türkiye karayollarında trafik kazalarının nedeni ve bu kazaların analizi

318 Pages·2013·9.7 MB·Turkish

by  Yasin Ercan

TÜRKİYE’DE TRAFİK KAZALARI
GERÇEĞİ-II

Osman ÖZTÜRK

1. SINIF EMNİYET MÜDÜRÜ

i
Genel Müdür: Hande Alpay

Basım Yeri: Pasifik Ofset

Yayın Yeri : Uğur Eğitim Pazarlama ve Yayıncılık A.Ş.
İncirli cad. No: 99
34147 Bakırköy / İstanbul
Tel: [phone]
Faks: 0212 66058 42

Basım Tarihi: Haziran / 2013

ISBN Numarası: 978-975-6437-99-5

Bu eserin bütün hakları Uğur Eğitim Pazarlama ve Yayıncılık A.Ş.’ye ait olup;
film, fotokopi veya başka bir yolla çoğaltılamaz, dipnot vermeden alıntı
yapılamaz.

ii
İÇİNDEKİLER
Sayfa

KISALTMALAR ......................................................................................................... viii
ÖNSÖZ ............................................................................................................. viii
EDİTÖRÜN ÖNSÖZÜ ................................................................................................. ix
YAZARIN ÖNSÖZÜ - I ................................................................................................. 1
YAZARIN ÖNSÖZÜ - II ................................................................................................ 4
TRAFİKTE O AN… ...................................................................................................... 7
TEŞEKKÜR ................................................................................................................ 9
GİRİŞ 10
BÖLÜM 1 ULAŞIM VE TRAFİK
1.1. Tanımlar.................................................................................................. 12
1.2. Ulaşım ..................................................................................................... 15
1.2.1. Türkiye’de ulaşım .................................................................................. 15
1.2.2. Bazı Ülkeler İle Türkiye’de Ulaşım ........................................................ 24
1.3. Türkiye’de Karayolu ve Tarihçesi ......................................................... 25
1.3.1 Karayolları Tarihçesi ............................................................................. 25
1.3.2. Karayolu Trafiği ve Ülkemizde Karayolu Trafiğinin Durumu ............. 27
1.3.3. Şehirlerarası Karayolu .......................................................................... 30
1.3.4. Şehir İçi Yollar ........................................................................................ 33
1.4. Trafik Kavramı ........................................................................................ 40
1.4.1. Trafiğin Tarihçesi ................................................................................... 40
1.4.2. Trafik Kazasının Tanımı......................................................................... 42
1.4.3. Trafik Kazalarının Tarihçesi .................................................................. 42
BÖLÜM 2 TRAFİK KAZALARI VE TRAFİK KAZALARININ NEDENLERİ
2.1. Trafik Kazaları ........................................................................................ 44
2.2. Trafik Kazalarının Nedenleri ................................................................. 46
2.2.1. Hava Şartlarının Trafik Kazalarına Etkileri ........................................... 49
2.3. Türkiye’de Trafik Kazalarının Önlenmesinden Sorumlu Olan Kurum
ve Kuruluşlar ....................................................................................... 57
2.3.1. Karayolu Güvenliği Yüksek Kurulu ...................................................... 62
2.3.2. Emniyet Genel Müdürlüğü’nün Görev ve Yetkileri ............................. 64
2.3.3. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Karayolları
Genel Müdürlüğü’nün Görev ve Yetkileri ............................................ 69
2.3.4. Sağlık Bakanlığı’nın Görev ve Yetkileri ............................................... 70
2.3.5. Jandarma Teşkilatı’nın Görev ve Yetkileri ........................................... 70
2.3.6. Milli Eğitim Bakanlığı’nın Görev ve Yetkileri ....................................... 70
2.3.7. Tarım ve Köy İşleri ile Orman Bakanlıkları’nın Görev ve Yetkileri ..... 71
2.3.8. Ulaştırma Bakanlığı’nın Görev ve Yetkileri .......................................... 71
2.3.9. İl ve İlçe Trafik Komisyonlarının Kuruluşu ile Görev ve Yetkileri ...... 71
2.3.10. Belediyelerin Trafik Birimleri ve Trafik ile İlgili Görevleri................... 72
2.3.11. Gönüllü Kuruluşlar ................................................................................ 72
2.4. Bazı Avrupa Birliği Ülkelerinde Trafik Güvenliğinde
Temel Yaklaşımlar, Alt Yapı, Yasal Mevzuat, İlgili Kurum ve
Kuruluşların Görevleri ve Koordinasyonu ........................................... 74
2.4.1. Bazı Avrupa Birliği Ülkelerinde Genel Yapı ve Mevzuat ..................... 75
2.4.1.1. Alt Yapı ve Mühendislik Hizmetleri ...................................................... 75
iii
2.4.1.2. İlk ve Acil Yardım Hizmetleri ................................................................. 76
2.4.1.3. İletişim ve Enformasyon ....................................................................... 77
2.4.2. Karayolları Trafik Güvenliği Konusunda Hedeflerin Tespiti,
Uygulanması, İlgili Kurum ve Kuruluşlar Arasındaki
Koordinasyon ........................................................................................ 84
2.4.3. Trafik Eğitimi .......................................................................................... 87
2.4.3.1. Okul Öncesi Trafik Eğitimi .................................................................... 87
2.4.3.2. Okul Dönemi Trafik Eğitimi ................................................................... 87
2.4.3.3. Üniversite ve Yüksek Okullarda Trafik Eğitimi .................................... 90
2.4.3.4. Sürücü Adaylarının Eğitimi ................................................................... 90
2.4.3.5. Sürücü Eğitimleri ................................................................................... 93
2.4.3.6. Trafik Polisinin Eğitimi .......................................................................... 93
2.4.3.7. Almanya’da İlk Kademe Polis Memuru Eğitimleri ............................... 95
2.4.3.8. Almanya’da Orta Kademe Yönetici Eğitimi ......................................... 95
2.4.3.9. Almanya’da Üst Kademe Yönetici Eğitimi ........................................... 96
2.4.3.10. Almanya’da Meslek İçi Eğitim ............................................................... 96
2.5. Sürücü Olabilme Şartları, Sürücü Kursları,
Sürücü Sınavları Ve Sınav Yapıcılar .................................................... 97
2.5.1. Sürücü Olabilme Şartları ....................................................................... 97
2.5.2. Sürücü Kursları ...................................................................................... 99
2.5.3. Sürücü Kursu Eğitimciliği ................................................................... 101
2.5.4. Sürücü Adaylarının Sınavları .............................................................. 102
2.5.5. Sınav Yapıcılar ..................................................................................... 104
2.6. Stajyer Sürücü Uygulaması ................................................................ 104
2.7. Ülkemizdeki Trafik Kazalarının Diğer Ülkelerle Karşılaştırılması .... 105
2.8. Trafik Kazalarını Etkileyen Faktörler .................................................. 110
2.8.1. Sürücü Faktörü .................................................................................... 110
2.8.1.1. Genç Sürücülerde Riskli Araç Sürüş
Davranışlarının Psikolojik Nedenleri .................................................. 115
2.8.2. Yolcu faktörü ........................................................................................ 118
2.8.3. Yaya Faktörü ........................................................................................ 120
2.8.4. Araç faktörü ......................................................................................... 123
2.8.4.1. Bazı Avrupa Birliği Ülkelerinde Araçların Muayenesi ....................... 129
2.8.5. Yol Faktörü ........................................................................................... 130
2.9. Kazalara Etki Eden ve Etkilenen Diğer Faktörler .............................. 132
2.9.1. Kazalara Etki Eden Faktörler .............................................................. 132
2.9.2. Yıllara Göre Trafik Kazalarından Etkilenen Kazazedeler .................. 137
2.9.3. Nüfus ve Taşıt Başına Düşen Kaza Sayısı ......................................... 140
2.9.4. Bayram Tatillerinde Meydana Gelen Kazalar .................................... 144
2.9.4.1. Ramazan Bayramı Tatillerinde Meydana Gelen Kazalar ................... 144
2.9.4.2. Kurban Bayramı Tatillerinde Meydana Gelen Kazalar ...................... 148
BÖLÜM 3 TRAFİK KAZALARININ AZALTILMASINA YÖNELİK
ALINABİLECEK TEDBİRLER
3.1 Sürücülerin Denetimi .......................................................................... 155
3.1.1. Alkolün Sürücüler Üzerindeki Olumsuz Etkisi .................................. 160
3.1.2 Alkolün Vücuttan Atılması .................................................................. 160
3.1.2.1 Ülkemizde Yasal Alkol Sınırı ............................................................... 162
3.1.2.2. Sürücülerde Alkol Tespiti ve Denetimleri .......................................... 163
3.2. Hız Denetimleri ..................................................................................... 165
3.2.1. Uykusuz, Yorgun Araç Kullanma Denetimleri ................................... 168
iv
3.3. Emniyet Kemeri Denetimleri ............................................................... 173
3.3.1 Emniyet Kemerinin Kullanımı ............................................................. 173
3.4. Motosiklet Sürücülerinde Ekipman Denetimi .................................... 177
3.5. Cep Telefonu Denetimleri ................................................................... 178
3.6. Yaya Denetimleri .................................................................................. 180
3.7. Türkiye’de Trafik Güvenliğinin Sağlanmasında Denetim
Faaliyetleri, Açılımlar ve Hedefler ...................................................... 181
3.7.1. Türkiye’de Trafik Denetimlerinde Yeni Teknolojiler ve Yöntemler .. 188
3.7.1.1. Trafik Denetimlerinde Dijital Teknolojinin Kullanılması ................... 188
3.7.1.2. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kullanımıyla Karayolu
Trafik Kazalarının Mekânsal Analizi ................................................... 189
3.7.1.3. Maddi Hasarlı Kazalarda Anlaşma Uygulaması ................................ 191
3.7.1.4. Otoyol Trafik Polisi Ve Otoyol Denetimi Projesi ............................... 192
3.8. Avrupa Birliği Ülkelerinde Denetim Faaliyetleri ................................ 194
3.8.1. Denetimden Sorumlu Kurum ve Kuruluşlar ile
Müşterek Denetimler ........................................................................... 194
3.8.2. Denetleme Faaliyetleri ve Öncelikli Denetim Konuları ..................... 198
3.8.2.1 Hız Denetimleri ..................................................................................... 198
3.8.2.2 Emniyet Kemeri Denetimleri ............................................................... 203
3.8.3. Genel Polisin Trafik Düzenleme, Yönetme ve Denetleme Yetkisi .... 218
3.8.4. Elektronik Denetim Sistemleri ............................................................ 219
3.9. TISPOL(European Traffic Police Network) ........................................ 227
3.9.1. Trafik Kontrol Merkezi ......................................................................... 231
3.9.2. Fahri Trafik Müfettişliği Uygulaması .................................................. 235
3.9.3. Kural İhlalleri Sonucu Öngörülen Yaptırımlar Ve
Uygulama Şekilleri ............................................................................... 236
3.9.3.1. Trafik Kural İhlallerinde Bulunanlar Hakkındaki Yaptırımlar ............ 236
3.9.3.2. Ceza Puanı Sistemi .............................................................................. 239
3.9.3.3. Trafik Kazaları ...................................................................................... 241
3.9.4. Sürücü Belgesi İşlemleri ..................................................................... 245
3.9.5. Araç Tescil İşlemleri ............................................................................ 247
3.9.5.1. Araçların Satış Ve Tescil İşlemi .......................................................... 247
3.9.5.2. Araçlar Üzerine Reklam Alınması ....................................................... 249
3.9.5.3. Taksi İşletmeciliği ................................................................................ 252
3.9.6. Veri Tabanı ve İstatistik İşlemleri ....................................................... 256
3.9.7. Personel, Araç-Gereç Durumu ........................................................... 256
3.9.7.1. Personel Durumu ................................................................................. 256
3.9.7.2. Araç Ve Gereç Durumu ....................................................................... 257
BÖLÜM 4 GENEL DEĞERLENDİRME, ÇÖZÜM VE ÖNERİLER ........................... 260
4.1 Genel Değerlendirme .......................................................................... 260
4.2. Çözüm................................................................................................... 265
4.3. Öneriler ................................................................................................. 268
4.3.1. Ulaşım Sistemlerinin Entegrasyonu ve Dengelenmesi .................... 268
4.3.2. Altyapı Hizmetlerinin İyileştirilmesi ve Teknolojiden
Faydalanılması ..................................................................................... 270
4.3.3. Yol Kullanıcılarının ve Toplumun Eğitimi .......................................... 276
4.3.4. Denetim ve Yasal Düzenlemeler: ........................................................ 280
4.3.5. Koordinasyonun Sağlanması ............................................................. 282
Ek-1 ............................................................................................................ 285
Dematel Metodu ...................................................................................................... 286
v
Bulanık Dematel Yöntemiyle Kaza Nedenlerinin İncelenmesi ............................ 292
Ek-2 ............................................................................................................ 298
Bulanık küme teorisi .............................................................................................. 299
KAYNAKLAR ........................................................................................................... 302
ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................ 306

vi
KISALTMALAR

ABD Amerika Birleşik Devletleri
AB Avrupa Birliği
AT Avrupa Topluluğu
ATO Ankara Ticaret Odası
BSK Bitümlü Sıcak Karışım
CISR Karayolu Güvenliği Komitesi
CNSR Karayolları Ulusal Güvenlik Konseyi
EGM Emniyet Genel Müdürlüğü
SK Sıcak Karışım
TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi
TCDD Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları
TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu
TISPOL Avrupa Trafik Polis Ağı veya Birliği
TTBM Türkiye Trafik Bilgi Merkezi

vii
ÖNSÖZ

Bahçeşehir Üniversitesi dört kıtaya yayılan kampüsleri ve bünyesinde
barındırdığı 1.000’e yakın yabancı uyruklu olmak üzere 15.000 öğrencisiyle bir dünya
üniversitesi olma hayal ve hedefine ulaşmanın sevincini yaşamakta ve evrensel
düşünce ve bilimin ışığında bir eğitim ve özgür düşünce adası olarak dünya
üniversiteleriyle yarışmaktadır.

Amacımız gençlerimizi çağdaş bilgi ve düşüncelerin özgürce paylaşıldığı
bir üniversite ikliminde özenle geleceğe hazırlamak ve evrensel düşünce ve değerlerle
bezenmiş olarak bir dünya vatandaşı saygınlığı içinde yaşamalarını sağlamaktır.

Türkiye’de trafik kazaları en büyük ve en yıkıcı sorunlardan birisi olarak her
yıl binlerce yurttaşımızın canına ve malına zarar vermekte ve toplumsal yapımızı
olumsuz olarak etkilemektedir.

Trafik kazalarının önlenmesi ve toplumun bilinçlendirilmesine yönelik olarak
ortak bir algı ve toplumsal refleks yaratmak amacıyla kaleme alınan bu kitap trafik
kazalarının araştırılması ve bilimsel bir bakışın ortaya konulması açısından faydalı ve
örnek bir kitap olacaktır.

Bu kitabı akademik bir bakış ile yeniden güncelleştirerek okuyucuların ve
kamuoyunun bilgisine ve yararlanmasına olanak sağlayan çaba ve çalışmaları için
Sevgili Osman ÖZTÜRK’e çok teşekkür ediyorum.

Bu kitabın üniversitemizin bir yayını olarak herkes için bir başvuru ve
inceleme kitabı olması beni mutlu edecektir.

Trafik kazalarının olmadığı bir Türkiye’de mutlu ve güvenli yaşamamız dileğiyle …

Enver YÜCEL
Bahçeşehir Üniversitesi
Mütevelli Heyeti Başkanı

viii
EDİTÖRÜN ÖNSÖZÜ

Tarihin ilk dönemlerinden beri ulaşım insanlığın temel sorunlarından birisi
olmuştur. İnsan toplulukları öncelikle barınma ve beslenme gereksinimlerini sağlamak,
daha sonra da çeşitli tehlikelerden korunmak için sıklıkla yer değiştirme ihtiyacı
duymuşlardır. Hayvanların evcilleştirilmesi ve tekerleğin icadı, ulaşım konusunda
yaşanan ilk ve en büyük devrim olmuş, daha uzun mesafelerin daha kısa sürelerde
katedilebilmesini sağlamıştır.

Uygarlığın gelişmesine paralel olarak teknolojide de önemli gelişmeler olmuş,
bunun sonucunda da insanlar hayatlarını kolaylaştıracak birçok buluş
gerçekleştirmişlerdir. Günümüzde neredeyse her evde bulunan otomobil bu buluşların
en önemlileri arasında yer almaktadır. Otomobil kullanımının yaygınlaşması ile
insanlar eski çağlarda uzun sayılabilecek mesafeleri günler, hatta saatler içerisinde
aşabilmekte, bunu da oldukça konforlu bir biçimde gerçekleştirebilmektedir.

Dikensiz gül olmadığı gibi, otomobiller de sunduğu konfor ve hıza karşılık olarak
önemli bir sorun olan trafik kazalarını hayatımıza dahil etmiştir. Dünyada her yıl bir
savaşta verilen kayıp kadar insan trafik kazalarında hayatını kaybetmektedir. Bu acı
bilançoyu mümkün olduğunca en aza indirmek insanlığın temel sorumlulukları
arasında yer almaktadır. Bunu gerçekleştirebilmek için pek çok ülkede merkezi ve
yerel yönetimler, ilgili kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri ve toplum el ele
vererek gerekli önlemleri hızlı bir şekilde planlamakta ve uygulamaya geçirmektedir.
Nitekim, Avrupa Birliği’ne bağlı ülkelerde trafik güvenliğini arttırmaya yönelik
çalışmalar kademeli olarak devam etmektedir.

Ülkemizde son yıllarda trafik kazaları ve kazalar sonucunda meydana gelen
kayıplar artış eğilimi göstermektedir. Bu eğilimi yavaşlatabilmek ve hatta tersine
çevirebilmek için ülkemizde de önemli çalışmalar yapılmaktadır. Ancak toplumun bu
konuda bilinç düzeyinin henüz yeterli seviyede olmadığını üzülerek görmekteyiz.
Kırşehir Emniyet Müdürü Sn. Osman Öztürk’ün büyük emeğiyle hazırlamış olduğu bu
kitap, toplumun bilinçlendirilmesi ve alınabilecek diğer önlemler açısından büyük önem
taşımaktadır. Trafik güvenliği bilincinin arttırılması ve kazaların azaltılması için
alınması gereken önlemlerin, yurt dışındaki başarılı örnekleriyle de süslenerek adeta
merkezi ve yerel yöneticilere bir kılavuz olarak sunulmuştur. Ayrıca Sn. Osman Öztürk
tarafından Kırşehir’de gerçekleştirilmiş başarılı uygulamalara da yer verilmiş, konuya
sistem analizi bakışıyla yaklaşıldığında sağlanabilen gelişmeler de gözler önüne
serilmiştir.

Böylesine önemli bir kitabın editörlüğü Merkezimizce gerçekleştirilmiştir. Bu
kapsamda, kitap içerisinde bulunan kavramlar ve veriler bilimsel bir bakış açısıyla,
ix
detaylı bir şekilde incelenmiş, gerekli düzeltmeler, düzenlemeler ve güncellemeler
yapılarak, kitap basıma hazır hale getirilmiştir. Ayrıca kitabın basım ve dağıtımı da
üniversitemizce gerçekleştirilmiştir. Bu eserin oluşmasında katkıda bulunan, kitabın
yazarı Bahçeşehir Üniversitesi M.Y.O Ön Lisans Programı Bölüm Başkanı Emekli
Emniyet Müdürü Sn. Osman Öztürk ve kitabın son şeklini almasında büyük bir emek
harcayan UYGAR çalışanı Dr. Selim DÜNDAR’a teşekkürü borç bilirim.

Prof.Dr. Mustafa ILICALI
Bahçeşehir Üniversitesi
UYGAR Başkanı
x