर्जिनक, (cid:206)थािनक सं(cid:206)था आिण िव(cid:204)व(cid:206)थ सं(cid:206)था रुग्णालये) 234
पिर. 10.7 राज्याचे नमनु ा न(cid:535)दणी पाहणीवर आधािरत जन्मदर, मत्ृ यदु र, अभर्कमत्ृ यदु र व एकूण जननदर 235
पिर. 10.8 काम करणाऱ्या लोकांची जनगणना 2011 नसु ार आिर्थक वगर्वारी 236
महारा(cid:205)टर्ाची आिर्थक पाहणी 2016-17
िवषय प(cid:205)ृ ठ कर्.
पिर. 10.9 महारा(cid:205)टर्ातील िविवध उ(cid:463)ोगांतील सरासरी दैिनक रोजगार 237
पिर. 10.10 महारा(cid:205)टर्ातील कायर्रत कारखाने व त्यातील रोजगार 238
पिर. 10.11 राज्यातील रोजगार व (cid:206)वयंरोजगार मागर्दशर्न क(cid:514)दर्ांमध्ये न(cid:535)दणी झाले(cid:202)या (cid:203)यक्तींची संख्या, अिधसिूचत केलेली 239
िरक्त पदे व भरलेली पदे
पिर. 10.12 रोजगार व (cid:206)वयंरोजगार मागर्दशर्न क(cid:514)दर्ांच्या चाल ून(cid:535)दवहीत 31 िडस(cid:514)बर 2016 अखेर असले(cid:202)या (cid:203)यक्तींची 240
संख्या
पिर. 10.13 महारा(cid:205)टर्ातील महात्मा गांधी रा(cid:205)टर्ीय गर्ामीण रोजगार हमी योजनेखाली घेण्यात आले(cid:202)या िविवध कामांच्या 241
(cid:290)कारानसु ार संख्या व त्यावरील खचर्
पिर. 10.14 महारा(cid:205)टर्ातील औ(cid:463)ोिगक िववाद ** 242
पिर. 10.15 िज(cid:202)हािनहाय मानव िवकास िनद(cid:515)शांक 2011 243

महारा(cid:205)टर्ाची आिर्थक पाहणी 2016-17