türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü alman dili eğitimi anabilim dalı

116 Pages·2012·0.57 MB·Turkish

TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ALMAN DİLİ EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

ALMANCA ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMLERİNDE VERİLEN FORMASYON VE
ALAN DERSLERİNİN İLK VE ORTAÖĞRETİME UYGUNLUĞU

Derya USLU

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA / 2012
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ALMAN DİLİ EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI

ALMANCA ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMLERİNDE VERİLEN FORMASYON VE
ALAN DERSLERİNİN İLK VE ORTAÖĞRETİME UYGUNLUĞU

Derya USLU

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Yasemin DARANCIK

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA - 2012
Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne,

Bu çalışma jürimiz tarafından Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalında
YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.

Başkan: Yrd. Doç. Dr. Yasemin DARANCIK
(Danışman)

Üye: Prof. Dr. Tahir BALCI

Üye: Yrd. Doç. Dr. Cem CAN

ONAY
Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduğunu onaylarım.
....../…../2012

Prof. Dr. Azmi YALÇIN
Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge,
şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat
Eserleri Kanunu’ndaki hükümlere tabidir.
iii
ÖZET

ALMANCA ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMLERİNDE VERİLEN FORMASYON VE
ALAN DERSLERİNİN İLK VE ORTAÖĞRETİME UYGUNLUĞU

Derya USLU

Yüksek Lisans Tezi, Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalı
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Yasemin DARANCIK
Haziran 2012, 103 sayfa

Türkiye’de Cumhuriyet sonras ında gerek ilk ve ortaö ğretim gerekse
yüksek öğretim kurumlar ının yap ılandırılması hususunda pek çok de ğişiklik
gerçekleştirilmiştir. Ancak reformlar ın uygulamaya al ınması sırasında bazen
birtakım eksiklikler ve aksaklıklar ortaya çıkmıştır.
Çalışmada, lisans öğrencisinin eğitimi süresince almış olduğu derslere ve
yabancı dil ö ğretmeninde bulunmas ı gereken kendi alan ına özgü yetilere
değinilmiştir. Ayrıca Eğitim Fakülteleri bünyesinde bulunan Alman Dili E ğitimi
Anabilim Dallar ı eğitim programlar ında zaman içerisinde ne tür de ğişiklikler
yapılmış ve yap ılan değişikliklerin söz konusu lisans e ğitim alanına ne ölçüde
katkı sağladığı irdelenmiştir.
Öğretim kurumlar ında yabanc ı dil ö ğretimi ilkö ğretim kademesinin 4.
sınıfından itibaren öğretilmeye başlanmaktadır. Yabancı dil öğretmenliği lisans
programları öğretim kurumlar ındaki kademe ayr ımını dikkate almaks ızın
öğretmen yeti ştirmeyi sürdürmektedirler. De ğişimin çok h ızlı gerçekle ştiği
çağımız ko şullarında daha nitelikli ve beklentiyi kar şılayabilecek bireyler
yetiştirmek ad ına eğitim programlar ında gerekli de ğişikliklerin yap ılması
öngörülmektedir. Alman Dili E ğitimi Anabilim Dal ında kademe ayr ımı
gözetilmeksizin sürdürülmekte olan e ğitim sorununa öğretmen adaylarında bu
hususta farkındalık yaratabilecek çocuk ve ergen psikolojisi dersi ve mikro
öğretim tekniği çözüm önerisi olarak sunulmu ştur. Ayrıca hedef kitlenin daha
aktif ve yaratıcı olmasını sağlayacak alternatif öğretim yöntemleri, öğrencinin
sadece alan bilgisi anlam ında de ğil ki şilik olarak da geli şimlerine katk ı
sağlayacak drama ve özellikle çocuklara yabanc ı dil ö ğretiminde fayda
iv
sağlayacağı düşünülen oyun önerilmiştir. Etkilerini insan karakteri üzerinde dahi
yoğun biçimde gösteren bilgisayarın, yabanc ı dil ö ğretiminde çok duyulu
öğretim, zaman ve mekandan ba ğımsız öğrenme ve etkili sunum olana ğı
sunması çözüm önerilerine dahil edilmesi için ku şkusuz yeterli bir gerekçe
olmaktadır. Söz konusu anabilim dal ında yapılan dilbilgisi derslerinin de hitap
edilecek gruba uygun olarak ö ğretiminin sa ğlanabilmesi için ise dilbilgisi
öğretim tekniklerinin lisans eğitim sürecine dahil edilmesi uygun görülmüştür.
Söz konusu derslerin lisans e ğitiminde uygulanmas ı ile ö ğretmen
adayları gelecekteki mesleklerinde daha bilinçli, donan ımlı, ba şarılı ve etkin
olacaklardır.

Anahtar Sözcükler: Çocuk ve Ergen Psikolojisi, Mikro Ö ğretim Tekni ği,
Yabancı Dil Ö ğretiminde Drama ve Oyun, Alternatif Yabanc ı Dil Ö ğretim
Yöntemleri, Dilbilgisi Öğretim Teknikleri
v
ZUSAMMENFASSUNG

DIE ANGEMESSENHEIT DER P DAGOGISCHEN FORMATION UND
FACHSEMINARE IN DEN ABTEILUNGEN DER DEUTSCHDIDAKTIK
Ӓ
BEZOGEN AUF DIE GRUNDSCHULE UND DAS GYMNASIUM

Derya USLU

Magisterarbeit, Abteilung für Deutschdidaktik
Betreuerin: Ass. Prof. Dr. Yasemin DARANCIK
Juni 2012, 103 Seiten

Nach der Gründung der türkischen Republik wurde eine Vielzahl von
Ver nderungen im Rahmen der Konfiguration der Schulen und der
Universit ten gemacht. Aber w hrend der Ausübung der Reformation kamen
ӓ
einige Mangel und Probleme hervor.
ӓ ӓ
In dieser Arbeit wurde auf die Fachseminare, die ein Student w hrend
seines Studium erhalten hat und auf die F higkeiten, die ein
ӓ
Fremdsprachenlehrer haben muss, eingegangen. Ebenfalls wurde geforscht,
ӓ
wasfür Ver nderungen in den Bildungsprogrammen der Deutschabteilungen der
Erziehungswissenschaftlichen Fakult ten vorgenommen wurden und in wieweit
ӓ
diese Ver nderungen der Erziehung beitragen. In den Institutionen der
ӓ
Erziehung beginnt das Fremdsprachen lernen ab der 4. Klasse der
ӓ
Grundschule.
In den Abteilungen für Fremdsprachen didaktik werden die Studenten als
Lehrer/Innen ohne die Berücksichtigung der Erziehungsstufen gebildet. In den
heute sich rasch ver nderten Verh ltnissen ist es notwendig in den
Bildungsprogrammen Ver nderungen zu machen um noch qualifiziertere und
ӓ ӓ
die Erwartungen besser erfüllende Individuen zu erziehen. Da im Studium der
ӓ
Deutschabteilungen die Bildungsstufe nicht berücksichtig werden, wird um den
Studenten bewusst sein zu shaffen die Kinder– undJugendpsychologie und
die Mikro-Lehr -Technik als Lösung vorgeschlagen. Au βerdem werden die
Seminare “Alternative Methoden” für eine aktivere und kreativere Zielgruppe,
vi
Drama für die Entwicklung der Persönlichkeit und das Spiel für die
Weiterbildung der Kinder im Fremdsprachenunterricht, vorgeschlagen.
Die Möglichkeit auf einen multi-sensorischen Unterricht im
Fremdsprachenunterricht, das von Zeit und Ort Unabh ngige Lernen und die
effektive Pr sentation ist die Auswirkung des Computers auf den menschlichen
ӓ
Charakter, das sind hinreichende Gründe für die Rechtfertigung des
ӓ
Computers als Lösung vorzuschlagen. Um die Lehre des
Grammatikunterrichtgemaβ der Zielgruppe durchführen zu können, wurde es
angemessen gesehen, dass die Grammatik-Techniken als Seminar auch
w hrend des Studiums durch genommen werden.
Durch die Praktizierung der erw hnten Seminare w hrend des Studiums
ӓ
werden die Lehrerkandidaten in ihrer beruflichen Zukunft selbst bewusster,
ӓ ӓ
aktiver und erfolgreicher.

Schlüsselwörter: Kinder – und Jugendpsychologie, Mikro-Lehr –Technik,
Drama und Spiel im Fremdsprachenunterricht, Alternative Fremdsprachen-
Methoden, Grammatik-Lehrtechniken.
vii
ÖNSÖZ

Yaşam boyu ö ğrenmenin ön planda oldu ğu ça ğımızda bilgisayar ın
beraberinde getirmiş olduğu bilgiye kolay ulaşım olanağı ülke sınırlarını ortadan
kaldırmış ve yabanc ı dil ö ğrenimini zorunlu bir ihtiyaç haline getirmi ştir. Bu
doğrulta yabancı dil öğretimi ülkemiz eğitim-öğretim yapısı içerisinde ilköğretim
kademesinden itibaren uygulamaya al ınmıştır. Bu açıdan bakıldığında yabancı
dil öğretmenliği programlar ının bu duruma ne derece uyumlu oldu ğu
sorgulanmış ve çal ışmanın inceleme konusunu olu şturan Alman Dili E ğitimi
Anabilim Dal ı program ında bu alana yönelik eksiklikler bulundu ğu tespit
edilmiştir. Kademe ayr ımı gözetilmeden yap ılan lisans e ğitiminin eksikli ğini
gidermek adına programa zaman içerisinde çocuklara yabancı dil öğretimi ve
özel öğretim yöntemleri vb. gibi dersler eklenmiştir. Ancak çocuklara yabancı dil
öğretimi dersinin uygulama aç ısından yetersiz kalmas ı ve ö ğretilmekte olan
yöntemlerin kademe ayr ımı hususunda bölüm ö ğrencilerinde fark ındalık
yaratamaması nedeniyle bu alana çözüm olacak önerilerde bulunulmuştur.
Bu çal ışmada; bana hep destek olan, yüreklendiren, güler yüzünü ve
hoşgörüsünü esirgemeyen, her aşamada bilgi ve birikimiyle bana yol gösteren
saygı değer hocam, tez danışmanım Yrd. Doç. Dr. Yasemin DARANCIK’a sabrı
ve tüm değerli katkıları için çok ama çok teşekkür ederim.
Çalışmada, benimle kıymetli görüşlerini ve deneyimlerini paylaşan değerli
hocalarım Yrd. Doç. Dr. Osman ASLAN’a ve Doç. Dr. Ergün SER İNDAĞ’a
teşekkür etmeyi bir borç bilirim.
Ayrıca Çukurova Üniversitesi Alman Dili E ğitimi Anabilim Dalı’nda görev
yapan tüm bilim insanlarına saygılarımı sunar, teşekkür ederim.
Yüksek lisans ö ğrenimim süresince bana her türlü yard ımı sa ğlayan,
evinin ve gönlünün kap ılarını açan can dostum Bahar TANRIKULU’na ve her
zaman sözleriyle beni motive eden arkadaşım Zahide TORUN’a ayrıca teşekkür
ederim.
Son olarak ya şadığım sürece desteklerini, ilgi ve sevgilerini derinden
hissettiğim, üzerimdeki emeklerini asla ödeyemeyece ğim sevgili aileme;
babama, anneme, kardeşime ve tontonum babaannem’e en içten şükranlarımı
sunarım.
viii
İÇİNDEKİLER

Sayfa
ÖZET ................................................................................................................i ii
ZUSAMMENFASSUNG ................................................................................... v
ÖNSÖZ .............................................................................................................v ii
TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................... ...x ii

BÖLÜM I
GİRİŞ

1.1. Sorun ......................................................................................................... 3
1.2. Amaç ......................................................................................................... 4
1.3. Çalışmanın Önemi ve Yöntemi .................................................................. 5

BÖLÜM II
TÜRKİYE’DE YABANCI DİL EĞİTİMİ

2.1. Türkiye’ de İlk ve Ortaöğretim Kurumlarında Yabancı Dil Eğitimi .............. 8
2.2. Türkiye’de Yüksek Öğretim Kurumlarında Yabancı Dil Eğitimi ................. 9

BÖLÜM III
TÜRKİYE’ DE ALMANCA’ NIN İKİNCİ YABANCI DİL OLARAK EĞİTİMİ

3.1. Türkiye’de İlköğretim’de Almanca’nın İkinci Yabancı Dil olarak Eğitimi ..... 11
3.2. Türkiye’de Ortaöğretim’de Almanca’nın İkinci Yabancı Dil olarak Eğitimi .. 12
3.3. Türkiye’ de Yükseköğretim Kurumlarında Almanca’nın İkinci Yabancı Dil
Olarak Eğitimi ............................................................................................. 14

BÖLÜM IV
TÜRKİYE’ DE ÖĞRENCİ PROFİLİ VE OKULLARIN KURUMSAL YAPISI

4.1. Türkiye’de İlköğretimde Öğrenci Profili ve İlköğretim Okullarının Kurumsal
Yapısı ......................................................................................................... 15
ix
4.1.1. İlköğretim Öğrencilerinin Gelişimsel Özellikleri ................................. 16
4.1.2. Türkiye’ de İlköğretim Okullarının Kurumsal Yapısı .......................... 17
4.2. Türkiye’ de Ortaöğretimde Öğrenci Profili ve Ortaöğretim Okullarının
kurumsal Yapısı ........................................................................................ 19
4.2.1. Ortaöğretim Öğrencilerinin Gelişimsel Özellikleri ............................. 19
4.2.2. Ortaöğretim Okullarının Kurumsal Yapısı ......................................... 20
4.3. Türkiye’ de Yükseköğretim Kurumlarında Öğrenci Profili ve Yükseköğretim
Kurumlarının Kurumsal Yapısı ................................................................... 22
4.3.1. Yükseköğretim Kurumlarındaki Öğrencilerin Gelişimsel Özellikleri .. 22
4.3.2. Yükseköğretimin Kurumsal Yapısı ................................................... 24

BÖLÜM V
TÜRKİYE’ DE ÖĞRETMENLİK MESLEĞİ VE EĞİTİMİ

5.1. Formasyonun Yeri ve Önemi ..................................................................... 28
5.2. Yabancı Dil Öğretmenliği ........................................................................... 32
5.2.1. Almanca Öğretmenliği .................................................................... 34
5.2.1.1. Alman Dili Eğitimi Ders İçerikleri ....................................... 36
5.2.2. Formasyon Edinimine Katkıda Bulunan Alan Dersleri .................... 42
5.2.2.1. Çukurova Üniversitesi Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalı
Öğretim Elemanlarının Formasyon Edinimine Katkıda
Bulunan Dersler Üzerine Görüşleri ................................... 44

BÖLÜM VI
UYGULAMAYA ALINMASI GEREKEN DERSLER

6.1. Çocuk ve Ergen Psikolojisi ........................................................................ 47
6.1.2. Son Çocukluk Dönemi Özellikleri ..................................................... 48
6.1.2.1. Son Çocukluk Döneminde (6-11 yaş) Fiziksel Gelişim ....... 48
6.1.2.2. Son Çocukluk Dönemi Bilişsel Gelişim ............................... 49
6.1.2.3. Son Çocukluk Dönemi Kişilik Gelişimi ............................... 50
6.1.3. Ergenlik Dönemi ............................................................................. 50
6.1.3.1. Ergenlik Evreleri.................................................................. 51
6.1.3.1.1. Erken Ergenlik (12-14 yaş) .................................. 51