Türkiye'de Dil Planlaması: Türk Dil Devrimi PDF
Preview Türkiye'de Dil Planlaması: Türk Dil Devrimi
. ' E vrım e ... KÜLTÜR BAK IGI YAYINLARl 2166 / T.C. ANL Yayımlar Başkanlığı Dairesi Kültür Eserleri Dizisi 230 I •• • ' • • • •• • • • Prof. Dr. Kamile İMER © ·r.c:. KÜLTÜR BAKANLIGI, 2001 -ANKARA ISBN 975- 17-2067-2 Kapak Rıfat Düzeni/ AYDIN İmer, Kamile Türk iye"ded il planlaması : T\lrk dil devrimi / Kamile İmer. - 2. bek. - Ankara :K ültür Bakanlığı,2 001. XIV, 219 s. ; 20 cm. - (KültürB akanlığı yayınları; 2166.YayımlaDra iresiB aşkanlığı kültüre serlerid izisi ; 230) ISBH 975-17-2067-2 I. k.a. IIS.e riler: • fıl7 W\V\V.kultur.gov .tr. E-mail: [email protected] .tr Birinci Baskı 1998, 3.000Adet • ikinci Baskı 4.000 Adet AydınlMaart baacılık Sanv.e TicL.t dŞ.t i. RüzgarCldı.E şdosStk .N o:2 06030U lusI ANKARA Tel : (03123)1 21805 Fax : (0312)3 127170 SUNUŞ Dilt,o plumvuek ültüorül uştuörğaenl erdbeinri dviero nlaraıynr ıl maz parçasıdır. Toplumdçae şitnleid enlerodrtea yaç ıkadne ğişmeldeirl ddee karşıbluılkm aktaÖdzıerl.l iukllues laşdmöan emindyea şanabnü yük değişmelseorn ucourt ayaç ıkadni lsgeelr eksinmeklaerrşiınl anması gerekmekteTdoiprl.u mdbaut übri dre ğişiykalşiakn masdaa ,b ilivme teknolaoljain ındyaeknii likkalreşrıil aybaicçaikm ddei lgienl iştirilmesi gerekmekteAdyirrı.ct ao plumlaçredşai nteldie nledrililel iel giilleit i şims orunlayraış anabilmekvteeb duinrl ardıan o rtadank aldırılması gerekir. iletisşoirmu nlaçröıznmıe kd,i ldie ğişivkely iekn ilikklaerrşiı laya cakb içimdgee liştiirçmietnko plumddiapl l anlamyaaspıı lmaktadır. Yüzyıllabredrapine kç okü lkeddeip ll anlameatskıi nligkelreçreik leştirilmiştir. Türkiyed'ed Ceu mhuriyedtö neminddei pll anlamaysaıp ılmıştır veü lkemizbdue e tkinlidkidllee vrr iomlia raakd landırılvmeat kata nınmaktadır. Bu kitapdtiapl l anlamaçseış itylöin leriyelleea lındıkstoannr a Türkiye'ddieplkl ia nlamsaüsrıe cbii,rb irinbdeelni r6gzienl liklaeyrde rılainke iv reyaey rılavreay ka nsıbzi rb akıaşç ısıybleat imlenmiştir. Ayrıcdai pll anlamasöınneımnl aim açlarınbdiarino lanv eü zerinde pekç okt artışmyaa pılöaznl eşmkeo nusdua ,b ilimtsaebla ndaa ya naraçke şidtillis el düazçeıyslıenrd ealnea lınmıştır. Bakanlığımyıazn,s ıbzi rb akışa çısıyvlea b ilimstealb ana dayanaraTkü rkd ild evrimineilnea lınıbpe timlenmesivned en okuyucusyuan ulmasınmduatnl ulduuky maktadır. M. İstemihan TALAY Kültür Bakanı v • • • iÇiNDEKiLER •• X Ons öz 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI İkinci Baskıya Önsöz .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIII Kısaltmalar ve İmler .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Giriş 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. D\I Planlaması . .. . . . 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 .1 . 'ferim , Tanım . . 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 .2. Kim Yapar? . . . . . 1 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 .3. Amaçları Nelerdir'? 15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 .4. Model .. . 25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Cumhuriyet Dönemine Kadar Türkçenin Gelişimi 35 . . . . 2. 1. 1 6. yüzyıla Kadar 1'ürkçe . . . 35 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. 16. yüzyıldan Sonra Türkçe . . .. . . 40 . . . . . . . . . . . . . 2.3. 1 9. yüzyıl Ortalarından Cumhuriyet Dönemine Kadar 1'ürkçe . .... . 44 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 3. Cumhuriyet Döneminde Türkçe . 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Seçim . . . . . . . . 51 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Kodlama . . . ..5 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.l Yazılaş(tır)ma . .. . .5 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2 Dilbilgiselleş(tir)mc . . 6 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 .2.3 Sözcükleş(tir)me . . .. .64 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Uygulama .. . . . . . . . 70 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Genişletme . . 76 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.1 Terimsel Çağcıllaş(tır)ma . . . . 77 . . . . . . . . . . . . . . 3.4.2 Biçimsel Gelişme . . . ..8 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . Yii .. . .. . . 93 1980'den Sonra Türkçe 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. 1. .. . . . .. . . .. 93 Seçim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. . .. 97 Kodlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. 1 ... . . ... . .. . . .9 7 Yazım . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.2 . . ... . 1 00 Sözcükleş(tir)me . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3. ... . . .1 08 Uygulama . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . 4.4. .. ... . ... .... . 1 1 5 Genişletme . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.1 . . . 115 Terimsel Çağcıllaş(tır)ma . . . . . . . . . . . . . . 4.4.2 ... . .. .. .. . 12 0 Biçemsel Gelişme . . . . . . . . . . . •• . .. . . . . 12 5 5. Dil Planlaması ve Ozleşme . . . . . . . . . . . . . . . • • 5.1. . 1 2 8 Sesbilgisi ve Sesbilim Açısından Ozleş(tir)me . . . • • 5 .2. ... .. . . . ...1 3 2 Yazımsa! Ozleş(tir)mc . . . . . . . . . . . • • 5.3. ..... 1 3 6 Biçimbilimscl ''e Sözdizimsel Ozleş(tir)me . • • 5 .4. .. . 1 4 0 Sözvarlığı Açısından Ozleş(tir)mc . . . . . . . . . . . ...... ............ .. ... 1 4 2 5.4.l 1'Uretme . . . . . . . 5.4.2 ... .. . .. ... 1 44 Bileştirme . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. 4.3 .... . . ... .... . . 1 4 6 Canlandırma . . . . . . . . . . . 5.4.4 .. . . .. ... .. . 14 9 Derleme . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.5 . . . . . ......1 5 1 Çeviri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. 4. 6 .. . . . .. . . .. . . .. .. . . . .. . . . . . . . .. 1 5 4 Diğ cr . . . . ..... . . .. .. ... 1 5 7 6.Sonuç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 67 Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... 181 Kaynak Kısaltmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . .. . . 1 83 Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .. . ... ...... .. . 1 95 Sözlükçe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .. . .. . . . .. . . . ... , . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 1 5 Dizin . VIII ÖNSÖZ Dil devrimi,. dil planlamasının amaçlarından biridir. Türkiye'deki dil planlaması, Türk dil devrimi adı altında şimdiye kadar çeşitli yönleriyle değerlendirilmiştir. Yurt dışındaki ve içindeki pek çok yayında Türk dil devriminin ilk yıldaki başarısından övgüyle söz edilmiştir. 50 Bu çalışmanın amacı; genel nitelikleriyle dil planlaması konusunu açıkladıktan ve dil devrimi ile ilişkisine kısaca değindikten sonra Türk dil devrimini yansız bir bakış açısıyla belli bir model doğrultusunda betimlemektir. Bu yapılırken Türk dil devriminin tarihçesi de kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Çalışma, özellikle sonrasında Türkçedeki gelişme 1980 lerin ortaya konması açısından yenilik getirmektedir. Cum huriyetin 75. yılında Türk dil devriminin bir dil planlama modeli doğrultusunda aynntılı olarak betimlenmesi bir başka yeniliktir. Bu kitap uzun yıllann birikimiyle, ancak çok kısa bir sürede yayına hazırlanmış ve Kültür Bakanlığına teslim edilmiştir. Yakınlarımın manevi desteği olmasaydı bu kitap bu kadar kısa sürede hazır duruma gelemezdi. Sanal köyümün iki gerçek insanına destekleri için özellikle şükran borçluyum. Dr. Alev Yemenici'ye çalışmamın tümünü titizlikle okuyup eleştirilerini açıkyüreklilikle dile getirdiği için minnettarım. IX
The list of books you might like
