Üniversitelerde Bologna Süreci Neye Hizmet Ediyor (.pdf) PDF
Preview Üniversitelerde Bologna Süreci Neye Hizmet Ediyor (.pdf)
ÜNİVERSİTELERDE BOLOGNA SÜRECİ NEYE HİZMET EDİYOR? Adnan Gümüş Nejla Kurul Eğitim Sen Yükseköğretim Bürosu (YÖB) Mart 2011 EĞİTİM SEN (Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası) *** Adına Sahibi: Zübeyde Kılıç Öztürk Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Serpil Açıl Özer *** Yazışma Adresi: Cinnah Cad. Willy Brandt Sk. No:13 Çankaya/ANKARA 06680 Tel: (0.312) 439 01 14 (pbx) Fax: (0.312) 439 01 18 E-posta: [email protected] Web: www.egitimsen.org.tr *** Sayfa Düzeni/Kapak: Gülüzar Ünver *** İSBN: 978-975-535-024-0 *** Baskı: Umut Ajans - 0312 435 75 13 *** Eğitim Sen Yayınları Mart 2011 ÖNSÖZ Avrupa ve Türkiye’de yükseköğreti mde yapılan değişiklerin son on yılı kısaca “Bologna Süreci” olarak ifade edilebilir. Bu süreç, “Avrupa Yükseköğreti m Alanı” ve “Avrupa Araştı rma Alanı” olarak da dile 5 geti rilmektedir. Bu çerçevede “bilgiye dayalı toplum”, ”isti hdam edilebilirlik”, “hareketlilik”, “yaşamboyu öğrenme”, “kalite güvencesi” gibi terimler sık sık kullanılmakta ve bunlar sürecin görünen ve tartı şılan yönünü oluşturmaktadır. Aslında Bologna Süreci’nin temel kavramları, geleneksel üniversite söyleminden farklı olarak piyasa yönelimli faaliyetleri içermektedir. İlginç olan bu süreç ve kavramların Türkiye üniversitelerinde tartı şılmaksızın kabul görüp uygulanmaya başlanmasıdır. Bologna Süreci, üniversitelerin yerel, ulusal ve küresel piyasalarla, yeni işlevler çerçevesinde uyumlaştı rılması sürecidir. Bu olgunun arka planını neoliberalizm oluştururken, Bologna Süreci üniversitelerin bu yönde dönüşümünü sağlayan bir proje olarak değerlendirilebilir. Bu kapsamda Bologna Süreci eleşti rel gözle okunduğunda aşağıdaki hususlar dikkati çekmektedir: •Avrupa Yükseköğreti m Alanı (AYA) bakış açısından, yükseköğreti m önemli bir pazardır. Kuşkusuz Avrupa Yükseköğreti m Alanı içinde merkez ülkeler, çevre ülkelere göre karşılaştı rmalı üstünlüklere sahipti r. Bu pazarda öğrenci hareketlerinin yönünün Türkiye olmayacağına dikkati çekmek gerekmektedir. •GATS’la bağlantı lı olarak Avrupa’da bugün, yükseköğreti m ti careti nin önündeki engellerin aşılması için bir alt yapı çalışması yürütülmektedir. Hizmetlerin metalaştı rılması ve sermayenin serbest dolaşımının önündeki engellerin kaldırılması, giderek tükenen iş ve isti hdam umutlarını gerek yerel ve gerekse küresel işgücü piyasaları üzerinden pompalayarak yükseköğreti mi kârlı bir alana dönüştürme amacını taşımaktadır. •Bilim ve teknolojide rekabet gücünün gelişti rilmesi yoluyla tek bir pazar ve blok halinde Avrupa’nın “dünyanın en rekabetçi bilgi 6 tabanlı ekonomik gücü” olmasını sağlayacak biçimde üniversiteler düzenlenmektedir. Neredeyse tüm araştı rma alanlarının rekabetçi bilgi tabanlı ekonomik gücü olacak AB için harekete geçirilmek istendiği bu bağlam içinde, üniversitelerin toplumsal sorumlulukları adım adım sönümlendirilmektedir. Bologna Sürecinin üç temel amacı bulunmaktadır. Birincisi, Avrupa’yı küresel rekabett e bilim ve teknoloji ile destekleyecek biçimde üniversitelerin yeniden düzenlenmesidir (Avrupa Araştı rma Alanı). Zira sermaye birikim rejiminin gerekti rdiği biçimde üreti m araçlarının ve tüm üreti m güçlerinin gelişti rilmesinde yükseköğreti min motor işlevi görmesi beklenmektedir. Bu süreç, emeğin mutlak ve nisbi anlamda sömürüsünün artı rılmasına dönük koşulların yaratı lmasına hizmet etmektedir. İkincisi, yükseköğreti min küresel bir pazara dönüştürülebilmesi için gerekli koşulların yaratı lmasıdır (Avrupa Yükseköğreti m Alanı). AYA, Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATS/ General Agreement on Trade in Services) genelde eğiti mi ancak özellikle yükseköğreti mi uluslarararası ti careti yapılan bir hizmet olarak gören anlayışın, AB ölçeğinde politi ka/uygulamasını kapsamaktadır. Bu bağlamda AYA ile “hizmetlerin serbest dolaşımı önündeki engellerin, diplomaların tanınması ve akreditasyon mekanizmalarıyla kaldırılması”, “öğrenci hareketliliğinin artı rılması ve ortak bir ‘Avrupalı’ bilinç ve kültürünün oluşturulması” ve “üniversiteler arasında işbirliği yoluyla bilim ve teknolojide rekabet gücünün gelişti rilmesi” amaçlanmaktadır. Üçüncüsü, kolekti f bir hizmet olarak görülen yükseköğreti min özelleşti rilerek devleti n küçültülmesi amacına dönük olarak kamu fi nansmanında yeni bir kaynak tahsisi yaratmaktı r. Bunun anlamı, üniversitelerin ikincil bölüşüm ilişkileri içinde emekçiler lehine sosyal bir hak olarak anlamını ortadan kaldırmaktı r. Bologna resmi mevzuatı nda, tüm mekanizmalar nihai olarak “Avrupa Yükseköğreti m Alanı” ve “Avrupa Araştı rma Alanı” oluşturulması hedefi nin adımları olarak sayılmaktadır. Bologna Süreci’nde 7 öngörülen bilginin paylaşılmasına, öğrenci ve öğreti m elemanı değişim programlarına, diplomaların tanınırlığına, ortak programlar açılmasına ve araştı rma ortaklıklarına ilk aşamada karşı çıkılması güç gözükmektedir. Ancak Bologna süreciyle, bilginin metalaşmasına, öğrenci ve öğreti m elemanı değişiminin hegemonya kuracak düzeyde çevreden merkeze tek yönlü akışına ve bir Avrupa yükseköğreti m pazarı yaratı lmasına, diplomaların tanınırlığının meta düzenine hizmeti ne, ortak eğiti m programlarının sermayenin ihti yacına göre kurgulanmasına karşı çıkmak zorunludur. Üniversite eğiti mi ve bilgi üreti mi, değişim değeri için değil, insan ihti yaçları doğrultusunda üreti len kamusal hizmetler olarak kullanım değeri için üreti lmelidir. Diğer bir deyişle yükseköğreti min kullanım değeri üretecek bir niteliğe dönüşmesi, onun emekçi sınıfl ar lehine kurumsallaşması ile mümkündür. Eğiti m Sen, ikti sadi ve toplumsal koşulların üniversiteleri derinden etkilediğini gözlemlerken, eş zamanlı olarak “başka bir toplum ve başka bir üniversite mümkündür” demektedir. Sendikamız “Demokrati k, özerk, parasız ve yüzü doğaya ve halka dönük üniversiteyi yaşatmak için araştı rma ve eğiti m işlevlerini emekçi sınıfl arın ihti yaçları doğrultusunda düzenleyen bir üniversite için, tüm üniversite bileşenlerini ve duyarlı tüm toplumsal kesimleri toplumsal mücadeleye davet etmektedir. Eğiti m Sen Merkez Yöneti m Kurulu olarak, öncelikle kitapçığın yazarları Nejla Kurul ve Adnan Gümüş’e, Yükseköğreti m Bürosu üyelerine ve kitapçığın hazırlanmasına emek veren sendikamız uzmanı İlker Akçasoy’a teşekkür ederiz. Merkez Yöneti m Kurulu 8 İÇİNDEKİLER I.DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTELERİN DÖNÜŞÜMÜ .......... 13 A. Devlet, Piyasa ve Üniversiteler ............................................ 13 B. Refah Devleti /Sosyal Devlet ve Özerk Üniversite Dönemi .... 21 C. Neo-Liberal Devlet ve Güdümlü Üniversite Dönemi............. 27 D. Avrupa’da Bologna Süreci’nin Doğuşu ve Karşı Bildirgeler.... 30 II.BOLOGNA SÜRECİ: ÜNİVERSİTELERİ PİYASA İLE UYUMLULAŞTIRMA PROJESİ ........................................................................................ 44 A. Süreci Başlatan Dinamikler ................................................. 44 B. Sürecin Aktörleri, Organları ve Ajan(s)ları ........................... 48 C. Ana Terim ve İlkeleri: Kavramların Kirleti lmesi .................... 60 D. Sürecin Mantı ğı ve Mekanizması: Piyasacı Sekter Determinizm ve Homo Teknikus ................................................. 65 E. Sürecin Kısa Tarihi ve Evreleri ile Bazı Temel Konferans, Bildirge ve Belirlemeleri .............................................................. 67 III.TÜRKİYE’NİN SÜREÇTEKİ YERİ VE PERFORMANSI: PİYASA KOŞULLARINDA HERKESE YÜKSEKOKUL, PARALI SERTİFİKA, MÜTEVELLİ HEYETİ VE AJANSLAR .................................................................... 87 A. Türkiye’de Bologna Sürecinin Kısa Tarihi ............................. 87 B. Bologna Süreci’nin Türkiye’deki Sahipleri, Organ ve Ajan(s)ları ...................................................................... 97 C. Bologna’ya Uyarlanma Sürecinde Yapılanlar ve Mevcut Gelinen Durum ............................................................................ 110 D. Türkiye Üniversitelerinin Bologna Süreci Performans Notları ......................................................................................... 131 IV.BOLOGNA VE POST-BOLOGNA SÜRECİ’NİN ÜNİVERSİTE BİLEŞENLERİ AÇISINDAN DOĞURDUĞU SONUÇLAR VE OLASI TEHDİTLER ................................................................................... 133 A. Özgür Bilim Yerine Bilginin Metalaştı rıldığı Tekno-Bilim Hakimiyeti ................................................................................... 134 B. Kamusallığın Karşısında Üniversitelerin Piyasalara Teslimiyeti ..................................................................................... 137 C. Üniversitelerde Esnek Üreti m ve Esnek ve Güvencesiz Çalıştı rma...................................................................................... 139 D. İşsizliğe Gerçekçi Çözümler Yerine, Yaşamboyu Öğrenme Yanılsaması.................................................................... 141 E. Öğreti m Elemanı Değil, Homo Teknikus................................ 143 F. Üniversite Bileşenlerinin Karşı Karşıya Kaldığı Tehditler........ 148 KISALTMALAR .............................................................................. 155 KAYNAKÇA .................................................................................... 159 ÖZGEÇMİŞLER................................................................................ 165 • Adnan Gümüş ....................................................................... 166 • Nejla Kurul ............................................................................. 167 . .
Description:The list of books you might like
