ülke riskinin firma değeri üzerine etkisi

224 Pages·2010·4.1 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERİSTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
İŞLETME BİLİM DALI

ÜLKE RİSKİNİN FİRMA DEĞERİ ÜZERİNE ETKİSİ:
İ.M.K.B’YE KAYITLI FİRMALAR ÜZERİNDE
BİR UYGULAMA

Alper Veli Çam

DOKTORA TEZİ

Danışman
Prof. Dr. Osman OKKA

Konya – 2010
ii
iii
iv
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

n Adı Soyadı Alper Veli ÇAM Numarası : 064127001009
i
n Ana Bilim / İşletme / İşletme
i
c
n Bilim Dalı
e
r
ğ Danışmanı Prof. Dr. Osman OKKA
Ö

Tezin Adı Ülke Riskinin Firma Değeri Üzerine Etkisi: İMKB’ye
Kayıtlı Firmalar Üzerinde Bir Uygulama

ÖZET
Günümüzde, yatırımların sınır ötesine taşınmasıyla, rasyonel hareket ettiğini
varsaydığımız yatırımcılar sistematik, sistematik olmayan ve sistemik risklere
ilaveten ülke riskini de dikkate almak zorunda kalmışlardır. Daha çok makro açıdan
iktisat literatüründe incelenen ülke riski; esasında bir ülkedeki ekonomik, finansal ve
sosyo-politik gelişmelerin bir yansımasıdır ve firmanın piyasa değerinin maksimum
kılınmasını amaç edinmiş olan firmaları da etkilemektedir. Önceleri sistematik riskin
bir unsuru olarak ele alınan ülke riski, günümüzde sahip olduğu önemle birlikte
sistematik riskten bağımsız olarak değerlendirilmektedir.
Ülke riskiyle firma değeri arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmayı konu edinmiş
olan bu çalışmanın amacı; 2000-2009 yılları arasında ülke riskinin İMKB’deki
firmaların değerini ne ölçüde etkilediğini tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda
ilgili dönemlerde İMKB 100 endeksinde sürekli yer alan firmaların 3’er aylık verileri
ile International Country Risk Guide (ICRG)’den elde edilen ülke riski primleri panel
veri analizi yöntemi kullanılarak test edilmiştir.
Sonuç olarak, gerek ülke riskinin gerekse ülke riskinin temel bileşenlerini
oluşturan ekonomik, finansal ve sosyo-politik risk primlerinin firmaların değerini
negatif etkilediği tespit edilmiştir.
v
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

n Adı Soyadı Alper Veli ÇAM Numarası : 064127001009
i
n Ana Bilim / İşletme / İşletme
i
c
n Bilim Dalı
e
r
ğ Danışmanı Prof. Dr. Osman OKKA
Ö

Tezin İngilizce Adı The Effect of Country Risk on Firm Value: An
Application on Istanbul Stock Exchange Registered
Companies

SUMMARY
At present, cross-border transportation of investments, assuming that investors
act rationally have had to take into consideration country risk in addition to
systematic, non-systematic and systemic risks. More macro-economic literature
surveyed country risk perspective, essentially reflection of economic, financial and
socio-political developments in a country and effect the companies whose mission is
meant to make the maximum of the company’s market value. Initially country risk
which is considered as an element of systematic risk, is considered as independent
from systematic risk with its emphasis today.
The aim of this study which has the subject the relationship between firm value
and country risk, to determine the impact of country risk on firm value of ISE firms
between 2000-2009. For this purpose, the 3-month periods data of the firms
consistently in ISE 100 index with country risk premiums which is obtained from the
International Country Risk Guide (ICRG), was tested using panel data analysis
method.
As a result, both country risk and the basic components of country risk that the
economic, financial and socio-political risk premium negatively affect the value of
the firms have been identified.
vi

İÇİNDEKİLER
Bilimsel Etik Sayfası……………………………………………………………… ii
Doktora Tezi Kabul Formu……………………………………………………….. iii
Özet……………………………………………………………………………….. iv
Summary………………………………………………………………………….. v
İçindekiler…………………………………………………………………...……. vi
Kısaltmalar Sayfası…………………………………………………………..…… x
Tablolar Listesi…………………………………………………………….…….. xi
Şekiller Listesi…………………………………………………………………... xii
Giriş…………………………………………………………………………...…... 1
BİRİNCİ BÖLÜM
ÜLKE RİSK ANALİZİ

1.1. SİSTEMATİK, SİSTEMATİK OLMAYAN VE SİSTEMİK RİSK…….. 5
1.1.1. Sistematik Risk …………………………………………………………... 6
1.1.1.1. Piyasa Riski ………...………………………………………………. 7
1.1.1.2. Enflasyon Riski…………………………………………………… 7
1.1.1.3. Kur Riski………………………………………………………….. 8
1.1.1.4. Faiz Oranı Riski…………………………………………………..... 9
1.1.1.5. Politik Risk…………………………………………………………. 9
1.1.2. Sistematik Olmayan Risk………………………………………………… 11
1.1.2.1. Finansal Risk……………………………………………………… 12
1.1.2.2. Yönetim Riski…………………………………………………….. 12
1.1.2.3. Sektör Riski………………………………………………………… 13
1.1.3.Sistemik Risk………………………………………….……………….….. 14
1.2.ÜLKE RİSKİ…..……………………………………………………………. 14
1.2.1. Son Yüzyılda Ülke Riskinin Gelişimi ……...………………..…………... 16
1.2.2. Ülke Riskini Belirleyen Faktörler………………………………………… 19
1.2.2.1. Ekonomik Risk Faktörleri ve Göstergeleri………………….………... 20
vii
1.2.2.2. Sosyo-Politik Risk Faktörleri ve Göstergeleri……………….……….. 22
1.2.2.3. Finansal Risk Faktörleri ve Göstergeleri…………….……………….. 24
1.3.ÜLKE RİSKİNİN ÖLÇÜLMESİ……………..……………………………. 26
1.3.1.Ülke Riskini Ölçen Kurumlar…………………………………………….. 28
1.3.1.1. Derecelendirme Şirketleri……………………………………………. 29
1.3.1.1.1. Standart & Poor’s Derecelendirme Şirketi……………………….. 31
1.3.1.1.2. Moody’s Investors Derecelendirme Şirketi………………………. 31
1.3.1.1.3. Fitch Derecelendirme Şirketi……………………………………... 33
1.3.1.2. Ülke Riski Ölçüm Kuruluşları………………………………………... 34
1.3.1.2.1. Business Environment Risk Intelligence…………………………. 35
1.3.1.2.2. Institutional Investor……………………………………………… 35
1.3.1.2.3. Euromoney ………………………………………………………. 36
1.3.1.2.4. Economist Intelligence Unit……………………………………… 37
1.3.1.2.5. International Country Risk Guide………………………………… 38
1.3.2.Ülke Riskinin Ölçümünde Kullanılan Yöntemler……………………….. 41
1.3.2.1. Tam Kalitatif Yöntemler……………………………………………… 41
1.3.2.2. İstatistik Verileri ile Yapısal Kalitatif Yöntemler.…………………… 42
1.3.2.3. Kontrol Listesi ile Yapısal Kalitatif Yöntemler……………………… 43
1.3.2.4. Kantitatif Yöntemler………………………………………………….. 44
1.3.2.4.1. Diskriminant Analizler……………………………………………. 45
1.3.2.4.2. Temel Bileşenler Analizi…………………………………………. 45
1.3.2.4.3. Logit ve Probit Analizler…………………………………………. 46
1.3.2.5.4. Classfication and Regression Tree (CART) Yöntemi……………. 47
İKİNCİ BÖLÜM
ÜLKE RİSKİ ETKİSİNDE FİRMA DEĞERİ

2.1. DEĞER, FİYAT VE DEĞERLEME KAVRAMLARI ......……………… 49
2.2. KAPSAMI VE ÖNEMİ AÇISINDAN FİRMA DEĞERİ ………………. 52
2.3. FİRMALARDA DEĞER YARATAN UNSURLAR .……………………. 55
2.3.1. Nakit Akımları ve Nakit Akımlarının Tahmin Dönemi…………………... 56
2.3.2. Paranın Zaman Değeri .………………………………………………….. 57
2.3.3. Entellektüel Sermaye …..………………………………………………… 58
viii
2.3.4. Kârlılık Durumu ve Temettü Dağıtım Politikası ………………………… 59
2.3.5. İşletme (Çalışma) Sermayesi ve Likidite ..………………………………. 60
2.3.6. Faaliyet Kaldıracı ve Finansal Kaldıraç ………………………………… 62
2.3.7. Sermaye Yapısı ………………………………………………………….. 63
2.3.8. Makroekonomik Değişkenler ve Hükümet Politikaları………………….. 65
2.4. FİRMA DEĞERLEMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER……….. 68
2.4.1. Defter Değeri …………..………………………………………………… 70
2.4.2. Tasfiye Değeri ………….………………………………………………… 71
2.4.3. İşleyen Teşebbüs Değeri …………………………………………………. 72
2.4.4. Piyasa Değeri / Defter Değeri ………..…………………………………... 73
2.4.5. Fiyat / Kazanç Oranı ……..………………………………………………. 74
2.4.6. Marka Değeri …………………………………………………………….. 75
2.4.7. İndirgenmiş Nakit Akımları Yöntemi ……………………………………. 76
2.4.8. İndirgenmiş Kâr Payları Yöntemi ……………………………………….. 77
2.4.9.Ekonomik Katma Değer Yöntemi ………………………………………... 78
2.5. ÜLKE RİSKİNİN FİRMA DEĞERİ İLE İLİŞKİSİ …………………….. 80

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÜLKE RİSKİNİN FİRMA DEĞERİ ÜZERİNE
ETKİSİNİN EKONOMETRİK ANALİZİ
3.1. ARAŞTIRMANIN KONUSU, AMACI VE KAPSAMI …………………. 86
3.2. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ ……………………………………………. 87
3.3. ARAŞTIRMADA KULLANILAN MODEL VE DEĞİŞKENLERİN
91
TANITILMASI…………………………………………………………………..
3.3.1. Bağımlı Değişkenlerin Tanıtılması ………………………………………. 92
3.3.2. Bağımsız Değişkenlerin Tanıtılması ……………………………………... 94
3.3.3. Kontrol Değişkenlerinin Tanıtılması……………………………………... 95
3.4. MODEL ÇALIŞMASINA İLİŞKİN BULGULAR ………………………. 97
3.4.1. Tanımlayıcı (Temel) İstatistiklerin Yorumlanması ……………………… 97
3.4.2. Değişkenler Arasındaki İlişkinin Yorumlanması ………………………… 98
3.4.3. Model Uygulamasının Ana Regresyon Sonuçları ………………...……… 98
DEĞERLENDİRME, SONUÇ VE ÖNERİLER..…………………………….. 102
ix
Kaynakça…………………………………………………………………………. 110
Ekler ……………………………………………………………………………… 137
Özgeçmiş…………………………………………………………………………. 212
x
KISALTMALAR

BDDK : Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu
BERI : Business Environment Risk Intelligence
BoA : Bank of America World Information Services
BUY : Aktif Büyüklük
CBRS : Canadian Bond Rating Service
CRIS : Control Risks Information Services
DBRS : Dominion Bond Rating Service
Duff : Duff and Phelps Credit Rating Corporation
EIU : Economist Intelligence Unit
ERP : Ekonomik Risk Primi
EUROMY : Euromoney
Fitch : Fitch Investors Service
FDEG : Firma Değeri
FKALD : Finansal Kaldıraç
FRP : Finansal Risk Primi
FVÖK : Faiz ve Vergiden Önceki Kâr
GSMH : Gayri Safi Milli Hasıla
GSYH : Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
IBCA : IBCA Ltd.
ICRG : International Country Risk Guide
JBRI : Japanese Bond Rating Institute
JCRA : Japanese Credit Rating Agency
MM : Modigliani-Miller
Moody : Moody’s Investor Service
NIS : Nippon Investors Service Inc.
NİSA : Net İşletme Sermayesi / Aktif Toplamı
PRP : Politik Risk Primi
S & P : Standard and Poor’s Corporation
TBB : Türkiye Bankalar Birliği
Thom : Thomson Bank Watch
URP : Ülke Risk Primi