txt_int_ck - Christian Kieckens Architects

263 Pages·2014·12.55 MB·Dutch

CHRISTIAN KIECKENS
[ TXT_INT_CK ]
1
Teksten
TIMELESS SPACE BEYOND PERCEPTION AND CONCEPTION _ OCCUPIED _ PETER DOWNSBROUGH
THE WORKS OF HIROMI FUJII — p. 134
— p. 8 FILIP ROLAND / FÉLICIEN ROPS
DE RUIMTELIJKE SYSTEMATIEK IN HET WERK VAN — p. 138
FRANCESCO BORROMINI [1599-1667] DE MEUBELKUNST VAN PIETER DE BRUYNE
— p. 14 — p. 146
DE OUDEGYPTISCHE PYRAMIDE HAUS/HOUSE
— p. 32 — p. 156
ARCHITECTUURTEKENINGEN DELME 1995 _ MARTHE WERY
— p. 44 — p. 162
GIOVANNI SANTINI _ [JAN BLAZEJ SANTIN-AICHEL] [1677-1723] RUMOURS
— p. 50 — p. 168
ROMA FORUM NUOVUM NORDENSKIÔLD ANS THE ICE CAP _ JOACHIM KOESTER
— p. 56 — p. 170
ANTOON BLANCKAERT _ WONINGEN TE AALST [1932-1941] STEEN EN WATER [THERME VALS] _ PETER ZUMTHOR
— p. 66 — p. 188
VICTOR BOURGEOIS TOPOS / ATOPOS / ANATOPOS
— p. 76 — p. 194
STOA COPY / PASTE
— p. 80 — p. 202
PERSPECTIEF EN AFSTAND _ PERSPECTIVE AND DISTANCE OVER-LEVEN _ CLAIRE BATAILLE & PAUL iBENS
— p. 84 — p. 210
TUSSEN-RUIMTE _ SANDER VAN BUSSEL CASA VAN MIDDELEM-DUPONT _ ALVARO SIZA
— p. 90 — p. 234
BOUWEN AAN DE VOORT-DURENDE WERKELIJKHEID SHORT TAKES _ PETER DOWNSBROUGH
— p. 94 — p. 248
VERNIETIGEN OM OP TE BOUWEN POINTS OU POINTS D’INTERROGATION
— p. 98 — p. 262
TERME _ FILIP ROLAND SCHMUCK
— p. 102 — p. 272
DE PLAATS EN HET GEBOUW / THE PLACE AND THE BUILDING ARCHITEKTUREN _ SWISS MECHANICS
— p. 106 — p. 288
SAO PAULO 2000 _ PETER DOWNSBROUGH INGEBEELD, UITGEWERKT EN VERDWENEN
— p. 116 — p. 296
HOUSE VAN MIDDELEM-DUPONT _ ALVARO SIZA ARCHITECTUUR & CULTUUR
— p. 122 — p. 312
BUILDINGNESS SAMPLING [WITH NO REFERENCE] _ ADSL 2008
— p. 126 — p. 320
2 3
EAP 2007 _ EUREGIO PRIZE FOR ARCHITECTURE DISSOLUTION _ ADSL 2013
— p. 324 — p. 468
VERSCHONING _ ROND PUNT, DOOD PUNT NEGEN MP_RG_WEEKOPGAVES
— p. 334 — p. 470
SERENDIPITY _ ADSL 2009 ZOEKEN OF VINDEN _ OVER NOOD, NOODZAAK EN
— p. 354 NOODZAKELIJKHEID
SEVERAL C-WORDS CONCERNING ARCHITECTURE — p. 486
— p. 356 THE ALEXANDER BARTSCHER TRILOGY
WERKVERZEICHNIS N°301 _ KÜPPERSMÜHLE _ — p. 506
HERZOG & DE MEURON VIJF MP_SEM1-OPGAVES
— p. 382 — p. 510
IT AIN’T OVER ‘TIL IT’S OVER
— p. 388 Interviews
KRITIEK EN CRITIQUE
— p. 396 PETER SWINNEN:
ON MIKA UTZON-POPOV MET CK
— p. 406 — p. 174
HAPPINESS _ ADSL 2010 JAN MOT:
— p. 410 MET JAN MOT
CONGRUENCE _ ADSL 2011 — p. 216
— p. 412 TINE HENS:
MENTORSCHAP ‘IK KON ME BEST INBEELDEN DAT IEMAND ZEI ‘IK WIL DIT NIET”.
— p. 414 VRAGEN AAN CHRISTIAN KIECKENS, 19 DECEMBER 2003, 09:00 am
A PALACE OF JUST ICE — p. 222
— p. 418 KRISTINE LIEBAERT:
TRANSFORMER _ ADSL 2012 POTLOODLIJNEN IN STEEN - DE KRACHT VAN EEN SCHETS
— p. 422 — p. 240
LEARNED FROM... KOEN VAN SYNGHEL:
— p. 424 ARCHITECTUUR WORDT ALMAAR FRAGIELER
ANALOGIE EN DIALECTIEK — p. 266
— p. 440 VERONIQUE BOONE & LARS KWAKKENBOS:
HOW TO MAKE EUROPE SECRETLY BEAUTIFUL
— p. 446 — p. 278
HABITUS EN WEERBARSTIGHEID GEERTRUI VANDIST:
— p. 452 CHRISTIAN KIECKENS EN DE BAROK
MODERNICAL — p. 370
— p. 462
4 5
NL_ De teksten en interviews die in dit boek zijn E_ The texts and interviews that are collected in this
verzameld, vertegenwoordigen een selectie van het book represent a selection of the written work.
geschreven werk. Specifieke projectteksten zijn niet Specific project texts are not taken into account: only
opgenomen: het gaat enkel om gesprekken en geschriften conversations and writings – on request or not –, thoughts
– al dan niet op aanvraag –, gedachten over architectuur on architecture and art, on building and education, on
en kunst, over bouwen en onderwijs, over betekenis en meaning and attitude, on seeing and being.
houding, over zien en zijn. This assemblage is a reproduction of a mental process
Deze bundeling is aldus een weergave van een evolutief over 30 years, a period in which different architectural
denkproces dat zich uitspreidt over 30 jaar, een periode approaches are addressed and the reflection on
waarin verschillende architectuurbenaderingen aan bod architecture means a sounding for building.
komen en waarbij het nadenken over architectuur een At least the texts are perceived as a series of reflections
klankbord betekent voor het bouwen. connecting the handicraft to the personal context. All
Tenslotte zijn de teksten opgevat als een reeks texts are published in the original way, unless mentioned
reflecties die het metier bindt aan de persoonlijke context. otherwise. Every subtitle indicates if the text is published
Alle teksten zijn in hun oorspronkelijke vorm opgenomen, or not, in which book or magazine and even what kind of
tenzij anders vermeld. Bij elke aanhef wordt verwezen eventual changes are made.
naar het boek en wanneer de tekst al dan niet is
gepubliceerd, en welke eventuele wijzigingen zijn CK
aangebracht.
CK
6 7
TIMELESS SPACE BEYOND PERCEPTION AND CONCEPTION _ The architectural outcome of the seventies characterizes
THE WORKS OF HIROMI FUJII itself by a lack of perseverance in re-establishing the lost
architectural values. The contemporary architects are
TXT_CK_EN_1981 tempted to amputate historical forms in order to turn
HIROMI FUJII, WORKS AND PROJECTS, BRUSSELS, 1981, PP. 8-9
them into new projects. As a kind of handy man fixing
GA HOUSES 14, TOKYO, 1983, PP. 68-71
an architecture describing its history, the architect
ENGLISH AND JAPANESE VERSION
contributes to the history of architecture.
The papier-mâché fronts of the Biennale di Venezia are
extolled to a treaty; the future architectural devices will
have to comply with the implicit laws: a derived form-
language and a ‘patchwork-architecture’ are extolled by a
jet set to an international universalism. These new ideas
are fashion and some architectural magazines are eager
to publish them because they’re more interested in the
outlook than in the content.
Does this mean that architecture ended its evolution
with Louis Kahn? What are we to do with the heritage of
the Egyptians, of Alberti, Brunelleschi, Ledoux, Schinkel
and so many others?
Notions such as ‘constants’ and ‘values’ are wiped out
of the architectural album, while actual concepts such as
participation, monuments care, semiotics, ecology,
dentro-extension, ... disguise or excuse the lack of
architecture. The narrowing – such as the unilateral
participation between owner and designer – shows clearly
the temporary character of the construction. The building
will take part in its direct environment.
On the other hand, architecture as a temporal sign of
timelessness has always refused its environment by means
of a purposive form creating a spatial world of timeless-
ness. It is timeless because of its reverting – conscious
or unconscious – to constant values such as geometry,
structure, form, space, in which these values participate
in the same dialogue. These constants values are he basic
components for architectural creation.
Timelessness contains a myth too. Architecture – as
a myth – stripped of all its technology and reduced to
8 9
her basis, or better to her geometrical purity, always falls residences shows a square as its basic pattern. Cubic
down on the same basic principles. History itself shows us volumes showing incisions build up this square.
a range of timeless architecture such as the Pyramids, the From 1974 on his planes and volumes are simplified,
villas of Palladio, the Cenotaph by Boullée, etc. A historical whereas the cubic foundation volumes develop from a
analysis proves that constant values as ‘timelessness’ and series of cubic volumes into a piling up of cubic volumes
‘geometry’ are to be understood as a synthesis between (cf. the Todoroki Residence). With the project ‘similar-
the avant-garde of the past and the maniera moderna of the connotation-junction’ Fujii realizes a new transition
future. from the series of basic volumes into a series of space
Hiromi Fujii’s work involves this kind of synthesis. structures. With the Todoroki Residence, these structures
The independent, self-supporting manifestation of the are elaborated into piled up space structures.
building doesn’t require an immediate interpretation of Beside the linking and piling up of space structures, the
the outlook but demands a search for the inner values. idea of enclosing the ‘scaling-up-space’ is introduced.
Because of this, Fujii’s devices refuse to be part and parcel Because of this, an obvious conceptual viewpoint
of their environment. His designs are the expression of an emerges in which the construction concept is completely
evolving way of thinking. They are a conceptual theme in detached from an organizational aim. It doesn’t make
movement. We can easily recognize an evolution starting any difference whether we’re dealing with an office
in 1968 and characterizing by a substantial extension building – Marutake Building – or with a house – Todoroki
geometrical space evolving from a static to a dynamic Residence – the three-dimensional build-up of the cubic
element. space remains the same whereas the functional content
His earlier works (±1971) are rather static, a simple grid will differ.
- a two-dimensional scheme - is projected onto a three- From 1978 on Fujii uses the square and the cube,
dimensional space but remains a two dimensional pattern up till then understood as conceptual farthest points,
reducing the height to the oneness of the given measure. as the very starting points of a new series of projects:
The third dimension is not explored yet. The spatial T-projects. Backed up by the historic perspective of
output reduces itself to a series of cubes. Despite this Palladio, Borromini, Rietveld, Gruppo Sette, ... his work
reduction, the two-dimensional scheme remains a strong gains a new dimension. The outlook is altered leaving this
starting point: the square as an entity or derived into static condition and gaining a fourth dimension – time –
four or nine units. At the same time, he introduces a grid through which they become dynamic.
carrying the plan and which is horizontally and vertically Front and plan unbend; the front –an architectural
extended submitting the inner and outer surfaces, the theme– imposes itself as a prescenery, a thematic front
floors and the walls to a larger unit. Environment and with no functional connection with the plan. The
object are both entity and sub-division. Stonborough House by Paul Engelman and Ludwig
The Suzuki and Miyajima Residences are the first Wittgenstein illustrates this theme of the simplified
tangible results of Fujii’s search for the creation of non- front scheme. The plan remains a square or a square-
interfered architecture. Because of their outlook their composition whereas the walls start moving. Outer-walls
obvious solidity and the use of materials, they could move inside and inner-walls become fronts. The image of
be erected everywhere. The inner structure of these the house – perception – is elaborated up to its limits on
10 11
the transition-line between basic concept and illusion.
The content – conception – reverses from a functional
into a functionless object.
Architectural metamorphology means much more
than formal transformation. Fujii’s work proves a meta-
morphology of the content, keeping up the architectural
elements as constant values. This metamorphology of
the content, coupled with a prejudiced manifestation,
characterize Fujii’s designs. The synthetic qualities of
the process prove a timeless space reaching far beyond
accustomed conception and perception.
12 13
DE RUIMTELIJKE SYSTEMATIEK IN HET WERK VAN Het onderzoek naar verhoudingen in architectonische
FRANCESCO BORROMINI [1599-1667] werken heeft niet zozeer als nut dat het eventueel
resultaat – het bekomen geometrisch schema – als
TXT_CK_NL_1982-1986/2005 ‘middel’ of als handleiding kan worden gebruikt voor het
NIET GEPUBLICEERD
ontwerpen van een nieuwe ruimte. Belangrijk is echter
het inzicht in de structurele opbouw van het gebouw.
Een studie omtrent de ruimteopbouw in de architectuur
van de barokperiode wil iets anders zijn dan een sleutel
voor een ontwerpmethodiek. Het herontdekken van de
meetkundige constante in deze werken, gelieerd aan
een unitair wereldbeeld, is enkel maar aanleiding tot
een diepere bestudering van de metamorfose die zich
manifesteert doorheen deze werken.
Het oeuvre van Francesco Borromini (1599-1667) is in
deze optiek een representatief voorbeeld. Belangrijker
dan het schema van de gelijkzijdige driehoek en de
ingeschreven cirkel – tre et uno assieme – zijn de thema’s
die de Borrominiaanse ruimte typeren.1
Waar Andrea Palladio (1508-1580) villa’s en palazzo’s
concipieerde als een sluitend geheel van afzonderlijke
ruimten die elk volgens exacte verhoudingen werden
opgebouwd, ontwierp Guarino Guarini (1623-1684)
kerkruimten vanuit een totaalschema van ruimtelijke
systematiek. De zich chronologisch tussenbeide
situerende architectuur van Francesco Borromini is
in dit opzicht van belang omdat het een schakel vormt
in de ruimtelijke en conceptuele evolutie. Doorheen
de bestudering van zeven werken zoals de kapel en
het atrium San Carlo alle Quattro Fontane, de kapel
Sant’Ivo della Sapienza, de kapel Re Magi nel Collegio de
Propaganda Fide, de koepel van de kerk Sant’Andrea delle
Fratte, de kerk Sant’Agnese-in-Agone en de kapel Santa
Maria delle Sette Dolori, alle te Rome, zijn duidelijke
ruimtewisselwerkingen aan de orde gekomen: totaliteit
versus fragment, buiten versus binnen, statisch versus
dynamisch. Polariteiten en confrontaties maken de
inhoudelijke intenties in het werk van Borromini
14 15
herkenbaar. De polariteit constante - metamorfose is
het sterkst herkenbaar in de (schijnbare) tegenstelling
‘statisch-dynamisch’, twee elementen die de eenheid
van het ruimteconcept uitmaken. Architectuur - op zich
statisch - wordt hier door de thematiek van het licht een
architectuur van beweging of van dynamiek.
Samen met het feit dat ‘licht’ een essentieel element is
voor de uitwerking van architecturale concepten en dat in
deze concepten licht als structuur gelieerd staat, maakt
dat deze studie over de geometrie het resultaat overstijgt
naar de eigenschappen van de constante waarden.
Licht als structurerend element, als materie zonder
materialiteit. Borromini’s laatste woorden voor zijn
overlijden, ‘Luce! dammi luce!’ (Licht, geef me licht!), zijn
daarom van een intrigerende betekenis omdat ze op
een heldere manier de essentie van (zijn) architectuur
samenvatten: licht als een ongrijpbaar element, steeds
veranderend, maar toch de structuur van een gebouw
definiërend en daarom juist een vierde dimensie gevend
aan het bouwwerk.
GEOMETRISCHE OPBOUW VAN DE RUIMTE :
‘TRE ET UNO ASSIEME’
Het schema van de gelijkzijdige driehoek en de inge-
schreven cirkel (tre et uno assieme) kan op verschillende
voorstudietekeningen en detailschetsen van Borromini
worden teruggevonden.2
Uit het onderzoek is gebleken dat steeds hetzelfde schema
aan de basis ligt. Hierbij kunnen plan en doorsnede niet
alleen afzonderlijk dimensionaal bepaald worden maar
staan beide met elkaar verbonden. Dit schema bepaalt
bijgevolg geometrisch de verhouding voor elke ruimte,
onafhankelijk of de planmatige verschijningsvorm
centraal-rond, stervormig, cirkel-vormig, orthogonaal
of ovaal is, onafhankelijk van de mogelijkheden voor de
verticale uitbouw en bijgevolg een autonoom concept.
16 17
Voor wat betreft de grondplannen wordt in de studie basisschema duidt de breedte aan van de hoofdruimte en
verder het verdubbelde ‘tre et uno assieme’-schema als het koepelgewelf. Deze breedte wordt ook gedefinieerd
basisschema aangenomen: twee driehoeken met één zijde door het symmetrisch plaatsen van twee kolommen
rakend aan elkaar. Dit schema geeft tevens de aanleiding met een overspannende boog, loodrecht op de dwarsas.
tot het verkrijgen van een axialiteit in langsrichting. Voor Diagonaaldoorgangen staan symmetrisch geprojecteerd
de doorsnede wordt het enkelvoudig schema genomen, onder 60° volgens de middelloodlijnen in het
echter wordt hier de verdubbeling van het oorspronkelijke basisschema. Aldus staan de acht kolommen die de eerste
als basis gebruikt. Op deze manier is er een overlapping opbouwstructuur van de kapel aanduiden geometrisch
en inherente uitbreiding van de schema’s, m.a.w. plan en geconcipieerd. De plaatsing van de acht secundaire
doorsnede groeien op deze manier uit tot één geheel. kolommen in de vier zijruimten wordt verkregen door
verdere secundaire handelingen in het schema.
TAFEL 1 In de doorsnede doorheen de langsas duidt een verdere
CAPPELLA DI SAN CARLO ALLE QUATTRO FONTANE ontwikkeling de ruimtelijke verdeling aan. Met de lengte
[1634] van het basisschema als zijde voor een (uitvergroot) tre
et uno assieme-schema wordt een eerste samengestelde
ruimte in de kapel onderscheiden: het geheel tussen vloer
en koepel. De ingeschreven cirkel in deze driehoek geeft
de hoogte weer van de bovenkant van de omringende
kroonlijst van de koepelovaal. Hij verdeelt tevens deze
ruimte in twee verschillende delen: een onderste deel
dat de ruimte aanduidt die aangegeven wordt door
het lineair in de hoogte verheffen van de planmatige
beweging en waarbij het thema van de ‘bewegende wand’
wordt verkregen. Een tweede deel - pendentieven en
overspannende bogen - is van ruimtelijk-bewegende aard.
Bij de kapel van San Carlo alle Quattro Fontane omschrijft In dit tweede ruimtedeel zit tevens de kroonlijstovaal
het basisschema in grote orde de gehele planmatige vervat. Globaal beschouwd wordt in deze eerste ruimte de
opbouw. De ingeschreven cirkels duiden in de langse totale constructieopbouw herkenbaar.
richting de lengte van de hoofdruimte en het koepelovaal Bij een verdere uitwerking van het schema, door het in de
aan. Dit wordt omsloten door twee symmetrisch geplaatste hoogte verschuiven en superposeren van het basisschema,
kolommen met overspannende boog. Het aldus bekomen wordt vooreerst de hoogte van het koepelgewelf bepaald.
portiek scheidt koor- en inkomruimte van de hoofdruimte. Een verdere extrapolatie duidt de hoogte van de tamboer
Deze beide ruimten, inclusief de kolom- en muurdikte, (lantaarn) aan - de derde ruimte -. Zoals ook in plan de
staan ontworpen d.m.v. even grote cirkels als de secundaire bewegingen geometrisch worden vastgelegd,
ingeschreven cirkels in het basisschema. Deze constructie zo kunnen eveneens in doorsnede secundaire elementen
laat de bepaling toe van de portiekbreedte die de ruimte als kroonlijsthoogtes en lijstdiktes omschreven worden.
afsluit. De constructie van de ingeschreven ovaal aan het Doorheen dit schema wordt aldus de ruimtelijke opbouw
18 19