Türkiye'de Din ve Eğitim PDF
Preview Türkiye'de Din ve Eğitim
e d e’ y ki r ü T m ti ği E e v Din deki m ne ö Son D meler ve Geliş üreci m S ğişi De Türkiye’de Din ve Eğitim Son Dönemdeki Gelişmeler ve Değişim Süreci Bu belge Eğitim Reformu Girişimi tarafından Avrupa Birliği mali desteği ile yürütülen Eğitimde Haklar II Projesi kapsamında hazırlanmıştır. Bu belgede dile getirilen görüşler yazarlarına aittir ve Avrupa Birliği’nin resmi görüşleri olarak yorumlanamaz. Türkiye’de Din ve Eğitim: Son Dönemdeki Gelişmeler ve Değişim Süreci Yay›na Haz›rlayanlar Aytuğ Şaşmaz, Batuhan Aydagül, Işık Tüzün, İrem Aktaşlı Yap›m MYRA Koordinasyon Rauf Kösemen, Engin Do¤an Sayfa Düzeni Gülderen Rençber Erbaş ISBN 978-605-4348-14-5 ‹stanbul, Şubat 2011 Bu yay›n›n tüm haklar› Sabanc› Üniversitesi’ne aittir. Sabanc› Üniversitesi Karaköy ‹letişim Merkezi Bankalar Caddesi 2, Kat 5 Karaköy 34420 ‹stanbul T +90 (212) 292 05 42 F +90 (212) 292 02 95 erg.sabanciuniv.edu www.egitimdehaklar.org Türkiye’de eğitim politikası üzerine düşünen, soru ERG 2007’den bu yana sürdürdüğü Eğitimde soran, sorunları tanımlayan ve çözüm seçenekleri Haklar çalışmaları kapsamında, çocukların geliştiren Eğitim Reformu Girişimi’nin (ERG) amacı, eğitim süreç ve ortamlarındaki insan haklarının kız ve erkek bütün çocukların hakları olan kaliteli gerçekleştirilmesine katkıda bulunmayı amaçlıyor. eğitime erişimini güvence altına alacak ve Türkiye’nin Bu bağlamda, karar alıcıların farkındalıklarının toplumsal ve ekonomik gelişmesini üst düzeylere artırılması, hak sahiplerinin güçlenmesi ve eğitim taşıyacak eğitim politikaları oluşturmak ve eğitim ile insan hakları alanlarında çalışan sivil toplum alanında katılımcı, saydam ve yenilikçi politika kuruluşları arasında paylaşım ve ortak savunuculuk üretme süreçlerinin yaygınlaşmasına katkıda çalışmalarının geliştirilmesi hedefleniyor. bulunmaktadır. ERG, Anne Çocuk Eğitim Vakfı, Aydın Doğan Vakfı, Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi Bahçeşehir Üniversitesi, Borusan Kocabıyık Vakfı, bünyesinde 2003 yılında hayata geçen ERG, araştırma, Enerji-Su, Enka Vakfı, Hedef Alliance, İstanbul Bilgi savunu ve izleme çalışmaları ile pilot uygulamalarını Üniversitesi, Kadir Has Vakfı, Mehmet Zorlu Vakfı, “herkes için kaliteli eğitim” hedefi doğrultusunda MV Holding, Nafi Güral Eğitim Vakfı, Sabancı sürdürüyor. Üniversitesi, The Marmara Hotels & Residences, Türkiye Vodafone Vakfı, Vehbi Koç Vakfı ve Yapı Merkezi tarafından desteklenmektedir. kurumsal destekçilerimiz MHMHMHMHOMHVOMHVOMHVOVMHLMHOMHOVMHLMHVMHMHOLMHMHVDLODOLVOVOLMHOVVDOVODVLOVOIVVDIDLLNLOLLINDVLILLNLDDINDIDDGNDLDGNIDDGNIIGIIIDNNGIINGNININNGNNIGGGGGNGGGGG 4 İçindekiler KısalTmalar, 6 ÖnsÖz, 7 YÖNETİCİ ÖZETİ, 8 I. GİRİŞ, 10 II. ERG’NİN dİN vE EğİTİm alaNINdakİ GEçmİŞ çalIŞmalaRI, 11 III. küREsEl çERçEvEdE dİN vE EğİTİm, 12 A. Uluslararası İnsan Hakları Normları, 12 B. Çocuk Haklarını Önceliklendirme Gereksinimi, 14 C. Uluslararası Aktörler, 15 1. Avrupa Konseyi, 15 2. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, 16 3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 16 D. Uluslararası Uygulamalar, 17 Iv. TüRkİYE’dE dİN vE EğİTİm: soN dÖNEmdEkİ GElİŞmElER vE dEğİŞİm süRECİ, 19 A. Öğretim Programlarında 2005 ve 2006’da Yapılan Değişiklikler, 19 B. Davalar, 20 C. Alevi Çalıştayları ve Öğretim Programlarında 2010’da Yapılan Değişiklikler, 20 D. 18. Milli Eğitim Şurası, 21 v. dEğİŞİm süRECİNdE dİkkaTE alINmasI GEREkEN koNulaR, 22 A. Din ve Eğitime ilişkin Toplumsal Taleplerin Çeşitliliği, 22 1. Dinler Hakkında Eğitim Felsefesinde Uzlaşı ve İlgili Riskler, 22 2. Anayasada Din ve Eğitim, 23 3. Din Eğitimi Talebi ve Dinler Hakkında Eğitime Etkisi, 23 B. Kavramsal Uzlaşının Uygulamaya Dönüşmesindeki Engeller, 24 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Bakış Açıları ve Tutumları, 25 vI. soNuç vE ÖNERİlER, 28 kaYNakça, 30 Kısaltmalar aB Avrupa Birliği aGİT Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı aİHm Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi aİHs Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi çHk Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi çHs Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme dkaB Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dÖGm Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü ErG Eğitim Reformu Girişimi EskHus Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi İHk Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi mEB Milli Eğitim Bakanlığı msHus Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi 6 Önsöz Ülkemizde din çoğu zaman bir ötekileştirme Birincil amacı kamuoyunu son gelişmeler ve değişim aracı olarak kullanıldı, tarihin belirli dönemlerinde sürecine ilişkin bilgilendirmek ve buna paralel olarak toplumda ciddi bir gerilim kaynağı oldu ve hatta aşılması gereken zorluklara işaret etmek olan bu fiziksel şiddet doğurdu. Yakın tarihimize baktığımızda not hazırlanırken, ERG farklı kişi ve kurumların bunun birçok farklı acı örneğini görüyoruz. Bu görüşlerinden yararlanma olanağı buldu. Bu örneklerin ortaya çıkışında, dönemin siyasal ve vesileyle, konuya ilişkin farklı uzmanlık ve görüşlere toplumsal eğilimlerinden bağımsız olarak tarafların sahip kişilerin katılımıyla Mart 2010’da düzenlenen birbirleri hakkında yanlış, çarpıtılmış bilgilere sahip Çocuğun Eğitim Hakkı Açısından Din ve Eğitim olması ve “ötekileştirme” olgusu göze çarpar. Oysa Danışma Toplantısı’nda değerli görüşlerini bizimle tarihimizde değişik dinlerin beraber yaşamasına paylaşan herkese teşekkür ederiz. olanak tanımış, kültürlerarası saygının daha belirgin Bu politika notu hazırlanırken ek olarak sürece olduğu, zamanına göre ileri örnekler de vardır. Bugün farklı biçimlerde katkıda bulunan kişilerle görüşmeler eğitim, toplumda var olan önyargıları gidermek ve yapılmış ve değişim sürecine ilişkin görüşleri farklı inançlar arasındaki benzerliklere vurgu yaparak alınmıştır. Bizimle değerli görüşlerini paylaşarak bu toplumsal bağları güçlendirmek için çok önemli bir belgenin ortaya çıkmasında önemli rol oynayan MEB araçtır. Din Öğretimi Genel Müdürü Prof. Dr. İrfan Aycan, Alevi Eğitim Reformu Girişimi (ERG) Türkiye’de uzun Bektaşi Federasyonu Eğitim-Bilim Sekreteri Kemal süredir tartışılan “din ve eğitim” konusuyla ilgili 2004 Bülbül, Eğitim-Sen Genel Sekreteri Mehmet Bozgeyik, yılından bu yana çeşitli çalışmalar gerçekleştirdi. Alevi Çalıştayları Koordinatörü Yrd. Doç. Dr. Necdet ERG, çalışmalarına başlarken din ve eğitimde kendini Subaşı ve Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi giderek belli eden reform ihtiyacının katılımcı bir Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sönmez Kutlu’ya teşekkürü süreç içerisinde değerlendirilmesini ve bu şekilde yeni bir borç biliriz. Ayrıca özellikle Türkiye’deki mahkeme politikalar konusunda bir oydaşma oluşturulmasını karar metinlerine ulaşmamız konusunda desteğini hedefledi. Eğitimde dini ayrımcılığın ve esirgemeyen Av. Kazım Genç’e ve Cem Vakfı’na hoşgörüsüzlüğün ortadan kaldırılmasının toplumsal da içten teşekkürlerimizi sunarız. Altını çizmek barış için kritik bir faktör olduğu bilinciyle yola çıktı. isterim ki bu politika notunda belirtilen görüşler tamamıyla ERG’nin görüşleridir ve herhangi bir ERG, Şubat 2009-Kasım 2010 tarihleri hatada sorumluluk tamamen ERG’ye aittir. arasında Avrupa Komisyonu’nun mali desteğiyle gerçekleştirdiği Eğitimde Haklar II Projesi ERG ekibinin kolektif çalışmasının sonucunda kapsamında yürüttüğü “din ve eğitim” çalışmalarında ortaya çıkan bu notun Türkiye’de din ve eğitim 2004-2007 arasında konuyla ilgili yapılan konusunda yapılan tartışmalara olumlu bir katkı çalışmaların birikiminden yararlandı ve bu birikimi yapmasını dilerim. zenginleştirerek bir adım öteye taşımaya gayret etti. Prof. dr. üstün Ergüder Direktör Eğitim Reformu Girişimi 7 Yönetici Özeti ERG, “din ve eğitim” tartışmalarının farklı hissedilen değişim gereksinimi Milli Eğitim Bakanlığı paydaşların katıldığı bir diyalog süreci içinde Din Öğretimi Genel Müdürlüğü’nü (DÖGM) harekete gerçekleşmesi için yakın geçmişte bazı çalışmalar geçirdi ve yeni Ortaöğretim DKAB Öğretim Programı yaptı ve bu konuda değişimin mahkeme kararlarına 2005’te, yeni İlköğretim DKAB Öğretim Programı ise gereksinim bırakmayacak biçimde, tüm ilgili iddia 2006’da tamamlandı. Ancak yenilenen DKAB öğretim sahiplerinin yer aldığı katılımcı bir süreç içerisinde programları Türkiye’de din ve eğitim konusunda yapılandırılması gerektiğini vurguladı. ERG bu toplumsal uzlaşı yaratmaya yetmedi ve DKAB politika notuyla, 21. yüzyılda din ve eğitim alanında dersinin zorunlu olmasına ve dersin içeriğine ilişkin yaşanan ulusal ve küresel gelişmeler ışığında şikâyetler özellikle son on yıldır artan bir biçimde Türkiye’deki değişim süreci ve süren değişim mahkemelere taşındı. Aynı gerekçelerle açılmış bazı gereksinimine ilişkin politika yapıcıları ve kamuoyunu davaların farklı biçimlerde sonuçlanması toplumdaki bilgilendirmeyi amaçlıyor. tartışmaların yargı düzeyinde de olduğunu gösterdi. Din konusunun eğitimde ne ölçüde ve nasıl Türkiye’de din ve eğitim alanında farklı etmenlerin yer alacağı tartışması uzun zamandır sürüyor. rol oynadığı bir değişim süreci yaşandığı açıktır. Küreselleşen ve çokkültürlü bir dünyada din Bu süreçte son olarak yeni DKAB öğretim programları konusunun eğitim sistemi içindeki yeri, 2000’li yıllarda kabul edildi ve ders kitapları hazırlanıyor. daha önceki yıllara göre daha sık ve farklı biçimde Öte yandan, gerek yeni programların ve ders gündeme geliyor. 2001’den bu yana Avrupa Konseyi, kitaplarının içeriğinin kamuoyunda farklı kesimleri ne Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Avrupa kadar tatmin edeceği gerek bunların Eylül 2011’den İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) gibi uluslararası itibaren sınıflarda ne derece dersin özüne uygun kuruluşlar okullarda dinler hakkında eğitim biçimde uygulanabileceği gibi sorular değişim süreci verilmesinin dine dayalı çatışmaların önlenmesi ve açısından kritik önem taşıyor. dini gruplar arasında saygının yerleşikleşmesi için bir Bu belgede Türkiye’de din ve eğitim alanında gereklilik olduğunu savunuyor, kültürlerarası diyalog devam eden değişim sürecinde dikkate alınması ve demokratik yurttaşlık için dinler hakkında eğitime gereken önemli konular vurgulanıyor. Öncelikle DKAB özel önem atfediyor ve hassas, dengeli, içermeci, dersinde nesnel, çoğulcu ve eleştirel din öğretimi doktrinellikten uzak, tarafsız ve insan hakları temelli etkili olarak yapılabilse bile din ve eğitim ile ilgili bilgi sunacak, dinler hakkında bir dersin kaliteli bir dersin anayasa düzeyinde zorunlu kılınmasına eğitimin önemli bir parçası olduğunu vurguluyor. özellikle laiklik ve medeni haklar eksenleri üzerinden Bununla birlikte, devlet okullarında zorunlu olarak ciddi itirazlar olduğu görülüyor. Dolayısıyla, din verilen ve belirli bir dini görüşün benimsetilmesini özgürlüğünün eğitim alanında da korunması için, içeren din eğitimi modelinin insan hakları normlarıyla anayasada din ile ilgili dersleri zorunlu kılan bir uyumlu olmadığı görüşünde birleşiliyor. Ek olarak, düzenleme yer almamalıdır. Türkiye’nin de tarafı olduğu uluslararası insan hakları belgeleri incelendiğinde, tüm belgelerin din Bunun yanı sıra, kavramsal düzeyde DKAB ve inanç özgürlüğünü güvence altına aldığı, devlet dersinin nesnel, çoğulcu, tarafsız, mezhepler üstü, okullarında bir dinin benimsetilmesine yönelik dinler açılımlı, bilimsel ve araştırmaya dayalı zorunlu bir dersin bulunamayacağı ve bulunduğu bilgiyi temel alan, öğrenci merkezli ve insan hakları takdirde ayrımcılık yaratmayacak bir muafiyet ilkeleriyle uyumlu olması üzerine bir uzlaşının mekanizmasının bulunmasının şart olduğu ve çocuk olması sevindiricidir. Ancak bu kavramların yeterince hakları çerçevesinde anne-babalara tanınan hakların açık bir biçimde tanımlanmamaları ve ölçütlerinin sınırsız olmadığı ortaya çıkıyor. net olmaması, kavramsal çerçevede bir uzlaşma görüntüsü olmasına rağmen uygulamaların bu Türkiye’de de özellikle 1990’ların ikinci yarısından çerçeveden uzağa düşmesine neden olabiliyor. itibaren uluslararası eğilimler, ülkedeki toplumsal Dolayısıyla artık DKAB dersinin ilkelerinin neler değişimler ve Avrupa Birliği (AB) süreci Türkiye’de Din olması gerektiği değil bu ilkelerin somut gereklerinin Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersinin felsefesini neler olduğunu net bir biçimde tanımlanmalıdır. ve uygulamasını gözden geçirmeyi zorunlu kıldı. 2000’lere yaklaşırken din ve eğitim alanında Türkiye bağlamında, çoğulculuk kimi zaman ders 8
Description:The list of books you might like
