UNESCO Dünya Mirası Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı ALAN YÖNETİM PLANI 2016 ...

119 Pages·2015·12.16 MB·Turkish

UNESCO Dünya Mirası
Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı
ALAN YÖNETİM PLANI
2016-2020

1
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ
1. GİRİŞ ve HAZIRLIK SÜRECİ ...........................................................................................................5
1.1. Planın Amacı .......................................................................................................................5
1.2. Korumada Kolaylaştırıcı Unsur: Bergamalılar, Bergama’yı Sevenler ve Korumada Öncü
Çalışmalar .......................................................................................................................5
1.3. Planın Yasal Dayanakları ve Konumu ...................................................................................6
2. GELECEK KUŞAKLARIN EMANETİ BERGAMA ...............................................................................8
2.1. Dünya Mirası Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı ................................................8
2.2. Bergama’nın Dünya Miras Alanları ......................................................................................9
2.2.1. Bergama: Çok Katmanlı Kent .....................................................................................9
2.2.2. Ana Tanrıçaya Adanmış Bir Tapınak: Kybele Kaya Kutsal Alanı .................................9
2.2.3. Tümülüsler: Antik Çağda Ölüm, Atalara Saygı Ve Bergama Kentsel Peyzajının Gizli
Özneleri .............................................................................................................................9
2.3. Bergama’nın Evrensel Değerlerini Yaratan Tarihsel Gelişim ............................................. 10
2.4. Bergama’nın UNESCO Dünya Miras Listesi’ne giriş kriterleri: .......................................... 12
2.4.1. (i) yaratıcı insan dehasının ürünü olması ............................................................. 13
2.4.2. (ii) belli bir zaman diliminde veya kültürel mekanda, mimarinin veya teknolojinin,
anıtsal sanatların gelişiminde, şehirlerin planlanmasında veya peyzajların
yaratılmasında, insani değerler arasındaki önemli etkileşimi göstermesi; .......... 13
2.4.3. (iii) kültürel bir gelenek veya yaşayan ya da kayıp bir uygarlığın tek veya en
azından istisnai tanıklığını yapması ...................................................................... 14
2.4.4. (iv) insanlık tarihinin bir veya birden fazla anlamlı dönemini temsil eden yapı
tipinin ya da mimari veya teknolojik peyzaj topluluğunun değerli bir örneğini
sunması; ............................................................................................................... 15
2.4.5. (vi) istisnai düzeyde evrensel bir anlam taşıyan olaylar veya yaşayan gelenekler,
fikirler, inançlar veya sanatsal ve edebi eserlerle doğrudan veya maddeten
bağlantılı olması ................................................................................................... 16
2.5. Bütünlük (Integrity) .......................................................................................................... 18
2.6. Özgünlük (Authenticity) .................................................................................................... 19
2.7. Bergama ve Çevresinde Yaşam: Somut Olmayan Kültürel Değeler .................................. 20
2.7.1. Unsurun Adı: Karatabakçılık .................................................................................. 20
2.7.2. Unsurun Adı: Bergama Kermesi (Kermes) ............................................................ 23
2.7.3. Unsurun Adı: Tel Kırma ......................................................................................... 30
2.7.4. Unsurun Adı: Bergama Halıları Ve Dokumacılık ................................................... 33
2
2.7.5. Unsurun Adı: (Bir yaşam biçimi olarak müzik) Klarnet Çalma ............................... 38
2.7.6. Unsurun Adı: YORGAN YAPIMI .............................................................................. 46
2.7.7. Unsurun Adı: SEPET YAPIMI .................................................................................. 48
2.7.8. Unsurun Adı: Çeyiz ve Çeyiz Serme ....................................................................... 50
2.7.9. Unsurun Adı: Sünnet Yatağı ................................................................................. 52
3. BERGAMA’NIN HAYAT KAYNAĞI: DOĞAL MİRAS ALANLARI ................................................... 54
4. PLAN TASARIMI ....................................................................................................................... 56
4.1. Paydaşlar ve Katılım ......................................................................................................... 56
4.2. Korumada Finansal Kaynaklar ........................................................................................... 59
4.3. Korumada Diğer Planlar ve Etki Alanları ........................................................................... 64
4.4. Farklı Zenginlikleri Birlikte Planlamak ve Yönetmek: Arkeolojik Miras /Anıtlar / Kentsel
Doku / Günlük Yaşam ................................................................................................. 65
4.5. Mevcut durum analizi (SWOT) .......................................................................................... 68
4.5.1. Güçlü Yönler: ............................................................................................................. 68
4.5.2. Zayıf Yönler ................................................................................................................ 68
4.5.3. Fırsatlar ...................................................................................................................... 69
4.5.4.Tehditler ..................................................................................................................... 70
5. PLAN STRATEJİSİ ....................................................................................................................... 72
5.1. Vizyon: .............................................................................................................................. 72
5.2. Misyon: ............................................................................................................................. 72
5.3. Eylem Temaları ve Hedeflerimiz: ...................................................................................... 73
6. PLANDA SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE İZLEME ................................................................................ 74
EK 1: Bergama’nın UNESCO Dünya Miras Listesi Adaylık Sürecinde ve Bergama Yönetim
Planı Hazırlıkları Çerçevesinde Yürütülen Çalışmalar .................................................. 75
EK 2: Yönetim Alanı .......................................................................................................... 82
EK 3: Eylem Planı: ............................................................................................................ 83
TEMA 1 : Bergama Kültürel Peyzaj Alanının Bütüncül Şekilde Korunması Ve Yönetimi 83
TEMA 2: Araştırma Eğitim ve Farkındalık Geliştirme: .................................................... 87
TEMA 3: Çevrenin Korunması: ....................................................................................... 89
TEMA 4: Somut Olmayan Mirasın Korunması: .............................................................. 90
TEMA 5: Sorumlu Turizm Yaratma: ............................................................................... 91
EK 4: Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı Hakkında Okuma Listesi .................... 94
EK 5: Haritalar .................................................................................................................... 99
EK 6: Yönetim Planı Genel Kaynakça .............................................................................. 109
3
SUNUŞ

4
1. GİRİŞ ve HAZIRLIK SÜRECİ
1.1 Planın Amacı
UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne giriş süreci için Bergama Belediyesi bünyesinde 2011 yılından
itibaren yoğun çalışmalar yürütülmüştür. Bu çalışmalar sonucunda Bergama, farklı kültürlere ait
katmanları ve bu katmanların bir araya gelmesinden doğan üstün evrensel değerleri ile 2014 yılı
Haziran ayında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmiştir.
Çalışmaların ana odağında UNESCO’nun Dünya Miras Alanları İçin Uygulama Rehberinde (Operational
Guidelines) yer aldığı şekli ile Bergama’nın evrensel değerlerinin tanımlanması yer alıyordu. Bu öncül
çalışmanın ardından tabiî ki ortaya konan her bir üstün değerin nasıl korunacağı, kimlerle korunacağı
ve korumaya yönelik eylemlerin hangi öncelikler ile gerçekleştirileceği gibi soruların cevapları
araştırılmaya başlandı.
Bu planın hazırlanmasındaki temel amaç, Bergama ve Koruma denildiğinde akla gelebilecek her
türlü soruya ve soruna en akılcı ve doğru çözümü getirebilecek bir mekanizma kurmaktır. Bu
mekanizma içinde, Bergama’yı mümkün olan tüm zenginlikleri ile gören ve tüm zenginliklerin
korunması ve sağlıklı şekilde gelecek nesillere aktarılması için çalışacak her kişi ve kurumu ahenkle
bir araya getirmektir.
1.2 Korumada Kolaylaştırıcı Unsur: Bergamalılar, Bergamayı Sevenler ve
Korumada Öncü Çalışmalar
Bergama uzun yıllardır sahip olduğu zengin arkeolojik mirası, kentsel mirası ve doğal mirası ulusal
koruma normları çerçevesinde mümkün olan her seviyede korumaya çalışmaktadır. Kentte zaman
zaman altın madenlerinin açılmasına karşı, zaman zaman arkeolojik alanların baraj suları altında
kalmaması için ve zaman zaman ise yurtdışındaki arkeolojik varlıklarının tekrar ana vatanına yani
Bergama’ya döndürülmesi için kampanyalar düzenlenmiştir. Halkın, kentlisiyle-köylüsüyle geniş
katılım gösterdiği bu kampanyaların birçoğu uluslararası alanda ses getirecek kadar kapsamlı
yapılmaktadır.

5
Kampanyalarda yerel yönetimin, STK’ların ve halkın daha fazla koruma için talepkar olması, 2000li
yılların başında ‘’Biz UNESCO Dünya Miras Listesi’ne girmeliyiz’’ talebinin de kentlilerce
dillendirilmesine sebep olmuştur. 2011 yılında resmi olarak başlayan UNESCO Dünya Miras Listesi
adaylığı aslında bu yerel taleplerin sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
Bergama’daki kültürel mirasın zenginliği hakkındaki farkındalık ve mirasın korunması konusundaki
talepkârlık aslında kentin geçmişinde-genetik yapısında olan bir özelliktir. Daha 1930’lu yıllarda
Osman Bayatlı gibi ülkemizin en tanınan kültür araştırmacısı ve korumacısı Bergama’dan çıkmış ve
Bergama Arkeoloji Müzesi’nin kurulmasından, folklorik değerlerinin tespit ve tescil edilmesine kadar
sayısız çalışmanın içinde bulunmuştur. Bergama ülkemizin 1930’lu yılların sonlarına doğru ilk kez
tanıştığı ‘’Kent Planlaması’’ çalışmalarına konu olmuştur. Planlama içinde kentin sahip olduğu
arkeolojik ve kentsel miras koruma altına alınmıştır.
Bu koruma çalışmaları sonrası 1960’lı yılların sonlarında Bergama nerede ise tüm alanı ile arkeolojik
sit olarak tescil edilmiştir. Sonraki yıllarda gelen yeni araştırmalar ile sit alanları yenilenmiş ve
derecelendirilmiştir.
Kentteki koruma çalışmaları sadece fiziki planlama konusu olarak kalmamış, Bergama dokumaları,
arastasında yer alan dericileri, ayakkabıcıları, terzileri, yorgancıları ile geleneksel üretim yöntemlerini
de uzun yıllar modernleşmeye karşı ayakta tutabilmiştir.
1980’li yılların hızlı değişimi içinde dericiliği, ayakkabıcılığı, yorgancılığı ve terziliği gerilemeye girse
bile bu kez de halkın kültürel değerleri yaşatma konusundaki talepleri ve farkındalığı ağır basmıştır.
Bu farkındalığın tetiklediği çalışmalar sayesinde ve Bergama Kültür ve Sanat Vakfı, Bergama’yı
Sevenler Derneği, halı kooperatifleri ile Bergama Belediyesi gibi itici güçlerin önderliğinde
Bergama’nın arkeolojik ve kentsel mirası yanında somut olmayan kültürel değerleri de günümüze
erişmiştir.
Hatta bu bilinçli ve katılımcı süreç sayesinde tamamen yok olmaya yüz tutmuş parşömen üretimi
kentte tekrar başlamış, klarnet çalımı, sepet örme, yorgancılık, halıcılık gibi el sanatları ulusal ve
uluslararası alanda dikkat çeken kültürel zenginlikler olarak hayata tutunmuşlardır.
Yine bu bilinçli ve yerel katılımın desteklediği süreç sayesinde başlayan UNESCO Dünya Miras Listesi
adaylık çalışmaları Bergama Belediyesi koordinatörlüğünde yürütülmüştür.
1.3 Planın Yasal Dayanakları ve Konumu
Bergama Belediyesi koordinasyonunda yürütülen adaylık çalışmaları içinde yer alan resmi kurum ve
kuruluşlar, üniversiteler, STK’lar ve gönüllüler tarafından sadece fiziki koruma değil, kültürel
değerlerin yaşatılması, gelecek nesillere tanıtılması, turizm olgusu ile kentin barışık bir ilişki
geliştirmesi ve tabiî ki modern hayatın getirdiği hızlı yaşam şekli içinde yerel halkın sahip oldukları
kültürel değerlerden daha fazla zevk alması için neler yapılması gerektiği sorgulanmaya başlandı.
Bu sorgulamaların itici etkisi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2005 Aralık tarihli ve 26006 sayılı ‘’Alan
Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin
Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’’e dayanılarak, UNESCO Operational Guidelines’inin de yol
göstermesi ile Bergama için Alan Yönetimi Planı hazırlanmasına da başlandı.
6
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Korunma Kanunu ve yukarıda belirtilen 26006 sayılı
yönetmelik gereği, Bergama’da Alan Yönetimi Planı hazırlanmasından ve Planın sürdürülebilirliğinden
birinci derecede Bergama Belediyesi sorumludur.
UNESCO Adaylık çalışmaları esnasında karşılaşılan sorunlar ve eksik olan noktalarımız planın
gelişmesine büyük katkı verdi. 2011-2014 yıllarını kapsayan adaylık süreci içinde resmi olarak
imzalanıp yürürlüğe girmese dahi hem adaylık çalışmalarını ve hem de Bergama ile ilgisi olan tüm
kurum ve kuruluşların UNESCO sürecinden haberdar olmasını, uluslararası koruma normları
çerçevesinde nelerin daha farklı yapılabileceği konusunda izledikleri bir taslak plan ayrıca gönüllü
olarak uygulandı.
Bergama’nın Adaylık dosyasında yer alan bu taslak plan, kentin Dünya Miras Listesine girmesi sonrası
daha da gelişme imkânına sahip oldu. Çünkü Listeye giriş sonrası, o zamana kadar tüm koruma ve
yaşatma çalışmalarının içinde olan kurum ve kuruluşlar, kendi ulusal ve kurumsal yasalarımız
çerçevesinde yapılan çalışmaların, artık daha fazla uluslararası işbirliği ile, daha sorumlu bir turizm
planlaması ile, daha sorumlu bir trafik planlaması ile, daha yeterli bir eğitim programı ile ve daha iyi
bir izleme (Monitoring) sistemi kurularak yürütmesi gerektiğini bizzat deneyimleyebildiler.
Kentin yerel, ulusal, uluslararası işbirlikleri hakkında gelişen deneyimi ile elimizde bulunan bu yönetim
planı olgunlaşarak, planın eylemleri hayata geçirilmeye başlandı.
Planın birçok eylemi farklı kurum ve kişilerce kendi iş tanımlarında olduğu için hemen yürütülmeye
başlandı. Kimi eylemlere ise gerekli hazırlık aşamaları ve eyleme duyulan ihtiyacın aciliyetine göre
önümüzdeki dönemlerde başlanacak.
Plan, Eşgüdüm ve Denetleme Kurulunun …./…./…….. tarihli toplantısında tüm üyelerce kabul edilmesi
sonrası resmi olarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetim planı, hazırlanmasından ve uygulanmasından yine Bergama Belediyesi’nin sorumlu olduğu
Bergama Koruma Amaçlı İmar Planı temel alınarak hazırlanmıştır. Bergama Belediyesi bu yönetim
planının hazırlık sürecinde ve Bergama’nın UNESCO Dünya Miras Listesi adaylık sürecinde ortaya
konan Üstün Evrensel Değerler ve bu değerlerin korunması için gerekli çalışmalar çerçevesinde, imar
planında korumayı önceliğe alan değişiklikleri yapmaktadır.
Bununla birlikte bu plan çok az miktarda ‘’kültürel kaynakların yönetimine ilişkin üst ölçek faaliyetleri
ve işbirliklerini’’ tanımlayan daha fazlasıyla ise ‘’Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanına özel
yapılacak alt ölçek çalışmaları’’ tarifleyen bir plandır. Bu özelliği ile ‘’Bergama Yönetim Planı’’ kentin
İmar Planı, Koruma Amaçlı İmar Planı ve diğer tüm üst ölçekli planların oluşturduğu plan hiyerarşisi
içinde yer almamaktadır.
Türkiye’de yönetim planlarının uygulanması için, 26006 sayılı yönetmelik gereğince, eylemlerden
sorumlu her bir kurum ve kişi bütçesinden gerekli nakdi tutarı ayırmak ve çalışmalara öncelik vererek
katılmak durumundadır.

7
2.GELECEK KUŞAKLARIN EMANETİ BERGAMA
Bergama sahip olduğu kültürel mirası koruma çalışmaları kapsamında UNESCO Dünya Miras Listesine
girmeyi kendine hedef olarak koymuş bir kenttir. Bu hedefi 2014 yılında gerçekleştirdikten sonra
daha bütünleşik bir korumanın, kent ile ilgili olan tüm kurumların işbirliğinde nasıl yönetileceği
sorusuna cevap vermek için Alan Yönetimi Planı hazırlanması gündeme gelmiştir.
Gerek UNESCO’nun Dünya Miras Listesine giren alanlarda kültürel değerlerin bütünlüğünün
(integrity) bir parçası olarak talep ettiği en üst seviyede koruma ve izleme (monitoring) şartlarının
sağlanması ve gerekse normal prosedürler içinde ulusal koruma çalışmalarında çok fazla vurgusu
yapılmayan Bergama’nın Üstün Evrensel Değerlerinin (Outstanding Universal Value) farkında olarak
bir koruma ve yönetim çerçevesi oluşturulması için bu plan hazırlanmıştır.
Bu nedenle öncelikle planın hazırlanmasındaki ana itici güç olan Bergama’nın UNESCO Dünya Miras
Listesi’ne giriş kriterleri ve bu kriterleri destekleyen kültürel zenginlikleri UNESCO Dünya Miras
Komitesi’nin kabul ettiği hali ile bu bölümde ortaya konulacaktır.
Bölümde ayrıca kentin sahip olduğu yaşama ait kültürel miraslar (intangible heritage) gerek plan
eylemlerine konu olmaları ve gerekse Bergama’nın sahip olduğu üstün Evrensel değerlerin tümünü
(somut veya soyut) bir arada görmek adına verilecektir.
2.1. Dünya Mirası Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı
Bergama, Dünya Miras Listesine 9 farklı kültürel alan ile girmiştir. Bu alanların çevresinde ayrıca
Tampon Bölge (Buffer Zone) oluşturulmuştur. Dokuz farklı Dünya Miras Alanı ve Koruma Bantları bir
bütün olarak kabul edilmekte ve Bergama’nın evrensel değerlerini sadece temsil etmekle
8
kalmamakta aynı zamanda tüm evrensel değerlerin korunması ve tanıtılması için bir araç olarak kabul
edilmektedir.
2.2. Bergama’nın Dünya Miras Alanları
2.2.1. Bergama: Çok Katmanlı Kent1
Kozak yolu kenarında bulunan Su Kemerleri ile birlikte Kale Tepesini (Acropolis), Kale Mahallesini, Kızıl
Avlu ve çevresini, Selinos ile Arasta bölgesini ve Asklepion’u da içeren bu alan günümüzde yaşamımızı
sürdürdüğümüz Bergama’nın nerede ise 1/3 ünü kapsamaktadır. Bu geniş alan Helenistik dönemden
günümüze kadar Bergama’nın tanıklık ettiği Roma, Bizans ve Osmanlı İmparatorluk dönemlerine ait
çok katmanlı kültürel dokusu ile ön plana çıkmaktadır.
2.2.2. Ana Tanrıçaya Adanmış Bir Tapınak: Kybele Kaya Kutsal Alanı2
İlk doğduğu vatanı olan Anadolu’da Kybele olarak adlandırılan Ana Tanrıça’ya tamamen doğal
alanlarda genellikle de dağ zirvelerinde tapınılırdı. Friglerin merkezi Pessinus'ta yer alan tapınım
merkezinde Tanrıçaya bir idol biçiminde tapınılırdı. Bu idol bir "diopetes" yani gökten düştüğü ileri
sürülen bir meteorit, bir kara taştı.
Anadolu’da sayısız Kybele Kutsal alanı bulunduğu bilinmektedir. Kale Tepesinden yaklaşık 6 km
uzaklıkta, Kapıkaya Mahallesi’ndeki sarp zirvelerden birinde yer alan Kybele Kaya Kutsal Alanı ise
Bergama’da yer alan birçok Kybele kutsal alanı içinde konumu ile ön plana çıkmaktadır. Antik
dönemde yerel halkın büyük önem verdiği ve saygı gösterdiği bu Anadolu tanrıçasına Bergamalı
Attalid Hanedanlığının da değer verdiği bilinmektedir. Hanedanlığın Kybele Tanrıçası sayesinde yerli
halk ile daha yakın ve dostane ilişkiler kurmayı başardığı söylenebilir.
Diğer yandan I Attalos Pessinus’taki Kybele idolünü müthiş olarak adlandırılabilecek bir dış politika ile
yerinden almış ve Roma’ya taşınmasını sağlamıştır. Kartaca ile girdiği mücadelede bir türlü müspet
sonuç alamayan ve çareyi ‘’bilicilere’’ danışmakta bulan Romalılara Anadolu Ana Tanrıçasını Roma’ya
taşımaları önerilmişti. Romalılar tanrıça için büyük bir tapınak yapmaları durumunda O’nun yardımına
nail olabilecekler ve Kartaca ile girdikleri savaşı kazanabileceklerdi.
Bergama Kralı I. Attolos’un İ.Ö. 204 yılında Kybele idolünü Roma’ya teslim etmesi ve sonrasında
Roma’nın Kartaca’yı yenmesi ile Afrika’daki ilerleyişi kolaylaşmış ardından Roma, Anadolu’ya
yönelmekte gecikmemiştir. Bu nedenle Kybele sadece bir antik dönem tanrıçası olarak değil aynı
zamanda Anadolu’nun kapılarının Roma’ya açılmasına da sebep olan bir politik idol olarak dünya
tarihinde ön plana çıkmaktadır.
2.2.3. Tümülüsler: Antik Çağda Ölüm, Atalara Saygı Ve Bergama Kentsel Peyzajının Gizli
Özneleri 3
Bergama’da görülen ölü gömme gelenekleri içinde özel bir yere sahip olan Tümülüsler kentin anıtsal
görünümünü pekiştiren en önemli öğelerdendir. Gerek Hellenistik ve gerekse Roma dönemi
Bergaması’nda soylular ve zengin aileler Tümülüsler şeklinde görülen gömü geleneğini
sürdürmüşlerdir. Bu nedenle Bergama’nın çevresinde ve Asklepion Kutsal Alanı’nda birçok Tümülüs
bulunmaktadır. Dünya Miras Alanı içine ise temel olarak Kale Tepesi’nin önünde uzanan ova

1 Alan için bakınız EK 5: HARİTALAR
2 Alan için bakınız EK 5: HARİTALAR
3 Alan için bakınız EK 5: HARİTALAR
9
yerleşiminde tepeler halinde yükselen altı tümülüs dâhil edilmiştir. Ayrıca Kale tepesinin doğusunda
yer alan İlyas Tepe’deki Tümülüs de yine Dünya Miras alanı içinde yer almaktadır.
Dünya Miras alanı içinde yer alan toplam yedi tümülüsün her biri Kale tepesinden bakıldığında kentin
peyzajını tamamlamaktaydılar. Tümülüsler aynı zamanda antik kentin ova yerleşiminin farklı
noktalarından Kale tepesine doğru bakıldığında da Helenistik başkentin tepesinin peyzajını
kilometrelerce uzaklıktan artıran etkiler yaratmaktaydılar. Ova yerleşimi içinde yer alan Tümülüsler
ayrıca kent planlaması ve kente anıtsal bir etki verme anlamında da önemlidirler. Öte yandan
tümülüslere gömülenlerin ailelerinin sevdikleri bu kişileri kent ile birlikte anılan bu büyük yapılar ile
ölümsüzleştirdikleri görülmektedir.
2.3. Bergama’nın Evrensel Değerlerini Yaratan Tarihsel Gelişim
Kültür ve doğanın birlikte şekillendirdiği Bergama’da tapınaklar, gymnasiumlar, su sistemleri,
köprüler, tiyatrolar, tümülüsler, hanlar, camiler ve geleneksel evler gibi sayısız anıtsal eser kentin çok
katmanlı kültürel peyzajını oluşturmaktadırlar.
Kentin iki bin yılı aşan tarihi süreçte ev sahipliği yaptığı Helenistik, Roma, Bizans ve Osmanlı
dönemlerinde entellektüel ve bilinçli tercihler ile şekillendirilmiş bu kültürel katmanları Bergama’yı
medeniyetin öncü kentlerinden biri durumuna yükseltmektedir.
Bergama İ.Ö. 3. Yüzyılda Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayan yolların merkezinde, Ortadoğu, Asya,
Yunan ve Makedon kültürlerinin kaynaştığı Ege Bölgesi’nde kültürel, bilimsel ve politik bir merkez
olarak yükselmeye başlamıştır.
Attalid Hanedanlığı (İ.Ö. 280ler-İ.Ö.133), Bergama’yı merkeze alarak Hellenistik dönem içinde belki de
kendisinden en çok bahsettirecek olan krallıklarını kurmuşlardır. Krallığın başkenti Bergama ise imar
hareketlerinin doğayı şekillendirerek ve doğanın yarattığı zorluklara yaratıcı çözümler bularak
geliştirilen kent planı ve anıtsal eserleri ile günümüze ulaşan haklı bir üne sahip olmuştur. 300 metre
yüksekliğindeki Kale Tepesi’ni kilometrelerce uzaktan başlı başına anıtsal bir eser olarak algılanmasını
sağlayan kent planı, birbiri ile ilişkili ve Tepenin eğimleri üzerinde oluşturulan teraslara ustaca
oturtulmuş sayısız anıtsal eser ile donatılmıştır. Bu anıtsal eserler içinde antik dünyanın en dik
tiyatrolarından biri, yine antik dünyanın en uzun stoaları, üç farklı terasa oturtulmuş gymnasiumu,
Helenistik sanatın zirve eseri Zeus Sunağı ile farklı teraslara yerleştirilmiş tapınakları ile bir kent anıtı
yaratmaya yönelmiş bu bilinçli tercih ile oluşan peyzaj ise aradan geçen 2200 yıl sonrasında
günümüzde de hala kilometrelerce uzaktan görülebilmektedir.
Öte yandan Pergamon Hellenistik Dönem kentlerinin gelişim ve planlamasının izlenebildiği dünya
üzerinde sağlam kalmış ve günümüze erişmiş tek kenttir. Kentte bu ayrıcalıklı statüyü kazandıran ise
birçok deprem, zamanın yıpratıcı etkisi ve insanların olumsuz etkilerine karşın binlerce yıl boyunca
ayakta kalabilecek bir teknik ve ustalıkla inşa edilmiş olmalarıdır.
Kentin tıbbi tedaviler ve dinsel açıdan hacı mekânı olması nedeni ile uluslararası alanda önemini
artıran Asklepion Kutsal alanı ise Attalid Hanedanlığı’nın donattığı bir başka alandır. Kendi içinde yer
alan tapınakları, çeşmeleri, tedavi merkezleri ile antik dünyanın en önemli üç tedavi merkezinden biri
olarak ünlenen ve Kale Tepesinin 2 km kadar uzağında kalan bu alana ise ‘’Kutsal Yol’’ ile
bağlanılmakta idi.
10