Untitled - Library PDF
Preview Untitled - Library
NNNeeevvvşşşeeehhhiiirrr HHHaaacccııı BBBeeekkktttaaaşşş VVVeeellliii ÜÜÜnnniiivvveeerrrsssiiittteeesssiii YYYaaayyyııınnnlllaaarrrııı NNNooo:::111111 BBBuuu kkkiiitttaaabbbııınnn bbbaaasssııımmm,,, yyyaaayyyııımmm vvveee sssaaatttııışşş hhhaaakkklllaaarrrııı NNNeeevvvşşşeeehhhiiirrr HHHaaacccııı BBBeeekkktttaaaşşş VVVeeellliii ÜÜÜnnniiivvveeerrrsssiiittteeesssiiinnneee aaaiiittttttiiirrr... BBBüüütttüüünnn HHHaaakkklllaaarrrııı sssaaakkklllıııdddııırrr... KKKiiitttaaabbbııınnn tttüüümmmüüü yyyaaa dddaaa bbbiiirrr bbbööölllüüümmmüüü///bbbööölllüüümmmllleeerrriii NNNeeevvvşşşeeehhhiiirrr HHHaaacccııı BBBeeekkktttaaaşşş VVVeeellliii ÜÜÜnnniiivvveeerrrsssiiittteeesssiiinnniiinnn yyyaaazzzııılllııı iiizzznnniii ooolllmmmaaadddaaannn eeellleeekkktttrrrooonnniiikkk,,, oooppptttiiikkk,,, mmmeeekkkaaannniiikkk yyyaaa dddaaa dddiiiğğğeeerrr yyyooollllllaaarrrlllaaa bbbaaasssııılllaaammmaaazzz,,, çççoooğğğaaallltttııılllaaammmaaazzz vvveee dddaaağğğıııtttııılllaaammmaaazzz... CCCooopppyyyrrriiiggghhhttt 222000111555 bbbyyy NNNeeevvvşşşeeehhhiiirrr HHHaaacccııı BBBeeekkktttaaaşşş VVVeeellliii UUUnnniiivvveeerrrsssiiitttyyy... AAAllllll rrriiiggghhhtttsss rrreeessseeerrrvvveeeddd... NNNooo pppaaarrrttt ooofff ttthhhiiisss bbbooooookkk mmmaaayyy bbbeee ppprrriiinnnttteeeddd,,, RRReeeppprrroooddduuuccceeeddd ooorrr dddiiissstttrrriiibbbuuuttteeeddd bbbyyy aaannnyyy eeellleeeccctttrrrooonnniiicccaaalll,,, oooppptttiiicccaaalll,,, mmmaaaccchhhaaannniiicccaaalll ooorrr ooorrrdddeeerrr mmmeeeaaannnsss wwwiiittthhhooouuuttt ttthhheee wwwrrriiitttttteeennn pppeeerrrmmmiiissssssiiiooonnn ooofff NNNeeevvvşşşeeehhhiiirrr HHHaaacccııı BBBeeekkktttaaaşşş VVVeeellliii UUUnnniiivvveeerrrsssiiitttyyy... EEEdddiiitttööörrr DDDoooççç...DDDrrr... HHHüüüssseeeyyyiiinnn GGGÖÖÖNNNEEELLL KKKaaapppaaakkk TTTaaasssaaarrrııımmmııı PPPııınnnaaarrr GGGÜÜÜNNNGGGÜÜÜRRR DDDiiizzzgggiii AAArrrşşş... GGGööörrr... KKKaaadddrrriii HHH...YYYIIILLLMMMAAAZZZ IIISSSBBBNNN:::999777888---666000555---444111666333---222000---555 111...bbbaaassskkkııı NNNeeevvvşşşeeehhhiiirrr,,, 222000111555 İİİllleeetttiiişşşiiimmm NNNeeevvvşşşeeehhhiiirrr HHHaaacccııı BBBeeekkktttaaaşşş VVVeeellliii ÜÜÜnnniiivvveeerrrsssiiittteeesssiii PPPrrrooofff...DDDrrr... FFFiiillliiizzz KKKııılllıııççç YYYeeerrrllleeeşşşkkkeeesssiii 222000000000 EEEvvvllleeerrr MMMaaahhh... ZZZüüübbbeeeyyydddeee HHHaaannnııımmm CCCaaaddd... 555000333000000 /// NNNeeevvvşşşeeehhhiiirrr TTTeeelll::: 000333888444 222222888 111000 000000 eee---pppooossstttaaa:::tttuuukkkaaasss@@@nnneeevvvssseeehhhiiirrr...eeeddduuu...tttrrr WWWeeebbb:::wwwwwwwww...tttuuukkkaaasss...nnneeevvvssseeehhhiiirrr...eeeddduuu...tttrrr TÜKAS 2014 ONUR KURULU BİLİM KURULU Prof. Dr. Mustafa İSEN Prof. Dr. Filiz KILIÇ Prof. Dr. Filiz KILIÇ Prof. Dr. Çetin PEKACAR Prof. Dr. Ramazan KORKMAZ Prof. Dr. Fehim NAMETAK Prof. Dr.Mustafa S. KAÇALİN Prof. Dr. Kerima FİLAN Prof. Dr. Hayati DEVELİ Prof. Dr.Nimetullah HAFIZ Prof. Dr. M. Dursun ERDEM Prof. Dr. Alena ÇATOVİÇ Prof.Dr. İlyas GÖKHAN Prof. Dr. Sabina BAKSİC Prof. Dr. Ćazim HADŽİMEJLİĆ DÜZENLEME KURULU Doç. Dr. Tuncay BÜLBÜL Doç. Dr. Mehmet ÇERİBAŞ Başkan Doç. Dr.Hüseyin GÖNEL Prof. Dr. Filiz KILIÇ Doç. Dr. Adem ÖGER Doç. Dr. Oktay YİVLİ Düzenleme Kurulu Üyeleri Yrd. Doç. Dr. Şamil YEŞİLYURT Prof. Dr. Çetin PEKACAR Yrd. Doç. Dr. Mehmet HAZAR Prof. Dr. Fehim NAMETAK Yrd. Doç. Dr. İ. Ethem ÖZKAN Prof. Dr. Kerima FİLAN Yrd. Doç. Dr. Zafer YEŞİLÖZ Prof. Dr. M. Dursun ERDEM Yrd. Doç. Dr. Hacer TOKYÜREK Prof. Dr. Alena ÇATOVİÇ Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali YOLCU Prof.Dr.İlyas GÖKHAN Yrd. Doç. Dr. MustafaKARATAŞ Prof. Dr. Sabina BAKSİC Yrd. Doç. Dr. Günil Özlem AYAYDIN CEBE Prof. Dr. Ćazim HADŽİMEJLİĆ Yrd. Doç. Dr. Ahmet Turan TÜRK Doç. Dr. Tuncay BÜLBÜL Yrd. Doç. Dr. Ünal ZAL Doç. Dr. Mehmet ÇERİBAŞ Yrd. Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR Doç. Dr. Hüseyin GÖNEL Yrd. Doç. Dr. Baktygul KULAMSHAEVA Doç. Dr. Adem ÖGER Yrd. Doç. Dr. Neşe ERENOĞLU Yrd. Doç. Dr. Murat ŞENGÜL Yrd. Doç. Dr. Murat ŞENGÜL Yrd. Doç. Dr. Mesut GÜN Dr. Sevinç AĞAYEVA SEMPOZYUM SEKRETERYASI Arş. Gör. Volkan KARAGÖZLÜ Arş. Gör. Kadri Hüsnü YILMAZ Arş. Gör. Muhammed Emin YILDIZLI Arş. Gör. Serkan KÖSE Arş. Gör. Elif Esra ÖNEN Arş. Gör. Şerife ÖRDEK Arş. Gör. Murat GÜR Arş. Gör. Ebru KILIÇ Arş. Gör. KübraŞENGÜL III... UUULLLUUUSSSLLLAAARRRAAARRRAAASSSIII TTTÜÜÜRRRKKK KKKÜÜÜLLLTTTÜÜÜRRRÜÜÜ AAARRRAAAŞŞŞTTTIIIRRRMMMAAALLLAAARRRIII SSSEEEMMMPPPOOOZZZYYYUUUMMMUUU (((TTTÜÜÜKKKAAASSS))) İİİÇÇÇİİİNNNDDDEEEKKKİİİLLLEEERRR BBBooosssnnnaaalllııı DDDiiivvvaaannn ŞŞŞaaaiiirrrllleeerrriiinnniiinnn ŞŞŞiiiiiirrrllleeerrriiinnniiinnn PPPrrraaagggmmmaaatttiiikkk (((EEEdddiiimmmbbbiiillliiimmm))) BBBoooyyyuuutttuuu ………111 AAAllleeennnaaa ÇÇÇAAATTTOOOVVVİİİÇÇÇ,,, SSSaaabbbiiinnnaaa BBBAAAKKKŞŞŞİİİÇÇÇ DDDiiivvvaaannn ŞŞŞiiiiiirrriiinnndddeee MMMaaazzzmmmuuunnn ÜÜÜzzzeeerrriiinnneee BBBiiirrr DDDeeeğğğeeerrrllleeennndddiiirrrmmmeee………999 HHHüüüssseeeyyyiiinnn GGGÖÖÖNNNEEELLL KKKaaarrraaakkkoooyyyuuunnnllluuuCCCiiihhhaaannnşşşâââhhh HHHaaakkkîîîkkkîîî’’’nnniiinnn FFFaaarrrsssçççaaa DDDiiivvvaaannnıııÜÜÜzzzeeerrriiinnneee .........111444 KKKööönnnüüülll HHHAAACCCIIIYYYEEEVVVAAA TTTüüürrrkkk EEEdddeeebbbiiiyyyaaatttııınnnııınnn KKKaaayyynnnaaakkklllaaarrrııınnndddaaannn AAAzzzeeerrrbbbaaayyycccaaannn vvveee OOOsssmmmaaannnlllııı TTTeeezzzkkkiiirrreeellleeerrriiinnniiinnn KKKaaarrrşşşııılllaaaşşştttııırrrııılllmmmaaasssııı ………111999 VVVüüüsssaaallleee MMMUUUSSSAAALLLIII TTTüüürrrkkk KKKüüüllltttüüürrrüüünnndddeee EEEbbbccceeeddd vvveee OOOsssmmmaaannnzzzaaadddeee///ŞŞŞeeeyyyhhhzzzaaadddeee MMMeeehhhmmmeeeddd YYYüüümmmnnnîîî EEEfffeeennndddiii’’’nnniiinnn BBBiiillliiinnnmmmeeeyyyeeennn BBBiiirrr TTTaaarrriiihhh MMMaaannnzzzuuummmeeesssiii ………222999 MMMeeetttiiinnn HHHAAAKKKVVVEEERRRDDDİİİOOOĞĞĞLLLUUU TTTüüürrrkkkiiiyyyeee'''dddeeekkkiii TTTaaasssaaavvvvvvuuurrrîîî AAAkkkrrraaabbbaaalllıııkkk İİİllliiişşşkkkiiillleeerrriii KKKooonnnuuullluuu ÇÇÇaaalllııışşşmmmaaalllaaarrr ÜÜÜzzzeeerrriiinnneee BBBiiirrr DDDeeeğğğeeerrrllleeennndddiiirrrmmmeee ………333888 BBBeeerrrnnnaaa AAAYYYAAAZZZ CCCeeeppphhheeedddeee SSSaaavvvaaaşşşmmmııışşş BBBiiirrr ÂÂÂşşşıııkkk OOOlllaaarrraaakkk YYYooorrrgggaaannnsssııızzz HHHaaakkkkkkııı ÇÇÇaaavvvuuuşşş’’’uuunnn ŞŞŞiiiiiirrrllleeerrriiinnndddeee SSSaaavvvaaaşşş ………444444 GGGüüülllttteeennn KKKÜÜÜÇÇÇÜÜÜKKKBBBAAASSSMMMAAACCCIII ÇÇÇuuukkkuuurrrooovvvaaa HHHaaalllkkkKKKüüüllltttüüürrrüüünnndddeee “““SSSâââmmmeeennn KKKaaarrrşşşııılllaaammmaaa OOOyyyuuunnnlllaaarrrııı””” ÜÜÜzzzeeerrriiinnneee SSSooosssyyyoookkküüüllltttüüürrreeelll BBBiiirrr İİİnnnccceeellleeemmmeee………555333 AAAyyyşşşeee UUUĞĞĞUUURRREEELLLİİİ ÂÂÂşşşıııkkk FFFeeeyyymmmââânnnîîî’’’nnniiinnn “““YYYeeemmmeeennn’’’dddeeennn ÇÇÇaaannnaaakkkkkkaaallleee’’’yyyeee”””AAAdddlllııı DDDeeessstttaaannnııı ÜÜÜzzzeeerrriiinnneee BBBiiirrr İİİnnnccceeellleeemmmeee………666000 EEEsssrrraaa ÖÖÖZZZKKKAAAYYYAAA “““GGGeeeyyyiiikkkllleeerrr,,, AAAnnnnnneeemmm vvveee AAAlllmmmaaannnyyyaaa”””dddaaa GGGeeeyyyiiikkk MMMoootttiiifffiii ………666777 HHHüüülllyyyaaa DDDÜÜÜNNNDDDAAARRR ŞŞŞAAAHHHİİİNNN iii Kırgız Sözlü Geleneğinde Tersbatalar (Beddualar/ Kargışlar) …76 Ergün KOCA,Ayşen KOCA Sözlü Kültür Varlığında Kırsal ve Kentsel Etkenler …84 Ergin ALTUNSABAK Şirvan Aşıq Mühiti vəŞirvan Âşıqları…89 FəridəMİRİŞOVA Türk Aile Tarihinde Egzogami Yasasınınİşlevleri…94 Mehmet Ali YOLCU Halk Edebiyatı Metinlerinde Selamlaşma Sözcük ve İfadeleri …106 Mehmet Surur ÇELEPİ Türk, Kırgız ve Kazaklarda Düğün Şiirleri …117 Asil ŞENGÜN,Aygül ŞENGÜN Batı Avrupa’da Yaşayan Göçmen Türk Toplumunda Kültür Aktarımı Bakımından Kadınların ve Âşıkların Rolü…125 Yılmaz IRMAK Aydın İli Ağızlarındane… ne…Bağlacının Farklı Bir Kullanımı Üzerine…136 Erkan SALAN Birleşik İsim Grubu İçerisinde Değerlendirilmesi Gereken Kullanımlara Dair Bir Öneri …142 Erol TOPAL “Buş-” Fiilinin Türk Dilinin Tarihî Devirlerinde Kullanım Alanları …146 Derya DATLI Türkçe ve Boşnakçadaki Türemiş Eylemler Arasındaki Farklılıklar ve Benzerlikler …155 Mirza BAŠİĆ Fuzûlî'nin “TürkçeDivan”ında Sözlüksel-Anlamsal Kelime Grupları (Sesteş Kelimeler)…162 Sevinç AĞAYEVA Uygur Dönemi Coğrafya, Din ve Dil İlişkileri…168 İbrahim EthemÖZKAN ii Kültür İnşası ve Milliyetçilik Açısından Denizli Halkevleri ve İnanç Dergisi’ninDeğerlendirilmesi…171 Harun AKÇAM Dip Boyasıve Türk Kültüründe Kadınının Değişen Statüsü…179 Fatma KALPAKLI Doktor Mehmet Fahri’nin Manzum İşkodra Tarih-i Harbi Adlı Eseri Üzerine…184 Mehmet SOĞUKÖMEROĞULLARI Elif Şafak’ın Romanlarında Toplumsal Cinsiyet: Kadın Yazar Sorunsalı …196 Edina NURIKIĆ Gelenekten Yararlanması Bağlamında Postmodern Türk Edebiyatı …202 Gamze SOMUNCUOĞLU ÖZOT Orhan Veli’nin Şiirlerindeki Mizahî Unsurlarla Okumayı Sevdirebilmek …209 Nesrin ZENGİN Halide Edip’in Meşrutiyet Romanına İzleksel Katkısı: Kadın Meselesi …216 Ürün ŞEN SÖNMEZ Gaspıralı Mektebi'nin Maarifçiliğinden Günümüze Yansıyanlar …226 Beşir MUSTAFAYEV Matrakçı Nasuh’un İlmî Şahsiyeti…232 Faruk SÖYLEMEZ 13. Yüzyılda Niğde Çevresinde Ortaya Çıkan Bir İsyan: Niğde Hatıroğlu İsyanı …246 Nevzat TOPAL Safevî DönemiTarih Yazımında On İki Hayvanlı Türk Takvimi …259 Namiq MUSALI Doğu Türkistan’dan Türkiye’ye Yapılan 1961 Göçü ve Mehmet Kasım Cantürk …270 Tekin TUNCER Osmanlı Kültüründe Kızların Erken Nikahlandırılması Meselesi: Darende'den Bir Örnek …279 Mehmet ZahitYILDIRIM Memlûk Türkleri’nin Mısır’da Bıraktıkları İzler …289 İlyas GÖKHAN iii Uppsala Üniversitesindeki Türk Mirası…300 Ünal ZAL Halide Edip Öyküsünde Betimlemenin Retoriği …329 Oktay YİVLİ Osmanlı Ve Cumhuriyet’te Avrupa Algısının Seyir Defteri: Seyahatname ve Sefaretnamelerde Avrupa …336 Murat GÜR Klasik Türk Edebiyatı Geleneğinde Mensur Hikâyelerin Yaratımı ve Aktarımı Üzerine …345 Tuncay BÜLBÜL Yemen Savaşı Bağlamında Bir Hikâyeli Türkü: Ali İle Gül Ayşe …350 Ayhan KARAKAŞ Kırgız Halk Müziği veEzgi Kültürü …360 Mehmet ÇERİBAŞ iv BOSNALI DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLERİNİN PRAGMATİK (EDİMBİLİM) BOYUTU AlenaÇATOVİÇ1, SabinaBAKŞİÇ ÖZET Osmanlı döneminde Hasan Ziyâ’î, Nergisî, Mezakî, Sâbit, Arif Hikmet Bey gibi bir çok Bosna-Hersek kökenli divan şairi Osmanlı Türkçesinde eser vermiştir. Bosnalı şairler kimi eserlerini belli kişilere, genellikle hamilerine sunmak üzere yazdıkları için şiirlerinin pragmatik boyutu dikkat çekmektedir. Bu durum özellikle kaside, tarih ve müzeyyel gazel nazım türlerinde gözlemlenmektedir. Şairler, gerçek kişi ve olaylara atıfta bulunurken abartma, iltifat, iyi dilekler gibi kibarlık stratejiler kullandıklari için metinleri edimbilimi açısından değerlendirmek mümkündür. Bu bağlamda Bosnalı divan şairlerinin şiirleri Penelope Brown & Stephen C. Levinson ve Geoffrey Leech kuramının ışığı altında incelenecektir. Anahtar kelimeler: müzeyyel gazel, methiye, fahriye, pragmatik, edimbilim, söz eylemler, kibarlık, kibarlık stratejileri ABSTARCT PRAGMATIC DIMENSION OF BOSNIAN DIVAN POET`S POETRY In Ottoman period many Bosnian poets, such as Hasan Ziyâ’î, Nergisî, Mezakî, Sâbit, Arif Hikmet Bey, wrote their poetry in Ottoman Turkish language. Manytimes too their poetry targeted concrete individuals, namely potentional patrons, and in such cases highly pragmatic approach was employed, particularly highlighed in the forms of qasidah, müzeyyel ghazal and chronograms. This approach, reflected in their use of expressions of politeness, like compliments, good wishes and hyperbole represents an ineresting material for analysis from the aspect of the pragmatics. Hence, the poetry of Bosnian divan poets will be analysed in the conext of the related theories put forward by Penelope Brown & Stephen C. Levinson ve Geoffrey Leech. Key words: muzeyyel ghazal, methiye (panageric), fahriye (honorary), pragmatics, speech acts, politeness, politeness strategies Giriş Osmanlı Devleti patrimonyal bir yapıya sahip olduğu için sanatkârlar geçim kaynaklarını bir hâmiye intisap ederek bulmaktaydı. Sanatkârların, bilhassa divan şairlerinin hükümdar ailesinin inayetine erişebilmeleri, toplumun en zengin ve şeref sahibi bireyleri olma imkanına ulaşmak anlamına geliyordu. Divan şiirinin, hamileri başta olmak üzere yönetici sınıfından oluşan okur tabakası göz önünde bulundurulduğunda sanatın, özellikle şiirin içeriğinin pragmatik boyutunu dikkate almamak mümkün değil. Halil İnalcık’in söylediği gibi “Belli bir sanat zevki ve anlayışına sahip patronun himayesi altında sanatkâr, ona göre eser vermeye özenirdi”( İnalcık 2003:15). Divan şairinin himaye arayışını ancak geleneksel ve özel kalıplar içinde ifade etmesi mümkündü. Patronlara övgü sunmanın en yaygın şekli kasideler, daha doğrusu kasidelerin medhiye kısımlarıydı. “Kasideler, başta, öbür dünyada Tanrı’nın rızasını, Peygamberin, velilerin şefâatini, ve bu dünyada patrimonyal siyasî güç sahiplerinin himaye ve inayetlerini kazanmak için yazılırdı” (İnalcık 2003: 23). Ayrıca Arapça’da “amacı olan, amaçla yazılan şiir” anlamına gelen “kaside” kelimesi Türkçe’de bu anlamı hala yansıtan “kastetmek” fiiliyle aynı kökenden üretilmiştir. Dolayısıyla kaside, bir söz eylem, bir emredici olarak nitelendirilebilir. Edimbilim kuramına göre emrediciler, konuşmacının dinleyiciye bir iş yaptırmak amacıyla söylenen sözle gerçekleştirilen söz eylemlerdir. Kasidenin edim sözü, yani ulaşılması Prof. Dr., Saraybosna Üniversitesi, Doğu Dilleri Bölümü, Türkoloji Kürsüsü, [email protected] Prof. Dr., Saraybosna Üniversitesi, Doğu Dilleri Bölümü, Türkoloji Kürsüsü, [email protected] 1 istenilen sonuç ise devlet büyüklerinden bir çeşit destek almak idi. Bazı kasidelerin etki sözünü/etkisini, kasideyi yazan şairlere ödül olarak verilen mevki ya da maddi destekte görmek mümkündür. Buna binaen, kasidelerden bahsedilirken “yazmak” fiilinden çok “sunmak” fiili kullanılıyor olması, konuşmacı ile dinleyici arasında çok dinamik bir diyaloğun var olmasına işaret ediyor. Ancak hamilerin beğenisinin kazanılması başka edebî türlerin sunulmasıyla mümkün olabiliyordu. XV. yüzyıl şairi olan Necatî Bey’le (1451-1509) ilgili bu konuda çok ilginç bir hikaye vardır."Âşık Çelebi ise Nakşî Çelebinin Necâtî'nin oğlu Hüseyin Çelebi'den, şairin bir gazelini Fatih'in Yorgi (filozof Gorgios Amirokis) adlı nediminin sarığına soktuğunu; Yorgi padişahla satranç oynarken Fatih'in kağıdı alıp okuduğunu ve şaire yedi akçe ulûfe bağlatarak divan kâtibi ettiğini kendisine aktardığını bildirir" (Şentürk 1999: 107). Okur merkezli olarak baktığımız zaman o dönemin bugünle karşılaştırmalarını yapmak her ne kadar uygun değilse de Necatî Bey’in yaptığını günümüzde posta kutularımıza atılan reklamlara benzetmek mümkündür. Divan edebîyatı türlerini pragmatik boyutu ile ele aldığımızda kasidelerin aksine gerçek hayatla ve patronu övmekle neredeyse hiç ilgisi olmayan gazel türü dikkat çekmektedir. Gazeller, genellikle aşk, güzellik ve içki konusunda yazılmış şiirler olarak değerlendirilmektedir. Arap edebîyatında kasidenin nesib kısmından meydana gelen gazelde medhiyelerin övgülerinden çok duygulara yer verilir. Kasidelerle karşılaştırıldığı zaman gazellerin pragmatik boyutu yok denecek kadar arka planda kalır. Ancak bu konuda ayrı tutulması gereken gazel türü müzeyyel gazellerdir, çünkü onlar “gazelin bilinen kalıplarının dışına çıkıldığı ve onun özelliklerinin değiştirildiği bir türdür” (Ünlü 2012:35). “[M]ahlas beytinden sonraki birkaç beyitte şair, zamanın padişahı, devlet büyükleri, din büyükleri ya da tarikat uluları için övgüde bulunur. Böyle gazellere gazel-i müzeyyel denir. “ (Dilçin 1995: 108). “Dolayısıyla bu gazeller Cem Dilçin’in de ifade ettiği gibi birer küçük kasideye benzemektedir.” (Ünlü, 2012:36), bundan ötürü gazellerin de edimbilim açısından, söz eylemler olarak incelenmesi mümkündür. Bosnalı divan şairlerinin şiirlerinin pragmatik boyutunu araştırırken çalışmamızı müzeyyel gazellerle sınırlandırdık. Bosnalı şairler arasında divan sahipleri olanlar arasında özellikle XVII. ve XVIII. yüzyıl şairleri olan Mezâkî, Sâbit ve Hâtem divanlarında müzeyyel gazellere rastladık. XVII. yüzyıla kadar Bosna kökenli şairlerde müzeyyel gazeller bulunmamış olmasının sebeplerini belki de şairlerimizin o döneme kadar güçlü hamileri bulamamış ve yüksek mevkilere ulaşamamış olmalarında aramak gerekir. Ancak XVII. yüzyıldaki şairlerimiz arasında, enderuna girip birçok meşhur şahısla irtibat kuran, mevlevî bir şeyh olan Mezâkî ya da Osmanlı Devleti’nin birçok yerinde kadılık yapmış olan Sâbit gibi şairler söz konusu olunca onların okur tabakasının daha üst düzeyde kişilerden olduğunu düşünmek mümkündür. Bu durumda, kaside ve gazellerinde övgüyle seslenebilecekleri kişilerin var olması eserlerinin içeriklerini etkilemiştir. 1.KuramsalÇerçeve Edimbilim kuramcılarından John Austin,bazı sözlü ifadelerin bir olay hakkında haber vermeyip bir iş yapmak için, üstelik dışarıdaki dünyayı değiştirmek için kullanıldıklarını ilk öne süren olmuştur (1962). Görüşleri, daha sonra John Searle (1969-1975) tarafından geliştirilmiştir. Searle, söz eylemleri beş ana sınıfta toplamıştır: 1. Tanımlayıcılar: bir durumu anlatan söz eylemler. 2. Üstleniciler: konuşmacının gelecekte yapacağı bir işi üstlendiği söz eylemler. 3. Emrediciler: konuşmacının dinleyiciye bir iş yaptırmak amacıyla söylenen söz eylemler. 4. Değiştiriciler: mevcut durumu değiştirmek için söylenen söz eylemler. 5. Dışavurumcular: konuşmacının psikolojik ya da zihnisel durumunu gösteren söz eylemler. (Searl, 1969). Daha önce belirtildiği gibi Divan edebîyatındaki kaside türünü emredici söz eylemler olarak nitelendirmek mümkündür. Emrediciler bir iş yaptırmak amacıyla söylenen sözle gerçekleştirilen söz eylemlerdir. Emrediciler dinleyiciye tehditkar gelebildiği için etkilerini yumuşatmak amacıyla şair, 2
Description:The list of books you might like
