Table Of Content

ULAŞTIRMA DENİZCİLİK ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ T.C. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Yayınları - 16 Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü Proje Yöneticisi: Erol YANAR Proje Koordinatörü: Aysu Müge YEŞİL Yayıma Hazırlama: Sema KATRAN • Gaye ÖLÇEN • Yeşim ERSÖZ • Ali ERCAN Tashih: Mustafa TEMUR • Elif SELÇUK Yapım ve Grafik Tasarım: Rıhtım Ajans - www.rihtimajans.com Baskı: Özel Matbaası - 0312 230 66 03 ISBN: 978-975-493-031-3 1. Baskı; Ankara, Mart 2011 2. Baskı; Ankara, Kasım 2012 © Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, 2012 5846 Sayılı Fikir Eserleri Kanunu gereğince yazı ile izin almaksızın çoğaltılamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü ile ilgili her türlü yorum ve önerileriniz için: Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı Hakkı Turayliç Cad. No: 5 Emek-Çankaya/ANKARA Tel: (0312) 203 13 43 Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığının koordinasyonun- da hazırlanıp sunulmuştur. KOORDİNASYON VE YAYIMA HAZIRLAMA STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI Kenan BOZGEYİK - Strateji Geliştirme Başkanı • Aysu Müge YEŞİL - Uzman • Sema ÖNDER - Şef • Gaye ÖLÇEN - Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni • Yeşim ERSÖZ - Memur • Mustafa TEMUR - Uzman Yardımcısı • Elif SELÇUK - Uzman Yardımcısı ÇALIŞMA GRUBU DLH İNŞAATI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Rasim ALICIOĞLU - Şube Müd. V. • Yavuz YEĞİN - Yüksek Mühendis • Serdar ÜNSAL - Yüksek Mühendis • Cem KİBRİTÇİOĞLU - Mühendis • Yakup UYSAL - Mühendis • Halil ÖNGÖREN - Mühendis • Murat FEYZİFAR - Mühendis • Gülsen KİZİROĞLU - Mühendis • L.Seval BİLTEKİN - Mimar • Serkan UÇAR - Tekniker • Aynur TAZE - Tekniker KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İlhan KAVASOĞLU - Şube Müdürü • Sina KİZİROĞLU - Şube Müd. Yard. • İbrahim KAYA - Şef • Ali Rıza AKBOYRAZ - Şef • Gülnur YAVUZ - Şef • Murat Dursun BARUT - Şef • Y.Adil ÖĞÜT - Şef • Nurgül GÖKÇE - Şef • Birol DEMİR - Şef • Şükrü Serdar UMMAN - Mühendis • Burhan İLHAN - Şehir Plancısı KARA ULAŞTIRMASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Hüseyin YILMAZ - Gen.Müd.Yard. • Ahmet GÜNER - Gen.Müd.Yard. • Zafer DAĞLAR - Daire Başkanı • M.Celal TÜMER - Daire Başkanı • Yılmaz KILAVUZ - Daire Başkanı • Yaşar ASİLER - Daire Başkanı • İzzet IŞIK - Daire Başkanı • Nurhan TÜFEKÇİOĞLU - Daire Başkanı • Mahmut GÜRSES - Daire Başkanı • Serpil HABİBOĞLU - Şube Müdürü • Nihal KURAK - Memur TCDD İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Mehmet TURŞAK - Daire Başkanı • Mehmet UYSAL - Şube Müdürü • Halim ÖZGÜMÜŞ - Şube Müdürü • Aydın YILMAZ - Şube Müdürü • İsmail TOPÇU - Şube Müdürü • Servet TEKİN - Şube Müd. V. • Kamuran BASKIN - Baş Mühendis • Hacer TULUMTAŞ - Uzman Mühendis • Erdal AKGÜN - Uzman Mühendis • Özer KUTLAY - Mühendis • Esat KARADUMAN - Mühendis • Çiğdem KÜÇÜK - Mütercim • Şakir AKTAŞ - Başrepartitör DHMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Gökhan SORKUNLU - Şube Müdürü • Zerrin KURT - Şube Müd. V. • Cansel BİÇEN - Şube Müd. V. • Meh- tap İYBAR - Şef • Sevda TURHAN ER - Hava Trafik Kontrolörü • Bahadır GÖBEOĞLU - Mühendis • Fatih AKSOY - Mühendis • Bünyamin Doğan - Mühendis • Ahmet KÖSE - Mühendis • Semih KARABULUT - Tekniker SİVİL HAVACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Burcu SULTAR - Mühendis DENİZCİLİK MÜSTEŞARLIĞI İsmail Hakkı GEDİKOĞLU - Uzman • Tanfer TEMİZKAN - Şef KIYI EMNİYETİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Mustafa ÇALIŞKAN - Daire Başkanı HABERLEŞME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Erkin GÜNER - Daire Başkanı • Muzaffer ÇALIŞKAN - Mühendis BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURUMU Nurdan ASLAN - Yüksek Mühendis TÜRKSAT ve Kablo TV Hizmetleri A.Ş. Anter TANRIVERDİ - Memur PTT GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Cemal DİNÇER - Daire Başkanı • Candan ŞENYÜZ - Şube Müdürü • Burcu YILDIZ - Memur THY A.O Yasemin ÖZTÜRK POAŞ Alp KARAHAN - Müdür TÖSHİD Musa ALİOĞLU - Genel Sekreter 07 SUNUŞ (Bir Sözlüğü Olmak…) 08 GİRİŞ (Bir Yerde Bir Sözlük Varsa) 11 KARAYOLU TERİMLERİ 80 KISALTMALAR (Karayolu) 90 DEMİRYOLU TERİMLERİ 141 KISALTMALAR (Demiryolu) 150 HAVAYOLU TERİMLERİ 256 KISALTMALAR (Havayolu) 287 DENİZCİLİK TERİMLERİ 339 KISALTMALAR (Denizcilik) 351 HABERLEŞME TERİMLERİ 385 KISALTMALAR (Haberleşme) BİR SÖZLÜĞÜ OLMAK… Bütün uygarlıkların yükselmesinde yolun ve yol kav- ramının kaldıraç etkisi vardır. Haberleşme de bu yol kavramının içindedir. Yazı ve yazılı kültür, uygarlıkla- rın evrensel bir anlam kazanmasında, gelecek ku- şaklara aktarılmasında en az yol kadar önem arz eder. Diğer yandan, ulaşım ve haberleşme, doğası gereği toplumun bütün kesimlerini birebir etkilediği kadar, ülkenin içinde bulunduğu bölgeden başlayarak o ül- keyle ticari, sosyal ve kültürel ilişkisi olan ülkeleri de etkilemesi açısından evrensel bir niteliğe sahiptir. Binali YILDIRIM T.C. Ulaştırma Denizcilik Ulaşımın her alanında, bilişim ve haberleşmede ka- ve Haberleşme Bakanı tettiğimiz mesafe sadece ülke olarak bizim kazan- cımız değil, içinde bulunduğumuz coğrafyanın da bir kazancıdır. Bugüne kadar ulaştırma ve haberleşme alanında eksikliğini hissettiğimiz bir sözlük çalışma- sının yapılması da hem sektörümüz hem de litera- türümüz açısından önemli bir kazançtır. “Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü”, ala- nında bir “ilk” olduğu kadar, ilgililer için bir başucu kitabı değeri taşımakta ve yabancı terimlere Türkçe karşılık önerilmesi bakımından da önem arz etmek- tedir. Anlamlandırma ve ad koyma önceliğine sahip olanların dünyada söz sahibi olduğu gerçeği akıldan çıkarılmamalıdır. “Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü” çalış- masında emeği geçen arkadaşlarımı tebrik ediyo- rum. BİR YERDE BİR SÖZLÜK VARSA Sözlükler bir dilin envanteridir. O dilin söz varlığını gösterme- nin yanında, dili kullanan toplumdaki değişimleri de sözlük- lerden izlemek mümkündür. Alan sözlükleri ise o alanda ça- lışmalar yapanlar için birincil kaynak olma özelliğine sahiptir. Ulaştırmanın tüm alt sektörlerini kapsayacak şekilde hazırla- nan “Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü” çalışmasının, önemli bir ihtiyacı karşılayan bir alan sözlüğü çalışması olacağı düşünülmektedir. Ayrıca bu çalışma, ulaş- tırma ve haberleşmenin her dalında gelişimin seyrinin de fo- toğrafını vermektedir. Küreselleşme ile birlikte teknolojik gelişme çabaları tüm dünyaya hakim olmaya başlamış; ulaştırma ve haberleşme sektörüyle ilgili pek çok kavram, 21. yüzyılın karakteristiğini oluşturmuştur. Ekonominin can damarı olan ulaştırma ve ha- berleşme sektöründe yaşanan hızlı değişim çok sayıda yeni kavramın kullanımını da beraberinde getirmiştir. Dilimize eklenen bu yeni kavramlarda anlam birliğini sağla- mak, bugüne kadar yapılmış çalışmaları gözden geçirmek ve güncellemek suretiyle hazırlanan bu çalışma için Bakanlığı- mız bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarının katılımı ile aşağıda isimleri belirtilen sektör çalışma grupları oluşturulmuştur: Karayolu Çalışma Grubu: Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü (KUGM) ve Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM), Demiryolu Çalışma Grubu: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir- yolları (TCDD), Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii Anonim Şirketi (TÜLOMSAŞ), Türkiye Vagon Sanayii Anonim Şirketi (TÜVASAŞ), Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii Anonim Şirketi (TÜDEMSAŞ) ve Demiryolları, Limanlar, Hava Mey- danları (DLH) İnşaatı Genel Müdürlüğü, Denizyolu Çalışma Grubu: Denizcilik Müsteşarlığı, DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM), Havayolu Çalışma Grubu: Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) ve DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü, Haberleşme Çalışma Grubu: Haberleşme Genel Müdürlüğü (HGM), Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme Ano- nim Şirketi (TÜRKSAT), Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), Türkiye Posta Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü (PTT). Sektör çalışma grupları, faaliyet alanlarına ilişkin verdikleri hizmetlerden, kullandıkları ekipmana ve hizmetten faydala- nanların bu hizmetleri alırken kullandıkları araçlara kadar ge- niş bir yelpazede kullanılan terimleri; Terim İngilizce karşılığı Türkçe açıklaması formatına uygun olarak düzenlemişlerdir. Ender olarak, açık- lanmasına gerek görülmeyen bazı kelime veya deyimlerin yalnızca İngilizcesi verilmiştir. İngilizce kelimelerin imlâsında, dünya çapında daha geniş kabul görmesinden dolayı Ameri- kan İngilizcesi tercih edilmiştir. Ayrıca sektörde en çok kullanılan ve bilinmesinde fayda gö- rülen kısaltmalar da; Kısaltma Açılımı Türkçe karşılığı formatına uygun olarak düzenlenmişlerdir. Sektörel çalışma grupları tarafından tamamlanan çalışmalar Bakanlığımız Strateji Geliştirme Başkanlığına gönderilmiş ve bu çalışmalar incelenerek eksik görülen hususlar tespit edil- miş; gerekli düzeltme ve düzenlemeler yapılmıştır. Bakanlığımızın ortak çalışması olan bu sözlüğün, ancak onu kullananların katkıları ile geliştirilip zenginleştirilebileceği düşünülmektedir. Ayrıca gelişen teknoloji, ihtiyaçların değişmesi zaman içinde yeni sözcüklerin ve terimlerin eklenmesini de gerektirecek; dilimizdeki sadeleşme eğilimi de daha uygun karşılıkların bu- lunmasına ve yerleşmesine olanak sağlayacaktır. İkinci baskısını okumakta olduğunuz “Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü” kullanıcıların katkılarıyla her basımında daha da gelişecektir. Strateji Geliştirme Başkanlığı Proje Yönetim ve Koordinasyon Grubu