türkiye'deki sigortacılık sektörünün etkinlik analizi ve ab ülkeleri ile karşılaştırılması

155 Pages·2017·1.78 MB·Turkish

by  Cansu Ayhan

TÜRKİYE’DEKİ SİGORTACILIK SEKTÖRÜNÜN ETKİNLİK
ANALİZİ VE AB ÜLKELERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI

Cansu AYHAN

Kasım 2017
DENİZLİ

TÜRKİYE’DEKİ SİGORTACILIK SEKTÖRÜNÜN ETKİNLİK
ANALİZİ VE AB ÜLKELERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI

Pamukkale Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yüksek Lisans Tezi
İktisat Anabilim Dalı
İktisat Tezli Yüksek Lisans Programı

Cansu AYHAN

Doç. Dr. Abdülvahap ÖZCAN

Kasım 2017
DENİZLİ

ÖZET

TÜRKİYE’DEKİ SİGORTACILIK SEKTÖRÜNÜN ETKİNLİK ANALİZİ VE
AB ÜLKELERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

AYHAN, Cansu
Yüksek Lisans Tezi
İktisat Anabilim Dalı
İktisat Tezli Yüksek Lisans Programı
Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Abdülvahap ÖZCAN

Kasım 2017, 126 Sayfa

Günümüzde ekonomik anlamda güçlü ülkelerin finans piyasalarında önemli
ölçüde fon kaynağı yaratması sebebiyle sigortacılığın oldukça büyük öneme sahip
olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte, Türkiye’ de sigortacılık sektörü gelişmiş
ülkeler düzeyine henüz erişemese de, son yıllarda yapılan yeni düzenlemeler ve
çalışmalarla değer kazanmaya başlamıştır.
Bu çalışma Türkiye’ de faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin ve Türkiye ile
Avrupa Birliği ülkeleri sigortacılık sektörü verilerinin Veri Zarflama Analizi
yöntemiyle etkinliğinin araştırılıp etkin olmayan şirketler için öneriler
geliştirilmesiamacıyla yapılmıştır. Bununla birlikte etkin olmayan şirketlerin etkin
konuma geçebilmeleri için azaltılması gereken girdi miktarlarının tespit edilmesi
hedeflenmiştir.
Genel olarak bakıldığında çalışmanın birinci bölümünde finansal sistem ve
finansal sistemin bir parçası olan sigortacılık sektöründen bahsedilmiştir. Burada
finansal sistemin ekonomideki rolü, finansal piyasalar, aracı kurumlar ve araçlara
yer verilmiştir. Sigortacılık kısmında ise detaylı bir şekilde sigortacılık sektörü
tanımlanmış, sigortacılığın dünyadaki ve Türkiye’deki tarihinden bahsedilmiştir.
İkinci bölümde etkinliğin ne olduğu anlatılmış ve etkinlikle ilgili verimlilik,
performans, karlılık gibi kavramlardan ve bunların ölçme yöntemlerinden
bahsedilmiştir. Bununla birlikte Veri Zarflama Analizi yöntemi detaylı bir şekilde
ele alınmıştır.
Son bölümde Türk sigortacılık sektöründe faaliyet gösteren 32 şirketin,
Türkiye ve AB ülkelerinin etkinlik analizine yer verilmiştir. Çalışmanın
bulgularına göre hayat dışı alanda faaliyet gösteren 22 sigorta şirketinden 11
tanesi bazı yıllar etkin çalışmış, diğerleri ise analiz yapılan hiçbir yıl için etkin
çalışmamıştır. Aynı şekilde hayat ve emeklilik alanında faaliyet gösteren 10 sigorta
şirketinden 4 tanesi tüm yıllar için etkin sayılırken, diğerleri ise etkin
sayılmamaktadır. Ayrıca Türkiye ile Avrupa Birliği ülkelerinin sektör verileriyle
yapılan etkinlik analizinde, sektörde dünya liderleri sıralamasında olan bazı
ülkelerin etkin olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Sigortacılık, Veri Zarflama Analizi, Etkinlik, AB Ülkelerinde
Etkinlik

IV
ABSTRACT

EFFICIENCY ANALYSIS OF INSURANCE SEKTOR IN TURKEY AND
COMPARISON WITH EUROPEAN UNION COUNTRIES

AYHAN, Cansu
Master Thesis
Department of Economics
Economy Master with ThesisProgramme
Adviser of Thesis: Assoc. Prof. Dr. Abdülvahap ÖZCAN

November 2017, 126 Pages

Today, it is known that insurance business has a great deal of importance
due to the fact that it creates significant funding sources to economically powerful
countries in financial markets. Nevertheless, it has begun to gain value and
importance in Turkey with recent regulatory changes and studies performed
although the insurance sector has not yet reached to the level of developed
countries.
This study was carried out to investigate the effectiveness of the insurance
companies operating in Turkey with the help of the data sourced from the
insurance sector of Turkey and the European Union countries and to develop
suggestions for ineffective countries through using Data Envelopment Analysis
method. Besides, it is aimed to determine the amount of inputs that need to be
reduced in order for ineffective companies to move to the more effective position.
In general, in the first part of the study, the financial system and the
insurance sector that is part of the financial system has been discussed. The role of
the financial system in the economy, financial markets, intermediary institutions
and instruments are given in this part. In the insurance sector of this section, the
insurance sector is thoroughly defined where the history of insurance in the world
and in Turkey is also mentioned.
In the second part of the study, the effectiveness is explained as well as the
concepts such as productivity, performance, profitability related to the
effectiveness and measurement methods are explained. Besides all these, the Data
Envelopment Analysis method has been discussed in details.
In the last section of the study, in total 32 companies operating in the
Turkish insurance sector as well as effectivess of Turkey and EU countries in this
business has been shared. According to the findings of the study, 11 of the
insurance companies out of 22 of them operating in the non-life area are found out
effectively running for some years while others did not work effectively for any
year in the scope of analysis. Similarly, of the 10 insurance companies operating in
the life and pension field, 4 are considered as effective for all years while others are
not. Moreover, in the analysis of the efficiency of Turkey and the European Union
countries by the sector data, it has been revealed that some countries ranking of
the world leaders of the sector are found out not effective at all.

V
Keywords: Insurance, Data Envelopment Analysis, Effectiveness, Effectiveness in EU

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ………………………………………………………………………….. ii
ÖZET.......................................................................................................... iv
ABSTRACT................................................................................................ v
İÇİNDEKİLER............................................................................................ vi
ŞEKİLLER VE GRAFİKLER
DİZİNİ....................................................................................................... x
TABLOLAR DİZİNİ.................................................................................. xi
SİMGE VE KISALTMALAR DİZİNİ.......................................................... xii
GİRİŞ......................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM
FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR
1.1 Finansal Sistem ve Unsurları ...................................................................................... 3
1.2 Finansal Sistemin Ekonomideki Rolü ..................................................................... 5
1.3 Finansal Piyasalar.................................................................................................... 6
1.3.1 Finansal Piyasa Çeşitleri ................................................................................ 7
1.3.1.1 Örgütlenme Derecelerine Göre Finansal Piyasalar.................................. 7
1.3.1.2 Vade Sürelerine Göre Finansal Piyasalar ................................................ 9
1.3.1.3 İşlemlerine Göre Finansal Piyasalar… .................................................. 10
1.3.1.4 Spot ve Vadeli İşlemler Piyasaları ........................................................ 13
1.4 Finansal Aracı Kurumlar ........................................................................................... 13
1.4.1 Merkez Bankası .......................................................................................... 14
1.4.2 Bankalar ..................................................................................................... 16
1.4.3 Banka Dışı Aracı Kurumlar ........................................................................ 18
1.4.4 Sigorta Şirketleri ........................................................................................ 20
1.4.5 Yatırım Fonları ........................................................................................... 20
1.4.6 Yatırım Ortaklıkları .................................................................................... 21
1.4.7 Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları .............................................................. 22
1.4.8 Risk Sermayesi Yatırım Ortaklığı .............................................................. 22
1.4.9 Kredi Kooperatifleri ................................................................................... 22
1.5 Finansal Araçlar ..................................................................................................... 23
1.5.1 Finansal Araçların Özellikleri ..................................................................... 23
1.5.2 Finansal Araç Çeşitleri ................................................................................ 26
VI
1.5.2.1 Menkul Kıymetler .................................................................................. 26
1.5.2.2 Menkul Kıymet Çeşitleri ....................................................................... 27
İKİNCİ BÖLÜM
FİNANSAL SİSTEMDE SİGORTACILIK: TÜRKİYE VE AVRUPA
BİRLİĞİ’NDE SİGORTACILIK SEKTÖRÜ
2.1 Finans Sektöründe Sigortacılık ve Önemi............................................................. 33
2.2 Dünyada ve Türkiye’de Sigortacılığın Tarihi ....................................................... 35
2.2.1 Dünyada Sigortacılığın Tarihi ..................................................................... 35
2.2.2 Türkiye’de Sigortacılığın Tarihi .................................................................. 37
2.3 Sigortanın İşlevleri ................................................................................................ 40
2.3.1 Sigortanın Mikro İşlevleri ........................................................................... 40
2.3.1.1 Dayanışma İşlemleri Organizasyonu Olma İşlevi ................................. 41
2.3.1.2 Girişimcileri Kararlarını Etkileme İşlevi ............................................... 41
2.3.1.3 Girişimcilerin Ucuz Fiyatla Yatırım Sermayesini Bulmasını Sağlama
İşlevi .................................................................................................................... 41
2.3.1.4 Girişimcilerin Risk Karşılığı Dondurduğu Sermaye Miktarını En Aza
İndirme İşlevi ...................................................................................................... 42
2.3.1.5 Girişimciye Kredi Olanakları Yaratma İşlevi ....................................... 42
2.3.1.6 Fiyatların Daha Gerçekçi Bir Düzeyde Olmasını Sağlama İşlevi ......... 43
2.3.2 Sigortanın Makro İşlevleri ........................................................................... 43
2.3.2.1 Ekonominin Önemli Bir Tasarruf Kaynağı Olma İşlevi ....................... 44
2.3.2.2 Sosyo-Ekonomik Kayıların Önleyicisi Olma İşlevi .............................. 44
2.3.2.3 Sosyal Refah Düzeyini Yükseltme İşlevi .............................................. 45
2.3.2.4 Uluslararası Ekonomik İlişkileri ve Ticareti Geliştirme İşlevi ............. 45
2.3.2.5 Önemli Bir Vergi Kaynağı Olma İşlevi ................................................ 46
2.4 Sigorta Aracıları ........................................................................................................ 46
2.5 Reasürans .................................................................................................................. 48
2.5.1 Reasürans Çeşitleri ....................................................................................... 49
2.5.1.1 İhtiyari Reasürans .................................................................................. 49
2.5.1.2 Anlaşmalı Reasürans ............................................................................. 50
2.6 Sigorta Türleri ....................................................................................................... 52
2.6.1 Hayat Sigortaları ............................................................................................. 53
2.6.2 Hayat Dışı Sigortalar ...................................................................................... 54
2.6.2.1 Yangın Sigortaları .................................................................................. 54
VII