Türkiyeʼde islam ve sosyalizm ilişkisi bağlamında emek ve adalet platformu ve antikapitalist müslümanlar

173 Pages·2013·2.24 MB·Turkish

by  Bayram Koca

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı
Siyaset Bilimi Bilim Dalı

TÜRKİYE’DE İSLAM VE SOSYALİZM İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA
EMEK VE ADALET PLATFORMU VE ANTİKAPİTALİST
MÜSLÜMANLAR

Bayram KOCA

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2013

TÜRKİYE’DE İSLAM VE SOSYALİZM İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA
EMEK VE ADALET PLATFORMU VE ANTİKAPİTALİST
MÜSLÜMANLAR

Bayram KOCA

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı
Siyaset Bilimi Bilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2013

BİLDİRİM

Hazırladığım tezin/raporun tamamen kendi çalışmam olduğunu ve her alıntıya kaynak
gösterdiğimi taahhüt eder, tezimin/raporumun kağıt ve elektronik kopyalarının
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü arşivlerinde aşağıda belirttiğim
koşullarda saklanmasına izin verdiğimi onaylarım:

 Tezimin/Raporumun tamamı her yerden erişime açılabilir.
 Tezim/Raporum sadece Hacettepe Üniversitesi yerleşkelerinden erişime açılabilir.
 Tezimin/Raporumun …… yıl süreyle erişime açılmasını istemiyorum. Bu sürenin
sonunda uzatma için başvuruda bulunmadığım takdirde, tezimin/raporumun
tamamı her yerden erişime açılabilir.

10 Haziran 2013

Bayram Koca
iii

TEŞEKKÜR

Değerli eleştirileri ve yol göstericiliğiyle bana destek olmaktan vazgeçmeyen
danışmanım Doç. Dr. Mete Kaan Kaynar’a teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca tezin her
aşamasında değerli fikirleri ile beni yönlendiren Arş. Gör. Kadir Dede’ye ve Öğr. Gör.
Dr. Metin Yüksel’e teşekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim.
Tez için gereken saha çalışmasında bana yol gösteren ve abilik yapan Ayhan
Bilgen’e teşekkürlerimi sunarım. Emek ve Adalet Platformu’ndan Delil Cizreli ve
Özgür Kaya başta olmak üzere platformun her üyesine misafirperverlikleri ve
yardımları için teşekkür ederim. Ayrıca Antikapitalist Müslümanlar’dan Mem Aslan ve
Bülent Durukan başta olmak üzere, hareketin her üyesine gösterdikleri samimiyet ve
fedakârlıklarından dolayı teşekkür ederim.
Çalışmam için gerekli ortamı sağlayan ve desteklerini hiç esirgemeyen değerli
dostlarım Oral Özdemir, Selman Saç ve abim Selçuk Koca’ya içtenlikle teşekkürlerimi
sunarım.
Son olarak da bana olan güvenlerini hiç kaybetmeyen ve beni bugünlere getiren
aileme teşekkür ederim.
iv

ÖZET

KOCA, Bayram, Türkiye’de İslam ve Sosyalizm İlişkisi Bağlamında Emek ve Adalet
Platformu ve Antikapitalist Müslümanlar, Yüksek Lisans Tezi, 2013, Ankara

Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye’de İslam ve sosyalizmin ortak değerlerini savunan
kişilerin ve oluşumların gelişimini ortaya koymak ve bu görüşün günümüzdeki
temsilcisi olan Emek ve Adalet Platformu ve Antikapitalist Müslümanlar’ın eylemlerini
ve söylemlerini İslam ve sosyalizm kavramları üzerinden tartışmaktır.
Birinci bölümde, İslam ve sosyalizmin ortaklaştığı ve ayrıştığı noktalar tartışılmış,
İslam ve sosyalizmin ortak hareket edebilirliğine dair bir kavramsal çerçeve çizilmeye
çalışılmıştır.
İkinci Bölümde, 19. yüzyıldan itibaren, Osmanlı ve Türkiye’de İslam ve sosyalizm
birlikteliğinin gelişimi aydınlar, partiler, dergiler ve dernekler üzerinden tartışılmıştır.
Üçüncü ve sonuç bölümlerinde ise İslam ve sosyalizmin ortak değerlerini savunanların
örgütlü hali olan Yeni Siyaset Girişimi ve HAS Parti deneyimlerinden bahsedilmiş,
İslamcıların ve sosyalistlerin ortak hareket edebilirliği Emek ve Adalet Platformu ile
Antikapitalist Müslümanlar üzerinden değerlendirilmiş ve bu iki örgütün Sol-İslam’ın
gelişimindeki rolü tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:
İslam, Sosyalizm, Sol-İslam, Emek ve Adalet Platformu, Antikapitalist Müslümanlar
v

ABSTRACT

KOCA, Bayram, A Study on The Relationship Between Islam and Socialism in Turkey:
The Labor and Justice Platform and Anticapitalist Muslims, Master Thesis, 2013,
Ankara

This study aims to analyse the relationship between Islam and socialism in Turkey with
specific reference to two organizations: Labor and Justice Platform and Anticapitalist
Muslims. This study is composed of three chapters.
In the first chapter, it is discussed similar and dissimilar points between Islam and
socialism and attempted to draw a common conceptual framework on the probability of
joint action of Islam and socialism
In the second chapter, it is discussed the mutual evolution of Islam and socialism via
intellectuals, parties, magazines and associations in Ottoman and Turkey from 19.
century.
In the third chapter and in concluding part, it is discussed the New Politics Initiative and
HAS Party which are supported by the people who share the common vaulues of Islam
and socialsm and analysed leftists and islamists joint action on Labor and Justice
Platform and Anticapitalist Muslims and evaulated the role of these two structures’ on
developement of Left-Islam.

Key Words:
Islam, Socialism, Left-Islam, Labor and Justice Platform , Anticapitalist Muslims
vi

İÇİNDEKİLER

KABUL VE ONAY .......................................................................................................... i
BİLDİRİM ....................................................................................................................... ii
TEŞEKKÜR ................................................................................................................... iii
ÖZET ............................................................................................................................... iv
ABSTRACT ..................................................................................................................... v
İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. vi
KISALTMALAR DİZİNİ ............................................................................................. ix
FOTOĞRAFLAR DİZİNİ ............................................................................................ xi

GİRİŞ ............................................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM: İSLAM VE SOSYALİZM ........................................................... 7
1.1. İSLAM VE İSLAMCILIK ................................................................................. 8
1.2. SOL VE SOSYALİZM .................................................................................... 14
1.3. İSLAM VE SOSYALİZM ............................................................................... 16
1.3.1. İslam’da Evrensellik: Kardeşlik ................................................................ 17
1.3.2. İslam’da Mülkiyet: Emek ve Paylaşım ..................................................... 18
1.3.3. İslam’da Sınıf: Dayanışma, Başkaldırı, Eşitlik, Özgürlük ve Yeni Bir
Toplum Projesi .......................................................................................... 21
1.3.4. İslam’da Devlet: Adalet ve Demokrasi ..................................................... 25
1.3.5. İslam’da Ekonomi: Homo İslamicus ......................................................... 26
1.3.6. İslam ile Sosyalizmin Çatıştığı Yönler ..................................................... 28

İKİNCİ BÖLÜM: TÜRKİYE’DE İSLAMCILIK VE SOSYALİZM ..................... 30
vii

2.1. İSLAMCILIĞIN VE SOSYALİZMİN ÇIKIŞI: GENÇ OSMANLILAR ....... 32
2.2. II. MEŞRUTİYET VE KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİ ............................... 33
2.3. CUMHURİYET DÖNEMİ .............................................................................. 35
2.4. MİLLİ DEMOKRATİK DEVRİM (MDD) VE SULTAN GALİYEV ........... 36
2.5. ÇOK PARTİLİ DÖNEM .................................................................................. 38
2.6. MÜSLÜMAN TOPLUMLARDA İSYAN ...................................................... 40
2.7. TÜRKİYE’DE İSLAMCI VE SOSYALİST AYDINLAR .............................. 42
2.8. 12 EYLÜL SONRASI DÖNEM ...................................................................... 49

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: EMEK VE ADALET PLATFORMU VE ANTİKAPİTALİST
MÜSLÜMANLAR ........................................................................................................ 55
3.1. MİLLİ GÖRÜŞ HAREKETİ ........................................................................... 56
3.2. ADALET VE KALKINMA PARTİSİ ............................................................. 63
3.3. SOL-İSLAM’IN İKİ ÖNEMLİ TEMSİLCİSİ: MEHMET BEKAROĞLU VE
İHSAN ELİAÇIK ................................................................................................ 66
3.4. YENİ SİYASET GİRİŞİMİ YA DA ‘MÜSLÜMAN-SOL HAREKETİ’ ....... 70
3.5. MİLLİ GÖRÜŞ’E DÖNÜŞ: İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
ADAYLIĞI ......................................................................................................... 73
3.6. MİLLİ GÖRÜŞ YENİDEN BÖLÜNÜYOR: HAS PARTİ ............................. 74
3.7. EMEK VE ADALET PLATFORMU: KULA KULLUĞA VE SÖMÜRÜYE
KARŞI ................................................................................................................. 77
3.7.1 Değerlere Odaklanmak.............................................................................. 79
3.7.2. Farklı Bir Eylem Tipolojisine ................................................................... 81
3.7.3. Lüks Otel Önü İftarları .............................................................................. 82
3.7.4. Birimiz Üşüyorsa Herkes Üşür ................................................................. 85
3.7.5. Taşeron İşçiler ........................................................................................... 86
3.7.6. Taksim Gezi Parkı Eylemleri .................................................................... 87