âl İL af Yönetim İSAM, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi Bağlarbaşı, Kısıklı caddesi 7 Üsküdar - 81180 İstanbul : (0 216) 341 07 92 (4 hat) Fax : (0 216) 334 95 88 MODEM : (0 216) 343 31 09 m TÜRKİYE DİYANET VAKFI İSLAM CİLT 15 HADES - HANEFİ MEHMED EFENDİ İstanbul 1997 © 1997 Her hakkı mahfuzdur. Yazı ve fotoğraflar kaynak gösterilmeden kullanılamaz. TÜRKİYE DİYANET VAKFI Q ANSİKLOPEDİSİ Sahibi Türkiye Diyanet Vakfı Başkan Dr. Azmi ÖZCAN Danışma Kurulu Dr. Tayyar ALTIKULAÇ Prof.Dr. Mustafa ÇAĞRICI Prof. Dr. Hayreddin KARAMAN Doç.Dr. Ahmet ÖZEL Prof.Dr. Metin TUNCEL Genel Sekreter Süleyman N. AKÇEŞME İNCELEME KURULU Prof.Dr. Bekir TOPALOĞLU (Başkan) Prof.Dr. İsmail E. ERÜNSAL Doç.Dr. Ahmet ÖZEL İLİM KURULU Prof.Dr. Ömer Faruk AKÜN Dr. Tayyar ALTI KULAÇ Dr. Nihat AZAMAT Prof.Dr. Mustafa ÇAĞRICI Sargon ERDEM Prof.Dr. Feridun EMECEN Prof.Dr. Semavi EYİCE Prof.Dr. Mustafa FAYDA Prof.Dr. M. Yaşar KANDEMİR Prof.Dr. Hayreddin KARAMAN Prof.Dr. Mahmut KAYA Prof.Dr. Abdülkerim ÖZAYDIN Prof.Dr. Ahmet TOPALOĞLU Prof.Dr. Metin TUNCEL Prof.Dr. Mustafa UZUN Madde Tesbit ve İç Kontrol Fuat GÜNEL Kasım KIRBIYIK TEKNİK REDAKSİYON SORUMLUSU Prof.Dr. Ahmet TOPALOĞLU Sekreter Prof.Dr. Metin YURDAGÜR İmlâ Dr. İsa KAYAALP Doç.Dr. Muhammet YELTEN Teknik Kontrol Doç.Dr. Hasan AKSOY Y.Doç.Dr. Azmi BİLGİN Bibliyografya İsmail ÖZBİLGİN Dr. Recep USLU İndeksleme Prof.Dr. Metin YURDAGÜR YAYIN MÜDÜRLÜĞÜ Ahmet YILMAZ (Müdür) Dizgi Nedim GÜNEY (Şef) Süleyman ÖZEL Yılmaz SAMANCI Tashih Hüseyin Hilmi KURTULMUŞ (Şef) Mehmet GÜNYÜZLÜ Osman SEVİM Abdülkadir ŞENEL Resimleme Enis KARAKAYA/ M.A. (Şef) Ahmet AKMAN Doç.Dr. Hüsamettin AKSU Dr. Nebi BOZKURT Haluk KARGI / M.A. Çizim Oğuz KALLEK Prof.Dr. M. Saim YEPREM BİLGİ İŞLEM SORUMLUSU Abdülkadir HARMANCI Program Yardımcısı Ender BOZTÜRK Operatörler Sebile DEMİRAY Sema DOĞAN Mustafa DURSUN Hüseyin KARAER Coşkun YILDIRIMTÜRK KÜTÜPHANE ve DOKÜMANTASYON SORUMLUSU Prof.Dr. İsmail E. ERÜNSAL KÜTÜPHANE ve DOKÜMANTASYON MÜDÜRLÜĞÜ Fatih ÇARDAKLI (Müdür Vekili) Kütüphane Recep YILMAZ (Şef) Meliha ÇETİNÖZ Recep DOĞRU Mehmet EĞİLMEZ Nâgihan GÜMÜŞ Abdurrahman M. HACIİSMAİLOĞLU Salih SANDAL Nedret TOPÇU Çetin TÜYLÜ Mehmet YILMAZ Ali Yücel YÜRÜK Satın Alma Cemil Cahit CAN (Şef) Ekrem ARSLAN Süreli Yayınlar ve Mübâdele Selahattin ÖZTÜRK (Şef) Ş. Bilâl ÇAVUŞOĞLU Ali SAVRAN Dokümantasyon M. Birol ÜLKER (Şef) Şevki BAYKUŞ Cemal TOKSOY Tezler Servisi Fatih ÇARDAKLI (Şef) SİPARİŞ ve TAKİP MÜDÜRLÜĞÜ Ferman KARAÇAM (Müdür) Sabahattin YENİCE (Şef) Levent AKÇALAR Metin ALTINOK Ş. Memduh GÜZELER MUHASEBE MÜDÜRLÜĞÜ Erdal İŞCAN (Müdür) A. Savaş DEMİRAY (Şef) AtalayALPTEKİ Bilal SALMAN Mehmet ŞEVİK Sema TEKİN PERSONEL ve İDARÎ İŞLER MÜDÜRLÜĞÜ Yakup KAHRAMAN (Müdür) M. Hanefi DİLMAÇ (Şef) Halit ÖZÇELİK (Şef) Aysel YALÇIN DAĞITIM ve PAZARLAMA DİVANTAŞ Yılmaz AYDOĞDU (Genel Müdür) Yüksel DUTGUN (Malî ve İdarî İşler Müdürü) Abdurrahman TAŞKALE (Satın Alma ve Teknik İşler Müdürü) MERKEZ İLİM ve REDAKSİYON KURULLARI ÜYELERİ Cemil AKPINAR Y.Doç.Dr. Azmi BİLGİN Prof.Dr. Ethem Ruhi FIĞLALI (İlimler Tarihi) (Türk Dili ve Edebiyatı) (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) Doç.Dr. Hasan AKSOY Dr. Abdülhamid BİRIŞIK Dr. Hilâl GÖRGÜN (Türk Dili ve Edebiyatı) (Tefsir) (İslâm Tarihi ve Medeniyeti) Prof.Dr. Ömer Faruk AKÜN Doç.Dr. İdris BOSTAN Dr Tahsin GÖRGÜN (Türk Dili ve Edebiyatı) (İslâm Ülkeleri Coğrafyası) (Fıkıh) Doç.Dr. Ali AKYILDIZ Dr Nebi BOZKURT Fuat GÜNEL (Türk Tarihi Medeniyeti) (İslâm Tarihi ve Medeniyeti) (Dinler Tarihi) Nurettin ALBAYRAK Dr. Ş. Tufan BUZPINAR Prof.Dr. Yusuf HALAÇOĞLU (Türk Tarihi ve Medeniyeti, (Türk Tarihi ve Medeniyeti) (Türk Dili ve Edebiyatı) İslâm Tarihi ve Medeniyeti) Prof.Dr. Ömer Faruk HARMAN Dr. Tayyar ALTİ KULAÇ Prof.Dr. Mustafa ÇAĞRICI (Dinler Tarihi) (Tefsir) (İslâm Düşüncesi ve Ahlâk) Dr. İbrahim HATİPOĞLU Dr. Mustafa ALTUNDAĞ Doç.Dr. İlyas ÇELEBİ (Hadis) (Tefsir) (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) Prof.Dr. Ekmeleddin İHSANOĞLU Dr. Harun ANAY Dr Ahmet Vefa ÇOBANOĞLU (İlimler Tarihi) (İslâm Düşüncesi ve Ahlâk) (İslâm Sanatları / Mimari) Prof.Dr. Mehmet İPŞİRLİ Dr. Muhammed ARUÇİ Dr. Kürşat DEMİRCİ (Türk Tarihi ve Medeniyeti) (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) (Dinler Tarihi) Âlim KAHRAMAN Dr. Adnan ASLAN Doç.Dr. İsmail DURMUŞ (Türk Dili ve Edebiyatı) (İslâm Düşüncesi ve Ahlâk) (Arap Dili ve Edebiyatı) Dr. Cengiz KALLEK Prof.Dr. M. Akif AYDİN Prof.Dr. Feridun EMECEN (Fıkıh) (Fıkıh) (Türk Tarihi ve Medeniyeti) Prof.Dr. M. Yaşar KANDEMİR Doç.Dr. Halis AYHAN Sargon ERDEM (Hadis) (İslâm Düşüncesi ve Ahlâk) (İslâm Sanatları / Müteferrik) Prof.Dr Mustafa KARA Beşir AYVAZOĞLU Y. Doç. Dr. Muhammed EROĞLU (Tasavvuf) (Türk Dili ve Edebiyatı) (Tefsir) Enis KARAKAYA (M.A.) Dr. Nihat AZAMAT Dr. Mustafa ERTÜRK (İslâm Sanatları / Mimari) (Tasavvuf) (Hadis) Prof.Dr. Hayreddin KARAMAN Prof.Dr. Ali BARDAKOĞLU Prof.Dr. İsmail E. ERÜNSAL (Fıkıh) (Fıkıh) (Türk Dili ve Edebiyatı) Dr. Ahmet KAVAS Y. Doç. Dr. Adil BEBEK Prof.Dr. Semavi EYİCE (İslâm Ülkeleri Coğrafyası) (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) (İslâm Sanatları / Mimari) Prof.Dr. Mahmut KAYA Doç.Dr. Mustafa L. BİLGE Prof.Dr. Mustafa FAYDA (İlimler Tarihi, (İslâm Ülkeleri Coğrafyası) (İslâm Tarihi ve Medeniyeti) İslâm Düşüncesi ve Ahlâk) Dr. İsa KAYAALP Dr. Azmi ÖZCAN Y.Doç.Dr. Zülfikar TÜCCAR (Türk Dili ve Edebiyatı) (Türk Tarihi ve Medeniyeti, (Arap Dili ve Edebiyatı) İslâm Tarihi ve Medeniyeti) Doç.Dr. Hulusi KILIÇ Doç.Dr. Abdullah UÇMAN (Arap Dili ve Edebiyatı) Y.Doç.Dr. Nuri ÖZCAN (Türk Dili ve Edebiyatı) (İslâm Sanatları / Mûsiki) Prof.Dr. Süleyman ULUDAĞ Kasım KIRBIYIK Doç.Dr. Ahmet ÖZEL (Tasavvuf) (İlimler Tarihi) (Fıkıh) Dr. Recep USLU Dr. Ferhat KOCA Dr. Şükrü ÖZEN (İslâm Tarihi ve Medeniyeti) (Fıkıh) (Fıkıh) Dr. Mazlum UYAR Dr. Ali KÖSE Dr. M. Sait ÖZERVARLI (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) (İslâm Düşüncesi ve Ahlâk) (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) Prof.Dr. Mustafa UZUN Rıza KURTULUŞ Doç.Dr. İskender PALA (Türk Dili ve Edebiyatı) (İslâm Ülkeleri Coğrafyası, (Türk Dili ve Edebiyat) Fars Dili ve Edebiyatı) Dr. İlyas ÜZÜM Dr. Mehmet Ali SARI (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) (Tefsir) Prof.Dr. Günay KUT (Türk Dili ve Edebiyatı) Dr. Kâmil YAŞAROĞLU Doç.Dr. Muhiddin SERİN (Fıkıh) (İslâm Sanatları / Hat) Doç.Dr. İlhan KUTLUER (İslâm Düşüncesi ve Ahlâk) Dr. Mustafa SİNANOĞLU Prof.Dr. Yusuf Şevki YAVUZ (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) Prof.Dr. Cevdet KÜÇÜK Dr. Mustafa YAYLA (Türk Tarihi ve Medeniyeti) Abdülkadir ŞENEL (Hadis) (Fıkıh) Prof.Dr. M. Orhan OKAY (Türk Dili ve Edebiyatı) Prof.Dr. Ahmet TOPALOĞLU Prof.Dr. Tahsin YAZICI (Türk Dili ve Edebiyatı) (Fars Dili ve Edebiyatı) Dr. Reşat ÖNGÖREN Dr. Aydın TOPALOĞLU Dr. Ali Murat YEL (Tasavvuf) (İslâm Düşüncesi ve Ahlâk) (İslâm Düşüncesi ve Ahlâk) Prof.Dr. Mustafa ÖZ Prof.Dr. Bekir TOPALOĞLU Prof.Dr. M. Saim YEPREM (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) Prof.Dr. Abdülkerim ÖZAYDIN Doç.Dr. Tevfik Rüştü TOPUZOĞLU Prof.Dr. Metin YURDAGÜR (İslâm Tarihi ve Medeniyeti) (Arap Dili ve Edebiyatı) (Kelâm ve Mezhepler Tarihi) Prof.Dr. Abdülkadir ÖZCAN Prof.Dr. Metin TUNCEL Dr. Ahmet YÜCEL (Türk Tarihi ve Medeniyeti) (İslâm Ülkeleri Coğrafyası) (Hadis)