türkiye'nin teknolojik gelişmesinde teknoparklar ve ar-ge desteği

219 Pages·2011·1.39 MB·Turkish

T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
MALİYE ANABİLİM DALI
MALİ İKTİSAT BİLİM DALI
TÜRKİYE’NİN TEKNOLOJİK GELİŞMESİNDE
TEKNOPARKLAR VE AR-GE DESTEĞİ
Technoparks and R&D Support For Turkey’s Technological Progress
YÜKSEK LİSANS TEZİ
METİN EREN
İSTANBUL, 2011
T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
MALİYE ANABİLİM DALI
MALİ İKTİSAT BİLİM DALI
TÜRKİYE’NİN TEKNOLOJİK GELİŞMESİNDE
TEKNOPARKLAR VE AR-GE DESTEĞİ
Technoparks and R&D Support For Turkey’s Technological Progress
YÜKSEK LİSANS TEZİ
HAZIRLAYAN
METİN EREN
Danışman: Doç. Dr. M. MUSTAFA ERDOĞDU

İSTANBUL, 2011

ÖNSÖZ
Aile ve iş yaşantımın yoğun temposu altında birlikte götürdüğüm tez
çalışmalarımı tamamlayabilmem için bana her konuda yardımcı olan, tez süreci
içerisinde diğer işlerim dolayısıyla zaman zaman göstermiş olduğum gecikmeleri büyük
bir anlayışla karşılayan ve tez konumla ilgili yapıcı ve olgunlaştırıcı eleştirileri ile
ortaya çıkan zorlukları aşmamı sağlayan danışman hocam Doç. Dr. M. Mustafa
ERDOĞDU’ya, tez konumun belirlenmesinde ve tezle ilgili kaynak bulma konusunda
sıkıntı yaşadığım zamanlarda yardımlarını esirgemeyen değerli meslektaşım Ali Kürşat
ERBAŞ’a, tezimin düzenleme aşamalarında yardımcı olan değerli mesai arkadaşım
Mesut KULLAR’a, tezim ile ilgili çalışmalarımı bıkmadan sabırla ve dikkatle
dinleyerek hep yanımda olan diğer çalışma arkadaşlarıma, tez çalışmalarım konusunda
hep yanımda olan sıkıntılı zamanlarımda çalışmamı tamamlamamda desteğini benden
hiç esirgemeyen değerli eşim Emine EREN’e ve son olarak da eğitim hayatım boyunca
maddi ve manevi desteklerini esirgemeyerek beni hep destekleyen aileme sonsuz
teşekkürler ederim.
İstanbul, 2011 Metin EREN
i
GENEL BİLGİLER
İsim ve Soyadı : Metin EREN
Anabilim Dalı : Maliye
Programı : Mali İktisat
Tez Danışmanı : Doç. Dr. M. Mustafa ERDOĞDU
Tez Türü ve Tarihi : Yüksek Lisans Tezi, 2011
Anahtar Kelimeler : Teknolojik Gelişme, Teknopark, Ar-Ge Desteği, Ekonomik
Kalkınma, Vergi Teşvikleri.
ÖZET
Teknoloji Geliştirme Bölgesi, yüksek /ileri teknoloji kullanan ya da yeni
teknolojilere yönelik firmaların, belirli bir üniversite veya ileri teknoloji enstitüsü ya da
Ar-Ge merkez veya enstitüsünün olanaklarından yararlanarak teknoloji veya yazılım
ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet
haline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkınmasına
katkıda bulundukları, aynı üniversite, ileri teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya
enstitüsü alanı içinde veya yakınında; akademik, ekonomik ve sosyal yapının
bütünleştiği siteyi veya bu özelliklere sahip teknoparkları ifade etmektedir.
Teknoparklar, yönetim ve uzman kişilerin işbirliği ile oluşturulduğu, ülkelerin
uluslararası rekabet gücünü artıran, dünya ekonomisi ve ticaretine yön veren alanlar
olarak hızla yayılıyor. Günümüzün ekonomi ve sanayi alanlarına en büyük kâr payı
getirisi hiç kuşkusuz teknoparkların kurulması ile olmuştur. Toplumlar artık sermaye ve
işgücü üretimi ifadesinden, bilgi ve teknoloji üretimine geçiş yapmıştır. Bu geçişin
önemli nedeni, varolan ve öğretilenlerin dışında, insanoğlunun incelemeye, araştırmaya,
keşfetmeye ve uygulamaya yönelik merakı, hayata daha bilinçli bakmasına, ekonomik
olmasına, zamanı daha iyi değerlendirmesine yönelik bilgiyi bulmasına ve bunu en son
noktaya kadar geliştirmesine fırsat sağlamış olmasıdır. Teknoparklar, işte tüm bu
oluşumları içinde barındırmaktadır.
Tüm bu açıklamalar ışığında, tez çalışmamızda ülkemizin teknolojik olarak
gelişiminde teknoparklar ile birlikte sağlanan Ar-Ge destek uygulamalarına değinilerek,
farklı dünya ülkelerindeki teknopark uygulamaları ile ülkemizdeki teknoparklar ile
karşılaştırılarak bir değerlendirme yapılacaktır.

ii
ABSTRACT
Technology Development Zone, the high / high-tech firms to new technologies
or uses of a particular university or high technology institute or R & D center or
institute of technology or software produced by taking advantage of opportunities /
developed, a technological invention in a commercial product, process or service to
convert into the region's development in which they operate and contribute in this way,
the same university, institute of advanced technology R & D center or institute, or in or
near the academic, economic and social structure is integrated with the site or to these
features represent Technoparks.
Science Parks, created in cooperation with management and experts, increasing
the international competitiveness of countries in the world economy and trade as areas
that direction spread quickly. Economy of our age and with the establishment of
industrial areas has been the biggest dividend yield Technoparks. Expression is no
longer the production of capital and labor communities, has switched from the
production of information and technology. This is important because of the transition,
and what is taught in an existing outside of human beings to examine, explore, discover
and practical interest, is facing a more conscious life, cost-effective, time to find the
information for better assessment, and it provided an opportunity to develop to the point
where the most recent. Science Parks, here is steeped in all of these occurrences.
In light of all these explanations, the thesis study, Science Parks in the
development of our country as a technological R & D support is provided with
reference to practices in different countries of the World Science Parks in the country
compared with Technopark applications will be considered.
iii
Sayfa No.

TABLO LİSTESİ
Tablo 1 : Ar-Ge Harcamalarının GSYİH İçindeki Payı ....................................................42
Tablo 2 : TPE’ye Yapılan Patent Başvurularının ve Patent Tescillerinin Yıllara Göre
Dağılımı...............................................................................................................................45
Tablo 3 : Teknoloji Geliştirme Bölgelerine İlişkin Bugüne Kadar Çıkarılmış Olan Kanun
ve Yönetmelikler ................................................................................................................67
Tablo 4 : Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Hakkında Çıkarılan Sirkülerler.........................68
Tablo 5 : Türkiye’de Faal Olan ve Olmayan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri...................71
Tablo 6 : Ülkemizde Verilen Patentlerin Yıllara Göre Dağılımı.......................................125
Tablo 7 : Doğrudan Yabancı Yatırım Giriş Tutarları........................................................129
Tablo 8 : Yıllar İtibariyle Kuruluş Türlerine Göre Yabancı Sermayeli Şirketlerin Sayısı129
Tablo 9 : Teknoloji Geliştirme Bölgelerine Yapılan Yabancı Sermaye Tutarlarının Yıllar
İtibariyle Dağılımı………...................................................................................................131

iv
Sayfa No.
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1 : Teknopark Uygulama Yapılanması...................................................................37
v
Sayfa No.
GRAFİK LİSTESİ
Grafik 1 : Sektörlere Göre Ar-Ge Harcaması Dağılımı.....................................................44
Grafik 2 : 10.000 Çalışan Kişi Başına Düşen Ar- Ge İnsan Kaynağı................................44
Grafik 3 : Türkiye Kaynaklı Bilimsel Yayın Sayısı ..........................................................46
Grafik 4 : ODTÜ Teknokentte Faaliyet Gösteren Şirket Profilleri....................................74
Grafik 5 : TÜBİTAK MAM’da Faaliyet Gösteren Şirket Profilleri..................................77
Grafik 6 : Bilkent Cyberpark’ta Faaliyet Gösteren Şirket Profilleri..................................80
Grafik 7 : Toplam Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin Sayısı.............................................113
Grafik 8 : 2001-2011 Yılları Arasında Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Yer Alan Toplam
Firma Sayısı.........................................................................................................................114
Grafik 9 : 2001-2011 Yılları Arasında Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde İstihdam Edilen
Personel Sayısı.....................................................................................................................118
Grafik 10 : Yıllara Göre Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Yürütülen Proje Sayısı........120
Grafik 11 : 2002-2010 Yılları Arasında Teknoloji Geliştirme Bölgelerinden Yapılan Toplam
İhracat Dağılımı...................................................................................................................122
Grafik 12 : 2003-2011 Yılları Arasında TGB’lerden Alınan Toplam Patent Sayısı..........126
Grafik 13 : Yıllara göre TGB’lerde Yer Alan Yabancı Firma Sayısı................................130
vi