Türlerin Kökeni - Charles Darwin

668 Pages·2009·2.32 MB·Turkish

by  Charles Darwin

Charles R. Dawin’in The Origin of Species (Everyman’s Library, 1967)
adlı yapıtını Öner Ünalan, İngilizce aslından, Almanca çevirisi
Die Entstehung der Arten (Philipp Reclam Jun. Stuttgart, 1967)
ile karşılaştırarak dilimize çevirmiştir.
Charles Darwin
TÜRLERİN KÖKENİ
Çeviren: Öner Ünalan
Bilim
DOĞA BASIN YAYIN
Dağıtım Ticaret. Limited Şirketi
Tarlabaşı Blv. Kamerhatun Mah. Alhatun Sk.
No: 25 Beyoğlu/ İstanbul
T: 0212 255 25 46 F: 0212 255 25 87
www.evrenselbasim.com - [email protected]
Evrensel Basım Yayın 379
Türlerin Kökeni: Charles Darwin
Çeviren: Öner Ünalan
Genel Kapak Tasarım: Savaş Çekiç
Kapak Uygulama: Devrim Koçlan
© Evrensel Basım Yayın 2009
Birinci Basım Eylül 2009 - İkinci Basım Ocak 2011
Üçüncü Basım Mayıs 2012
TÜRLERİN KÖKENİ
ÖNSÖZ
Canlı türlerinin oluşumu ve evrimi konusundaki popüler
tartışmaların, örneğin izafiyet teorisi hakkındaki
tartışmalardan çok daha yoğun ve her zaman güncel
olmasının basit bir nedeni vardır. Einstein’ın teorisi insanlar
hakkında değildir, insan denilen canlı varlığın varoluş
hikâyesiyle ilgilenmez, dinsel dogmalar hakkında dolaysız bir
tartışma başlatmaz.
Darwin’in evrim teorisi ise, onu dile getirip getirmemekte
bin bir tereddüt yaşamış olan kurucusunun kendisinden
başlayarak, her zaman bir tabuya dokunup dokunmama
korkusuyla bir arada ilerlemiştir. Bilimden çok inançları
ilgilendirmiş, felsefenin ve ahlakın tartışma alanlarını
zorlamıştır.
Evrim Teorisi, Türkiye’de 1872 yılında, ünlü romancı,
düşünce ve siyaset adamı Ahmet Mithat Efendi tarafından
tanıtılmıştır. Ahmet Mithat Efendi, Darwin Teorisini kendi
laik, modernist kültür anlayışına uygun bulduğu için tanıtır ve
savunurken, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu içinde ilk
kez, insan varlığının kaynağı hakkında soyut, felsefi
tartışmaları, bilime dayanan bir açıklama üzerinde yeniden
kurmaya da girişmiş oluyordu.
Kuşkusuz, eksik ve yanlışlarla dolu bu tanıtım, teoriyi, halk
arasında yayıldığı biçimde, insanın maymundan geldiği
biçiminde özetliyordu. İşin doğrusu, Ahmet Mithat Efendi’yi
ilgilendiren asıl sorun, insanın kökeni konusunda Darwin’in
gerçekte ne söylediği değildi. Bu yüzden, teoriyi tüm
boyutlarıyla incelemek ve anlatmak gibi bir derdi de
olmamıştı. Bir pozitivist olarak Ahmet Mithat Efendi,
eğitimin bazı insanları diğer insanlardan farklı biçimde
geliştireceğini, seçkinleştireceğini ve toplumsal ilerlemenin
de bu seçkinlerin öncülüğünde gerçekleşebileceğini
düşünüyordu. Evrim Teorisi, özellikle de “doğal eleme”
teorisi, onun toplum ve eğitim ilişkisi hakkındaki bu
düşüncelerini kanıtlar, en azından destekler görünüyordu. Ne
var ki, Osmanlı basınında ve aydınlar arasında Ahmet Mithat
Efendi’nin söylemek istedikleri değil, sözlerinin en kaba
biçimde karikatürleştirilmiş biçimi hararetli tartışmalara
neden oldu. Günümüzde bile Evrim Teorisinin hâlâ
maymundan türeyip türemediğimiz ekseninde tartışılmasının
uzak geçmişimizdeki başlangıç noktası burasıdır. Nihayet bu
tartışma bir sansür kararıyla noktalanmış ve “Ahmet Mithat
Efendi’nin maymunlarından her ne surette olursa olsun
bahsetmek” resmen yasaklanmıştır.
Düşünce özgürlüğü tarihimize “Maymun meselesi” olarak
geçen bu olaydan sonra, İmparatorluğun yıkılmasına kadar
Darwin’den söz eden olmamış, Cumhuriyet döneminde ise,
1930’lu yıllara kadar hatırlanmamıştır. Bu dönem, Türkiye’de
ırkçılığın, “Türk Kafatası” üzerine incelemelerin hız
kazandığı dönemdir. Darwin bir kez daha siyasal amaçlarla
gündeme getirilmiştir.
“Türlerin Kökeni”nin Türkçede ilk yayımı Sol Yayınları
tarafından 1970’de yapılmıştır.
Pozitivizmin Türkiye’ye girdiği yıllarda kültürel ve siyasal
tartışmalar içinde “Maymun Meselesi” olarak da olsa, evrim
teorisi ne kadar önemli bir yer tuttuysa, ‘70’li yılların hemen
başında Türlerin Kökeninin yayımlanması da o kadar
önemlidir. Büyük işçi ve köylü hareketlerinin yanı sıra
antiemperyalist gençlik hareketinin de doruk noktasını
yaşadığı ve sosyalizmin en geniş aydın çevrelerinde ve siyasi
hayatta etkili tartışmalara konu olduğu 1970 yılı, “Türlerin
Kökeni”nin kendisine özgü tarihi içinde yaşadıklarına
bakarsak, Türkiye’de yayınlanması için de tamamen
uygundur. Marksist klasikleri ilk kez sistemli bir biçimde
çevirtip yayımlayan Sol Yayınları, “Türlerin Kökeni”ni
yayımlarken o dönemde kendisini etkili bir biçimde
hissettiren bir eksikliği gidermeyi amaçlıyordu. Devrimci
ideolojinin en önemli bileşeni olan diyalektik materyalizm,
bilim tarihinde dönüm noktası olmuş buluşlardan her zaman
beslenmiştir. Diyalektik materyalizmi önceki (ilkel,
metafizik) materyalizmlerden ayıran önemli bir özelliktir bu.
Dolayısıyla, bilim tarihi ile bilimsel sosyalizm arasında her
zaman etkili bir ilişki olmuştur. ‘70’li yılları Türkiye’de
bilimsel sosyalizmin yaygın biçimde tartışılıp öğrenilmeye
çalışıldığı yıllar olarak hatırlarsak, sosyalizmin bilimsel
temellerde öğrenilip kavranılması bakımından “Türlerin
Kökeni”nin yayımını da bir dönüm noktası olarak görürüz.
Şimdi yeni bir baskısını elinizde tuttuğunuz bu 150
yaşındaki kitap, Türkiye için yine son derece önemli bir
zamanda yayımlanmış bulunuyor.
Özellikle 12 Eylül 1980’de gerçekleşen askeri darbeden
sonra egemen hale gelmeye çalışan gerici-faşist zihniyet,
evrim ve devrim teorileri arasında bir geçiş bulunduğunu
keşfetti! Öğrenciler, okullarda evrim teorisini öğreniyorlar ve
buradan kolayca devrimci olabiliyorlardı! “Türk İslam
Sentezi” adı verilen ve darbe yıllarında bütün resmî
uygulamalarda kendisini hissettiren görüşe dayanarak,
okullarda Darvinci teorinin yanı sıra “yaratılış teorisi” de
okutulmaya başlandı. Bu aslında darbeyi yapanlarla destek
bekledikleri çevreler arasında yumuşak bir uzlaşmaydı.
Darwin’i tümüyle kaldırmak, yasaklamak, olacak şey değildi
ama buradan “devrim teorisine” geçişi frenlemek de
gerekiyordu…
Evrim Teorisine karşı savaş açmak, hem heyecanlı hem de
kârlı bir iştir. Uluslar arası çapta pek çok Hıristiyan çevre,
özellikle Amerika’da bu iş için özel olarak kurulmuş vakıflar,
Darvinci teoriye karşı “mücadele” ederek dünyanın parasını
kazanıyorlar. Bir zamanlar “Dünya Düzdür Derneği”ni bile
kurmuş olan bu aynı tuhaf “inanç grupları”, maymunla insan
arasında kurulduğunu iddia ettikleri bağlantı aleyhine büyük
paralar harcayarak propaganda yapıyorlar. Türkiye’deki
temsilcileri, çok pahalıya patlayan kitap ve broşürleri
okullarda, sokaklarda, cami önlerinde bedava dağıtıyorlar.
Darwin hakkındaki en önemli önyargı, karşı propagandanın
en temel yalanı, Darwin’in insan türünün kökenini
maymunlara dayandırdığına dair iddialardır. Oysa Darwin
insan ve maymunların aynı türden gelmekte olduğunu, ama
insanın maymunların evrimi sonucu ortaya çıkmadığını
söylemektedir. Her iki tür, uzak ve ortak atadan ayrılarak
evrilmişlerdir. Günümüzde genetik biliminde elde edilen
ilerlemeler, bu görüşü çürütmek bir yana, her adımında
doğrulamakta ve geliştirmektedir.
Kuşkusuz Darwin, bu devasa bilimsel adımı atmakla bir
başlangıç yapmıştır. Evrim teorisi, diğer pek çok bilimsel
teori gibi, yeni buluşlarla gelişmekte, bazı yönleri ise, ilk
olmanın eksiklerini ve yanlışlarını içermektedir. Ama bütün
bunlar, dinlerin ya da inançların değil, bilimin tartışması
gereken konulardır.
Fakat evrim kavramını başlıca düşman olarak ilan etmiş
olan çevreler, Darvinci evrim teorisinin de önce bir
karikatürünü çizmişler, sonra da bu gülünç “teori”yi
eleştirmeye girişmişlerdir. Hiçbir ciddi ve bilimsel dayanağı
olmayan bu sözde eleştiri, yaygınlığı ölçüsünde etkili de
olmuştur. Ancak, Darwin’in gerçekte ne dediği ve çağdaş
bilimsel gelişmelerle Darvinci evrim teorisi arasındaki bağlar
konusunda gösterilecek kanıtlar, bu etkiyi kırmaya
yetmeyecektir. Zira Darwin ancak bilimin içinden
tartışılabilir, inançların ve dinlerin içinden değil.
“Türlerin Kökeni”nin bu yeni yayımı, aynı zamanda
dinselliği siyasetin aracı kılmış bir hükümet zamanında
gerçekleşti. Darwin’in doğumunun 200’üncü, “Türlerin
Kökeni”nin yayınlanmasının da 150’inci yılında Türkiye,
insan olmanın vazgeçilemez koşulu olan özgürlükleri,
demokratik yaşamı, insan haklarını, yoksulluğu ve cehaleti
tartışıyor.
“Türlerin Kökeni” ve Darwin’le ilgili yıldönümleri
olmasaydı bile, bugün Türkiye’de bu kitabın yayımlanmasını
gerektiren koşullar vardır. Kısa tarihçesinde görüldüğü gibi,
onun yeni basımları, bir işaret fişeği gibi anlamlıdır. Ya
“Türlerin Kökeni” yaşananlar dolayısıyla gündemdedir, ya da
onun ortaya çıkışı, koşulların değişmekte olduğunun
işaretidir…
Doğa bilimlerindeki uzmanlığına koşut dilciliği ve
edebiyatçılığıyla tanınmış, yılların kafa emekçisi Öner
Ünalan’ın çevirisi, esere özel bir değer katmaktadır.