Ulaştırma Ana Planı Stratejisi

519 Pages·2005·8.45 MB·Turkish

T.C. İSTANBUL
ULAŞTIRMA TEKNİK
BAKANLIĞI ÜNİVERSİTESİ

ULAŞTIRMA ANA PLANI
STRATEJİSİ

SONUÇ RAPORU

ULAŞTIRMA VE ULAŞIM ARAÇLARI UYG-AR
MERKEZİ

ŞUBAT 2005
ULAŞTIRMA ANA PLANI STRATEJİSİ PROJESİNDE
GÖREV ALAN ULAŞTIRMA BAKANLIĞI TEMSİLCİLERİ

KURUMU ADI SOYADI ÜNVANI

Ulaştırma Bakanlığı Mehmet KUTLU Müsteşar V.
Savaş YILDIRIM Müsteşar Yrd.
Mummer TÜRKER Müsteşar Yrd.
Barış TOZAR Müsteşar Yrd.

APK Kurulu Başkanlığı Mustafa FIRAT Kurul Başkanı
Recep YÜKSEL Daire Başkanı
Mecit DUYMUŞ Daire Başkanı
Ali YÖRÜK Şube Müdürü
İ. Ersegün BARLAS APK Uzmanı

DLH. İnşaatı Genel Müdürlüğü Niyazi ZALGI Genel Müdür
Erol ÇITAK Genel Müdür Yrd.
N.Ahmet KUŞHANOĞLU Genel Müdür Yrd.
Y.Metin TAHAN Genel Müdür Yrd.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Topa TOKER Genel Müdür

Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü Talat AYDIN Genel Müdür
Hüseyin YILMAZ Genel Müdür Yrd.

TCDD. İşletmesi Genel Müdürlüğü Veysi KURT Genel Müdür Yrd.

DHMİ Genel Müdürlüğü Mahmut TEKİN Genel Müdür
Orhan BİRDAL Genel Müdür Yrd.

Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma M.Habib SOLUK Genel Müdür
İşletmeleri Genel Müdürlüğü

İdari Mali İşler Dairesi Başkanlığı Yunus ÇAĞLAYAN Daire Başkanı
ULAŞIM ANA PLANI STRATEJİSİ PROJESİ
YÜRÜTME KOMİSYONU

Adı ve Soyadı Görev Ünvanı

Komisyon Başkanı Mustafa FIRAT APK Kurulu Başkanı

Üye Yunus ÇAĞLAYAN İd. ve Mali İşl. Daire Başkanı

Üye Recep YÜKSEL APK Kurulu Bşk. Daire Başkanı

Üye Mecit DUYMUŞ APK Kurulu Bşk. Daire Başkanı

Üye Hüseyin YILMAZ Kara Ulş. Gen. Md. Yrd.

Üye Ali ÖNDER Sivil Havacılık Gen.Müd. Şube Müdürü

Üye Mehmet SAĞ DLH İnş. Gn.Md. Şube Müdürü

Üye Mehmet OKAN DLH İnş. Gn.Md. Şube Müdürü

Üye Murat KARABURÇAK DLH İnş.Gen.Müd. Şube Müdürü

Üye Ali YÖRÜK APK Kurulu Bşk. Şube Müdürü
Üye Cengiz ERTUĞRUL DLH İnş.Gen.Müd. Mühendis
ULAŞTIRMA ANA PLANI STRATEJİSİ YÖNLENDİRME KOMİTESİNDE
GÖREV ALAN KURULUŞ TEMSİLCİLERİ

Koordinatör: Prof. Dr. Mustafa ILICALI (TBMM)

KURUMU ADI SOYADI ÜNVANI

1- Dışişleri Bakanlığı Asım ARAR Daire Başkanı
Bengü YİĞİTGÜDEN Şube Müdürü

2- Milli Savunma Bakanlığı Arif TURAN Albay
Erol UYSAL Binbaşı

3- İçişleri Bakanlığı Aziz DEMİRCİ Daire Başkan Yardımcısı

4- Maliye Bakanlığı Tayfun KOÇAK Uzman Yardımcısı

5- Bayındırlık ve İskan Bakanlığı İnönü ABACI Şehir Plancısı

6- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Eyüp KÖKSAL Şube Müdürü

7- Sanayii ve Ticaret Bakanlığı Dinçer KARA Genel Müdür
Yasemin DEMİRCİOĞLU Mühendis
İbrahim YÜKSEL Şube Müdürü

8- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Hanife ÖZKAN Uzman
Emel ÇELEBİ Mühendis

9- Kültür ve Turizm Bakanlığı Erdoğan TOLAN Şube Müdürü
S. Ferhat ÖZKAN Şube Müdürü

10- Çevre ve Orman Bakanlığı Mehmet KURT Daire Başkanı
Nusrettin ALTAŞ Şube Müdürü

11- Genel Kurmay Başkanlığı Fecri ŞENGÜR Binbaşı
M. Sadi BİLGİÇ Albay
Erkan TÜRKOĞLU Yüzbaşı
Barış KARAMAN Yüzbaşı

12-MGK. Genel Sekreterliği Gamze CANATALAY Müşavir
Ata ATALAY Müşavir
Pervin ATEŞ Müşavir
Murat ÇAKAR Uzman

13- DPT. Müsteşarlığı Hülya TOKGÖZ Daire Başkanı

14- Denizcilik Müsteşarlığı Özkan POYRAZ Müşavir
M. Nurkan ULUÇİÇEK Şube Müdürü
KURUMU ADI SOYADI ÜNVANI

15- GAP. İdaresi Başkanlığı Basri BEYAZ Şehir Plancısı

16- DİE Başkanlığı İsmet TEMEL Şube Müdürü

17- Karayolları Genel Müdürlüğü Mücahit ARMAN Şube Müdürü

18- Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Hüseyin AYDEMİR Şube Müdürü
İbrahim GÖKDEMİR Daire Başkan Vekili

19- BOTAŞ Genel Müdürlüğü Özden ALP Müdür
İsmail Kürşad ÇAPANOĞLU Müdür
Mehmet TECİMEN Başkan Vekili
Şennur ÜVEZ Müdür

20- TPAO Genel Müdürlüğü Ahmet BAYRAK Uzman

21- THY. AO. Genel Müdürlüğü Ayşe GÜNEŞ

22- Ulaştırma Bakanlığı Musa TUNCAY Daire Başkanı
DLH. İnşaatı Genel Müdürlüğü Hamza ŞEN Daire Başkanı

23-Ulaştırma Bakanlığı M. Cem ERYILMAZ Şube Müdürü
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Ertuğrul AKÖZ Mühendis
Onur TUTULMAZ Mühendis

24-Ulaştırma Bakanlığı Sedat ÇINAR Mühendis
Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü

25-Ulaştırma Bakanlığı
Dışilişkiler Dairesi Başkanlığı Müjde ÖZTÜRKMEN Mütercim
Erdem DİREKLER Daire Başkanı

26-Ulaştırma Bakanlığı Gülcan DEMİRCİ Daire Başkanı
AB. Koord. Dairesi Başkanlığı Şeref TABAK AB. Uzmanı

27- DHMİ Genel Müdürlüğü Mehmet UĞURLU Daire Başkan Yardımcısı
Suzan HATİPOĞLU Şube Müdürü

28- TCDD. İşletmesi Genel Müdürlüğü İsmet DUMAN Daire Başkanı

29- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Mehmet KARABAY Daire Başkanı
İsmail ASASOĞLU Den.Tic.Odası
Gen. Sek.Yrd.

AKADEMİK ÇALIŞMA GRUPLARI

Proje Yürütücüsü : Prof. Dr. Emine AĞAR (İTÜ)
Proje Yürütücü Yardımcısı : Prof. Dr. Güngör EVREN (İTÜ)

KARAYOLU GRUBU
Prof. Dr. Nadir YAYLA (Başkan) (İTÜ)
Prof. Dr. Emine AĞAR (İTÜ)
Prof. Dr. Ergun GEDİZLİOĞLU (İTÜ)
Prof. Dr. Mustafa KARAŞAHİN (SDÜ)
Y. Doç. Dr. Şükriye İYİNAM (İTÜ)
Öğr. Gör. Dr. Murat ERGÜN (İTÜ)
Öğr. Gör. Dr. Serdal TERZİ (SDÜ)
Araş. Gör. Murat AKAD (İTÜ)
Araş. Gör. Berk ÇELİKOĞLU (İTÜ)

DEMİRYOLU GRUBU
Prof. Dr. Güngör EVREN (Başkan) (İTÜ)
Prof. Dr. Zerrin BAYRAKDAR (YTÜ)
Y. Doç. Dr. Nevzat ERSELCAN (İTÜ)
Öğr. Gör. Dr. Nurbanu ÇALIŞKAN (İTÜ)
Araş. Gör. Dr. K. Selçuk ÖĞÜT (İTÜ)
Araş. Gör. Yaşar VİTOŞOĞLU (İTÜ)
Araş. Gör. Hakan GÜLER (İTÜ)

DENİZYOLU ve İÇ SUYOLU GRUBU
Prof. Dr. Reşat BAYKAL (Başkan) (İTÜ)
Doç. Dr. İsmail Deha ER (İTÜ)
Y. Doç. Dr. A. Cemil DİKİLİ (İTÜ)
Y. Doç. Dr. Yalçın ÜNSAN (İTÜ)
Araş. Gör. Dr. Muhsin AYDIN (İTÜ)

HAVAYOLU GRUBU
Prof. Dr. Güngör EVREN (İTÜ)
Prof. Dr. Nadir YAYLA (İTÜ)

BORU HATLARI GRUBU
Prof. Dr. Reşat BAYKAL (Başkan) (İTÜ)
Y. Doç. Dr. Yalçın ÜNSAN (İTÜ)
Y. Doç. Dr. A. Cemil DİKİLİ (İTÜ)
SOSYO-EKONOMİK DURUM GRUBU
Prof. Dr. Füsun ÜLENGİN (Başkan) (İTÜ)
Y. Doç. Dr. Y. İlker TOPÇU (İTÜ)
Y. Doç. Dr. Şule Önsel ŞAHİN (İTÜ)
Araş. Gör. Emel AKTAŞ (İTÜ)

KOMBİNE TAŞIMACILIK
Prof. Dr. Reşat BAYKAL (İTÜ)
Prof. Dr. Güngör EVREN (İTÜ)
Prof. Dr. Zerrin BAYRAKDAR (YTÜ)
Y. Doç. Dr. A. Cemil DİKİLİ (İTÜ)
Y. Doç. Dr. Yalçın ÜNSAN (İTÜ)

KENT İÇİ ULAŞIM
Prof. Dr. Nadir YAYLA (İTÜ)

LOJİSTİK GRUBU
Doç. Dr. Mehmet TANYAŞ (Başkan) (İTÜ)
Prof. Dr. Füsun ÜLENGİN (İTÜ)
Y. Doç. Dr. Şule Önsel ŞAHİN (İTÜ)
Y. Doç. Dr. Y. İlker TOPÇU (İTÜ)
Araş. Gör. Özgür KABAK (İTÜ)

ULAŞTIRMA SİSTEMLERİNİN TAŞIMA MALİYETİ ANALİZİ VE ÇEVRESEL
ETKİLERİ
Prof. Dr. Bahri ŞAHİN(Başkan) (YTÜ)
Doç. Dr. Zübeyde ÖZTÜRK (İTÜ)
Doç. Dr. Hüseyin YILMAZ (YTÜ)
Araş. Gör. Yasin ÜST (YTÜ)

FİNANSMAN MODELLERİ
Doç. Dr. Suat TEKER (İTÜ)

VERİLERİN TOPLANMASI YÖNTEMİ
Y. Doç. Dr. Hande DEMİREL (İTÜ)

DESTEK GRUBU
Y. Doç. Dr. Şükriye İYİNAM (İTÜ)
Öğr. Gör. Dr. Murat ERGÜN (İTÜ)
Öğr. Gör. Dr. Nurbanu ÇALIŞKAN (İTÜ)
Araş. Gör. Dr. K. Selçuk ÖĞÜT (İTÜ)
Araş. Gör. Berk ÇELİKOĞLU (İTÜ)
Araş. Gör. Onur TEZCAN (İTÜ)
SUNUŞ

Ulaştırma Ana Planı Stratejisi Projesi, Ulaştırma Bakanlığı ile İstanbul Teknik
Üniversitesi Rektörlüğü arasında imzalanıp 18/12/2003 tarihinde yürürlüğe giren
sözleşme uyarınca yürütülmektedir.

Sözleşmeye esas alınan “İş Tanımı”na göre, projenin üç aşamada
gerçekleştirilmesi programlanmıştır.

Birinci aşama sonunda, Türkiye’nin sosyo-ekonomik durumu ile ulaştırma ve
lojistiğinin mevcut durumunu ortaya koymaya yönelik I. Ara Rapor, Yönlendirme
Komitesi üyelerinin önerileri doğrultusunda geliştirilerek sunulmuştur.

I. Ara Rapor’da yer alan ve daha sonra elde edilen veri ve bilgilerin analizi ve
çözüme yönelik olarak değerlendirilmeleri, çalışmanın ikinci aşamasında
gerçekleştirilerek II. Ara Rapor düzenlenmiştir.

Farklı ulaştırma türlerinin taşıma payları arasındaki dengesizliğin giderilmesi ve
Türkiye ulaştırma sisteminin dengeli, sağlıklı bir yapıya kavuşturulması yönünde somut
ve uygulanabilir öneriler geliştirilmesi öncelikli ve temel amacı olan bu projenin, tüm
aşamalarında, ilgili kurum ve kuruluşlarla karşılıklı bilgi alışverişinde bulunulmuştur.
Ayrıca, bu amaçla hazırlanmış olan öneriler taslağı raporu, Aralık 2004’te
gerçekleştirilen Değerlendirme Toplantısı’nda tartışılmıştır. Bu arada, konu ile ilgili
Üniversitelerden ve uygulamadan uzmanların görüşlerine de başvurulmuştur.

Projenin üçüncü aşaması sonunda, Yönlendirme Komitesi üyelerinin I. ve II. Ara
Rapor ile ilgili görüş ve önerileri ve Değerlendirme Toplantısı sonunda ortaya çıkan
görüşler ile uzmanların önerileri, sözleşmeye esas alınan “İş Tanımı” çerçevesinde
dikkate alınarak bu Sonuç Raporu düzenlenmiştir.

Kalkınma planlarında ve hükümet programlarında büyük ağırlık verilen ve
ülkemiz için son derece önemli olan ulaştırma sorunlarına ışık tutacağını umduğumuz
bu proje kapsamında gerçekleştirilen çalışmalar, ana başlıklar altında, öne çıkan
yönleriyle aşağıda özetlenmiştir.
1
Sosyo-Ekonomik Durum Analizi

Bu çalışma kapsamında; sosyo-ekonomik durum ve taşımacılık ile ilgili
değişkenlerin, gelecekteki yolcu ve yük taşımacılığı talebi üzerindeki etkisinin
irdelenmesini kolaylaştırarak, politika belirleyicilere destek olacak bir karar destek
modeli geliştirilmiştir. Burada amaç; ulaşımla ilgili politika belirleyicilerin geleceğe
yönelik stratejik karar almalarında yol gösterecek, izlenen herhangi bir politika
sonucunda ortaya çıkacak değişikliklerin ulaşım türü talebi üzerinde etkilerinin neler
olabileceğini irdelemeye yardımcı olabilecek, değişkenlerin birbiri ile ilişkilerini
ayrıntıları ile ortaya koyabilecek, ağ yapısı üzerinde herhangi bir değişkende ortaya
çıkabilecek bir değişikliğin sistemin bütününde yaratacağı etkinin gözlemlenebildiği bir
karar destek sistemi oluşturmaktır.

Oluşturulan karar destek modeli kullanılarak geleceğe dönük yolcu ve yük
taşımacılığı öngörüleri yapmak üzere raporda mevcut durum ile birlikte toplam beş
senaryo incelenmiştir. Senaryoların genel bir değerlendirmesi yapıldığında; makro
değişkenler hangi yönde giderse gitsin, mevcut yatırım politikasının aynen korunması
durumunda, ulaşımın türel dağılımında karayollarının baskın durumunun daha da
artarak devam edeceği görülmektedir. Oysa ulaştırma sistemindeki dengesizliğin
giderilmesi, büyük ölçüde karayoluna geçmiş olan talebin demiryoluna ve denizyoluna
çekilebilmesine bağlıdır. Birinci senaryoda, ulaşım yatırımlarında demiryolları lehine
kısmi iyileşme, senaryo 2’de ise köklü iyileştirme durumunda önümüzdeki üç yıllık ve
on yıllık dönem için ulaşımın türel yapısındaki değişimin öngörüsü yapılmaya
çalışılmıştır. Diğer senaryolarda ise, DPT tarafından gerçekleştirilen 2004 yılı katılım
öncesi ekonomik raporunda yapılan öngörülerden hareketle, AB ile bütünleşme
sürecinde, makro ekonomik değişkenleri temel alan iyimser ve kötümser senaryolar
oluşturulmuştur. Ancak bunların sadece örnek oluşturmak ve modelin doğru çalışıp
çalışmadığını kontrol programını çalıştırıp, modelde istenilen durumun ne gibi
değişikliklere yol açacağını incelemek amaçlı olduğu unutulmamalıdır. İstendiği
takdirde, politika belirleyiciler, oluşturulan karar destek modelini kullanarak ve Netica
programını çalıştırarak, gelecekteki ulaşım türel yapısına ilişkin öngörülerde
bulunabilmek için istedikleri senaryoların analizini yapabilirler. Ayrıca yıllar itibariyle
değişkenlerde meydana gelen gelişmeleri sürekli olarak izleyebilmek ve gerektiğinde ağ
yapısında da revizyona gidebilmek için, öncelikle sürekli güncellenen ve homojen bir
yapıya oturtulmuş bir veri tabanına gereksinim vardır.

Karayolu

Karayolu yolcu ve yük taşımacılığında, son otuz yılda diğer türler ile yapılan
taşımacılıklara kıyasla hızlı bir gelişme olmuş , bu dengesiz gelişmenin sonucu olarak
karayolu taşımasının payı her iki taşıma için hızla artarak %90'ın üzerine çıkmıştır. Bu
gelişme sırasında yolcu ve yük taşımacılığı yapan firma sayıları ile taşıma kapasiteleri
de hızla artmış, böylece taşımada atıl kapasite oluşurken verimli , ekonomik ve güvenli
bir taşımacılığı zorlaştıran yıkıcı bir rekabet ortamı oluşmuş, yük ve kazanç elde etme
amacıyla taşıtların aşırı yüklenmesi karayollarımızın beklenenden daha hızlı
bozulmasına yol açmıştır. Karayollarımızda seyreden aşırı yüklü araç oranı ortalama
%30 olarak saptanmıştır. Ticari taşıtların aşırı yüklenmesinin önlenmesi için dingil yükü
kontrollerinin sistemli ve periyodik olarak yapılması gerekmektedir.
2