türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimleri enstitüsü alman dili ve eğitimi anabilim dalı

195 Pages·2010·1.11 MB·Turkish

TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ALMAN DİLİ VE EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

NECLA KELEK’İN “DIE FREMDE BRAUT” VE NURAN JOERISSEN’İN
“SÜSSER TEE” İSİMLİ ESERLERİNDE ‘ÖZ’ VE ‘YABANCI’
KAVRAMLARININ İRDELENMESİ

Mustafa Hakan YILDIZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA – 2010
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ALMAN DİLİ VE EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

NECLA KELEK’İN “DIE FREMDE BRAUT” VE NURAN JOERISSEN’İN
“SÜSSER TEE” İSİMLİ ESERLERİNDE ‘ÖZ’ VE ‘YABANCI’
KAVRAMLARININ İRDELENMESİ

Mustafa Hakan YILDIZ

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Cavidan ÇÖLTÜ İMREN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA – 2010
Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü’ne,

Bu çal ışma, jürimiz taraf ından Alman Dili ve E ğitimi Anabilim Dal ı’nda
YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.

Başkan : Yrd. Doç. Dr. Cavidan ÇÖLTÜ İMREN
(Danışman)

Üye : Yrd. Doç. Cemal SAKALLI

Üye : Yrd. Doç. Dr. Munise YILDIRIM

ONAY
Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.
…./…./ 2010

Prof. Dr. Azmi YALÇIN
Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, tablo, çizelge,
şekillerin kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu’ndaki hükümlere tabidir
i
ÖZET

NECLA KELEK’İN “DIE FREMDE BRAUT” VE NURAN JOERISSEN’İN
“SÜSSER TEE” İSİMLİ ESERLERİNDE ‘ÖZ’ VE ‘YABANCI’
KAVRAMLARININ İRDELENMESİ

Mustafa Hakan YILDIZ

Yüksek Lisans Tezi, Alman Dili Eğitimi Bilim Dalı
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Cavidan ÇÖLTÜ İMREN
Ağustos 2010, 184 sayfa

Türklerin en çok göç etti ği dış ülke Almanya’dır. Eserleri ‘Göçmen Yazını’ adı
altında toplanan Almanya’daki Türk kökenli bazı yazarlarda, köken kültürlerine ve Türk
insanına yönelik bir tak ım önyargılı söylemler göze çarpmaktad ır. Bu söylemler, hem
Türk insan ı hakk ındaki mevcut önyarg ıları ve kal ıpyargıları güçlendirecek hem de
henüz bu önyarg ılara sahip olmayan birçok genç Alman okurun da, Türk insan ını bu
önyargılar doğrultusunda algılamasına ve tanımasına neden olacak boyuttadır. Eserlerini
bu yönde ele alan yazarlarda ‘öz’ ve ‘yabanc ı’ kavramlar ının birbirleri ile yer
değiştirdiği de gözlemlenmektedir.
Çal ışmada, kendi ve ailesinin ya şam hikayesinden yola ç ıkarak bütün Türk
Toplumunu önyargılı söylemleri ile genelleyen Necla Kelek’in ‘Die Fremde Braut’
(Yabancı Gelin) adlı eseri ile benzer bir konuyu kaleme alan ama bunu yaparken salt
yaşam hikayesine sadık kalan ve bütün topluma yönelik genellemelerden kaçınan Nuran
Joerissen’in ‘Süsser Tee’ ( Şekerli Çay) adl ı eserlerinde ‘öz’ ve ‘yabanc ı’ imgeler
irdelenecektir.
Çal ışma, Kar şılaştırmalı Yaz ınbilim alt ında imge çal ışmasıdır. Ele al ınan
imgeler, kad ın yazarlar ın kendi hayat hikayelerinden yola ç ıkarak kaleme ald ıkları
eserlerinde tespit edilen ortak, benzer ya da farkl ı imgelerdir. Çal ışma, hem baz ı
yazarlarda köken kültürlerine kar şı oluşan önyargılarla çevrili ve dü şmanca tutumların
nedenlerinin tespit edilmesi hem de yaz ın alanında imge araştırmalarının, kültürlerarası
boyutta ne denli önemli olduğunun altının çizilmesi bakımından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler: imge, önyargı, stereotip, Göçmen Yazını
ii
ZUSAMMENFASSUNG
DIE ERFORSCHUNG VON DEN BEGRIFFEN ‘DAS EIGENE’ UND ‘DAS
FREMDE’ IN DEN WERKEN ‘DIE FREMDE BRAUT’ VON NECLA KELEK
UND ‘SÜSSER TEE’ VON NURAN JOERISSEN
Mustafa Hakan YILDIZ
Magisterarbeit, Abteilung für Deutschdidaktik
Betreuerin: Ass. Prof. Dr. Cavidan ÇÖLTÜ İMREN
August 2010, 184 Seiten
Deutschland gilt als das beliebteste Einwanderungsland bei den Türken. Ins Auge fällt,
dass einige Schriftsteller, deren Werke dem Bereich der Migrantenliteratur
zugeschrieben werden, gegenüber ihrer eigenen Kultur und den Türken Vorurteile
literarisch verarbeiten. Diese Texte festigen die vorhandenen Vorurteile und
Stereotypen gegenüber Türken und verursachen, dass einige junge deutsche Leser, die
noch keine Vorurteile besitzen, die Türken mit Vorurteilen wahrnehmen und erfahren.
Es ist festzustellen, dass in den Werken von diesen Schriftstellern die Begriffe “das
Eigene” und “das Fremde” wechseln. In der vorliegenden Arbeit werden das Bild des
Eigenen und des Fremden sowie innerer Diskurse in den Werken “Die Fremde Braut”
von Necla Kelek und “Süsser Tee” von Nuran Joerissen kritisch betrachtet.
Ausgangspunkt für Necla Kelek’s Roman ist die eigene Familiengeschichte anhand
derer sie die türkische Gesellschaft verallgemeinert. Im Gegensatz dazu steht Nuran
Joerissens Werk, welches den Rahmen der Familiengeschichte nicht sprengt und
Verallgemeinerungen gegenüber der ganzen Gesellschaft vermeidet. Diese Arbeit ist ein
Beitrag zur Komparatistik und Imagenforschung. Die untersuchten Imagen sind
gemeinsame, ähnliche und unterschiedliche Imagen, die in den eigenen
Lebensgeschichten der Autorinnen festgestellt wurden. Die Arbeit verfolgt zwei
wichtige Aspekte. Zum Einen werden die Ursachen für die kulturelle Wahrnehmung
dieser Autorinnen veranschaulicht, zum Anderen wird die Wichtigkeit der
Imagenforschung im Bereich der Komparatistik betont.

Schlüsselwörter: Migrantenliteratur, Image, Vorurteil, Stereotyp, Komparatistik
iii
ÖNSÖZ
Eğitim Fakültesinde, Kar şılaştırmalı Yaz ınbilim alt ında yap ılan imge
çalışmalarında, Göçmen Yaz ınına dahil olan baz ı yazarlarda geli şen köken kültüre ve
‘öz’ değerlere karşı olumsuz yakla şımın nedenlerinin henüz yeterince ele al ınmadığı
fark edilmi ştir. Bu do ğrultuda, benzer kültürel özelliklere sahip, her ikisi de
Almanya’da yaşayan ve Almanca yazan iki kad ın yazarın eserleri, karşılaştırmalı imge
araştırması olarak sürdürülen bu çal ışma için seçilmiştir. Yazarlarda ‘öz’ ve ‘yabanc ı’
kavramlara karşı oluşan bakış açılarının irdelendiği bu çal ışmada, oluşan önyargıların
ve stereotiplerin nedenlerinin ortaya ç ıkarılmasına ve bu önyarg ıların ortadan
kaldırılmasına ve kültürlerin birbirlerini daha bar ışçıl ve bilimsel yollarla tan ıyarak
kabullenmesi sürecine olumlu katkıda bulunmak amaçlanmıştır.

Çalışmanın her aşamasında, konu belirlenmesinden sonuçland ırılmasına kadar
geçen sürede, özellikle Kar şılaştırmalı Yazınbilim alanındaki çalışmaları ve yay ınları
bana yol gösteren, her anlamda katk ılarını benden esirgemeyen, bilgi ve birikimlerini
sabırla bana aktaran tez dan ışmanım Yrd. Doç. Dr. Cavidan ÇÖLTÜ İMREN’e çok
teşekkür ederim ve saygılarımı sunarım.

Gerek çal ışmamı bu alanda yapmam gerekse tez dan ışmanımı belirleme
sürecinde desteğini ve görü şlerini benden esirgemeyen bölüm ba şkanımız, Prof. Dr.
Tahir BALCI’ya saygılarımı iletir ve çok teşekkür ederim.

Çal ışmamın ilerleyen bölümlerinde, bu alanda çok de ğerli çal ışmalara imza
atmış olan ve değerli görüş ve düşüncelerini benimle paylaşarak bu alanda farklı bakış
açıları kazanmamı sağlayan Yrd. Doç. Dr. Cemal SAKALLI’ya en içten sayg ılarımı
sunarım.

Kendisine her dan ıştığımda, sab ırla ve bütün içtenli ği ile beni dinleyerek
sorularımı cevaplayan ve tezimin belirli bölümlerinde kaynak sa ğlamamda destek olan
Yrd. Doç. Dr. Munise AKSÖZ YILDIRIM’a ve Yrd. Doç. Dr. M. Oğuz KUTLU’ya çok
teşekkür ederim.
iv
Son olarak, her zaman ve her konuda oldu ğu gibi bu çalışma sırasında da maddi
ve manevi desteklerini her zaman beraberimde hissetti ğim, çal ışmamda bana katk ı
sağlamak için ellerinden gelen her türlü çabay ı gösteren, her şeyden önce bu günlere
gelmemde üzerimdeki emeklerini asla ödeyemeyece ğim sevgili aileme, en ba şta
anneme ve babam olmak üzere en içten şükran duygularımı sunarım.
v
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖZET…………………………………………………………………………………….i
ZUSAMMENFASSUNG……………………………………………………………….ii
ÖNSÖZ……………………………………………………………………….………...iii

BİRİNCİ BÖLÜM
GİRİŞ

1.1. Çalışmanın Amacı…………………………………………….…………………….2
1.2. Çalışmanın Önem ve Yöntemi………………………………….………..…………3
1.2.1. Yazın Sosyolojisi……………………………………………………………..3
1.2.2. Yazın Psikolojisi………………………………………………….…………..5

İKİNCİ BÖLÜM
TOPLUMLAR VE ETKİLEŞİMLER

2.1. Kültür……………………………………………….….……………..……………..7
2.2. Kültürlerarasılık………………………………………….………………………….8

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YAZIN KÜLTÜR BAĞLANTISI

3.1. Karşılaştırmalı Yazınbilim………………………………………………..…….…11
3.1.1. Karşılaştırmalı Yazınbilimin Tarihçesi………………………..……………13
3.1.1.1. Fransız Ekolü………………………………………………………15
3.1.1.2. Amerikan Ekolü…………………………….………...……………16
3.1.1.3 Almanya’da Karşılaştırmalı Yazınbilim…………………………….16
3.1.2. Günümüzde Karşılaştırmalı Yazınbilim……………………….……………17
3.1.2.1. İmgebilim……………………………………………………..……17
3.1.2.2. İmge………………………………………………………………..22
vi
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ÖZ VE YABANCI KAVRAMLARININ TANIMLANMASI VE İRDELENMESİ

4.1. Yabancı Nedir?........................................................................................................ 23
4.2. Öz Nedir?................................................................................................................. 24
4.3 Öz ve Yabancı Kavramlarının Önyargı ve Stereotip Oluşumundaki Etkileri……...25
4.3.1. Önyargı …………………………….………………………….………..…..25
4.3.2. Stereotip (Kalıp Yargılar)…………….…………………………….…….….28

BEŞİNCİ BÖLÜM
TÜRK - ALMAN İLİŞKİLERİ

5.1. Tarihte Türk ve Alman ilişkileri………………………………….…..….…….…..31
5.2. Türkiye’den Almanya’ya Göç………………………………………..……..……..34
5.2.1. Kültür Şoku…………………………………………………….…....………36
5.2.2. Kimlik Sorunu………………………………………………..……..………38
5.2.3. Uyum Sorunu……………………………………………………......………38
5.2.4. Yabancılaşma ve Yabancılaştırma . …………………………….......………41
5.3. Göçmen Yazını…………..……………………………………..………………….43
5.3.1. Göçmen Kültürü ve Yazını ilişkisi………………………………………….43
5.3.2. Göçmen Yazınının Gelişim Süreci………………………………....……….44

ALTINCI BÖLÜM
ESERLERDEKİ OTOBİYOGRAFİK UNSURLARDA ÖZ VE YABANCININ
YANSITILMASI

6.1 Özdeki Erkek İmgesi.................................................................................................47
6.1.1. Büyük Büyükbaba ..........................................................................................54
6.1.2. Büyükbaba ......................................................................................................59
6.1.3. Baba ……........................................................................................................61
6.1.4. Ağabey............................................................................................................77
6.1.5. Erkek Kardeş...................................................................................................83
6.1.6. Koca................................................................................................................87
6.1.7. Enişte...............................................................................................................92
vii
6.2. Öz Kültürdeki Kadın İmgesi…….............................................................................93
6.2.1. Büyükanne......................................................................................................98
6.2.1.1. Babaanne...........................................................................................99
6.2.1.2. Anneanne.........................................................................................102
6.2.2. Anne ……....................................................................................................104
6.2.3. Abla..............................................................................................................113
6.2.4. Kızkardeş......................................................................................................116
6.3. Yabancıda Erkek imgesi.........................................................................................117
6.3.1 Bay L. ...........................................................................................................117
6.3.2. Bay Friedrich................................................................................................118
6.3.3. Doktor E. .....................................................................................................118
6.4. Yabancıda Kadın imgesi.........................................................................................119
6.4.1. Frauke...........................................................................................................119
6.4.2. Melani...........................................................................................................120
6.4.3. Regina...........................................................................................................120
6.5. Özün Değer ve Ritüelleri………............................................................................121
6.5.1. Kız İsteme.....................................................................................................121
6.5.2. Kına..............................................................................................................125
6.5.3. Düğün ve Evlilik...........................................................................................128
6.5.4. Yılbaşı...........................................................................................................136
6.5.5. Doğumgünü..................................................................................................137
6.6. Vatan Kavramı........................................................................................................139
6.6.1. Vatan ve Vatansızlık Kavramları………………………………………….139
6.7. Necla Kelek’te İthal Gelin imgesi..........................................................................146
6.7.1. Asuman.........................................................................................................153
6.7.2. Şaziye............................................................................................................154
6.7.3. Zeynep..........................................................................................................157
6.7.6. Fadime..........................................................................................................160
6.7.6. Emine............................................................................................................160
6.7.6. Kaynana .......................................................................................................161

7. BÖLÜM
SONUÇ 176