ULUSI.ARARASI POLITIKADA ANALIZ DUZEYI SORUNU Faruk Sonmezoglu

27 Pages·2011·1.58 MB·Turkish

ULUSI.ARARASPI OLITIKADAA NALIZ DUZEYIS ORUNU
FarukS onmezoglu
| - Girig
rBir sosyalo lgu, olay veya fikri, kendisinie tkileyent 0m
faktorleria ynr anda ele alarak analiz etmek son derece zor,
belki de imkdnsrzdrrB. unun en bnemli sebebi, sosyal bilim-
ferin konusunun- gu veya bu oranda,s on derece rkarmagrk
bir varhk olan insani le ilgili olmasrdrrT. emelindeb u karma-
grk varlrltny er aldrlr bir sosyalo lgu,o lay veyaf ikri, bu ana-
fizi zorlagtrranh, atta i,mkdnsrzk rlan karmagrklrgrndaknu rtar-
ma, belirli bir soyutlamad tizeyinet ekabiil eden nrodellera ra-
crlrgri le gergeklegtirilmeygea hgrlrrT. iim modeller,s osyalg er-
gekligo oranla bir basitlegtirmeyiit ade ederler. Bu basitleg-
tinne gogu defa belirli 6lg0de bir garprtmaydr a beraberinde
getirir. J. rDavidS inger1 961y rlrnday azdrgrU luslararaslrl igkiler.
de Analiz DiizeyiS orun'u( 1) adlr,a rtrkk lasiklegmiogl an maka-
lesinde,k onuyuu luslararaspr oliti'kad isiplinig ergevesindeel e
alrrkeng tizel bir benzetmey apmaktadrrS. 'inger,b ir analizde
incelemek onusuo laraky er alan bir olgu, olay veya fitkrinb ir
m,odegl ergevesindeel e ahnmasrnt0, g boyutlub ir yer kiirenin,
iki boyutlu bir kdgrt iizerineh arita olarakt agrnmasrnrab enzet-
(1) J. David Singor, <The Level-of-AnalysisP roblom in lnternalional
Relations>W ortd Politics, Vol: XlV, No: t (October 1961) .
-265-
mektev e her iki durumdad a 9u veya bu noktalardag, u veya
bu orandab ir garprtmanin,kagrnrl,mazilgrgarrneate tmektedi(r2 ).
dir (2t..
Diger taraftan,a nalize dilen, olgu,, olayv eya fikirlerinv e
bunlar arasrndakii ligkilerinb etimlenrnesia, gfilanmaslv e gi-
derek tahmine dilrnesdi e, gogunluklab u tUrdenm odellerg er-
gevesindeg ergeklegtirilmezko rundadtrS. orun,b u'betimleme,
agtklamav e tahmihlerinh angit ur bir haritalamate knigdi 0ze-
yinde gergeklegtirildiginyina,n i ug-boyutluy erkure irki.boyut-
lu dtizlemet agrnrrkenr,e el yerktre rboyutlarrnhaa ngi nokta-
larda yatklagrldrgrnhrann gi noktalardau zaklagtldr!rnrbni lin-
mesidir.H ig bir haritalamate knigiy erki.ireybi,o yutlarrnbre lirli
noktalardav e belirli 6lg0lerdeb ir garprtmayata bi'it utmadan
kAgrti izerinea ktaramazD. iger bir deyigle,y enkureygi erge-
ge en uygunb ir gekildek Agrtt izerineta grmaka grsrndagne gitli
haritalamat ekniklerib irbirlerininta mamlavrcrsrdrrlar.
ll - $egitli Di,izeyler
Analizd 0zeyis orunununu luslararaspro litikad isiplinii ge-
risindeb ir ,incelembea glrQorl araky er almasri,l k defa Singer'
rn adrg egenm akalesiil e soz konusuo lmugtur( 3).
€
Singerg alrgmasrndual,u slararaspro .litikaa nalizindeu lus-
lararaq sisternv e ul'usald evleti iki ug diizey olarak ele almak-
ta ve incelemektedOir. t arihteng 0ntimuzek adar,r konuyldao g-
rudanv e dolaylro laraki lgilio lani birg ok galrgmadgae gitlai na-
(2) Singer, op. cit.. ibid.
(3) Konu bundan iince de uluslararast politika ile ilgili bazt galr9-
malarda sistematik olmayan bir biqimde veya bazr tizel noktalara iligkin
olarak ele alrn,mrgtrrO. rnefin Kenneth N, Waltz'rn Man, The State and War;
A Theoretical Analysis (New York: Columbia University Press, 1959) adlr
kitabr savagtn sebeplerini,b irey, devlet ve uluslararasrs istem olmak iizere
iig ayrr drizeyde analiz etmektedir.W altz'tn galtgmasrnrnb u agrdan bit
do$erlendirilmesii cin bkz: J. David Singer <lnternaticnalC onflict; Threo
Levels of Analysis>,W orld Politics, Vol: Xll (April 1960). s.453-461.
-266-
liz dtizeyi srnrflandrrmalaryra prlmrgtrr6. rnegin K.J. Holsti ve
J. Frankelu luslararasrp oliti'kai ncelemelerindeb aglrcai ig ana-
liz diizeyinden sozetmektedirler:B irey, devlet ve sistem (4).
Alanla ilgili diger yazarlardanJ ames N. Rosenau,R onald J.
Yalem ve L. Cantori - S. Spigel orneklerinded e ulusal,b 6lge-
sel ve global olmak ilzere baglrcai ig dtizeye le altnmaktadlr( 5).
Handelman- Shapiro - Vasquezu gl0siri se aktbr, kargrlrklril ig-
ki ve sistem olmak iizere baglrcaU g analizd iizeyi srralamakta-
drrlar (6).
Singer'in 6ncu galrgmasrndasno nrarkdi oneme ait olan her
0g stnrflandrrmad a, yazar:r:k,l asik ikili ayrrmrnrng enel gegerli-
ligini ortadan kaldrrmamaktadr(r7 ). Gergektend e ilk iki srnrf-
landtrmadakin devletl dtizeyi veya <ulusall d0zey ulusal devlet
diizeyine, <sisteml duzeyi veya <globall duzey de uluslararast
sisternd uzeyine kargrlrkg elmektedir.F anklrlrkis e, buyuk olgu-
de 1961 sonrasr reel uluslararasrp olitika dirnyasrndav e bu
alandaki analizlerdek ullanrlany aklagrmlardaki de$igi,kliklerle
ilgili olarak srnrflandrrmalaraal rnan< bireyl ve <bolgel duzeyle-
rinin varlrQrdrrU. g0ncri' kategoris rnrflandrrmadail,k bakr-stai,l k
ikisiyle ortak olan tek duzeyin (sistem))o ldugu dugtinulebilir.
(4) K. J. Hoisti, international Politics, A framework for Analysis,
2th ed. (London: Prentice- Hall Internationall,n c.,1974), s. 17; Joseph
Frankel, Conflict and Harmony (London; Allen Lane The Penguin Press,
1969),s . 21.
(5) James N. Rosenau,K enneth W. Tho,mpson,G avin Boyd, eds.
World Politics. An Introduction (New York: The Free Press, 1976), s. 8;
Ronald J. Yalem, <The Level-of Analysis Problem ReconsideredrTr he Year
book of th,eW ortd ,Affairs, 1977, s.307; Cantori and Spiegel. <<lnternational
Regions; A Comparative Approach to Five Subordinate Systems>, Interna-
Lional Studies Quarterly, December 1969, s. 361.
(6) John R. Handelman,H oward B. Shapiro, John A. Vasquez,
Introductory Case Studies for International Relalions Vietnam, The Middta
East, Tho Envi'ronmentaCl risis (Chicago, lllinois: Rand Mc Nally College
PublishingC o,mpany1, 974), s. 1.
(7) 0rnegin Michael Brecher da genelde bu ttirden bir ikili aylnmr
savunmaktadtr.B kz: Michael Brecher <lnternationalR elationsa nd Asian
Stuiiies, The Subordinate State System of Southern Asia> Wortd Politics,
Vol: XV, No: 2 (January,1 963), s. 217.
-,.267 *
Oysab u srnrflandrrmaydear alan< aktor>d 0zeyinin<, bireylv e
aulusal-devletd>u zeylerinik apsadrgro rtadadrr.V e de gtinii-
mtlz uluslararaspro litikai ncelemelerindgeid ereka rtanb ir ge-
kilde< raktOrleorlla raky er alan< uluslararasr-uluslara- gurlrurs -
larrist0k urulugland a bu baglrka ltrndae le alrnabilirlerB. u
srnrflandrrmadyear alan <lkargrlklirli gkil kategorisiis e akt6r-
lerinb iribirlerineil igkint utu,md, avrantgv e tepkilerinine le alrn-
drlr durumlarkr apsamrnaal maktadrrD. iQerb ir deyigle,a naliz-
lerdea ktorlerd rgrndaa yrrb ir analizb irimin iteligit agrmamak-
tadrr.G ergektend e akargtlrkillti gki>,d oQruda,nb u iligkinint a-
raflarro lan a,ktorlear grsrndaenl e alrnarakb u dirzeydein cele-
nebilece$gi i,bi,b u iligkilerinti zerindes 0rd0giis istemd tizeyin^
de de ele ahnabilirB. u agrdang altgmad<ak argtltklirli gki>a yrt
bir analizd 0zeyio laraka lrn'may,ke rine,d i$era nal,izd 0zeylerine
iligkina grklamalagre klindey er almtgtrr.
Sonugo larakg 0numtrzu luslararaspro litikaa lanrndag,u
veya bu orandak ullanllanb e9 analiz dtzeyi srralanabilir( B).
Bununlab erabers ozkonusud i.izeylerai ktiir dlizeyi (birey-ulu-
sal devlet,u luslararas-ur luslaragrr-r uluslarustkiiu ruluglarv)e
sistemd iizeyi( bdlgeseal lt-sistemg, l'obals istem)g eklindeb ag-
Irca iki gruptat oplamakm umkrindii(r9 ). Ulusald evletinu lus-
lararasrp olitikad alrnrne n onemlia ktortio lma konumunuh a-
len ,muhafazeat tigi du.sunulursea,k tor d0zeyii le ilgil'ia nalizle-
rin ,b0y0k9 o$unlugunubnu aktor ile ilgili olduQus oylenebilir.
Bu ise, Singer'rn1 961y rlrndakmi akalesindoer tayak oydugu,
uluslararaspr oliti,kaa nalizlerindekuil usal devlet/uluslararasr
sistem' kutuplagmasrngrenn elh atlarryleg untimiizded e geger-
liliginik orudugunug ostermektedir.
*
*:i.
(8) Birey d0zoyi, ulusal devlet dtizeyi, uluslararasr-uluslaragrrr-uluslar-
iistil kuruluglar diizeyi, bcilgesela lt-sistem dtzeyi ve global sistem diizeyi.
(9) Brecher sistem dtizeyini.T 6bi (Subordinate) Sistemler, H6kim Sis-
tem ve Diinya Siyasal Sistemi veya Global Siyasal Sistem olmak iizere iiqe
ayrrmaktaysad a, ikinci ve Ugiincii kategorilerinb iribirlerine olan yakrnlr!rna
igaret otmektedir (Brecher, op. cit., s. 217-218).
_268_
Analizd iizeyik avram'rb urayak adar,g ogud efa yaprldrggr i-
bi tek dtizeb ir anlamdak ullanrlmtgtrOr.y say ukarrdas rralanan
iki (be9)k ategoriu, luslararaspro litikaa nalizlerindhee ma naliz,
hemd e agrklamab irimio laraky er alabilmektedirl(e1r0 ).
$emalardand a anlagrlabileceggiib i, uluslararaspro litika
analizlerindyee r alani ki (beg)( 11)t [r konudanh er birisi,k en-
di serisindenik i (beg)d Uzeydea grrklanabilmektedir.rgBeur ge-
vedey ukarrdas rraladr!rmrzg,e gitli, kigilerea it analiz d0zeyi
stntflandtrmalaanrra, lizb irimii le agrklambai riminina ynro ldu-
gu A grklarrntle msile tmektedirlelrg. te anal'izv e agrklamab i-
rimlerinina ynt oldugub u iki (beg)a nalizd 0zeyiA r-u(Ar-rb)i r
anlamdad a diQerlerinienk seninio ,lugturmaktadrrBlaur .e kse-
nin alttndak alan I (Cr-rEr-sG1-b261l)g esindea naliz biri'mleri
kendilerindedna ha ust kategoridenb ir agrklamab irimi d0ze-
yinde analiz edilirlerken, eksenin tist tarafrn,da kalan
H($-aD1-3Fr-bz.Hb)l gesindies e, tensine,,k endilerindedna ha alt
kategoridebni r agrklamab irimid 0zeyindea nalize dilme'ktedir-
ler. Boylecea nalizd 0zeyik avramrnrbni r,birindefna rklri ki an.
da kullanrlmassor zk onusuo lmaktadrBr.u nlardanilk i,t kavramrn,
anallzy s s'grklamab irimi ayrnmry aprlmadante kdirzeb ir man-
trkla,h er anal'izb iriminina ynrd [izeydea grklandrgvra rsayrlarak
kullanrlmasrdlrkri.n cisii se kavram,rann, alizb irimii le agrklama
birimia rasrndakiil igkiyin iteleyenb, u iligkininy, ukarda sozu-
ni.ie ttigimA ekseninint rst tarafrnday er alanlannrk endinden
dahaa lt duzeydea nalizy apmak,b u eksenina lt tarafrnday er
alanlannrd a tkendindend aha Ust dtizeydea nalizy apmako la-
rak tanrmlaya'nk ullanrmrdrQr.a lrgmanrbnu n,dans onra,kbi ol0-
munded e analizd 0zeyik avrambr irincia nlamdak ullanrlacaktrr.
(10) $ema I ve ll, Hopkins ve Mansebach'rn,b irey, 0lke ve Diinya
kategorilerinia naliz ve agrklama birimi olarak alan gemalarrndane sinleni-
lerek haztrlanmlgv e iirneklendirilmigtir.B kz: Raymond F. Hopkins, Richard
W, Mansbach, Struclure and Process in Inlernational Politics (New York:
Harper and Row, Publishers,1 973). s. 21.
(11) Parantezd rgrndakik elime l. 9ema. igindeki ise ll. gema ile
ilgilidir.
-269-
Digert araftang,a irgmadkau llandrgrIm v e il No'lu$ emalar
ve bunlarrnig erisindeye r alano rneklerk onusundab azrn okta-
larad eginmely<a rarlro lacaktrrl.. $ema,u luslararaspro litikal i-
teratunindeg,e gitloi lgu,o layv eyaf ikirlerina nalizinieli gkino la-
rak-bilinglvi eyab ilingsiz-kullanrblaang lrcaik i analizd ize-
yinit emsile tmektedi$r.e mal l ise birincining,u numuzu luslar-
arasrp olitikaa lanrndag orulenr eel ve/veyat eori'kg eligmeler
gergevesindoer tayag rkany enio lgu,o layv eyaf ikirlerr grgrnda
detaylandrrrlmaoslar raikg orulebilir$. ema ll'de aktor duzeyine
iligkins rnrflandrarmda y era lanb ireyv e uluslararasr-uluslaragrrr-
uluslarustktiu rulug,k ategorilerinbiang lrb asrnab ir analizd u-
zeyi olugturmastra rtrgmak onusudurB. u tartrgmag ergevesin-
de, ulusald evletinte k de$ilsed e temela ktoro ldu$uv arsaytmt,
$ema I'de aktor drizeyineil i-skino rneklerinu lusald evletei l,i9-
kin olarak segilmesiylreb u galrgmadad a kabul edilmektedir.
Gergektend e uluslararaspro litikal iteraturundyee r alan olgu,
olay veyaf ikirlerv e bunlarai ligkino laraka ktord uzeyindey a-
ptlang alrgmaladrik katea lrndr$rndual,u sald evletina nalizv eya
agrklamab irimio lduguo rneklersi rrlamanrdni gerlerinoer anla
daha kolayo ldugus oylenebilir.
$emal l'nind igeru cunday er alans istemd tizeyai grsrndan
da benzerb ir durums oz konusudurX. Vlll ve XlX. yiizyrllarrn
Avrupa merkezliu luslararassri stemindes, istemink end'isinin
bir b61gso lmast,l l. D0nyaS avagrs onrasrndaksio $uk savag
donemindeis e,s isteminc ografyad rgrf aktorlereg ore ikiyea y-
rtlmrgltgtu, luslararaspro litikaa lanrndas istemd uzeyindey a-
ptlan analizler'de<kir sistem>ginlo bal agrdane le alrnmasrv e
agtklanmasrdnar beraber,indgee tirmigtirr.B ununlab eraberg i-
derekb loklar-aras(vr ed olayrsrylbel ok-i,giil)i gkilerdeo rtayag r-
kany umugamvae de ntrkleesr ilahlarr<nd ehgevte ricilb oyutlara
ulagmasgr ergevesindoelu ganb lo,klaar rasrd en,geu, luslararast
alandab 6lgesels orunlarrn(e n azrndann isbi anlamda)6 nem
kazanmassr, onucunduo $urmugtuAr.y ncas istema nalizininb u
trirdenk onularau ygulanmasyre, ryirzundebkia zrc ografib olge.
lerin birer alt-sistemo larake le alrnmasrndra beraberindeg e-
tirmig,b oyleceb olge incelemelerinaen aliti,kb ir nitelikk azan-
drrrlmrgtrr.
_27A_
Nihayet,b ilindigi gibi uluslararaspr olitikad alrnday apr-
lan analizlerdeb agltcau g temelb oyuts oz konusudurb; etimle.
me, agr,klamvae tahmin.Q alrgmadkau llanrlanh er iki gernantn
da analizf aaliyetiniang rklamyao nrineil igkino ldugu,b unlari ge-
risindey er alan brneklerind e bu amacay onelirokl arakd 0zen-
lendigis trylenebili(r1 2).
tl - Aktiir Di,izeyi
A--) UlusalD evletD 0zeyi
ll. DunyaS avagor ncesindeo,z ellikled e XVlll.v e Xl,Xy. iiz-
ytllardav ar olan uluslararaspro litlkao rtamrndav e bu ortama
iligkino laraky aprlany orumlardau, lusald evletint emel analiz
binimio lma konumut artrgmag otitrmezb ir durumdaydr1.9 50'
lerdens onra gerek reel uluslararaspr olitikao rtamrndag, erek-
se ,buo rtamrna nalizy ontemlervi e tekni'klerindedkie gigiklikler,
ulusald evletinu luslararaspro litikaa nalizlerindekbiu tartrgrl-
maz konumunuo nemlio l,g0dee tkilemigtirB. ununlab eraberu lu-
sal devleth entiz,u luslararaspro litikaa nalizlerindbei rincila na-
liz birimio lmak onumunum uhafazae tmektedi(r1 3).
Analizb irimi ile agrklamab iriminina ynrd 0zeydeo lmalarr
hali ($emal l, Ar),u lusald evletina nalizd tizeyio larake le alrn-
(12) $emalarda yer alan orneklerin, temsil ettikteri varsayrlan di.i-
zeylere iligkin durumlarr en iyi sergileyeni irnokl€r oldudu sriylenemez,O zel-
likle $ema ll'de yer alan bazr d0zeylerei ligkin orneklerin olugmasrndab elirli
zorlamalar grize garpmaktadrr.0 zellikle birey, uluslararast-uluslaragrn-ulus-
larrist0 kuruluglar ve bi!lgesel alt-sistemleroi ligkin d0zeylerdek argrmrzaq r-
'de
kan bu {urum da, Singer'in 1961 buldulu iki uglu modelin hAlS btiyiik
rilqrlde geQerliligini korudu!unun bir kanrtr olarak gdsterilebilir.
(13) Ulusal devletin, uluslararasrp olitika analizlerindekbi u ikili ko-
numu. bir yazarca, yaklagrk on yrl ara ile, her iki agtdan da ele alrnaraK
savunul,mugtur.B kz: John H. Herz. <Rise and Demise of the Tsrritorial
State>,W orld Politlcs, Vol: lX, No:4 (July 1957). s.473-493 ve <<TheT er-
ritorial State Revisited:R eflectionso n the Fulure of the Nation State>J ames
N. Rosenau, ed. Inlernational Potitics and Forelgn Policy (New York; The
Free Press, 1969) igersinde d. 76-89.
_271 _
tnasrndaka rgrmrzsar k grkanb ir durumdurO. rneginu lusald ev-
letin anal'izd 0zeyio larak ele alrnmasrndaka rgrmrzas rk grkan
'kapasitelerinin,
bir dururndurO. rne$inu lusald evletlerin 0lke-
lerin yaprlarrndyae r alan gegitlib tiy0kliiklerv e bazrn itel'iklerin
bir toplamro larako lg0lmesbi u gergevedeel e alrnabilirB. unun
yantndau lusald evleta nalizb irimininb irey,u luslararasr-uluslar-
agtrt-uluslartistkiiu rulug,b olgesel alt-sistemv e global sistem
duzeylerinde(S ema ll, BrCzEzGa2g) rklamalarak onu olugu srk
rastlanand urumlardrrD. iger taraftano teki analizb irimlerinin
ulusald evletd 0zeyindea grklandrgorr nekler( $emal l CrBzDzFz)
de az degildir.
Ulusal devlet d0zeyindea nalizy apmanrn,o zelliklea mpi-
nikg altgmalariali gkinb ir avantajnr is'bvi erib ollugudu(r1 4)G. er-
ge,ktend e dtinyada yayrnlananb irgok bilgi, belge, istatistik
vb. veri kiimelerig enellikleu lusald evletlerins iyasals rntrlart-
na gored rizenlenmektedBiru. a,grdanb,u analizd 0zeyindeb ir
iilkenind r9 politikasrnail igkino larak,y onelinens tratejilerin,
bunlarrg ergeklegtirmeigki n, kullanrlaanr aglannt,t lm bu grktrla-
rt etkileyen,b elirleyeni ,gselv e drgsalf aktorlerine le alrnarak
incelenmesbi,u konularail igkino larakg eligtirilenh ipotezlerin
olgularlat est edilmesi6, rne$ing evgekv e srkri ki kutuplus is-
temlerde'ittifaklanyna prlmalarrniali gkino larakg eligtirilenh i-
potezlerinte st edilmelerindedna ha kolaydrrd enebilir.
Oigert araftana nalizinb u d0zeydey aprlmasru, lusal dev-
letler arastndakfi arklrlagmanrdna ha kolay incelenebil'mesini
mtimk0nk tlmaktadrrB. u dtizeydey aprlana nalizlerdeu lusald ev-
letlerind r9 politikalarrg ergevesindyee r alan farklr amaglarrn,
fankhs tratejilerinv e bunlarrg ergeklegtirmedkeu llanrlanf arklr
araglannv arlrklarrrrrsna ptanrnasvre ozellikleb ir dr9 politika
olugumundbau nlara rasrndaya prlacatke rcihlerin'vbeu nlarre t-
kileyen,b elirleyeno zg0l faktorlerind erinlemesinee le alrnmasr
miirnk0nd0r6. rne$in, ulusal devletlerinb elirli bir drg politika
izlerkeng iddet, kullanmaa racrnab agvurmaka grsrndanta ma-
(14) Yalem, op. cit., s. 313.
-272-
men homojeno lmadrklarsr,i yasals istemlerinibna -skanlrrke ji-
mi olup olmamasrngao re bir farklrlagmga6 sterebileceklehrii.
potezit est edilerek,b u ttirdenb ir iligkinins oz konusuo lup
olmadrgre, ger varsa sebep ve sonuglarrnrann alizig ergekleg.
tirilebilir., But urden konulardad ikkat edilmesig erekeno nemli
bir noktad a, bu farklrhklananb arttlmassla klncasrd(r1r 5).G er-
gektend e ulusald evletlerd rizeyindey aprlana nalizlerdeis, ter
dedr.lktiof larak [iretilen hipotezlerinr eel olgu veya olaylarla
teste dilmesii,s tersee le alrnant e'kt ek orneklerinin celenmesi
yolui le olsun,e ger bazrg enellemeleruel agrlabilmeissit eniyor.
sa, egsizliklerb, iriciliklerdeng ok benzerlikleriiniz erinded u-
rulmasgr erekmektediAr.s lrndata rihtey er alano lgu ve olaylar
mutlaka nlamdan e biribirininb enzerin e de egsiz,b iriciktirler.
Sorun,b azrg enellemeleruel agrlabilmeisgii n yaprlmassro z ko-
nusuo lanb ir tercihleil gilidir.
Yukandas oylenenlerdeunl,u sald evletd uzeyindey aprlan
analizlerdeb ir ulkenind r9 politikasrnert kileyenv e belirleyen
faktorlerdeing selo lanlarrnrgnu veyab u orandab ir oncel'ikta -
grdrgrg rkarsanabiliGr.e rgektend e bir ulusald evletini zledi0i
drg politika,o rneginb ir karara lma srirecio laraka nalize dilir-
ken genellikleig faktorlerev erilena grrlrkd rgf aktorlereo ranla
dahaf azlao lmaktadr(r1 6).A slrndak ararv ermes 0recinink en-
disi,d rg faktorlern e orandad ikkatea lrnrrsaa lrnsrne, saso la-
rak rizerindeo lugtuguz emin bakrmrndabni r ig potitikao la-
yrdrr.l gteb u durum,u lusald evletd rizeyindyea prlana nalizler-
de (sistemd 0zeyininta m aksine)b askrg ruplarrntdnl g politika-
nrno lugmasrneat kisi,k arara lrcrlartrnk igiliklerindirng politika
kararlarrnranl rnrgrnnra srlv e ne orandae tkiledi$ik, amu oyu
ve drg politikae tkilegimgi ibi (17),k onularad aha fazla onen'l
verilmesinbi eraberindeg etirmektedir.
Ulusald evletd rizeyindyea prlang alrgmalardoar tayag rkan
sorunlardanb ir tanesid e, analiziy apanrnb izzat kendisinind e
bu t0rden, birb irimini iyesio lmasrdrAr.s lrndab ilimine vrensel-
ligi ilkesie ergevesindbeu durumunb ir soruno lugturmamagset -
(15) Sinser,o p. cit., s. 83.
(16) Holsti,o p. cit., s. 17.
(17) Yalem.o p. cit., s, 315.
_273*
rekir. Bununlab eraberk argrmrzag r,kanr eel 6rneklerdes rk
srk< biz-onlaral yrrmrnad ayananb ir etrhnocentrisilme kargrlag-
maktayrz6. zellikle0 lkelerinind rg politikalar(rv eyai rlkelerine
rakip tilkelerinkii)l e ilgili analizlerindefa, rkrndao larak veya
olmayarakg, u veya bu orandas oz konusut urden, bir tutum
igerisineg iren uluslararaspto litikau zmants aytsta z degildir.
Bilima damrnrdna igerisindeya gadrggre vreninv e toplumunb ir
parqasro ldu$ud ugunulduglindbeu durum,b elki de belirlib ir
olg0yek adard ogal kargrlanmalrdrr.
B-) BireyDtizeyi
Uluslararaspro litikad isiplinindeb irey duzeyindea naliz
bir anlamdae ski,b ir anlamdad a yenidir.l l. DtinyaS avag6r n-
cesi donemdeu luslararaspro litikav e drg politirkain celemeleri
genellikled iplomastia rihgilertia rafrndagne rgeklegtirilmekteydi.
Bu ttirden yazarlar0 lkelerind rgpoliti,kalarrnirnnc elenmesini,
0nemlid evleta damlarrnreny lemv e davranrglannrnin celen'
mesio larakg ormekteg,a lrgmalarrnbdua kigilering udulerinea,l -
grlamalartndae, gerlerineid, eallerinev,b . ozellikleringee nigy er
aytrmaktaydrla(1r 8). Dolayrsryleu luslararaspr ol,itikad isipli-
nindeb ireyd uzeyindea nalizy apmanrnb u anlamrylap ek yeni
oldu$us 6ylenemez.
1950'lerionr talartndainti barenu luslararaspro litikaa lanrna
iligkint eori kurmav e uygulamag abalarrnya6 n vermea Qrsrn-
dan bir haylio nemk azanank arara lmay aklagrmdr,i sipling er-
gevesindeb ireyinb ir analizd iizeyio larake le alrnmasrnyae ni
bir boyutg etirmigtirB. u aradak lasiku luslararaspro litikal ite-
rattlrtinutne mela nalizb irimid evleti ken,g ereka lanrnz eminin-
de meydanag eleng eligmelerg, erekseb u ger,gevedtee ori,kk o-
nulardao lugany enib akrga grlarrd, evletinn temella nalizb irimi
olma ozellilinid eligtirmemeklbee raber< tekra nalizb irimio l-
ma ozelliginoi nemlio lgiided egigtirmigtir.'Bbua glamdab, azen
uluslararassro runlarlail gilenenb ir Papav eya iki kugiik i,rlke
arastndakbi ir savagtas attr0ls ilahlarlas onucu etkileyebilen
bir silaht 0ccarr,v eya n0kleerb ir sava.stgnr kmasrndagne kin-
meyenb ir AmerikaB irlegi,Dk evletlerv'ie yaS ovyetlerB irligid ev-
(18) Holsti,o p. cit., s. 18.
-274-